Biuletyn Informacyjny 12/2006

Transkrypt

1 Biuletyn Informacyjny 12/200 Warszawa, maj 2007

2 Na podstawie materia ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki Wed ug stanu na dzieƒ r. Projekt graficzny: Oliwka s.c. Zdj cie na ok adce: Corbis/Free Sk ad i druk: Drukarnia NBP Wyda : Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Spo ecznej Warszawa, ul. Âwi tokrzyska 11/21 Telefon Fax Copyright Narodowy Bank Polski, 2007 ISSN

3 Spis treêci 1. Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Produkcja sprzedana przemys u Poziom cen Rynek pracy Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne Bud et paƒstwa Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Struktura poda y pieniàdza Zobowiàzania monetarnych instytucji finansowych (MIF) wobec sektorów krajowych (zaliczane do pieniàdza M3) Czynniki kreacji pieniàdza Kredyty, po yczki i inne nale noêci od sektorów krajowych Zad u enia netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego Aktywa zagraniczne netto Polityka monetarna banku centralnego Stopy procentowe Rezerwy obowiàzkowe Kursy walutowe Rynek pierwotny bonów skarbowych Operacje otwartego rynku Bilans p atniczy w kwartale 200 r Najwa niejsze decyzje Rady Polityki Pieni nej Aneks statystyczny Tabele Wykresy Szeregi czasowe pozbawione wahaƒ sezonowych Uwagi metodyczne

4 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 1 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Tabela 1.0. Wybrane kategorie sfery realnej (w %) Wyszczególnienie Przyrost w miesiàcu I Przyrost w 200 Produkcja sprzedana przemys u 4,1-2,9 -,8. Ceny towarów i us ug konsumpcyjnych 0,1 0,0-0,2 1,4 Ceny produkcji sprzedanej przemys u -0,5-0,7-0,3 2,7 Ceny produkcji budowlano-monta owej 0, 0,3 0,4 4,4 Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw 0,3 0,3 0,2. Przeci tne miesi czne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze przedsi biorstw 1,8 3,8 9,7. Przeci tna miesi czna nominalna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych brutto 0,2-0,1-0,2. * Dane niepublikowane przez GUS. èród o: dane GUS. W 200 r. gospodarka krajowa utrzyma a si na Êcie ce zrównowa onego i dynamicznego wzrostu. Wed ug wst pnych szacunków G ównego Urz du Statystycznego (GUS), tempo przyrostu produktu krajowego brutto w minionym roku by o najwy sze od 9 lat i wynios o realnie 5,8%, wobec 3,5% rok wczeêniej i 5,3% w 2004 r. O ywienie obj o wszystkie sektory gospodarki. Przyspieszenie tempa wzrostu wartoêci dodanej brutto odnotowano w budownictwie (o 14,% r/r), w przemyêle (o 7,7% r/r) i w us ugach rynkowych (o 5% r/r). Wyraênie wzros y nak ady na Êrodki trwa e, które by y wy sze o 1,7% r/r, wobec,5% r/r w2005 r., a stopa inwestycji, po raz pierwszy od 2001 r., przekroczy a 20% r/r. Korzystna sytuacja finansowa przedsi biorstw przy rosnàcym popycie i wysokim wskaêniku wykorzystania mocy produkcyjnych sprzyja a podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, wspieranych dodatkowo mo liwoêcià korzystania z funduszy unijnych. Prowadzi a równie do poprawy sytuacji na rynku pracy. Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw wzros o na koniec 200 r. o 4,1% r/r, jednoczeênie znaczàco obni y a si stopa bezrobocia (o 2,7 pkt proc. do 14,9%). O ywieniu gospodarczemu towarzyszy o wysokie tempo wzrostu wynagrodzeƒ, zarówno w sektorze przedsi biorstw, jak te ca ej gospodarce. W konsekwencji prowadzi o to do wzrostu dynamiki konsumpcji. Silny wzrost popytu konsumpcyjnego znalaz odzwierciedlenie w dalszym przyspieszeniu sprzeda y detalicznej. Najwi kszy wzrost sprzeda y dotyczy mebli, sprz tu RT i AGD oraz samochodów i motocykli. Zwi kszeniu dynamiki popytu konsumpcyjnego sprzyja równie utrzymujàcy si szybki wzrost kredytów bankowych. Pozytywny obraz krajowej gospodarki w 200 r. dope nia niska inflacja CPI, której poziom na koniec grudnia ukszta towa si poni ej dolnej granicy odchyleƒ od celu inflacyjnego (2,5% +/- 1 pkt proc.). Korzystnie równie prezentowa a si sytuacja dochodowa bud etu paƒstwa. Dzi ki szybkiemu wzrostowi gospodarczemu wielkoêç deficytu bud etowego w minionym roku (25,1 mld z ) by- a najni sza od 2001 r. 4 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

5 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1.1. Produkcja sprzedana przemys u 1 W 200 r. produkcja sprzedana przemys u by a o 11,8% wy sza ni rok wczeêniej. O dobrych wynikach przemys u zadecydowa o wysokie tempo sprzeda y w przetwórstwie przemys owym (wzrost o 13,4% r/r). W sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energi elektrycznà, gaz, wod przyrost wyniós 1,9% (r/r), obni y si natomiast o 1,3% r/r w przedsi biorstwach górniczych. 1 Bioràc pod uwag g ówne grupy przemys owe, najwi kszy wzrost produkcji w 200 r. odnotowano w przedsi biorstwach wytwarzajàcych dobra konsumpcyjne trwa e (o oko o 30% r/r), w tym m.in. odbiorniki telewizyjne i radiowe, urzàdzenia do rejestracji i odtwarzania dêwi ku i obrazu (o 4,4% r/r) oraz inwestycyjne (o oko o 18% r/r). Wzros a równie sprzeda dóbr zaopatrzeniowych (o oko o 12% r/r), dóbr konsumpcyjnych nietrwa ych (o oko o 8% r/r) oraz zwiàzanych z energià (o oko o 4% r/r). Produkcja dzia ów i grup przemys u uznawanych za noêniki post pu technicznego by a o 24,8% wy sza ni w 2005 r., a ich udzia w ca ej produkcji sprzedanej przedsi biorstw przemys owych (o liczbie pracujàcych powy ej 49 osób) zwi kszy si z 15,9% przed rokiem do 1,5%. W przetwórstwie przemys owym, sekcji charakteryzujàcej si najwi kszà dynamikà sprzeda- y, wzrost produkcji w 200 r. odnotowano we wszystkich dzia ach o znaczàcym udziale w zatrudnieniu. Najwy sze wskaêniki wzrostu osiàgn y przedsi biorstwa wytwarzajàce pojazdy mechaniczne, przyczepy i naczepy (28,8% r/r), przedsi biorstwa produkujàce wyroby z pozosta ych surowców niemetalicznych (19,4% r/r), wyroby z metali (17,8% r/r), produkujàce wyroby gumowe i z tworzyw sztucznych (14,2% r/r), maszyny i urzàdzenia (13,8% r/r) oraz meble i prowadzàce pozosta à dzia- alnoêç produkcyjnà (12,% r/r). W dziale artyku y spo ywcze i napoje, majàcym najwi kszy udzia w produkcji sprzedanej przemys u, wzrost wyniós 7,3% r/r. WydajnoÊç pracy w przemyêle, mierzona produkcjà sprzedanà na jednego zatrudnionego, by- a w 200 r. o 9,4% wy sza ni przed rokiem, przy wi kszym o 2,2% r/r przeci tnym zatrudnieniu. Produkcja budowlano-monta owa Miniony rok by równie korzystny dla przedsi biorstw budowlanych. Produkcja budowlano-monta owa zrealizowana na terenie kraju przez przedsi biorstwa o liczbie pracujàcych powy ej 9 osób by a wy sza ni w 2005 r. o 17,5%. Wyraêna poprawa wskaêników sprzeda y w ostatnim kwartale roku by a w znacznym stopniu mo liwa dzi ki korzystnym warunkom atmosferycznym, pozwalajàcym na prowadzenie prac zewn trznych. Dobre wyniki osiàgn y zarówno podmioty prowadzàce roboty o charakterze remontowym (wzrost o 22,3% r/r), jak te inwestycyjnym (wzrost o 15,2% r/r). Udzia robót inwestycyjnych w ogólnej produkcji budowlano-monta owej zmniejszy si o 1,4 pkt proc. do 70,4%. Wzrost sprzeda y o 18% r/r odnotowano w przedsi biorstwach zajmujàcych si wznoszeniem budynków i budowli, in ynierià làdowà i wodnà. Przyrost wystàpi we wszystkich klasach przedsi biorstw, w tym specjalizujàcych si w robotach budowlanych drogowych (o oko o 2%), wykonujàcych konstrukcje i pokrycia dachowe (o ponad 25% r/r), prowadzàcych specjalistyczne roboty budowlane (o ponad 23%) oraz wznoszàcych obiekty in ynierii wodnej (o oko o 20%). Najwy sze tempo wzrostu sprzeda y osiàgn y podmioty, których podstawowym rodzajem dzia alnoêci by o przygotowanie terenu pod budow (o 43,% r/r). Udzia tej grupy w strukturze produkcji budowlano-monta owej by jednak niewielki (1,7%). Nieznacznie ni sza ni przed rokiem (o 0,8%) by a sprzeda robót w przedsi biorstwach wykonujàcych roboty budowlane wykoƒczeniowe. W porównaniu z 2005 r. nastàpi a zmiana w strukturze produkcji budowlano-monta owej. Wzrós udzia obiektów in ynierii làdowej i wodnej (o 1,1 pkt proc. do 54,7%), zmniejszy si natomiast udzia budynków mieszkalnych (o 0,5 pkt proc. do 13,4%) i niemieszkalnych (o 0, pkt proc. do 31,9%). 1 Produkcja w przedsi biorstwach o liczbie pracujàcych powy ej 9 osób. BIULETYN INFORMACYJNY 12/200 5

