HORMONY I MECHANIZMY ICH DZIAŁANIA
|
|
- Władysław Stefan Olejniczak
- 4 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 HORMONY I MECHANIZMY ICH DZIAŁANIA
2 KLASYCZNA DEFINICJA HORMONU Hormon (gr. - ορμόνη) jest przekaźnikiem chemicznym. Może być nim każda cząsteczka sygnalizująca, wytwarzana przez gruczoł dokrewny i transportowana do odległego narządu docelowego przez układ krążenia regulująca funkcje fizjologiczne i behawioralne. 2
3 Funkcje hormonów mogą pełnić: Związki białkowe i peptydy Pochodne aminokwasów Steroidy Pochodne kwasu arachidonowego Gazotransmitery (NO, CO, SH2)
4 NA WYDZIELANIE HORMONÓW I ICH STĘŻENIE WE KRWI MOGĄ MIEĆ WPŁYW: Czynniki endogenne: 1) Hormony tej samej osi hormonalnej (sprzężenia zwrotne hormon hormon) 2)Inne hormony 3)Sygnalizacja nerwowa 4)Zmiany środowiska wewnętrznego (osmolarność, ph, pco 2, po2, stężenie elektrolitów; sprzężenia zwrotne elektrolit hormon) 5)Substraty (sprzężenia zwrotne substrat hormon) 6)Rytmogeneza kontrola chronotropowa - oscylacje, pulsacje, rytm okołodobowy, rytm sen czuwanie, cykl menstruacyjny, rytm sezonowy, rytm rozwojowy (dojrzewanie, starość Czynniki egzogenne: 1)Związki farmakologiczne (leki) 2)Czynniki środowiska (np. światło, temperatura, stres) 4
5 REGULACJA KOMÓREK PRZEZ HORMONY JEST OPARTA NA SPRZĘŻENIACH ZWROTNYCH Sprzężenie ujemne w stanie spoczynku CZYNNIK REGULUJAC Y CZYNNIK REGULOWA NY Sprzężenie dodatnie w stanie spoczynku CZYNNIK REGULUJĄC Y + CZYNNIK REGULOWA NY 5
6 REGULACJA KOMÓREK PRZEZ HORMONY JEST OPARTA NA SPRZĘŻENIACH ZWROTNYCH Sprzężenie ujemne w stanie pobudzenia Sprzężenie dodatnie w stanie pobudzenia Czynnik zewnętrzny CZYNNIK REGULUJĄCY + + CZYNNIK REGULOWANY + + CZYNNIK REGULUJĄCY + + CZYNNIK REGULOWANY 6
7 REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW PRZYKŁADY SPRZĘŻEŃ ZWROTNYCH Stabilizacja poziomu glukozy we krwi - sprzężenie ujemne + + Hormon Efekt Bodziec (insulina) (metabolizm) (glukoza) Regulacja wydzielania estradiolu przez hormon luteinizujący - sprzężenie dodatnie Bodziec (LH) + + Efekt 1 (estradiol) + Efekt 2 (owulacja) 7
8 MIEJSCEM DZIAŁANIA HORMONÓW MOGĄ BYĆ WSZYSTKIE NARZĄDY I KOMÓRKI ORGANIZMU Przykładowo: Inny gruczoł dokrewny Mózg, Serce, Nerki, Przewód Pokarmowy, Tkanka tłuszczowa, Skóra KAŻDY HORMON DZIAŁA POPRZEZ SPECYFICZNE DLA SIEBIE RECEPTORY
9 PODSTAWOWE POJĘCIA Receptor - białko rozpoznające ligand Ligand - czynnik rozpoznawany przez receptor i wiążący się z receptorem Agonista - ligand aktywujący receptor Antagonista - ligand inaktywujący receptor
10 BOTTLE NECK EFFECT ZBIEGANIE SIĘ DZIAŁANIA LIGANDÓW W KOMÓRCE R R R R 4 R R R 7 1 Przekaźnik rzędu cgmp II Przekaźnik II rzędu camp Przekaźnik rzędu IP3 II Kaskada sygnałowa 10
11 KAŻDY HORMON WYWIERA WIELOSTRONNE DZIAŁANIA REDUNDANCJA UMOŻLIWIA OPTYMALNE DOSTOSOWANIE ORGANIZMU DO ZRÓŻNICOWANYCH ZMIAN SRODOWISKA WEWNĘTRZNEGO I ZEWNĘTRZNEGO
12 Typy działania hormonów Intrakrynne Autokrynne Parakrynne Endokrynne Neuroendokrynne 12
13 WRAŻLIWOŚĆ NA HORMON ZALEŻY OD LICZBY RECEPTORÓW 13
14 W PRZYPADKU RECEPTORÓW BŁONOWYCH REDUKCJA LICZBY RECEPTORÓW MOŻE BYĆ KOMPENSOWANA ZWIĘKSZENIEM STĘŻENIA HORMONU. NIE JEST TO MOŻLIWE W PRZYPADKU RECEPTORÓW JĄDROWYCH
15 Typy receptorów 1. Błonowe Hormony nie wnikają do komórek, ale wiążą się z receptorami w błonie komórkowej Receptory katalityczne Receptory związane z kanałami jonowymi Receptory działające poprzez system wtórnych przekaźników 2. Wewnątrzkomórkowe Hormony wnikają do komórek i wiążą się z receptorami obecnymi w: cytoplazmie jądrze komórkowym 15
16 Charakterystyka działania hormonów Specyfika tkankowa zależna od obecności receptorów Wieloetapowa amplifikacja sygnałów Działanie poprzez system przekaźników II rzędu Koordynacja przeciwstawnych procesów komórkowych Współdziałanie hormonów w regulacji szlaków metabolicznych Mechanizmy kontrolujące czas trwania odpowiedzi 16
17 HORMONY MOGĄ WYWOŁYWAĆ NIESWOISTE ODPOWIEDZI HORMONALNE - Mutacja genu hormonu lub receptora - Zbyt wysokie stężenie hormonu 17
18 PRZYKŁADY NIESWOISTYCH ODPOWIEDZI HORMONALNYCH STAN KLINICZNY HORMON WYDZIELANY W NADMIARZE NIESWOIŚCIE POBUDZANY RECEPTOR Nadmierne Dzieci matek z cukrzycą wydzielanie insuliny u płodu źle spowodowane kontrolowaną IGF OBJAWY duży płód hiperglikemią Guzy wytwarzające IGF IGF Guz wytwarzający GH GH Choroba Addisona ACTH Niedoczynność tarczycy insuliny prolaktyny -MSH TSH LH, FSH hipoglikemia mlekotok, brak miesiączki, bezpłodność ciemna skóra przedwczesne dojrzewanie 18
19 PRZYKŁADY SCHORZEŃ SPOWODOWANYCH INTERAKCJĄ PRZECIWCIAŁ Z RECEPTORAMI STAN KLINICZNY CHOROBA GRAVESA Myasthenia gravis Cukrzyca niezależna od insuliny RECEPTOR DOCELOWY MECHANIZM DZIAŁANIA PRZECIWCIAŁ dla TSH Naśladowanie działania TSH dla ACh Destrukcja receptorów dla insuliny Oporność jajników dla FSH na działanie gonadotrpin OBJAW Nadczynność tarczycy Osłabienie mięśni Za mało czynnych receptorów Oporność na insulinę Hamowanie wiązania FSH Brak miesiączki 19
