Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI"

Transkrypt

1 Wydalanie DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

2 Środowisko odla ZWIERZĘCIA jest nim OTOCZENIE, w którym żyje odla KOMÓREK PŁYN ZEWNĄTRZKOMÓRKOWY, odla ENZYMÓW WEWNĄTRZKOMÓRKOWYCH CYTOPLAZMA onarządami służącymi do wymiany wody i jonów z otoczeniem są: nerki lub ich odpowiedniki a także skóra i nabłonki tkanek pozanerkowych: skrzeli, płuc, układu pokarmowego.

3 Wymiana wody i jonów w różnych środowiskach Woda Śluz Nabłonek Płyn śródmiąższowy Płyn zewnątrzkomórkowy Naczynie krwionośne Komórka (erytrocyt) Płyn zewnątrzkomórkowy (osocze)

4 Środowisko wewnętrzne Utrzymanie właściwego składu chemicznego środowiska wewnętrznego organizmu wymaga: Osmoregulacji czyli utrzymania właściwego ciśnienia osmotycznego tkanek, a od tego zależy ruch wody przez błony biologiczne. Regulacji składu jonowego czyli zdobywania lub usuwania nadmiaru jonów, istotnych dla prawidłowego funkcjonowania komórek. Wydalania końcowych produktów metabolizmu białek czyli usuwania amoniaku bądź jego pochodnych.

5 Źródła wody opokarm owoda pitna owoda metaboliczna

6 Zawartość wody w różnych pokarmach Składnik pożywienia Płyny pochodzenia zwierzęcego i roślinnego Zawartość wody (% świeżej masy) Soki i nektary Krew 95 Mleko (większość ssaków) 87 Mleko (ssaki morskie) 40 Owoce i warzywa Tkanki roślinne i zwierzęce Mięśnie i inne tkanki zwierzęce Nasiona i ziarna < 10

7 Przemieszczanie się wody w głównych przedziałach organizmu PRZEWÓD POKARMOWY KREW PŁYN WENĄTRZKOM. LIMFA KREW PŁYN TKANKOWY

8 Struktura i niektóre właściwości metabolitów azotowych Amoniak Mocznik Kwas moczowy

9 Procesy zachodzące w narządach osmoregulacji i wydalania FILTRACJA ok. 200 litrów na dobę (człowiek) RE(AB)SORPCJA do 99% filtratu SEKRECJA

10 Funkcje nerek Osmoregulacja, Wydalanie końcowych produktów metabolizmu białkowego: amoniaku, mocznika, kwasu moczowego, Regulacja równowagi kwasowo-zasadowej: wydalanie H + i H 2 PO 4-, restytucja HCO 3 - Synteza hormonów i wydzielanie dokrewne: renina, erytropoetyna (w ok. 80%), 1,25-dihydroksycholekalcyferol (aktywna postać witaminy D) Glukoneogeneza (25%) Synteza niektórych aminokwasów, np. glutaminy

11 Układ moczowy

12 Nerka Kora Rdzeń Miąższ Kora Rdzeń Torebka Brodawka Wnęka Kielich mniejszy Miedniczka Zatoka większy Kolumna Piramida Moczowód

13 Nefron Torebka Bowmana Torebka Bowmana Kanalik bliższy Kora nerki Kanalik dalszy Kanalik bliższy Kanalik dalszy Kanalik zbiorczy Pętla Henlego Rdzeń nerki Nefron korowy Kanalik zbiorczy Pętla Henlego Nefron przyrdzenny

14 Naczynia krwionośne Tętniczka odprowadzająca Kłębuszek Tętniczka doprowadzająca Kapilary przykanalikowe Kora Rdzeń Naczynia proste

15 Działanie nerki tętnica tętniczka doprowadzająca kapilary kłębuszka tętniczka odprowadzająca torebka Bowmana kanaliki nerkowy i kanalik zbiorczy zawierające przesącz kapilary przykłębuszkowe żyła główne procesy zachodzące w nerce filtracja kłębuszkowa re(ab)sorpcja kanalikowa sekrecja kanalikowa