6 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Wykres Produkcja sprzedana przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % I I I Produkcja sprzedana przemys u ogó em Przetwórstwo przemys owe Górnictwo i kopalnictwo Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz, wod èród o: dane GUS Poziom cen W ostatnim kwartale 200 r. znaczàco obni y a si presja na wzrost cen w przemyêle. Spadek wskaênika PPI do 2,8% r/r na koniec roku wobec 3,% r/r trzy miesiàce wczeêniej wynika w znacznej mierze z obni ki cen surowców na rynkach Êwiatowych, g ównie miedzi i ropy naftowej, oraz aprecjacji kursu z otego. Wed ug danych szacunkowych GUS, najszybszy wzrost cen na koniec grudnia ub.r. odnotowano w górnictwie i kopalnictwie. Wskaênik wzrostu cen w przedsi biorstwach górniczych w okresie kwarta u jednak znacznie si obni y (o 13,4 pkt proc. do 10,% r/r). O skali podwy ek w tej sekcji zdecydowa a g ównie wysoka dynamika cen w górnictwie rud metali (wzrost o 31,8% r/r). W przedsi biorstwach wytwarzajàcych i zaopatrujàcych w energi elektrycznà, gaz i wod wskaênik wzrostu zmniejszy si o 0,8 pkt proc. do 5,4% r/r. Wyraênie poni ej rocznego PPI ros y ceny w przetwórstwie przemys owym. Ich tempo wzrostu utrzyma o si na poziomie z koƒca poprzedniego kwarta u (1,7% r/r). WÊród przedsi biorstw przetwórstwa przemys owego, liczàcych si pod wzgl dem zatrudnienia, skala podwy ek cen by a umiarkowana lub nastàpi a ich obni ka. Wed ug danych opublikowanych na koniec listopada ub.r. 2, spad y ceny pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (o 4% r/r), mebli i pozosta ej dzia alnoêci produkcyjnej (o 1,5 r/r) oraz maszyn i urzàdzeƒ (o 1,1% r/r). Podro a y natomiast wyroby odzie owe i futrzarskie (o 3,7% r/r), wyroby z metali (o 2,8% r/r), z pozosta ych surowców niemetalicznych (o 2,8% r/r), wyroby z gumy i z tworzyw sztucznych (o 2,2% r/r) oraz artyku y spo ywcze i napoje (o 1,2% r/r). Z pozosta ych dzia ów przetwórstwa przemys owego, najwi ksze zmiany dotyczy y cen produkcji metali (wzrost o 21,8% r/r), produkcji wyrobów tytoniowych (wzrost o 9,3% r/r) oraz urzàdzeƒ radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych (spadek o 15,7% r/r). We wszystkich miesiàcach kwarta u ub.r. wzrost cen produkcji budowlano-monta owej w uj ciu rocznym przewy sza wskaênik PPI. W porównaniu z koƒcem poprzedniego kwarta u ceny w budownictwie zwi kszy y si na koniec grudnia o 0,9 pkt proc. do 4,3% r/r. Wed ug danych opublikowanych przez GUS za listopad ub.r., najbardziej wzros y koszty wynajmu sprz tu budowlanego i burzàcego z obs ugà operatorskà (o 7,1% r/r). Zdro a y równie prace w zakresie instalacji budowlanych (o,3% r/r), przygotowanie terenu pod budow (o 4,1% r/r), prace przy wznoszeniu obiektów budowlanych, roboty in ynieryjne làdowe i wodne (o 3,8% r/r) 2 Ceny produkcji sprzedanej przemys u ogó em oraz w trzech g ównych sekcjach: górnictwo i kopalnictwo, przetwórstwo przemys owe oraz wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz i wod sà publikowane przez GUS z wyprzedzeniem w stosunku do informacji o cenach w poszczególnych dzia ach przetwórstwa przemys owego. N a r o d o w y B a n k P o l s k i