20 OTYŁOŚĆ JEST CZĘSTO ZWIĄZANA Z ZABURZENIAMI WYDZIELANIA LUB DZIAŁANIA HORMONÓW OTYŁOŚĆ JEST CZĘSTĄ PRZYCZYNĄ OPORNOŚCI NA INSULINĘ 20
21 WSPÓŁDZIAŁANIE UKŁADU NERWOWEGO I TKANKI TŁUSZCZOWEJ W REGULACJI GŁODU, SYTOŚCI I METABOLIZMU Układ nerwowy, neurotransmiter y Głód/Sytość Bilans energetyczn y Tkanka tłuszczowa, hormony Metaboliz m
22 KRÓTKOTERMINOWA REGULACJA PRZYJMOWANIA POKARMÓW 1. Sygnały z przewodu pokarmowego i środowiska zewnętrznego (decydują o częstości pobierania i objętości posiłków) hormony: CCK, GLP-1, bombezyna, somatostatyna, 2. Sygnały z wyższych ośrodków mózgowych (decydują o doznaniach i emocjach ) 22
23 NEUROGENNA REGULACJA UKŁADU AUTONOMICZNEGO, METABOLIZMU I Podzwzgórze POKARMÓW Przysadk Narząd/funkcj PRZYJMOWANIA a a Aktywacja Układ autonomiczny Przyjmowani e pokarmów Aktywacja układu współczulneg o Nasycenie Glikogenoliza Wątrob a Trzustka Tkanka tłuszczowa układu przywspółczulne go Głód Wzrost syntezy glikogenu Glukoneogeneza Hamowanie glukoneogenezy Hiperglikemi Hiperglikemia a Uwalnianie glukagonu Hipoglikemia Lipoliza Uwalnianie insuliny Lipogeneza 23
24 ZWIĄZKI WYWOŁUJĄCE DODATNI BILANS ENERGETYCZNY Leptyna Insulina CRH Estrogeny IL-1, IL-6 CNTF Serotonina Endokanabinoidy + Galanina NPY Noradrenalina (podwzgórze) BILANS ENERGETYCZNY Opioidy (β-endorfina) Grelina Glikokortykosteroidy Oreksyny AgPr MCH 24
25 TKANKA TŁUSZCZOWA JAKO GRUCZOŁ WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO Związki wydzielane przez adipocyty Leptyna (adipokiny) działanie endokrynne, Adiponekty głównie tkanka na podskórna Układ RAS (renina, angiotensynogen i angiotensyna II) Adrenomedullina Cytokiny (IL-1, 6, 8, 10, TNF- ) Czynniki wzrostowe (hepatocytów HGF, śródbłonka naczyń VEGF, IGF-1, czynnik pobudzający wzrost kolonii1, CSF-1) Inhibitor-1 aktywatora plazminogenu (PAI-1) Endogenne kanabinoidy Rezystyna, Wisfatyna Prostaglandyny E2, F2
26 RECEPTORY I ZWIĄZKI REGULUJĄCE METABOLIZM W TKANCE TŁUSZCZOWEJ Receptory hormonów steroidowych (glikokortykosteroidów, estrogenów, aldosteronu) Receptory katecholamin Receptory insuliny, Receptory angiotensyn Lipaza lipoproteinowa hormonozależna (HSL) WKT (FFA) (regulują ekspresję genów regulujących metabolizm) ADRF czynniki wazorelaksacyjne w tłuszczu okołonaczyniowym (prawdopodobnie H2S + angiotensyna 1-7) 26
27 ZWIĄZKI HAMUJĄCE GŁÓD I WYWOŁUJĄCE UJEMNY BILANS ENERGETYCZ NY Leptyn a CRH Urokorty na MSH GLP1 AgP r BILANS ENERGETYCZNY Il-6 Pepty d CART Kokaina Amfetamin a Fenfluramin a Il-1β CNT F Neuromedyna B Insulin a TNFα 5HT 27
28 REAKCJA NA INSULINĘ U OSÓB ZDROWYCH Egzogenna insulina Hipoglikem ia Endogenna insulina Układ współczulny Glukago n Normoglikem ia 28
29 REAKCJE NA INSULINĘ U PACJENTÓW Z DŁUGOTRWAŁĄ CUKRZYCĄ (15-30 lat) Egzogenna insulina Hipoglikem ia Endogenna insulina Układ współczulny Glukago n Hipoglikem ia 29
30 SKÓRA JAKO MIEJSCE WYTWARZANIA HORMONÓW I NEUROTRANSMITERÓW witamina D POMC androgeny α, β, γ - MSH estrogeny T3 ACTH L-DOPA β-endorfina katecholaminy enkefaliny CRH acetylocholina urokortyna serotonina glutaminian TRH asparaginian ATP adenozyna GH PRL endokanabinoidy 30
31 FUNKCJE SKÓRY: OCHRONNA, SENSORYCZNA, CZUCIOWA, SEKRECYJNA JEDNOSTKA ENDOKRYNNA NASKÓRKA BŁONA PODSTAWNA JEDNOSTKA ENDOKRYNNA SKÓRY NERWY CZUCIOWE NERWY AUTONOMICZN
32 HORMONY I NEUROTRANSMITERY POSIADAJĄCE RECEPTORY NA REZYDUALNYCH I RECYRKULUJĄCYCH KOMÓRKACH Keratynocyty MelanocytySKÓRY CR H melanokortyny CGRP VIP witamina D GH puryny PRL i wazoinhibiny cytokiny Witamina D glikokortykosteroidy i mineralokotykosteroidy estrogeny androgeny LH/FSH kapsaicyna (TRP) prostaglandyny melanokortyny GH opioidy neurokiny endokanabinoidy CRH CGRP melanina androgeny estrogeny glikokortykosteroidy i mineralokortykoster oidy katecholaminy acetylocholina histamina 32
33 CZYNNIKI WZROSTU W SKÓRZE W skórze powstają neurofrofiny NT-3 i NT-4 i BDNF. Czynnik wzrostu nerwów w keratynocytach, komórkach Merkla, fibroblastach, komórkach tucznych. Są potrzebne do rozwoju, różnicowania i regeneracji komórek. Inne czynniki: czynnik wzrostu naskórka (EGF), czynniki wzrostu fibroblastów (FGF), czynnik transformujacy TGFβ 33
34 HORMON WZROSTU Receptory GH: w keratynocytach, osłonce włosa, gruczołach potowych, fibroblastach, adipocytach i melanocytach. Hormon wzrostu IGF1 Hormon wzrostu: Skór a > pobudza rozwój gruczołów łojowych i proliferację melanocytów, w nadmiarze wywołuje hiperpigmentację inne działania proliferacyjne: zgrubienie skóry, paznokci > zastępowanie tkanki podskórnej tłuszczowej 34
35 DZIAŁANIE HORMONU WZROSTU NA UKŁAD NERWOWY Receptory hormonu wzrostu: kora, hipokamp, podwzgórze, splot naczyniówkowy. Większa gęstość u kobiet. Optymalne pobudzenie przy prawidłowym stężeniu estrogenów Działanie: neuroprotekcyjne, neuroregeneracyjne, Deficyt hormonu wzrostu: senność, zaburzenia nastroju, brak motywacji, trudności koncentracji i pamięci, niepokój, labilność emocjonalna 35