16 Kłębuszek nerkowy Torebka Bowmana Tętniczka odprowadzająca Tętniczka doprowadzająca Kanalik bliższy Śródbłonek kapilary Komórka śródbłonka Wyrostek stopowaty podocytu Błona podstawna Kłębuszek Kapilary Podocyt Komórki mesangium Podocyt Wyrostek stopowaty Filtr kłębuszkowy Kapilary kłębuszka przekrój poprzeczny Kapilara kłębuszkowa

17 Tętniczka odprowadzająca Torebka Bowmana Kłębuszek Filtracja kłębuszkowa Tętniczka doprowadzająca Przepływ krwi Białka (ciśn. osmot. 30 mmhg) Ciśn. krwi 60 mmhg Gradient ciśnienia onkotycznego Gradient ciśnienia hydrostatycznego Światło torebki Bowmana Ciśnienie hydrostatyczne w torebce 15 mmhg Kłębuszek Torebka Bowmana

18 Plamka zbita i aparat przykłębuszkowy Torebka Bowmana Tętniczka odprowadzająca Kanalik dalszy Tętniczka doprowadzając a Aparat przykłębkowy Kanalik bliższy Tętniczka odprowadzająca Plamka zbita Kanalik dalszy Światło torebki Bowmana Kapilara kłębuszkowa Kierunek przepływu krwi Tętniczka doprowadzająca Komórki aparatu przykłębkowego

19 OBWODOWEGO CIŚNIENIA KRWI spadek ciśnienia w tętniczkach doprowadzających, spadek GFR Komórki ziarniste aparatu przykłębuszkowego Hamuje baroreceptory w naczyniach obwodowych Rozkurcz m. gładkich w tętniczkach doprowadzających spadek przepływu filtratu i NaCl w pętli Henlego Renina Współczulny UN GFR glomerural filtration rate; Rozkurcz tętniczek doprowadzających Plamka zbita aparatu przykłębuszkowego Aldosteronu z kory nadnerczy Angiotensyna II Skurcz naczyń oporu obwodowego wskaźnik filtracji kłębuszkowej Rozkurcz tętniczek doprowadzających kanalikowej resorpcji Na+, a potem H2O GFR ciśnienia krwi ciśnienia obwodowego krwi Autoregulacja mięśniowa Autoregulacja kanalikowokłębuszkowa Regulacja hormonalna (układ renina angiotensyna aldosteron) Kontrola nerwowa

20 Powstawanie moczu re(ab)sorpcja sekrecja

21 Re(ab)sorpcja

22 Re(ab)sorpcja

23 Sekrecja

24

25 Kontrola funkcjonowania nefronu przez aldosteron Aldosteron na drodze dyfuzji przenika do komórki Łączy się ze swoimi receptorami i czynnikami transkrypcyjnymi Aktywowana jest transkrypcja genów białek transporterowych Nowe białka transporterowe umieszczane są w pęcherzykach Białka transporterowe wbudowywane są w błonę komórkową

26 Kontrola funkcjonowania nefronu przez wazopresynę (ADH) Wazopresyna łączy się receptorami związanymi z białkami G W komórce wzrasta poziom camp i aktywowana jest PKA PKA fosforyluje białka cytoszkieletarne Akwaporyny z pęcherzyków wbudowywane są w błonę komórkową

27 Pojęcie progu nerkowego na przykładzie glukozy Filtrat Resorpcja Próg nerkowy Mocz

28 W świecie zwierząt

29 Pokrycie powierzchni ziemi WODY 71% OCEANY > 98% RZEKI I JEZIORA <1%

30 Skład jonowy środowisk wodnych JONY Woda morska mmol/kg Woda rzeczna mmol/kg Na + 475,4 0,39 Mg 2+ 54,2 0,21 Ca 2+ 10,3 0,52 K + 10,1 0,04 Cl - 554,4 0,23 SO ,6 0,21 HCO 3-2,4 1,11