7 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres Wskaêniki cen produkcji sprzedanej przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % I Produkcja sprzedana przemys u ogó em Górnictwo i kopalnictwo I Przetwórstwo przemys owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz, wod Produkcja budowlano-monta owa I 1 èród o: dane GUS. oraz roboty budowlane wykoƒczeniowe (o 2,7% r/r). Wskaênik cen produkcji budowlano-monta- owej wyniós w tym miesiàcu 4,1% r/r. W ostatnim kwartale ub.r. nastàpi nieznaczny spadek tempa inflacji, mierzonej 12-miesi cznym wskaênikiem zmian cen towarów i us ug konsumpcyjnych 3 (CPI). W porównaniu z koƒcem poprzedniego kwarta u ceny obni y y si o 0,2 pkt proc. do poziomu 1,4% r/r. Od paêdziernika wskaênik CPI ponownie znalaz si poni ej dolnej granicy odchyleƒ od celu inflacyjnego (2,5% r/r +/- 1 pkt proc.). Spadek rocznego CPI w tym okresie by konsekwencjà obni ek cen paliw. Nieznacznie obni y a si dynamika cen ywnoêci i napojów bezalkoholowych. Na koniec grudnia ub.r. wzrost cen ywnoêci i napojów bezalkoholowych wyniós 1,8% r/r wobec 2,4% r/r trzy miesiàce wczeêniej. Najbardziej podro a y warzywa (o 10,9% r/r), cukier (o,0% r/r), pieczywo i produkty zbo owe (o 4,9% r/r) oraz mi so wo owe (o 4% r/r). Obni ki obj y natomiast ceny drobiu (o 7,% r/r), mi sa wieprzowego (o 0,3% r/r) oraz owoców (o 2,2% r/r). Ceny napojów bezalkoholowych podniesiono o 1,% r/r. Wyraênie powy ej wskaênika CPI wzros y koszty u ytkowania mieszkania i noêniki energii (o 4,7% r/r). Op aty za noêniki energii podniesiono o,3% r/r. Najbardziej zdro a gaz (o 15,8% r/r). Ceny opa u wzros y o 5,5% r/r, energii elektrycznej o 4,2% r/r. Relatywnie niewiele podniesiono ceny energii cieplnej (o 2,5% r/r). Za najem mieszkania trzeba by o zap aciç o 4,1% wi cej ni rok wczeêniej. WÊród znaczàcych pozycji w koszyku konsumenckim, oddzia ujàcych w kierunku obni enia wskaênika CPI, znalaz y si us ugi w zakresie transportu. Ich przeci tne ceny obni y y si o 2,8% r/r wobec 0,% r/r na koniec poprzedniego kwarta u. W wyniku redukcji cen paliw o,3% r/r, koszty eksploatacji prywatnych Êrodków transportu spad y o 4,7% r/r. Obni ki obj y równie ceny samochodów osobowych (o 1,5% r/r). Wzros y natomiast o 1,3% r/r ceny us ug transportowych. 3 Na podstawie struktury wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych w 2005 r., GUS przyjà przy obliczaniu wskaêników CPI w 200 r. nast pujàcy system wag: ywnoêç i napoje bezalkoholowe 27,2%, napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe 5,7%, odzie i obuwie 5%, u ytkowania mieszkania i noêniki energii 20,3%, wyposa enie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego 4,7%, zdrowie 5,3%, transport 8,5%, àcznoêç 5,%, rekreacja i kultura,%, edukacja 1,4%, restauracje i hotele 4,5%, inne towary i us ugi 5,2%. BIULETYN INFORMACYJNY 12/200 7

8 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Wykres Wskaêniki cen wybranych grup towarów i us ug konsumpcyjnych (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % I I I Towary i us ugi konsumpcyjne ogó em Odzie i obuwie Transport ywnoêç i napoje bezalkoholowe U ytkowanie mieszkania i noêniki energii àcznoêç Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe Opieka zdrowotna èród o: dane GUS. Z pozosta ych liczàcych si grup towarów i us ug, nieznacznie powy ej wskaênika CPI podro- a y napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe oraz àcznoêç (o 1,% r/r). Us ugi w zakresie opieki zdrowotnej wzros y o 1% r/r. Spad y natomiast o 7,2% r/r ceny odzie y i obuwia Rynek pracy Dynamicznie rozwijajàcej si gospodarce w 200 r. towarzyszy a stopniowa kreacja nowych miejsc pracy. Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw wynios o na koniec grudnia ub.r tys. osób i by o o 19 tys. (4,1%) wy sze ni przed rokiem. W ca ym przemyêle zatrudnienie wzros o o 77 tys. (3,2%), o czym zadecydowa wy àcznie przyrost miejsc pracy w przetwórstwie przemys owym o 83 tys. (4%). Pozosta e sekcje przemys u zredukowa y zatrudnienie: przedsi biorstwa wytwarzajàce i zaopatrujàce w energi elektrycznà, gaz i wod o1 tys. (0,8%) oraz górnictwo o3 tys. (1,7%) 4. W przetwórstwie przemys owym 5, sekcji pozostajàcej najwi kszym pracodawcà na krajowym rynku pracy, wzrost zatrudnienia wystàpi g ównie w dzia ach o wysokiej dynamice sprzeda y. W porównaniu z grudniem 2005 r., najwi kszy przyrost miejsc pracy odnotowano w przedsi biorstwach wytwarzajàcych wyroby z metali (o 19 tys., tj. o 10,8% r/r), przy produkcji pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (o 11 tys., tj. o 11,2% r/r), produkujàcych meble i prowadzàcych pozosta à dzia alnoêç produkcyjnà (o 9 tys., tj. o 5,8% r/r), w przedsi biorstwach wytwarzajàcych maszyny i urzàdzenia (o 9 tys., tj. o 4,9% r/r) oraz produkujàcych wyroby gumowe i tworzywa sztuczne (o 8 tys., tj. o,7% r/r). 4 Ró nica o 2 tys. miejsc pracy pomi dzy przyrostem w przemyêle a sumà przyrostów w poszczególnych sekcjach przemys owych wynika w tym przypadku z zaokràglenia kwot. 5 Pod uwag wzi to dzia y przetwórstwa przemys owego, w których przeci tne zatrudnienie wynios o powy ej 100 tys. osób. Na koniec 200 r. kryterium to spe nia y nast pujàce dzia y: produkcja artyku ów spo ywczych i napojów 392 tys. zatrudnionych; produkcja odzie y i wyrobów futrzarskich 121 tys.; produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 127 tys.; produkcja wyrobów z pozosta ych surowców niemetalicznych 114 tys.; produkcja wyrobów z metali 199 tys.; produkcja maszyn i urzàdzeƒ 177 tys.; produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 115 tys.; produkcja mebli i pozosta ej dzia alnoêci produkcyjnej 11 tys. W przedsi biorstwach skupionych w wymienionych dzia ach pracowa o % zatrudnionych w przetwórstwie przemys owym. 8 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

9 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia tys. osób I I I % 18,5 18,0 17,5 17,0 1,5 1,0 15,5 15,0 14,5 14,0 1 Bezrobotni ogó em Stopa bezrobocia èród o: dane GUS. Spadek zatrudnienia wystàpi w przedsi biorstwach wytwarzajàcych odzie i wyroby futrzarskie (o 5 tys., tj. 4,4% r/r). Poza przemys em, znaczàcy wzrost zatrudnienie odnotowano w handlu i naprawach (o 50 tys., tj. 5,8% r/r), przy obs udze nieruchomoêci i firm (o 25 tys., tj. 5,% r/r) w przedsi biorstwach budowlanych (o 20 tys., tj.,3% r/r), w podmiotach nale àcych do grupy transport, gospodarka magazynowa i àcznoêç (o 15 tys., tj. 3,1% r/r) oraz w hotelarstwie i w restauracjach (o 4 tys., tj. 4,%). Wzrost zatrudnienia w sektorze przedsi biorstw w po àczeniu z masowà emigracjà zarobkowà polskich pracowników do krajów cz onkowskich Unii Europejskiej przyniós znaczàcy spadek zarejestrowanego bezrobocia, które na koniec grudnia ub.r. wynios o tys. osób, tj. o 44 tys. (1,7%) mniej ni przed rokiem. Stopa bezrobocia spad a w okresie 12 miesi cy o 2,7 pkt proc. do poziomu 14,9% Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne Poprawa sytuacji na krajowym rynku pracy, w nast pstwie szybkiego wzrostu gospodarczego oraz kurczàcego si zasobu wykwalifikowanych pracowników, wyraênie wzmocni a presj p acowà. Na koniec grudnia ub.r. przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsi biorstw wynios o z i by o wy sze o 8,5% r/r. W tym czasie jego si a nabywcza wzros a o 7,2% r/r. W ca ym 200 r., przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsi biorstw wzros o o 4,2% r/r do 2.44 z. Szczególnie wysoki wzrost wynagrodzeƒ wystàpi w grudniu. Miesiàc wczeêniej przeci tna p aca ukszta towa a si na poziomie 2.70 z i by a o 3,1% wy sza ni w tym samym okresie poprzedniego roku. Du a ró nica we wskaênikach wzrostu pomi dzy poszczególnymi miesiàcami ostatniego kwarta u wynika a z innego ni rok wczeêniej rozk adu w czasie wyp at nagród i premii pracowniczych w niektórych sekcjach, g ównie w przedsi biorstwach górniczych. W 2005 r. dodatkowe wyp aty zosta y w wi kszoêci wyp acone w listopadzie, podczas gdy w ubieg ym roku okres ten przypad na grudzieƒ. WÊród g ównych sekcji przemys u najwy szy poziom przeci tnej p acy w ub.r. odnotowano w górnictwie (4.590 z ). W stosunku do 2005 r. wzros a ona o 191 z (4,3% r/r). W jednostkach wytwarzajàcych i zaopatrujàcych w energi elektrycznà, gaz, wod wzrost wyniós 172 z (5,1% r/r) do z. Najni sze zarobki otrzymywali pracownicy przetwórstwa przemys owego, gdzie przeci tna p aca ukszta towa a si na poziomie 2.42 z (wzrost o 135 z, tj. o 5,9%). BIULETYN INFORMACYJNY 12/200 9