36 PROOPIOMELANOKORTYNA PODWZGÓRZE HORMONY PRZYSADKI αmsh CRH POMC β-endorfina ACTH Skóra HORMON WZROSTU PROLAKTYNA HORMONY TARCZYCY HORMONY KORY NADNERCZY Skóra HORMONY PŁCIOWE 36
37 Kortykoliberyna CRH: Receptory CRH w keratynocytach, melanocytach i komórkach tucznych Działanie przeciwzapalne Działanie przeciwobrzękowe Przyspiesza gojenie się ran Wywiera działanie przeciwbólowe Zmniejsza rozmnażanie się (proliferację) keratynocytów (przeciwdziała nadmiernemu rogowaceniu skóry) 37
38 ACTH I αmsh - proliferacja komórek - wytwarzanie rozgałęzień dendrytycznych - migracja melanocytów - melanogeneza - działanie immunosupresyjne i przeciwzapalne - pigmentacja uwłosienia - lipogeneza - wytwarzanie feromonów (żeńskie atrakcyjność, męskie - agresywność) 38
39 NIEDOCZYNNOŚĆ KORY NADNERCZY Choroba Addisona ACTH, α-msh Nie hamuje Kortyzol Skóra Silne pobudzenie melanogenezy i ciemne ubarwienie skóry 39
40 RELAKSYN AH1, H2 i H3 (H2 Transkrypcja 3 genów relaksyny: powszechny) Działania ogólnoustrojowe: w ciąży hamuje skurcze macicy, wywołuje rozrost i zmiękczenie szyjki macicy, rozluźnienie więzadeł macicznych. Stymuluje pragnienie i wydzielanie wazopresyny Korzystne działanie w doświadczalnych modelach zwłóknienia wątroby, nerek, serca, Działanie w skórze: -remodeling przestrzeni zewnątrzkomórkowej -działanie antagonistyczne do TGFβ -degradacja macierzy zewnątrzkomórkowej (hamowanie inhibitorów Synteza: w szyszynce, skórze syntezy metaloproteaz) Działanie: MELATONINA -antyoksydacyjne (zmiatacz wolnych rodników, wzrost syntezy enzymów antyoksydacyjnych) -ochrona przed promieniowaniem UV, wzrost syntezy melatoniny) jonizującym (UV --> 40
41 PROLAKTYNA JAKO HORMON SKÓRY Miejsca syntezy: przysadka mózgowa, łożysko, macica, gruczoły sutkowe, tkanka tłuszczowa, limfocyty, jądra i prostata, mózg, skóra Działanie w skórze: -wrażliwość na temperaturę -produkcja łoju -proliferacja keratynocytów (w gruczole sutkowym komórek nabłonkowych) -wzrost włosów -działanie immunoprotekcyjne w stresie 41
42 MECHANIZMY DZIAŁANIA HORMONÓW 42
43 Podział hormonów ze względu na mechanizm działania Hormony wiążące się z receptorami wewnątrzkomórkowymi: Androgeny Kalcitriol Estrogeny Glukokortykoidy Mineralokortykoidy Progesteron Kwas retinowy Hormony tarczycy. 43
44 Hormony wiążące się z receptorami błonowymi - Drugim przekaźnikiem jest camp. - Drugim przekaźnikiem jest cgmp. - Drugim przekaźnikiem jest wapń, fosfatydyloinozytol lub oba. - Zamiast drugiego przekaźnika następuje autofosforylacja receptora. 44
45 Hormony działające poprzez camp ADH Kalcytonina Glukagon FSH LPH LH MSH PTH TSH Somatostatyna Hormon gonadotropowy 45
46 Cykliczny AMP Cykliczny AMP był pierwszym wewnątrzkomórkowym, drugim sygnałem przekaźnikowym zidentyfikowanym w komórkach ssaków. Kilka komponentów obejmuje system generowania, degradacji i działania cyklicznego AMP. 46
47 Cyklaza adenylanowa Różne hormony mogą stymulować lub hamować wytwarzanie cyklicznego AMP przez cyklazę adenylanową. Dwa równoległe systemy Stymulujący I hamujący Zbiegają się na podjednostce katalitycznej. Każdy składa się z receptora Rs i Ri 47
48 Białka G Gs i Gi są heterotrimerycznymi białkami G złożonymi z podjednostek alfa, beta, gamma. Podjednostka alfa w G różni się od Gi. Podjednostka alfa wiąże nukleotyd guaninowy. Podjednostka beta i gamma wydaje się działać jako heterodimer. Wiązanie hormonu z Rs i Ri skutkuje aktywacją białka G za pośrednictwem receptora. Wymiana GDP na GTP. Białko alfa ma wewnętrzną aktywność GTPazy 48
49 49
50 50
51 51
52 Toksyna cholery Toksyny cholery i krztuśca katalizują rybozylację ADP podjednostek alfas i alfai. Ta modyfikacja zakłóca wewnętrzną aktywność GTPazy, a zatem nie może ponownie związać się z podjednostką beta i gamma. Występuje ciągła aktywacja cyklazy adenylanowej i ciągła produkcja cyklicznego AMP. Następuje ucieczka wody i elektrolitów z krwi do jelita. 52
53 Związki działające poprzez cykliczny GMP - Przedsionkowy hormon natriuretyczny - Tlenek azotu 53
54 Przedsionkowy czynnik natriuretyczny jest wytwarzany przez komórki w przedsionku serca, wiąże się z receptorem ANF w mięśniach gładkich naczyń i nerkach. Receptor ANF jest transbłonowy i ma wewnętrzną aktywność cyklazy guanylanowej związaną z domeną cytoplazmatyczną. Powoduje rozluźnienie mięśni gładkich naczyń, co powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, a w nerkach sprzyja wydalaniu sodu i wody. 54
55 Tlenek azotu jest wytwarzany w śródbłonku naczyń w odpowiedzi na czynniki rozszerzające naczynia. Dyfunduje do otaczających mięśni gładkich naczyń, gdzie bezpośrednio wiąże grupę hemową rozpuszczalnej cyklazy guanylanowej, aktywując enzym. Zarówno receptor ANF, jak i rozpuszczalna cyklaza guanylowa są związane z tą samą komórką mięśni gładkich naczyń. 55