31 Reakcje zwierząt na zmiany stężenia w środowisku zewnętrznym OSMOKONFORMIZM morskie bezkręgowce OSMOREGULACJA większość morskich kręgowców JONOKONFORMIZM w wodzie morskiej JONOREGULACJA - w wodzie słodkiej EURYHALICZNOŚĆ szeroki zakres tolerancji zmian stężenia soli STENOHALICZNOŚĆ - wąski zakres tolerancji

32 Problemy osmoregulacyjne SUSZA OSMOTYCZNA - w wodach morskich NAPŁYW WODY I UTRATA ELEKTROLITÓW - w wodach słodkich SUSZA OSMOTYCZNA na lądzie

33 wydalanie mocznika

34 Dziękuję

Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Wydalanie DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Wydalanie Środowisko odla ZWIERZĘCIA jest nim OTOCZENIE, w którym żyje odla KOMÓREK

Bardziej szczegółowo

Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Wydalanie ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Wydalanie DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Środowisko odla ZWIERZĘCIA jest nim OTOCZENIE, w którym żyje odla KOMÓREK PŁYN ZEWNĄTRZKOMÓRKOWY,

Bardziej szczegółowo

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany

Bardziej szczegółowo

OSMOREGULACJA I WYDALANIE

OSMOREGULACJA I WYDALANIE OSMOREGULACJA I WYDALANIE Nerki są parzystym narządem, pełniącym funkcje wydalnicze (usuwanie zbędnych końcowych produktów metabolizmu) oraz osmoregulacyjne, związane z utrzymaniem w organizmie właściwej

Bardziej szczegółowo

Anatomia, embriologia i fizjologia nerek, budowa kłębuszka nerkowego

Anatomia, embriologia i fizjologia nerek, budowa kłębuszka nerkowego Anatomia, embriologia i fizjologia nerek, budowa kłębuszka nerkowego Krzysztof Letachowicz Katedra i Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Kierownik: Prof.

Bardziej szczegółowo

UKŁAD MOCZOWY (UKŁAD WYDALNICZY) CZŁOWIEKA. Andrzej Czubaj, Nadzieja Drela,

UKŁAD MOCZOWY (UKŁAD WYDALNICZY) CZŁOWIEKA. Andrzej Czubaj, Nadzieja Drela, UKŁAD MOCZOWY (UKŁAD WYDALNICZY) CZŁOWIEKA Andrzej Czubaj, czubaj@biol.uw.edu.pl Nadzieja Drela, ndrela@biol.uw.edu.pl WSPÓŁDZIAŁANIE NARZĄDÓW W OSMOREGULACJI I WYDALANIU FUNKCJA UKŁADU MOCZOWEGO Utrzymanie

Bardziej szczegółowo

kora - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna promien. rdzenne kielichy mniejsze Kanaliki nerkowe

kora - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna promien. rdzenne kielichy mniejsze Kanaliki nerkowe UKŁAD Ogólna budowa nerki - labirynt - promienie rdzenne - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny zatoka MOCZOWY kolumna piramida promien. rdzenne kielichy mniejsze wewn. kielichy większe

Bardziej szczegółowo

UKŁAD MOCZOWY. Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) Typy nerek u ssaków:

UKŁAD MOCZOWY. Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) Typy nerek u ssaków: Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) - labirynt - promienie rdzenne (podzielony na piramidy = płaty) - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna piramida promienie rdzenne UKŁAD

Bardziej szczegółowo

UKŁAD MOCZOWY. Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) Typy nerek u ssaków:

UKŁAD MOCZOWY. Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) Typy nerek u ssaków: Ogólna budowa nerki (wielopłatowej) - labirynt - promienie rdzenne (podzielony na piramidy = płaty) - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna piramida promienie rdzenne UKŁAD

Bardziej szczegółowo

Jest to test przeznaczony dla klas II gimnazjum z tematu: Układ wydalniczy. Publikuję go celem dzielenia się doświadczeniem z innymi nauczycielami.