10 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Wykres Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne z z I I I 1.10 Przeci tne wynagrodzenie brutto w przemyêle (lewa skala) Przeci tna miesi czna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych (prawa skala) Utrzymujàca si przez ca y ubieg y rok dobra koniunktura w budownictwie znalaz a swoje odzwierciedlenie we wzroêcie zarobków w tej bran y. Ârednia p aca w przedsi biorstwach budowlanych wzros a w 200 r. o 232 z (9,9% r/r) do 2.57 z. Z pozosta ych, pozaprzemys owych sekcji przedsi biorstw, we wszystkich wystàpi wzrost p ac. W jednostkach obs ugujàcych nieruchomoêci i firmy zarobki wzros y o 149 z (5,9% r/r) do 2.54 z, w przedsi biorstwach skupionych w sekcji transport, gospodarka magazynowa i àcznoêç o82z (2,9% r/r) do z, w handlu i naprawach o 110 z (4,7% r/r) do z, w hotelarstwie i restauracjach o 73 z (3,9%) do z. Najlepiej op acanymi pracownikami byli informatycy, nale àcy do sekcji obs uga nieruchomoêci i firm. Ich przeci tne wynagrodzenie wzros o o 22 z (4,7%) do 5.87 z. Przeci tna miesi czna emerytura i renta brutto z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych ukszta towa a si w 200 r. na poziomie 1.21 z, tj. o 90 z (7,7%) wy szym ni rok wczeêniej. W tym samym okresie jej si a nabywcza wzros a o,2% r/r. Przeci tna miesi czna emerytura i renta brutto rolników indywidualnych wynios a 802 z i wzros a w ciàgu roku o 44 z (5,8% r/r). Jej si a nabywcza zwi kszy a si o 4,3% r/r Bud et paƒstwa Ubieg oroczny deficyt bud etu paƒstwa by o 5,5 mld z ni szy od planowanego dzi ki wy szym dochodom i oszcz dnoêciom w wydatkach. Tak dobre wyniki w realizacji ustawy bud etowej by y mo liwe dzi ki korzystniejszym od za o onych wskaênikom makroekonomicznym. Dochody bud etu paƒstwa wynios y w ca ym 200 r. 197,7 mld z, co oznacza 101,8% kwoty za o onej w ustawie bud etowej. W porównaniu z 2005 r. wy sze wp ywy odnotowano po stronie podatków poêrednich (o 10,3%), podatków dochodowych od osób fizycznych (o 15,7%) i prawnych (o 22,8%). W sumie z tych êróde pochodzi o 88,% dochodów bud etowych. Dochody paƒstwowych jednostek bud etowych wzros y o 2,9%, a ich udzia w àcznej kwocie dochodów wyniós 8,4%. W omawianym okresie bud et paƒstwa wyda 222,8 mld z, tj. 98,% zaplanowanej na ten rok kwoty. Suma wydatków by a o ponad 3 mld z ni sza od przyj tej w ustawie bud etowej. W ca oêci zosta y rozdysponowane dotacje na Fundusz Ubezpieczeƒ Spo ecznych oraz fundusz emerytalno-rentowy. Wydatki na te cele wynios y 39,4 mld z i stanowi y 17,7% wydatków bud etowych. Na subwencje ogólne dla jednostek samorzàdu terytorialnego (gmin, powiatów i województw) wydatkowano 34,5 mld z. Ich udzia w wydatkach ogó em wyniós 15,5%. Obs uga d ugu krajowego i zagranicznego kosztowa a bud et 27,8 mld z 12,5% wydatków ogó em. 10 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

11 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Tabela Szacunkowe wykonanie bud etu paƒstwa za 200 r. (w mld z ) Wyszczególnienie Plan po zmianach na 200 r. Wykonanie 1 w mld z w % 1. DOCHODY 195,3 197,7 101,2 z tego: podatki poêrednie 128,1 127, 99, podatek dochodowy od osób prawnych 20,1 19,4 9,2 podatek dochodowy od osób fizycznych 2,2 28,3 107,8 dochody paƒstwowych jednostek bud etowych 1,1 1,7 103, w tym: wp ywy z c a 1,3 1,4 110,2 pozosta e dochody 4,8 5,8 121,7 w tym: wp aty z zysku NBP 1,2 1,2 99,1 2. WYDATKI 225,8 222,8 98, w tym: obs uga d ugu krajowego 23,3 23,3 100,0 obs uga zad u enia zagranicznego 4, 4,5 98,8 dotacje dla funduszu emerytalno-rentowego 14,9 14,9 100,0 dotacje dla Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych 24,5 24,5 100,0 subwencje ogólne dla jednostek samorzàdu terytorialnego 34,5 34,5 100,0 3. DEFICYT -30,5-25,1 82,1 4. FINANSOWANIE DEFICYTU 0,0 0,0 èród a krajowe 10,1 18,2 180,9 èród a zagraniczne 20,5,9 33,7 èród o: dane Ministerstwa Finansów. Wydatki bud etu paƒstwa przewy szy y jego dochody o 25,1 mld z. Stanowi o to 82,1% kwoty deficytu zaplanowanego w ustawie bud etowej na 200 r. WielkoÊç deficytu by- a najni sza od 2001 r. G ównym êród em finansowania deficytu by y Êrodki krajowe. Ârodki zagraniczne stanowi y 27,5% ca kowitej sumy pozyskanych na ten cel funduszy. BIULETYN INFORMACYJNY 12/200 11