56 Hormony działające poprzez wapń i fosfatydyloinozytol Acetylocholina Angiotensyna 2 Wazopresyna Cholecystokinina Gastryna Oksytocyna PDGF Substancja P TSH 56
57 57
58 Enzymy związane z wapniem i kalmoduliną 58
59 59
60 60
61 MECHANIZM SKURCZU NACZYŃ PO STYMULACJI RECEPTORÓW ENDOTELINY ET A Ca2+ ETS PLD Cl- Na+ K+ PLC ETR G G IP3 Ca2+ [Ca2+] Hiperpolaryzacja Depolaryzacja DG PKC skurcz 61
62 Hormony działające poprzez autofosforylację receptora (kinazy tyrozynowe) Adiponektyna Leptyna Prolaktyna EGF EPO FGF GH NGF Płytkowy czynnik wzrostu 62
63 63
64 Aktywacja ścieżki kinazy Akt 64
65 HORMONY STEROIDOWE 65
66 SYNTEZA 66
67 Wszystkie receptory steroidowe są regulowanymi przez ligandy - hormony czynnikami transkrypcyjnymi W jądrze aktywny kompleks hormon-receptor wiąże się ze specyficznymi fragmentami DNA, określanymi jako HRE (hormone response element) Na skutek wiązania modulowana jest transkrypcja genów i może ulegać osłabieniu lub wzmocnieniu 67
68 68
69 Regulacja transkrypcji genów przez glukokortykoidy 69
70 70
71 Pochodne kwasów tłuszczowych Kaskada arachidonianu Uwalnianie do cytoplazmy, bezpośrednie działanie w błonach 71
Układ wewnątrzwydzielniczy
Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne
Bardziej szczegółowoREGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW
REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW Regulacja nerwowa wpływ układu wegetatywnego na czynność endokrynną gruczołów wydzielania dokrewnego wytwarzanie i uwalnianie hormonów z zakończeń neuronów np.wazopresyny
Bardziej szczegółowoHormony Gruczoły dokrewne
Hormony Gruczoły dokrewne Dr n. biol. Urszula Wasik Zakład Biologii Medycznej HORMON Przekazuje informacje między poszczególnymi organami regulują wzrost, rozwój organizmu efekt biologiczny - niewielkie
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.
Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce
Bardziej szczegółowoGruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony. anatomia i fizjologia człowieka
Gruczoły wydzielania wewnętrznego - oddają swoją wydzielinę bezpośrednio do krwi - wydzielają hormony Gruczoły dokrewne człowieka PRZYSADKA mózgowa Przysadka mózgowa jest gruczołem wielkości ziarna grochu
Bardziej szczegółowoProfil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. dr Magdalena Markowska Zakład Fizjologii Zwierząt, UW
dr Magdalena Markowska Zakład Fizjologii Zwierząt, UW Układ wydzielania wewnętrznego wraz z układem nerwowym wpływa na koordynację i optymalizację przebiegu procesów fizjologicznych przez co umożliwia
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II MÓZGOWE MECHANIZMY FUNKCJI PSYCHICZNYCH 1.1. ZMYSŁY CHEMICZNE (R.7.3) 1.2. REGULACJA WEWNĘTRZNA (R.10) Zakład Psychofizjologii UJ ZMYSŁY CHEMICZNE Chemorecepcja: smak,
Bardziej szczegółowoSygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa
Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej Informator (przekaźnik) pierwotny czynnik fizyczny lub chemiczny będący nośnikiem
Bardziej szczegółowoRAMOWY ROZKŁAD ĆWICZEŃ Z FIZJOLOGII PODSTAWY MEDYCYNY MODUŁ F. SEMINARIUM Fizjologia układu pokarmowego
RAMOWY ROZKŁAD ĆWICZEŃ Z FIZJOLOGII PODSTAWY MEDYCYNY MODUŁ F SEMINARIUM 1 09-13.04.2018 Fizjologia układu pokarmowego Pobieranie pokarmów. Ogólne zasady funkcjonowania układu pokarmowego I. Neurohormonalna
Bardziej szczegółowoHomeostaza 1. Biologiczne podstawy zachowania dla studentów psychologii. PŁ, KFZiE, UŚ 2008/2009. Homeostaza
Homeostaza 1 Biologiczne podstawy zachowania dla studentów psychologii PŁ, KFZiE, UŚ 2008/2009 Homeostaza Proces i stan zachowania przez układ względnie stabilnych własności wskutek rownowaŝenia się przepływów
Bardziej szczegółowoCytokiny jako nośniki informacji
Wykład 2 15.10.2014 Cytokiny jako nośniki informacji Termin cytokiny (z greckiego: cyto = komórka i kinos = ruch) określa dużą grupę związków o różnym pochodzeniu i budowie, będących peptydami, białkami
Bardziej szczegółowoSygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa
Informator (przekaźnik) pierwotny czynnik fizyczny lub chemiczny będący nośnikiem informacji odebranej przez komórkę. Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Receptor cząsteczka chemiczna ( peptyd
Bardziej szczegółowoV REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY
V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY Zadanie 1. Na rysunku przedstawiającym budowę neuronu zaznacz elementy wymienione poniżej, wpisując odpowiednie symbole literowe. Następnie wskaż za pomocą strzałek kierunek
Bardziej szczegółowoSygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa
Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej Informator (przekaźnik) pierwotny czynnik fizyczny lub chemiczny będący nośnikiem