Jest to test przeznaczony dla klas II gimnazjum z tematu: Układ wydalniczy. Publikuję go celem dzielenia się doświadczeniem z innymi nauczycielami. Literka.pl Układ wydalniczy Data dodania: 2011-06-13 21:44:58 Autor: Iwona Ewa Wiśniewska Jest to test przeznaczony dla klas II gimnazjum z tematu: Układ wydalniczy. Publikuję go celem dzielenia się doświadczeniem

Bardziej szczegółowo

Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić?

Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić? Co może zniszczyć nerki? Jak żyć, aby je chronić? Co zawdzięczamy nerkom? Działanie nerki można sprowadzić do działania jej podstawowego elementu funkcjonalnego, czyli nefronu. Pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego

Bardziej szczegółowo

Homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Różnorodność środowisk Stałość warunków w organizmie Podstawy procesów fizjologicznych Procesy zachodzące

Bardziej szczegółowo

WYDALANIE. Usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. opracowanie: Robert Duszyński

WYDALANIE. Usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. opracowanie: Robert Duszyński WYDALANIE Usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. opracowanie: Robert Duszyński 1 UKŁAD WYDALNICZY Elementy układu wydalniczego: * para nerek * moczowody * pęcherz moczowy * cewka

Bardziej szczegółowo

kora - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna promien. rdzenne kielichy mniejsze Kanaliki nerkowe

kora - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny kolumna promien. rdzenne kielichy mniejsze Kanaliki nerkowe UKŁAD Ogólna budowa nerki - labirynt - promienie rdzenne - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny zatoka MOCZOWY kolumna piramida promien. rdzenne kielichy mniejsze wewn. kielichy większe

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej

Bardziej szczegółowo

Układ rozrodczy. Jądro nasieniowód najądrze. Tkanka łączna tworzy torebkę i przegrody dzielące miąższ na zraziki. Kanalik nasienny

Układ rozrodczy. Jądro nasieniowód najądrze. Tkanka łączna tworzy torebkę i przegrody dzielące miąższ na zraziki. Kanalik nasienny Jądro nasieniowód najądrze Układ rozrodczy Tkanka łączna tworzy torebkę i przegrody dzielące miąższ na zraziki Kanalik nasienny Zrazik jądra: kanaliki nasienne tkanka łączna śródmiąższowa zawierająca:

Bardziej szczegółowo

Żyły gwiaździste pod torebką nerki żyły międzypłacikowe żyły łukowate żyły międzypłatowe żyła nerkowa

Żyły gwiaździste pod torebką nerki żyły międzypłacikowe żyły łukowate żyły międzypłatowe żyła nerkowa UKŁAD MOCZOWY Funkcje: Produkcja moczu pierwotnego i moczu ostatecznego - filtracja osocza krwi Oczyszczanie krwi ze związków zawierających azot, zbędnych produktów metabolizmu, toksyn i leków (filtracja

Bardziej szczegółowo

Kompartmenty wodne ustroju

Kompartmenty wodne ustroju Kompartmenty wodne ustroju Tomasz Irzyniec Oddział Nefrologii, Szpital MSWiA Katowice Zawartość wody w ustroju jest funkcją wieku, masy ciała i zawartości tłuszczu u dzieci zawartość wody wynosi około

Bardziej szczegółowo

NERKA. Zrąb tkanka łączna właściwa luźna. Miąższ nefrony

NERKA. Zrąb tkanka łączna właściwa luźna. Miąższ nefrony UKŁAD MOCZOWY NERKA Nerki filtrują osocze i produkują hipertoniczny mocz ostateczny. Z moczem wydalane są produkty przemiany materii szczególnie zawierające azot. Nerki wydzielają erytropoetynę i prostaglandyny.