12 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Struktura poda y pieniàdza, 7 Szybki rozwój akcji kredytowej banków dla gospodarstw domowych i sektora przedsi biorstw znalaz swoje odzwierciedlenie w kszta towaniu si agregatów monetarnych w ostatnim kwartale ub.r. WartoÊç agregatu M3 wzros a w tym czasie o 23,9 mld z (5,3%) do 477 mld z wielkoêç przyrostu by a ponad dwukrotnie wy sza ni w tym samym okresie 2005 r. Po fazie stabilizacji tempa zmian szerokiego pieniàdza na poziomie nieznacznie przekraczajàcym 10% r/r, w ostatnich dwóch kwarta ach 200 r. obserwowany by wyraêny wzrost tego wskaênika. Jego Êrednia wartoêç w ostatnim kwartale ub.r. wzros a o 1,1 pkt proc. do 14,1 % r/r. Wp yw czynników nietransakcyjnych, zwiàzanych ze zmianami kursu z otego wzgl dem g ównych walut, by w tym czasie znaczàcy. Po oczyszczeniu zmian nominalnych z wp ywu ró nic kursowych, przyrost szerokiego pieniàdza by wy szy o 3,1 mld z. Podobnie jak w poprzednich okresach, najszybciej ros y najbardziej p ynne komponenty pieniàdza, wchodzàce w sk ad agregatu M1 (pieniàdz gotówkowy w obiegu i depozyty bie àce). Tabela Poda pieniàdza Wyszczególnienie Stan na Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % 1. PIENIÑDZ GOTÓWKOWY W OBIEGU (POZA KASAMI BANKÓW) 8,8 2, 3,9 11, 20,3 2. Depozyty i inne zobowiàzania bie àce 191,8 18, 10,8 41,0 27,2. PIENIÑDZ M1 (1+2) 20, 21,2 8,9 52, 25,3 3. Depozyty i inne zobowiàzania z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) oraz depozyty z okresem wypowiedzenia do 3 miesi cy 205,4 4,5 2,2 10,9 5, 4. Operacje z przyrzeczeniem odkupu 10, -1,8-14,4 0,8 8,7 5. D u ne papiery wartoêciowe z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) 0,1 0,0 4,3-0,1-4,4. PIENIÑDZ M3 ( ) 477,0 23,9 5,3 4,5 15, 1. W rozdziale 2, w zakresie komponentów pieniàdza i czynników jego kreacji, do sektorów krajowych zaliczono niemonetarne instytucje finansowe, gospodarstwa domowe, instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych, przedsi biorstwa, instytucje samorzàdowe oraz fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych. 2. W rozdziale 2, Êrednie roczne tempo zmian w kwarta ach zosta o obliczone na podstawie Êredniej geometrycznej z rocznych indeksów dynamiki z poszczególnych miesi cy danego kwarta u Od poczàtku 2005 r., w ramach prac nad harmonizacjà sprawozdawczoêci w Europejskim Systemie Banków Centralnych (ESBC), w Narodowym Banku Polskim nastàpi y zmiany w kwalifikacji podmiotów sektora monetarnych instytucji finansowych (MIF), których dane bilansowe stanowià podstaw budowy agregatów monetarnych. Sektor ten od stycznia 2005 r. tworzà oprócz banków dzia ajàcych w Polsce oraz rezydujàcych w naszym kraju oddzia ów instytucji kredytowych i oddzia ów banków zagranicznych tak e spó dzielcze kasy oszcz dnoêciowo-kredytowe (SKOK). Równie od stycznia 2005 r. z sektora monetarnych instytucji finansowych wy àczono instytucje bankowe, które og osi y upad oêç bàdê sà likwidowane lub w organizacji. Wprowadzenie powy szych zmian definicyjnych mia o istotny wp yw na wielkoêç przyrostu pieniàdza M3 oraz czynników jego kreacji. W zwiàzku z powy szym, dla zapewnienia porównywalnoêci danych, prezentowane szeregi czasowe zosta y uzupe nione o dane uzyskane ze SKOK-ów za okres od grudnia 2003 r. do grudnia 2004 r. 2. Od stycznia 200 r. Narodowy Bank Polski w àczy dane funduszy rynku pieni nego (FRP) do bilansu sektora monetarnych instytucji finansowych (MIF). Analiza danych wskazuje na niewielki wp yw FRP na wartoêç g ównych agregatów monetarnych (wartoêç szerokiego pieniàdza M3 zwi kszy a si o 137,3 mln z, tj. o 0,03%). 12 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

13 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Ich Êredni roczny przyrost utrzyma si na poziomie zbli onym do odnotowanego w poprzednim kwartale (23,7% r/r). W ostatnim kwartale ub.r. wzros o tak e tempo zmian mniej p ynnych sk adników szerokiego pieniàdza (M3-M1) z 2,8% do 4,7% r/r. W znacznej mierze by o to rezultatem wysokiego grudniowego przyrostu krótkoterminowych depozytów przedsi biorstw. Nale y jednak e zaznaczyç, e przyrost Êrodków na rachunkach terminowych tego sektora o 5, mld z wynika z faktu, i ostatni sprawozdawczy dzieƒ kwarta u ub.r. wypad w piàtek, a wi c w czasie przelewania wolnych Êrodków przedsi biorstw z kont bie àcych na terminowe 8. 2 WÊród komponentów wàskiego pieniàdza M1, po raz kolejny odnotowano wzrost tempa zmian pieniàdza gotówkowego. Âredni wskaênik wzrostu zwi kszy si o 0,9 pkt proc. do 19,1 % r/r. Wysoki poziom pieniàdza gotówkowego w obiegu (8,8 mld z na koniec 200 r.) by zwiàzany z rosnàcymi dochodami ludnoêci, co prowadzi o do wy szego popytu na pieniàdz transakcyjny. Na przyrost gotówki w grudniu o 2,7 mld z mia y wp yw m.in. wyp aty dodatkowych Êwiadczeƒ dla niektórych grup pracowniczych, realizacja p atnoêci dla rolników indywidualnych z tytu u dop at bezpoêrednich oraz wysoki skup walut, prawdopodobnie pochodzàcych z emigracji zarobkowej polskich pracowników zatrudnionych w krajach starej Unii. WartoÊç skupionych w tym okresie walut by a ponad dwukrotnie wy sza ni w listopadzie. Ponadto, wy szy, sezonowy popyt na pieniàdz transakcyjny w ostatnich dniach roku wiàza si z zakupami przedêwiàtecznymi oraz skumulowaniem w tym okresie dni wolnych od pracy. Wykres Udzia gotówki poza kasami banków w agregacie M1 % I I I I I I I I I Wykres Udzia gotówki poza kasami banków i zobowiàzaƒ bie àcych sektorów krajowych w agregacie M3 na tle 12-miesi cznych zmian procentowych pieniàdza M1 i M3-M1 Zmiana w % Udzia w % I I I I I I I I I M1 M3-M1 Udzia gotówki i zobowiàzaƒ bie àcych w M Zjawisko to oparte jest na cyklu tygodniowym. Ârodki na rachunki terminowe przelewane sà zazwyczaj w piàtek, a ich stan utrzymywany jest do przysz ego poniedzia ku. Motywem do tego typu operacji jest znaczàca ró nica w dochodowoêci pomi dzy lokatami bie àcymi i krótkoterminowymi. BIULETYN INFORMACYJNY 12/200 13