Bardziej szczegółowoRegulacja hormonalna
Regulacja hormonalna Rodzaje gruczołów wydzielania zewnętrznego egzokrynowe wydzielania wewnętrznego endokrynowe różnice üposiadają przewody wyprowadzające üz reguły nie są silnie ukrwione ünie posiadają
Bardziej szczegółowoFIZJOLOGIA CZŁOWIEKA
FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej
Bardziej szczegółowoUKŁAD DOKREWNY cz. 2. beta. delta. alfa
Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe, zlokalizowane na terenie zrazików, otoczone przez struktury części zewnątrzwydzielniczej UKŁAD DOKREWNY cz. 2
Bardziej szczegółowoStres DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Stres DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Wydatkowanie energii Wszystkie narządy i układy potrzebują energii do działania Nie wszystkie narządy i
Bardziej szczegółowoUKŁAD DOKREWNY cz. 2. Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe
Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe UKŁAD DOKREWNY cz. 2 Elementy składowe: komórki dokrewne kapilary okienkowe włókna nerwowe Typy komórek dokrewnych
Bardziej szczegółowoHORMONY REGULACJA METABOLIZMU
HORMONY REGULACJA METABOLIZMU Schematy w regulacji metabolizmu interakcje allosteryczne fosfofruktokinaza, karboksylaza acetylo-coa trwają krótko modyfikacje kowalencyjne fosforylaza glikogenowa i fosforylacja-
Bardziej szczegółowoHORMONY STERYDOWE I PODOBNIE DZIAŁAJĄCE
HORMONY STERYDOWE I PODOBNIE DZIAŁAJĄCE Są to związki należące do grupy steroidów, które charakteryzują się wykazywaniem istotnych aktywności biologicznych typu hormonalnego. Docierając do komórki docelowej,
Bardziej szczegółowoNukleotydy w układach biologicznych
Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoMODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego
MODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego biologii szkoły średniej II. Układu podwzgórze- przysadka
Bardziej szczegółowoAutonomiczny układ nerwowy - AUN
Autonomiczny układ nerwowy - AUN AUN - różnice anatomiczne część współczulna część przywspółczulna włókna nerwowe tworzą odrębne nerwy (nerw trzewny większy) wchodzą w skład nerwów czaszkowych lub rdzeniowych
Bardziej szczegółowoMolekuły Miłości. Borys Palka Katarzyna Pyzik. www.agh.edu.pl
Molekuły Miłości Borys Palka Katarzyna Pyzik www.agh.edu.pl Zakochanie Przyczyną Hormonalnych Zmian Grupa zakochanych, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet ) Grupa kontrolna, 24 osoby (12 mężczyzn, 12 kobiet)
Bardziej szczegółowoHORMONY REGULACJA METABOLIZMU
HORMONY REGULACJA METABOLIZMU Kryteria podziału hormonów budowa: białkowe (peptydowe), pochodne aminokwasów, sterydowe, pochodne kwasów tłuszczowych miejsce wytwarzania: gruczoły dokrewne, tkankowe mechanizm
Bardziej szczegółowoKompartmenty wodne ustroju
Kompartmenty wodne ustroju Tomasz Irzyniec Oddział Nefrologii, Szpital MSWiA Katowice Zawartość wody w ustroju jest funkcją wieku, masy ciała i zawartości tłuszczu u dzieci zawartość wody wynosi około
Bardziej szczegółowoZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów
ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCZNEGO Podręcznik dla studentów ZARYS FIZJOLOGII WYSIŁKU FIZYCIKIES Podręcznik dla studentów Pod redakcją dr n. med. Bożeny Czarkowskiej-Pączek prof. dr. hab. n. med. Jacka
Bardziej szczegółowoROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI
ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI Michał M. Dyzma PLAN REFERATU Historia badań nad wapniem Domeny białek wiążące wapń Homeostaza wapniowa w komórce Komórkowe rezerwuary wapnia Białka buforujące Pompy wapniowe
Bardziej szczegółowoUkład hormonalny. ESPZiWP
Układ hormonalny ESPZiWP W organizmie zwierzęcia znajdują się liczne gruczoły, których zadaniem jest produkcja substancji chemicznych, zwanych hormonami. Są to tzw. gruczoły wydzielania wewnętrznego, zwane
Bardziej szczegółowoTrzustka jako gruczoł dokrewny
Trzustka jako gruczoł dokrewny I. Rodzaje i lokalizacja komórek wewnętrznego wydzielania trzustki: 1. wyspy trzustkowe (Langerhansa) reprezentują część wewnątrzwydzielniczą trzustki. Rozsiane są w miąŝszu
Bardziej szczegółowoPrzełożyłA: Monika Kilis
PrzełożyłA: Monika Kilis Tytuł oryginału: Hashimoto Symptome richtig erkennen, Ursachen und Therapien finden, Selbsthilfeangebote nutzen Redaktor prowadząca: Aneta Bujno Redakcja: Juliusz Poznański Korekta:
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra Promocji Zdrowia Zakład Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Bardziej szczegółowoZagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne
Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim 2019 I Błony biologiczne 1. Budowa i składniki błon biologicznych - fosfolipidy - steroidy - białka - glikoproteiny i glikolipidy 2. Funkcje błony komórkowej
Bardziej szczegółowoVITA-MIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport.