Bardziej szczegółowo

Układ wewnątrzwydzielniczy

Układ wewnątrzwydzielniczy Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne

Bardziej szczegółowo

7. Uktad wydalniczy - utrzymywanie równowagi wodno-mineralnej i wydalanie

7. Uktad wydalniczy - utrzymywanie równowagi wodno-mineralnej i wydalanie 7. Uktad wydalniczy - utrzymywanie równowagi wodno-mineralnej i wydalanie Warunkiem normalnego funkcjonowania naszego organizmu jest utrzymywanie homeostazy. Na poprawne funkcjonowanie organizmu wpływa

Bardziej szczegółowo

WYMIANA WODY I JONÓW W RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH

WYMIANA WODY I JONÓW W RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH WYMIANA WODY I JONÓW W RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH Woda Śluz Nabłonek Płyn śródmiąższowy Płyn zewnątrzkomórkowy Naczynie krwionośne Komórka (erytrocyt) Płyn zewnątrzkomórkowy (osocze) REAKCJE ZWIERZĄT NA ZMIANY

Bardziej szczegółowo

MECHANIZM NEUROHORMONALNY

MECHANIZM NEUROHORMONALNY MECHANIZM NEUROHORMONALNY bodźce nerwowe docierają do nerek włóknami nerwu trzewnego, wpływają one nie tylko na wielkość GFR i ukrwienie nerek (zmieniając opór naczyń nerkowych), ale również bezpośrednio

Bardziej szczegółowo

Autonomiczny układ nerwowy - AUN

Autonomiczny układ nerwowy - AUN Autonomiczny układ nerwowy - AUN AUN - różnice anatomiczne część współczulna część przywspółczulna włókna nerwowe tworzą odrębne nerwy (nerw trzewny większy) wchodzą w skład nerwów czaszkowych lub rdzeniowych

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Równowaga kwasowozasadowa Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Krytyka pojęcia ph ph = log [H + ] ph [H+] 1 100 mmol/l D = 90 mmol/l 2 10 mmol/l D = 9 mmol/l 3 1 mmol/l 2 Krytyka pojęcia

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej PUM

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej PUM Równowaga kwasowozasadowa Zakład Chemii Medycznej PUM Teorie kwasów i zasad Teoria dysocjacji elektrolitycznej Arheniusa: podczas rozpuszczania w wodzie wodzie kwas: dysocjuje z odszczepieniem kationu

Bardziej szczegółowo

Zaznacz wykres ilustrujący stałocieplność człowieka. A. B. C. D.

Zaznacz wykres ilustrujący stałocieplność człowieka. A. B. C. D. I. Organizm człowieka. Skóra powłoka organizmu 1. Zadanie Napisz, czym zajmuje się anatomia............................................................................................................................

Bardziej szczegółowo

UK AD MOCZOWY NERKA NEFRON

UK AD MOCZOWY NERKA NEFRON UK AD MOCZOWY 17 Układ moczowy tworzą: nerki, miedniczki wraz z kielichami nerkowymi, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa. Zasadnicze funkcje układu moczowego to utrzymanie stałości (homeostazy)

Bardziej szczegółowo

REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW

REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW Regulacja nerwowa wpływ układu wegetatywnego na czynność endokrynną gruczołów wydzielania dokrewnego wytwarzanie i uwalnianie hormonów z zakończeń neuronów np.wazopresyny

Bardziej szczegółowo

6. Wchłanianie wodorowęglanów w kanalikach nerkowych wzrasta: A. Pod wpływem parathormonu B. W zasadowicy C. W kwasicy D. Podczas diurezy wodnej

6. Wchłanianie wodorowęglanów w kanalikach nerkowych wzrasta: A. Pod wpływem parathormonu B. W zasadowicy C. W kwasicy D. Podczas diurezy wodnej 1. Wskaż właściwe stwierdzenie: A. Glukoza nie ulega filtracji w kłębuszkach nerkowych B. Glukoza przefiltrowana do moczu pierwotnego w kłębuszkach nerkowych jest wchłaniana w cewce zbiorczej C. Glukoza