14 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 Pomimo wysokiego tempa przyrostu gotówki, w kwartale ub.r. nastàpi dalszy spadek p ynnoêci pasywów w ramach pieniàdza M1, mierzonej udzia em gotówki w obiegu poza kasami banków w pieniàdzu M1. WartoÊç tego wskaênika na koniec grudnia ub.r. osiàgn a historyczne minimum na poziomie 2,4%, co oznacza spadek o 1,3 pkt proc. w stosunku do koƒca poprzedniego kwarta u wykres Pomimo wzrostu pieniàdza gotówkowego o 2, mld z w ostatnich trzech miesiàcach roku, wielkoêç ta stanowi a oko o 12% przyrostu wàskiego pieniàdza M1. Wysokie wskaêniki zmian obu komponentów agregatu M1, przy jednoczeênie nadal umiarkowanym zainteresowaniu podmiotów sektorów niefinansowych lokowaniem wolnych Êrodków na kontach terminowych, spowodowa o dalszy wzrost p ynnoêci pieniàdza M3, mierzonej udzia em gotówki i zobowiàzaƒ bie àcych w pieniàdzu M3 o 1,8 pkt proc. do 54,% na koniec 200 r. wykres Zobowiàzania monetarnych instytucji finansowych (MIF) wobec sektorów krajowych (zaliczane do pieniàdza M3) Depozyty i inne zobowiàzania zaliczane do pieniàdza M3 9 wzros y w kwartale ub.r. o 23,1 mld z (,2%) i osiàgn y na koniec grudnia poziom 397,2 mld z tabela Stan depozytów przedsi biorstw zwi kszy si o 14,2 mld z (12,8%); o 8,7 mld z (4%) wzros y depozyty gospodarstw domowych, w tym o 3,9 mld z (2%) depozyty osób prywatnych, o 3,2 mld z (22,8%) lokaty przedsi biorców indywidualnych i o 1,5 mld z (34,%) rolników indywidualnych. Relatywnie wysoki przyrost depozytów rolników indywidualnych wynika z realizacji p atnoêci z tytu u dop at bezpoêrednich realizowanych w ramach uregulowaƒ Unii Europejskiej. Do koƒca marca br. oko o pó tora miliona rolników dostanie prawie 8 mld z dop at za ubieg y rok. Banki odnotowa y równie przyrost o 3,5 mld z (22,2%) Êrodków na rachunkach niemonetarnych instytucji finansowych. Redukcji o 3,4 mld z (19%) uleg y natomiast lokaty instytucji samorzàdowych. W efekcie bardzo dobrych wyników sprzeda y, szczególnie w sekcji przetwórstwa przemys owego, tempo przyrostu depozytów przedsi biorstw ustabilizowa o si na wysokim poziomie. Âredni wzrost w kwartale wyniós 22,9% r/r i nie uleg zmianie w stosunku do kwarta u ub.r. Na koniec 200 r. stan depozytów przedsi biorstw osiàgnà poziom 125,2 mld z o 14,2 mld z (12,8%) wi cej ni trzy miesiàce wczeêniej. Wysoki przyrost depozytów w grudniu jest zjawiskiem sezonowym, wynikajàcym zarówno z wy szej sprzeda y w okresie przedêwiàtecznym, jak te jest rezultatem przeksi gowania Êrodków, pozostajàcych dotychczas na bankowych kontach rozliczeniowych, na rachunki depozytowe w zwiàzku z zakoƒczeniem roku bilansowego. Podobne zjawisko wystàpi o równie w przypadku przedsi biorców indywidualnych. Tabela Zobowiàzania wobec sektorów krajowych zaliczane do pieniàdza M3 Wyszczególnienie Stan na 31 I 200 Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % Depozyty i inne zobowiàzania zaliczane do pieniàdza M3 397,2 23,1,2 51,8 15,0 Gospodarstwa domowe 223,1 8,7 4,0 19, 9, w tym osoby prywatne 200,2 3,9 2,0 13, 7,3 Niemonetarne instytucje finansowe 19,2 3,5 22,2 4,1 2,7 Przedsi biorstwa 125,2 14,2 12,8 25,7 25,9 Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 10,4-0,3-3,0 0,7 7,5 Instytucje samorzàdowe 14, -3,4-19,0 0,9,3 Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych 4,7 0,5 11,4 0,9 23,4 9 Depozyty bie àce, depozyty z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie), zablokowane oraz depozyty z okresem wypowiedzenia do 3 miesi cy w àcznie stanowià 99% zobowiàzaƒ wobec sektorów krajowych zaliczanych do pieniàdza M3. 14 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

15 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Wysoki poziom Êrodków pieni nych na rachunkach przedsi biorstw wskazuje na ich dobrà sytuacj p ynnoêciowà. Jak wynika z prowadzonych przez NBP badaƒ ankietowych 10, w kwartale 200 r. po raz kolejny wzrós odsetek respondentów dobrze oceniajàcych poziom p ynnoêci finansowej. W tym czasie 74,9% ankietowanych przedsi biorstw nie zg asza o problemów z utrzymaniem p ynnoêci finansowej o 1, pkt proc. wi cej ni w poprzednim kwartale i o 5, pkt proc. wi cej ni w tym samym okresie 2005 r. Wzrós równie udzia przedsi biorstw deklarujàcych posiadanie nadwy kowych Êrodków pieni nych, tj. Êrodków przekraczajàcych bie àce zobowiàzania. Odsetek respondentów posiadajàcych Êrodki pieni ne wyraênie przekraczajàce bie àce potrzeby wzrós w stosunku do kwarta- u ub.r. o 1,3 pkt proc. do 13,2%. Nadal jednak blisko 0% próby nie posiada o nadwy kowych funduszy, które mo na by oby skierowaç m.in. na przedsi wzi cia inwestycyjne. 2 W ostatnim kwartale ub.r. utrzyma a si tendencja dalszej realokacji aktywów finansowych gospodarstw domowych w kierunku pozabankowych form oszcz dzania. Rachunki bankowe systematycznie tracà na znaczeniu jako forma inwestycji, co wynika przede wszystkim z ich niskiej dochodowoêci. W omawianym okresie redukcja oszcz dnoêci na kontach terminowych gospodarstw domowych wynios a 0,9 mld z (0,7%). By to siódmy z kolei kwartalny okres ich nominalnego spadku. Banki odnotowa y natomiast wysoki przyrost depozytów bie àcych gospodarstw domowych o 9, mld z (11,3%) wobec 3,8 mld z (4,7%) w poprzednim kwartale. Ich Êredni wskaênik zmian zwi kszy si o 2,4 pkt proc. do 30,9% r/r. Lokaty bankowe 11 nadal stanowià g ównà form przechowywania oszcz dnoêci gospodarstw domowych. W minionym roku ich udzia w aktywach finansowych tego sektora obni- y si jednak o 4, pkt proc. do 50,4% tabela RównoczeÊnie o 5,4 pkt proc. do 20% wzros o znaczenie aktywów funduszy inwestycyjnych. W sumie w 200 r. wartoêç aktywów finansowych gospodarstw domowych zwi kszy a si o 72,9 mld z (18,3%). Po ow przyrostu stanowi y aktywa funduszy inwestycyjnych (wzrost o 3,2 mld z, tj. o 2,5%). Przyrost depozytów bankowych wyniós w tym czasie 18,8 mld z (8,%); o 11, mld z (20,3%) zwi kszy si wolumen pieniàdza gotówkowego w obiegu oraz o 9,9 mld z (23,8%) wzros a wartoêç ubezpieczeƒ na ycie. Tabela Aktywa finansowe gospodarstw domowych 12 Wyszczególnienie I I 1. Depozyty bankowe 1 218,4 222,1 22,3 229, 229,7 228,8 237,2 2. Aktywa funduszy inwestycyjnych 2 57,9 8,8 72,9 80,1 84,3 90,2 94,0 3. Zak ad ubezpieczeƒ na ycie 3, 4 41,8 44,2 4,8 49,3 50,1 50,9 51,8 4. WartoÊç depozytów w SKOK 5,0 5,2 5,3 5,4 5,4 5,5 5,5 5. Obligacje skarbowe 5 15,2 14,5 13,3 12, 12, 12,4 12,1. Bony skarbowe 1, 1,2 0,8 0,9 0,8 0,8 0,8 7. Pieniàdz gotówkowy w obiegu (bez kas banków) 57,2 58,4 4,2,2,3,0 8,8 8. Obligacje bankowe 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 OGÓ EM (poz. 1 8) 397,3 414,4 429, 444,1 449,3 454, 470,1 1 Wraz z depozytami powy ej 2 lat oraz z okresem wypowiedzenia powy ej 3 miesi cy niezaliczanych do pieniàdza M3. 2 Nie uwzgl dniono danych z funduszy, o których wiadomo, e skierowane sà tylko do osób prawnych. 3 Przyj to wartoêç rezerw techniczno-ubezpieczeniowych na ycie ( àcznie z rezerwami, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczajàcy). 4 Szacunek Departamentu Statystyki NBP. 5 Dane Ministerstwa Finansów. Przyj to za o enie, e ca oêç gotówki na rynku jest w posiadaniu gospodarstw domowych Wst pna informacja o kondycji sektora przedsi biorstw ze szczególnym uwzgl dnieniem stanu koniunktury w I kwartale 2007 r. Departament Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych NBP (dost pne na stronie 11 Wraz z depozytami powy ej 2 lat oraz z okresem wypowiedzenia powy ej 3 miesi cy niezaliczanych do pieniàdza M3. 12 Zestawienie nie obejmuje udzia u akcji przedsi biorstw gie dowych, ze wzgl du na trudnoêç precyzyjnego oszacowania ich wielkoêci w portfelu aktywów finansowych gospodarstw domowych. BIULETYN INFORMACYJNY 12/200 15