Witaminy i minerały > Model : Producent : Olimp VITAMIN Plus połączenie witamin i minerałów, stworzone z myślą o osobach aktywnie uprawiających sport. DZIAŁA PROZDROWOTNIE WZMACNIA SYSTEM ODPORNOŚCIOWY
Bardziej szczegółowo17 Nieswoiste czynniki
17 Nieswoiste czynniki endogenne i egzogenne regulujące odpowiedź immunologiczną 17.1. Modulujący wpływ układu nerwowego i hormonalnego na odpowiedź immunologiczną Trzy układy integracyjne ustroju, nerwowy,
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Fizjologia człowieka Wykład 2, część A CZYNNIKI WZROSTU CYTOKINY 2 1 Przykłady czynników wzrostu pobudzających proliferację: PDGF - cz.wzrostu z płytek krwi działa na proliferację i migrację fibroblastów,
Bardziej szczegółowoRok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek,
PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela - koordynator Dr Magdalena Markowska - koordynator Dr Paweł Majewski Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Rok akad. 2013/2014 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10 Wpływ stresu na
Bardziej szczegółowoNieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia
Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Niedożywienie może występować u osób z nadwagą (powyżej 120% masy należnej) niedowagą (poniżej 80%
Bardziej szczegółowoMechanochemiczny przełącznik między wzrostem i różnicowaniem komórek
Mechanochemiczny przełącznik między wzrostem i różnicowaniem komórek Model tworzenia mikrokapilar na podłożu fibrynogenowym eksponencjalny wzrost tempa proliferacji i syntezy DNA wraz ze wzrostem stężenia
Bardziej szczegółowoMechanizmy homeostazy
80 Mechanizmy homeostazy W organizmie nieustannie zachodzi ogromna ilość procesów biologicznych, wymagających względnie stałych warunków. Oznacza to, że parametry określające stan środowiska wewnętrznego
Bardziej szczegółowoMechanizmy biologiczne i psychologiczno społeczne regulujace zachowanie człowieka. Dariusz Mazurkiewicz
Mechanizmy biologiczne i psychologiczno społeczne regulujace zachowanie człowieka Dariusz Mazurkiewicz Podejście biologiczne: Zachowanie człowieka jest zdeterminowane czynnikami natury biologicznej: neuroprzekaźniki
Bardziej szczegółowoKurczliwość. Układ współczulny
CIŚNIENIE KRWI = RZUT SERCA X OBWODOWY OPÓR NACZYNIOWY Obciążenie wstępne Kurczliwość Układ współczulny Skurcz czynnościowy Układ RAA WZROST RZUTU SERCA ZWIĘKSZENIE OBWODOWEGO PRZEPŁYWU KRWI WYMYWANIE
Bardziej szczegółowoTEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK
TEST - BIOLOGIA WERONIKA GMURCZYK Temat: Układ nerwowy i hormonalny Zadanie 1. Zaznacz poprawną odpowiedź. Co to są hormony? a) związki chemiczne wytwarzane w gruczołach łojowych, które regulują pracę
Bardziej szczegółowo2. Plan wynikowy klasa druga
Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3
Bardziej szczegółowoSen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8
Sen i czuwanie rozdział 9 Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8 SEN I CZUWANIE SEN I RYTMY OKOŁODOBOWE FAZY SNU CHARAKTERYSTYKA INDUKOWANIE SNU MECHANIZM I STRUKTURY MÓZGOWE RYTMY OKOŁODOBOWE
Bardziej szczegółowoCzynności komórek nerwowych. Adriana Schetz IF US
Czynności komórek nerwowych Adriana Schetz IF US Plan wykładu 1. Komunikacja mędzykomórkowa 2. Neurony i komórki glejowe jedność architektoniczna 3. Czynności komórek nerwowych Komunikacja międzykomórkowa
Bardziej szczegółowoOrganizacja tkanek - narządy
Organizacja tkanek - narządy Architektura skóry tkanki kręgowców zbiór wielu typów komórek danej tkanki i spoza tej tkanki (wnikają podczas rozwoju lub stale, w trakcie Ŝycia ) neurony komórki glejowe,
Bardziej szczegółowoTkanka kostna. Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi:
Tkanka kostna Kość jest tkanką w której zachodzą stale dwa procesy pozostające ze sobą w stanie dynamicznej równowagi: Osteogeneza (kościotworzenie) - przeważa do 25-30 lat tzn. do osiągnięcia szczytowej
Bardziej szczegółowoStres i homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Stres i homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Podstawy procesów fzjologicznych Procesy zachodzące w organizmie wymagają stałych i znajdujących
Bardziej szczegółowoPrzysadka mózgowa. Przysadka mózgowa
Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 1 Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 2 Przysadka mózgowa Przysadka mózgowa 3 Przysadka mózgowa K. kwasochłonne GH i PRL K. zasadochłonne TSH, FSH, LH, ACTH K. chromofobne
Bardziej szczegółowo3. Wymagania edukacyjne
3. Wymagania edukacyjne DZIAŁ PROGRAMU TEMAT LEKCJI KONIECZNY POZIOM PODSTAWOWY ROZSZERZAJĄCY DOPEŁNIAJĄCY ORGANIZM CZŁOWIEKA 1. Pochodzenie człowieka i jego miejsce w systemie organizmów. 2. Budowa i
Bardziej szczegółowoFormuła 2 Zestaw witamin i minerałów dla kobiet
KARTA OŚWIADCZEŃ PRODUKTOWYCH Formuła 2 Zestaw witamin i minerałów dla kobiet GŁÓWNE OŚWIADCZENIA Równowaga hormonalna: Zawiera witaminę B6 przyczyniającą się do regulacji aktywności hormonalnej. Metabolizm
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI 1. Leki stosowane w zaburzeniach układu krążenia
SPIS TREŚCI Wstęp 13 1. Leki stosowane w zaburzeniach układu krążenia 15 1.1. Wiadomości ogólne 17 1.1.1. Krew 18 1.1.2. Transport gazów 19 1.1.3. Charakterystyka schorzeń układu krążenia 21 1.2. Rola
Bardziej szczegółowoBiochemia widzenia. Polega na zamianie energii świetlnej na ruch atomów a następnie na sygnał nerwowy
Biochemia widzenia Polega na zamianie energii świetlnej na ruch atomów a następnie na sygnał nerwowy W siatkówce oka kręgowców występują komórki fotoreceptorowe: czopki (silne światło, barwy) pręciki (słabe
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarski II rok Fizjologia z elementami fizjologii klinicznej
Kierunek Lekarski II rok Fizjologia z elementami fizjologii klinicznej Fizjologiczne mechanizmy funkcjonowania organizmu człowieka, zarówno na poziomie komórkowym, jak i narządowym. Integracyjne funkcjonowanie
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. (endokrynowy, hormonalny) ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Układ dokrewny (endokrynowy, hormonalny) DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Układ dokrewny Układ dokrewny jest układem wydzielania
Bardziej szczegółowoTrzustka budowa i funkcje. Techniczne rozwiązania sztucznej trzustki. Dr inż. Marta Kamińska. Leczenie cukrzycy metodą transplantacji komórek.