Bardziej szczegółowo

MODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego

MODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego MODUŁ: HOMEOSTAZA. METABOLIZM Zakres wiedzy wymaganej przed przystąpieniem do seminariów: I. Materiał dotyczący tematu z poziomu rozszerzonego biologii szkoły średniej II. Układu podwzgórze- przysadka

Bardziej szczegółowo

Scyntygrafia nerek. Zakład Medycyny Nuklearnej SP CSK Warszawa

Scyntygrafia nerek. Zakład Medycyny Nuklearnej SP CSK Warszawa Scyntygrafia nerek Zakład Medycyny Nuklearnej SP CSK Warszawa Podział badań scyntygraficznych Scyntygrafia nerek Inne Dynamiczna Statyczna Angioscyntygrafia Pomiar klirensu nerkowego Test z kaptoprilem

Bardziej szczegółowo

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Układ moczowy Dwie nerki wydzielające mocz Dwa moczowody prowadzące mocz z nerek do pęcherza moczowego Pęcherz moczowy, gdzie jest

Bardziej szczegółowo

1. WODA PREFORMOWANA a) płyny 1500 ml b) woda zawarta w pokarmach stałych 700 ml 2. WODA OKSYDACYJNA 300 ml

1. WODA PREFORMOWANA a) płyny 1500 ml b) woda zawarta w pokarmach stałych 700 ml 2. WODA OKSYDACYJNA 300 ml BILANS WODNY POBÓR WODY UTRATA WODY 1. WODA PREFORMOWANA a) płyny 1500 ml b) woda zawarta w pokarmach stałych 700 ml 2. WODA OKSYDACYJNA 300 ml 1. PAROWANIE NIEWYCZUWALNE a) utrata przez płuca 400 ml b)

Bardziej szczegółowo

Zadania egzaminacyjne obejmujące materiał z klasy II gimnazjum

Zadania egzaminacyjne obejmujące materiał z klasy II gimnazjum Zadania egzaminacyjne obejmujące materiał z klasy II gimnazjum Informacje do zadań 1. i 2. A C D B Schemat przedstawia szkielet kończyny górnej. Zadanie 1. (0 2) Podaj nazwy kości oznaczonych literami

Bardziej szczegółowo

www.jacekbujko.com @JacekBujko

www.jacekbujko.com @JacekBujko www.jacekbujko.com @JacekBujko Lek. Jacek Bujko Diagnostyka laboratoryjna Diagnostyka laboratoryjna chorób nerek Jak pobrać mocz? Badanie 3 dni przed i 3 dni po miesiączce zanieczyszcza próbkę erytrocytami

Bardziej szczegółowo

Układ wymiany gazowej i krążenia

Układ wymiany gazowej i krążenia Układ wymiany gazowej i krążenia Układ wymiany gazowej Tlenowe oddychanie komórkowe Podstawowe pojęcia Wentylacja wymiana środowiska zewnętrznego (wody lub powietrza), przepływającego przez powierzchnie

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne

Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim 2019 I Błony biologiczne 1. Budowa i składniki błon biologicznych - fosfolipidy - steroidy - białka - glikoproteiny i glikolipidy 2. Funkcje błony komórkowej

Bardziej szczegółowo

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II MÓZGOWE MECHANIZMY FUNKCJI PSYCHICZNYCH 1.1. ZMYSŁY CHEMICZNE (R.7.3) 1.2. REGULACJA WEWNĘTRZNA (R.10) Zakład Psychofizjologii UJ ZMYSŁY CHEMICZNE Chemorecepcja: smak,

Bardziej szczegółowo

Kurczliwość. Układ współczulny

Kurczliwość. Układ współczulny CIŚNIENIE KRWI = RZUT SERCA X OBWODOWY OPÓR NACZYNIOWY Obciążenie wstępne Kurczliwość Układ współczulny Skurcz czynnościowy Układ RAA WZROST RZUTU SERCA ZWIĘKSZENIE OBWODOWEGO PRZEPŁYWU KRWI WYMYWANIE