16 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 Redukcja udzia u depozytów bankowych w aktywach finansowych gospodarstw domowych wynika a przede wszystkim z ich niskiej dochodowoêci w porównaniu z innymi, pozabankowymi formami oszcz dzania. Bioràc pod uwag inwestycje o umiarkowanym stopniu ryzyka, jakà sà jednostki funduszy stabilnego wzrostu i funduszy zrównowa onych, ich przeci tny zysk wyniós w ubieg ym roku odpowiednio 13,5% r/r 13 i 19,% r/r. W tym okresie Êrodki zdeponowane na rachunkach bankowych przynios y ich w aêcicielom zysk oko o 3% r/r Czynniki kreacji pieniàdza G ównym czynnikiem kreacji pieniàdza w ostatnim kwartale 200 r. by y nale noêci MIF od sektorów krajowych, które wzros y o 20,3 mld z (5,9%). Szybko rosnàcy zasób Êrodków pieni nych w gospodarce, mierzony agregatem M3, spowodowany by przede wszystkim nadal rozwijajàcà si akcjà kredytowà dla gospodarstw domowych, g ównie wysokim popytem na kredyty mieszkaniowe. W drugim pó roczu ub.r. banki odnotowa y tak e przyspieszenie wzrostu kredytów dla przedsi biorstw. W ostatnim kwartale 200 r., ich udzia w strukturze finansowania nowych inwestycji zrówna si z dominujàcymi do tej pory Êrodkami w asnymi. Do powi kszenia zasobów pieniàdza przyczyni si równie przyrost o,9 mld z (10,3%) zad u enia netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego. W kierunku obni enia wolumenu pieniàdza oddzia ywa spadek o 11,3 mld z (,%) aktywów zagranicznych netto. Zmiany poszczególnych pozycji kreujàcych pieniàdz prezentuje tabela Tabela Czynniki kreacji pieniàdza Wyszczególnienie Stan na Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % Poda pieniàdza M3 477,0 23,9 5,3 4,5 15, Czynniki kreacji: 1. Aktywa zagraniczne netto 10,1-11,3 -, -10,3 -,1 2. Kredyty, po yczki i inne nale noêci 31,0 20,3 5,9 8,1 23,3 3. Papiery wartoêciowe 11,8 1,1 10,8 1,3 12,7 4. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego 73,2,9 10,3 8, 13,3 5. D ugoterminowe zobowiàzania finansowe 121,5-0,7-0,5 3,4 2,9. Aktywa trwa e (bez aktywów finansowych) 34,2 0,9 2,7 1,3 3,9 7. Saldo pozosta ych pozycji netto -41,9 5,4-11,4-1,0 2, Kredyty, po yczki i inne nale noêci 14 od sektorów krajowych Kredyty, po yczki i inne nale noêci monetarnych instytucji finansowych (MIF) wzros y wkwartale ub.r. o 20,3 mld z (5,9%) do poziomu 31 mld z. Ze wszystkich sektorów krajowych najwi kszy przyrost zad u enia odnotowa y gospodarstwa domowe. Ich d ug powi kszy si o 13,2 mld z (7,5%), z tego 11 mld z stanowi o zad u enie osób prywatnych. Nale noêci od przedsi biorstw wzros y o 4,9 mld z (3,%), a instytucji samorzàdowych o 2,4 mld z (19,8%). Redukcji uleg o natomiast zad u enie funduszy ubezpieczeƒ spo ecznych (o 1,4 mld z, tj. 35,%) tabela Istotne znaczenie dla kategorii walutowych zad u enia mia y ró nice kursowe, które spowodowa y obni enie nale noêci od sektorów krajowych o 4,5 mld z. Najwi kszy wp yw wywar- 13 Zestawienie nie obejmuje udzia u akcji przedsi biorstw gie dowych, ze wzgl du na trudnoêç precyzyjnego oszacowania ich wielkoêci w portfelu aktywów finansowych gospodarstw domowych. 14 Inne nale noêci obejmujà g ównie skupione wierzytelnoêci i zrealizowane gwarancje i por czenia. Nie zawierajà natomiast odsetek zapad ych i nale noêci z tytu u papierów wartoêciowych. 1 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

17 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela Nale noêci od sektorów krajowych Wyszczególnienie Stan na Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % Kredyty, po yczki i inne nale noêci 31,0 20,3 5,9 8,1 23,3 Gospodarstwa domowe 188,5 13,2 7,5 47,2 33,4 w tym osoby prywatne 153,0 11,0 7,8 41,1 3,7 Niemonetarne instytucje finansowe 14,0 1,0 8,1 2, 23,0 Przedsi biorstwa 140,2 4,9 3, 17,3 14,1 Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 1,0 0,1 12, 0,2 19,4 Instytucje samorzàdowe 14,8 2,4 19,8 2,8 23, Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych 2, -1,4-35, -2,0-43,0 2 y one na wielkoêç zad u enia gospodarstw domowych i przedsi biorstw, obni ajàc je odpowiednio o 2,8 mld z i 1,5 mld z. Zad u enie przedsi biorstw W kwartale ub.r. nastàpi dalszy wzrost popytu na kredyty bankowe ze strony przedsi biorstw. W porównaniu z poprzednim kwarta em, Êredni wskaênik zmian tej kategorii zwi kszy si z 8,1% do 11,5% r/r. W sumie zad u enie przedsi biorstw wobec MIF wynios o na koniec grudnia 200 r. 140,2 mld z o 4,9 mld z (3,%) wi cej ni trzy miesiàce wczeêniej. Pod koniec ub.r. wyraênie wzrós udzia Êrodków kredytowych w strukturze finansowania nowych inwestycji, co potwierdzajà badania ankietowe prowadzone przez NBP 15, wed ug których w ostatnim kwartale, po raz pierwszy od 2002 r., wielkoêç deklarowanych Êrodków w asnych na pokrycie wydatków inwestycyjnych niemal zrówna a si z zaciàgni tymi na ten cel kredytami bankowymi (odpowiednio: 39% i 38% wobec 38,5% i 35,4% w poprzednim kwartale). Kredyty udzielone przez banki na przedsi wzi cia prorozwojowe o okresie sp aty powy ej 5 lat charakteryzowa y si we wszystkich okresach kwartalnych ub.r. najwy szà Êrednià dynamikà wzrostu w uj ciu 12-miesi cznym. W ostatnim kwartale ich wartoêç wzros a o 15% r/r. W tym czasie niewiele wolniej ros y kredyty udzielone na okres od 1 roku do 5 lat w àcznie (wzrost w kwartale o 14,4% r/r). Na koniec grudnia ub.r. tempo przyrostu zad u enia w tym segmencie rynku kredytowego wynios o 17,7% r/r i wyraênie przewy sza o pozosta e kategorie zad u enia. W tym czasie tempo zmian kredytów krótkoterminowych do 1 roku wraz z rachunkami bie- àcymi wzros o o,4 pkt proc. do % r/r. O stosunkowo wysokim poziomie wskaênika zadecydowa przyrost w grudniu, przekraczajàcy 10% r/r. Zmiany te mogà sugerowaç znaczàcy wzrost popytu ze strony przedsi biorstw na Êrodki krótkoterminowe. W rzeczywistoêci przyrost nominalny w ostatnich 3 miesiàcach ub.r. wyniós w sumie 1,1 mld z, a w grudniu wartoêç kredytów krótkoterminowych obni y a si o 0,2 mld z. Stosunkowo wysoki wzrost wskaênika procentowego wynika z efektu bazy. W ostatnich latach kwarta charakteryzowa si spadkiem kredytów krótkoterminowych. W grudniu 2005 r. wartoêç zad u enia z tego tytu u spad a o 2,4 mld z, a w ca ym kwartale o 3, mld z. W minionym roku nie nastàpi y zasadnicze zmiany w strukturze terminowej zad u enia przedsi biorstw. Na koniec grudnia 200 r. nadal dominujàce znaczenie z udzia em 3,9% mia y kredyty powy ej 5 lat (wzrost w okresie ca ego roku o 0,3 pkt proc.). Zmala natomiast z 3% do 34,8% udzia kredytów krótkoterminowych. Do finansowania zarówno bie àcej dzia alnoêci, jak te przedsi wzi ç inwestycyjnych, przedsi biorstwa wykorzystywa y przede wszystkim kredyty z otowe. Ich tempo wzrostu systematycznie ros o poczàwszy od I kwarta u ub.r., osiàgajàc na koniec roku poziom 14,3% r/r (o 3,8 pkt proc. wi cej ni 3 miesiàce wczeêniej). Szczególnie wysoki popyt na kredyty z otowe wystàpi w segmen- 15 Wst pna informacja o kondycji sektora przedsi biorstw ze szczególnym uwzgl dnieniem stanu koniunktury w kwartale 200 Departament Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych NBP (dost pne na stronie BIULETYN INFORMACYJNY 12/200 17