Nowe techniki i technologie dla medycyny Trzustka budowa i funkcje. Techniczne rozwiązania sztucznej trzustki. Dr inż. Marta Kamińska 1 Budowa trzustki Położenie trzustki i dwunastnicy 2 Budowa trzustki
Bardziej szczegółowoWydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Wydalanie DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Środowisko odla ZWIERZĘCIA jest nim OTOCZENIE, w którym żyje odla KOMÓREK PŁYN ZEWNĄTRZKOMÓRKOWY,
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 24. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego.
Zawartość Ćwiczenie 24. Fizjologia i patofizjologia układu pokarmowego.... 1 Ćwiczenie 25. Układ dokrewny I. Czynność endokrynna trzustki. Hormonalna regulacja wzrostu i metabolizmu - podstawy fizjologiczne
Bardziej szczegółowo[13ZPK/KII] Endokrynologia
1. Ogólne informacje o module [13ZPK/KII] Endokrynologia Nazwa modułu Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status modułu Język modułu
Bardziej szczegółowoCo może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić?
Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić? Co zawdzięczamy nerkom? Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu. Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego
Bardziej szczegółowoSirtuiny - eliksir młodości nowej generacji?
WYKŁAD: 4 Sirtuiny - eliksir młodości nowej generacji? Prof. dr hab. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej 1 Dieta niskokaloryczna (calorie restriction,cr) 2 3 4 Zdjęcie 2. Stuletnia mieszkanka
Bardziej szczegółowoDZIAŁ I. Zalecane źródła informacji Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007
DZIAŁ I. PODSTAWY REGULACJI I KONTROLI CZYNNOŚCI ORGANIZMU. TKANKI POBUDLIWE. Ćw. 1. Fizjologia jako nauka o homeostazie. (1-2 X 2012) 1. Wprowadzenie do przedmiotu. 2. Fizjologia i jej znaczenie w naukach
Bardziej szczegółowoRozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia
Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Połączenia komórek
Bardziej szczegółowoSkóra. - jest dużym i rozległym narządem, osiąga powierzchnię około 2 m 2. - u dorosłego człowieka waży 4-5 kg, co stanowi 6% masy ciała
Skóra - jest dużym i rozległym narządem, osiąga powierzchnię około 2 m 2 - u dorosłego człowieka waży 4-5 kg, co stanowi 6% masy ciała - grubość skóry jest zmienna i w zależności od okolicy ciała wynosi
Bardziej szczegółowoPrzykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza
lek. Jacek Bujko 17 października 2014 Przykładowy pytań Diagnostyka chorób układy podwzgórze-przysadka-nadnercza W diagnostyce laboratoryjnej uszkodzenia podwzgórza można stwierdzić cechy niedoczynności
Bardziej szczegółowoLIPIDY. Slajd 1 WYKŁAD 5. Slajd 2. Slajd 3. LIPIDY: budowa lecytyny (fosfatydylocholina) AGNIESZKA ZEMBROŃ-ŁACNY. Struktura kwasów tłuszczowych
część hydrofobowa część hydrofilowa Slajd 1 WYKŁAD 5 LIPIDY AGNIESZKA ZEMBROŃ-ŁACNY Slajd 2 LIPIDY: budowa lecytyny (fosfatydylocholina) cholina fosforan azot wiązanie estrowe glicerol fosfor tlen węgiel
Bardziej szczegółowoOPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK
Bardziej szczegółowoTransmisja informacji (powtórzenie)
Transmisja informacji (powtórzenie) Gabriel Nowak Definicje Ŝycia śycie jako ciągły przepływ informacji Zakład Cytobiologii i Histochemii, Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński Przepływ informacji
Bardziej szczegółowoHomeostaza. Homeostaza - szum pojęciowy - przykład z EM PWN Kontrola stanu
Homeostaza Kontrola stanu Homeostaza - szum pojęciowy - przykład z EM PWN 2000 HOMEOSTAZA [gr. homoios ~ jednakowy, stasis - stałość]: 1) fizjol. Pojęcie (wprowadzone przez C. Bernarda i W.B. Cannona)
Bardziej szczegółowoUkład wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.
Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany
Bardziej szczegółowoBIOLOGIA ZBIÓR ZADAŃ
1 BIOLOGIA ZBIÓR ZADAŃ Matura 2019 Tom II Zacznij od robienia tego, co konieczne; potem zrób to, co możliwe; nagle odkryjesz, że dokonałeś niemożliwego. Św. Franciszek z Asyżu 2 Tom 2 zbioru zadań zawiera
Bardziej szczegółowoOddziaływanie komórki z macierzą. adhezja migracja proliferacja różnicowanie apoptoza
Oddziaływanie komórki z macierzą embriogeneza gojenie ran adhezja migracja proliferacja różnicowanie apoptoza morfogeneza Adhezja: oddziaływania komórek z fibronektyną, lamininą Proliferacja: laminina,
Bardziej szczegółowoPROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Prof. Krystyna Skwarło-Sońta dr Magdalena Markowska dr Paweł Majewski
PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela Prof. Krystyna Skwarło-Sońta dr Magdalena Markowska dr Paweł Majewski Rok akad. 2015/2016 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10.00, sala 301A PLAN WYKŁADU Kontrola przebiegu
Bardziej szczegółowoCzynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
Bardziej szczegółowoDr hab. med. Aleksandra Szlachcic Kraków, Katedra Fizjologii UJ CM Kraków, ul. Grzegórzecka 16 Tel.
Dr hab. med. Aleksandra Szlachcic Kraków, 10.08.2015 Katedra Fizjologii UJ CM 31-531 Kraków, ul. Grzegórzecka 16 Tel.: 601 94 75 82 RECENZJA PRACY DOKTORSKIEJ Recenzja pracy doktorskiej mgr Michała Stanisława
Bardziej szczegółowoZagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne)
Zagadnienia do egzaminu z biochemii (studia niestacjonarne) Aminokwasy, białka, cukry i ich metabolizm 1. Aminokwasy, wzór ogólny i charakterystyczne grupy. 2. Wiązanie peptydowe. 3. Białka, ich struktura.