18 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Wykres miesi czne zmiany nale noêci od przedsi biorstw z tytu u kredytów i po yczek 2 % I I I I Ogó em O charakterze bie àcym* Na inwestycje I I Na nieruchomoêci * Obejmujà kredyty bie àce i operacyjne. Wykres miesi czne zmiany nale noêci systemu bankowego od przedsi biorstw (bez d u nych papierów wartoêciowych) podzia terminowy % I I I I I I I I Do 1 roku (z rachunkami bie àcymi) Powy ej 5 lat Powy ej 1 roku do 5 lat w àcznie Ogó em I cie kredytów d ugoterminowych. Ich wskaênik wzrostu przez dwa ostatnie kwarta y 200 r. utrzymywa si powy ej 20% r/r. Po g bokiej redukcji wartoêci kredytów walutowych w 2005 r., w ostatnim okresie ich udzia w zad u eniu przedsi biorstw by doêç stabilny i utrzymywa si na poziomie oko o 22%. Znaczàcym uzupe nieniem krajowych êróde finansowania przedsi biorstw by o zad u enie zagraniczne, które wzros o w kwartale ub.r. o 8,5 mld z (4,2%) do 212,5 mld z, g ównie w wyniku przyrostu kredytów od inwestorów bezpoêrednich (o 9, mld z, tj. o 11,3%). Jak wskazujà dane bilansu p atniczego, istotnie zwi kszy a si dynamika kredytów niehandlowych do 17,5% r/r na koniec wrzeênia ub.r. wobec 11,7% r/r trzy miesiàce wczeêniej. W tym czasie tempo zmian kredytów handlowych obni y o si z 23,% r/r do 1,7% r/r. Zad u enie osób prywatnych Sta a poprawa sytuacji dochodowej gospodarstw domowych, zwiàzana m.in. ze spadkiem stopy bezrobocia oraz ze wzrostem p ac, oddzia ywa a stymulujàco na rynek kredytowy. Osoby prywatne coraz Êmielej wyst pujà po kredyty bankowe na finansowanie zarówno wydatków mieszkaniowych, jak te zakupów dóbr sta ego u ytku. W ostatnim kwartale ub.r. nastàpi o dalsze przyspieszenie tempa zad u enia osób prywatnych wobec MIF. Wskaênik zmian tej kategorii zwi kszy si w porównaniu z poprzednim kwarta em o 1,1 pkt proc. do 35,% r/r. Nominalna wartoêç zad u enia wzros a o 11 mld z (7,8%) do 153 mld z. 18 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

19 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Wykres miesi czne zmiany nale noêci od osób prywatnych z tytu u kredytów i po yczek % I I I I I I Ogó em Mieszkaniowe Konsumpcyjne* * Obejmujà kredyty w rachunku bie àcym, kredyty zwiàzane z funkcjonowaniem kart kredytowych, na zakupy w systemie sprzeda y ratalnej oraz pozosta e g ównie kredyty samochodowe, gotówkowe i sezonowe. Osoby prywatne korzysta y ze Êrodków kredytowych g ównie do finansowania wydatków mieszkaniowych. WartoÊç zad u enia z tego tytu u zwi kszy a si o,9 mld z (9,8%), a tempo przyrostu wzros o w stosunku do kwarta u ub.r. o 0, pkt proc. do 53,2%. Podobnie jak w poprzednim okresie, g ównym powodem utrzymywania si wysokiego popytu na kredyty mieszkaniowe by a poprawa sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych oraz przewidywany wzrost cen nieruchomoêci mieszkaniowych przede wszystkim w najwi kszych aglomeracjach miejskich. Wi kszoêç przyrostu bankowych kredytów mieszkaniowych stanowi y kredyty z otowe. Ich wartoêç wzros a o 4,3 mld z wobec 2, mld z wzrostu zad u enia denominowanego w walutach obcych. Obraz zmian na rynku kredytów mieszkaniowych zaciemnia wp yw zmian kursowych, szczególnie istotny dla tej kategorii zad u enia, poniewa blisko 2/3 kredytów mieszkaniowych dla osób prywatnych zosta o udzielonych w walutach obcych. W okresie paêdziernik grudzieƒ ub.r. aprecjacja z otego w stosunku do g ównych walut spowodowa a spadek wartoêci zad u enia walutowego na cele mieszkaniowe o 2,3 mld z. Po korekcji danych o wp yw kursów walutowych, przyrost kredytów denominowanych w walutach obcych by wy szy ni z otowych we wszystkich miesiàcach kwarta u. Jak wskazujà dane skorygowane, popyt na kredyty walutowe s ab systematycznie od maja ub.r. Dynamika spadku by a jednak e ni sza ni wskazywa y dane surowe. Pomi dzy majem ub.r., kiedy wartoêç rocznego wskaênika wzrostu osiàgn a maksimum, z koƒcem 200 r. tempo zmian obni y o si z 72,4% do 0,% r/r (wed ug danych surowych: z 4,1% do 54,9% r/r). Wyhamowaniu dynamiki zad u enia walutowego towarzyszy wyraêny wzrost zainteresowania osób prywatnych kredytami z otowymi na cele mieszkaniowe. Ich wskaênik zmian wzrós wkwartale o 13,9 pkt proc. do 47,9% r/r. Wyraêna zmiana preferencji klientów indywidualnych w kierunku kredytów z otowych, szczególnie widoczna w drugiej po owie 200 r., wynika a przede wszystkim ze wzrostu stawek LIBOR CHF, co z kolei wp ywa o na podro enie najbardziej popularnych kredytów we frankach szwajcarskich. Nie bez znaczenia dla rynku kredytowego by o równie wprowadzenie w ycie z poczàtkiem lipca ub.r. przez Komisj Nadzoru Bankowego Rekomendacji S, majàcej na celu ograniczenie dost pnoêci kredytów walutowych. Poza kredytami na cele mieszkaniowe, banki odnotowa y znaczny przyrost (o 3,4 mld z, tj. o 5,3%) kredytów konsumpcyjnych 1. Mimo wysokiego oprocentowania, wynoszàcego Êrednio 14,3%, tempo przyrostu kredytów konsumpcyjnych utrzymuje si na stabilnym poziomie od po owy 2005 r. W ostatnim kwartale ub.r. wskaênik ich zmian nieznacznie wzrós z 21% do 21,3% r/r. 1 Obejmujà kredyty w rachunku bie àcym, kredyty zwiàzane z funkcjonowaniem kart kredytowych, na zakupy w systemie sprzeda y ratalnej oraz pozosta e g ównie kredyty samochodowe, gotówkowe i sezonowe. BIULETYN INFORMACYJNY 12/200 19