Bardziej szczegółowoKARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY
KARTA ODPOWIEDZI konkurs z biologii dla uczniów szkół podstawowych ETAP SZKOLNY nr zad. max punktów 1. 4 pkt. A. ośrodek dotyku płat ciemieniowy ośrodek ruchowy płat czołowy ośrodek Wernickiego płat skroniowy
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: technik obsługi turystycznej Przedmiot: Biologia Zakres rozszerzony Klasa 3. Ocena Nazwa
Bardziej szczegółowoV REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY
V REGULACJA NERWOWA I ZMYSŁY Zadanie 1. Na rysunku przedstawiającym budowę neuronu zaznacz elementy wymienione poniżej, wpisując odpowiednie symbole literowe. Następnie wskaż za pomocą strzałek kierunek
Bardziej szczegółowobiologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY
biologia w gimnazjum 2 OBWODOWY UKŁAD NERWOWY BUDOWA KOMÓRKI NERWOWEJ KIERUNEK PRZEWODZENIA IMPULSU NEROWEGO DENDRYT ZAKOŃCZENIA AKSONU CIAŁO KOMÓRKI JĄDRO KOMÓRKOWE AKSON OSŁONKA MIELINOWA Komórka nerwowa
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 21. Fizjologia i patofizjologia układu moczowego.
Zawartość Ćwiczenie 21. Fizjologia i patofizjologia układu moczowego.... 1 Ćwiczenie 22. Fizjologia i patofizjologia gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej... 1 Ćwiczenie 23. Fizjologia
Bardziej szczegółowo(przekaźniki II-go rzędu)
(przekaźniki II-go rzędu) Gabriel Nowak, Małgorzata Dybała Receptory i mechanizmy przekazywania sygnału (J.Z. Nowak, J.B. Zawilska, red.) Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 2004 Zakład Cytobiologii i Histochemii,
Bardziej szczegółowoAktualne spojrzenie na układ RAA i inne uwarunkowania nadciśnienia tętniczego krwi w PChN
Aktualne spojrzenie na układ RAA i inne uwarunkowania nadciśnienia tętniczego krwi w PChN Małgorzata Zajączkowska Klinika Nefrologii Dziecięcej Uniwersytet Medyczny w Lublinie Związek miedzy chorobami
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja hormonów ze względu na budowę chemiczną: Wyróżniamy cztery główne rodzaje hormonów ze względu na budowę chemiczną:
FIZJOLOGIA UKŁADU WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO POJĘCIA OGÓLNE, PODWZGÓRZE, PRZYSADKA, TARCZYCA, NADNERCZA, PODSTAWY REGULACJI GOSPODARKI WAPNIOWO-FOSFORANOWEJ FIZJOLOGIA OGÓLNA POJĘCIA PODSTAWOWE Definicja
Bardziej szczegółowoMECHANIZMY WZROSTU i ROZWOJU ROŚLIN
MECHANIZMY WZROSTU i ROZWOJU ROŚLIN Jaka jest rola kinaz MA (generalnie)? Do czego służy roślinom (lub generalnie) fosfolipaza D? Czy u roślin występują hormony peptydowe? Wymień znane Ci rodzaje receptorów
Bardziej szczegółowo1. Model lipidowy - W roku 1895 Overton opierając się na fakcie, że substancje rozpuszczalne w tłuszczach wnikały do komórki bardziej efektywnie niż
1. Model lipidowy - W roku 1895 Overton opierając się na fakcie, że substancje rozpuszczalne w tłuszczach wnikały do komórki bardziej efektywnie niż nierozpuszczalne - wydedukował, że lipidy muszą stanowić
Bardziej szczegółowoRegulacja nerwowo-hormonalna. 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza.
Regulacja nerwowo-hormonalna 1. WskaŜ strzałkami na rysunku gruczoły i napisz ich nazwy: przysadka mózgowa, tarczyca, jajniki, nadnercza. 2. Zaznacz nazwę struktury, która koordynuje działalność wszystkich
Bardziej szczegółowothe biomerieux Sp. z o.o. ul. Żeromskiego 17 01-882 Warszawa Tel. 022 569 85 00 Fax. 022 569 85 54 www.biomerieux.pl www.biomerieux.
0-08/ 010PL9900A / Ten dokument nie jest prawnie obowiązujący biomerieux zastrzega sobie prawo do modyfikacji bez powiadomienia / BIOMERIEUX i jego niebieskie logo, VIDAS i VIDIA tu wykorzystane są zarejestrowanymi
Bardziej szczegółowoKURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI
KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 21. Fizjologia i patofizjologia układu moczowego.
Zawartość Ćwiczenie 21. Fizjologia i patofizjologia układu moczowego.... 1 Ćwiczenie 22. Fizjologia i patofizjologia gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej.... 1 Ćwiczenie 23. Fizjologia
Bardziej szczegółowoWydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Wydalanie DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Wydalanie Środowisko odla ZWIERZĘCIA jest nim OTOCZENIE, w którym żyje odla KOMÓREK
Bardziej szczegółowoPraca kontrolna z biologii LO dla dorosłych semestr V
Praca kontrolna z biologii LO dla dorosłych semestr V Poniższa praca składa się z 15 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź. Za rozwiązanie zadań
Bardziej szczegółowoCzy istnieje w naszym organizmie jakiś centrum regulacji hormonalnej?
Dr med. Andrzej Kondratiuk IPL Słovit Gdańsk ul. Piastowska 66 Tel. 514-056-424... Czy istnieje w naszym organizmie jakiś centrum regulacji hormonalnej? A.K. - Takim narządem jest najstarszą część mózgu
Bardziej szczegółowoBiologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku
Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich
Bardziej szczegółowoBIOLOGIA zbiór zadań
1 BIOLOGIA zbiór zadań matura 2018 tom II Zacznij od robienia tego, co konieczne; potem zrób to, co możliwe; nagle odkryjesz, że dokonałeś niemożliwego. Św. Franciszek z Asyżu. 2 Tom 2 zbioru zadań zawiera
Bardziej szczegółowoŻywienie a aktywność tarczycy. prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz Katedra Dietetyki SGGW
Żywienie a aktywność tarczycy prof. dr hab. Danuta Rosołowska-Huszcz Katedra Dietetyki SGGW Podwzgórze TRH Przysadka Oś podwzgórzowo przysadkowo - tarczycowa TSH Tarczyca T 4, T 3, rt 3 Osoczowe białka
Bardziej szczegółowo