Bardziej szczegółowo

Układ wymiany gazowej i krążenia

Układ wymiany gazowej i krążenia Układ wymiany gazowej i krążenia Układ wymiany gazowej Tlenowe oddychanie komórkowe Podstawowe pojęcia Wentylacja wymiana środowiska zewnętrznego (wody lub powietrza), przepływającego przez powierzchnie

Bardziej szczegółowo

Nauczycielski plan dydaktyczny. Produkcja zwierzęca. Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012. Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS

Nauczycielski plan dydaktyczny. Produkcja zwierzęca. Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012. Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS Nauczycielski plan dydaktyczny Produkcja zwierzęca Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012 Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS 2005.02.03 Prowadzący mgr inż. Alicja Adamska Moduł, dział, Temat: Lp. Zakres

Bardziej szczegółowo

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.

Bardziej szczegółowo

KARTA ODPOWIEDZI - KONKURS BIOLOGICZNY ETAP REJONOWY

KARTA ODPOWIEDZI - KONKURS BIOLOGICZNY ETAP REJONOWY KARTA ODPOWIEDZI - KONKURS BIOLOGICZNY ETAP REJONOWY Nr Max ilość Prawidłowe odpowiedzi Punktacja Uwagi zad. punktów 1. 2 pkt A. prawidłowa odpowiedź: d B. prawidłowa odpowiedź: 3 Za zaznaczenie prawidłowej

Bardziej szczegółowo

Maksymalne wydzielanie potu w czasie wysiłku fizycznego może osiągać 2-3 litrów na godzinę zastanów się jakie mogą być tego konsekwencje?

Maksymalne wydzielanie potu w czasie wysiłku fizycznego może osiągać 2-3 litrów na godzinę zastanów się jakie mogą być tego konsekwencje? Ćwiczenia IV I. Termoregulacja wysiłkowa. Utrzymanie stałej temperatury ciała jest skomplikowanym procesem. Choć temperatura różnych części ciała może być różna, ważne jest utrzymanie temperatury wewnętrznej

Bardziej szczegółowo

Zakres materiału nauczania biologii dla 3-letniego liceum ogólnokształcącego- klasy stacjonarne i zaoczne SEMESTR IV

Zakres materiału nauczania biologii dla 3-letniego liceum ogólnokształcącego- klasy stacjonarne i zaoczne SEMESTR IV Zakres materiału nauczania biologii dla 3-letniego liceum ogólnokształcącego- klasy stacjonarne i zaoczne Zakres rozszerzony Obowiązujący podręcznik: Biologia na czasie 1, Biologia na czasie 2, Podręczniki

Bardziej szczegółowo

Gospodarka wodna w organizmie człowieka

Gospodarka wodna w organizmie człowieka Gospodarka wodna w organizmie człowieka Woda jest najważniejszym nieorganicznym składnikiem potrzebnym do życia organizmów roślinnych i zwierzęcych. Jej ilość zależy od rodzaju organizmu, a dla wielu z

Bardziej szczegółowo

A. Komórka nabłonka płaskiego 1 B. Organizm człowieka C. Tkanka nabłonkowa D. Pęcherzyki płucne E. Układ oddechowy

A. Komórka nabłonka płaskiego 1 B. Organizm człowieka C. Tkanka nabłonkowa D. Pęcherzyki płucne E. Układ oddechowy ZAD 1 ( 4p) Biorąc pod uwagę hierarchiczną budowę organizmu człowieka, uporządkuj podane struktury w kolejności od najmniej do najbardziej skomplikowanej Wpisz w każdą lukę odpowiedni numer A. Komórka

Bardziej szczegółowo

Fizjologia CZŁOWIEKA W ZARYSIE PZWL. Wydawnictwo Lekarskie

Fizjologia CZŁOWIEKA W ZARYSIE PZWL. Wydawnictwo Lekarskie W ł a d y s ł a w Z. T r a c z y k Fizjologia CZŁOWIEKA W ZARYSIE Wydawnictwo Lekarskie PZWL prof. dr hab. med. WŁADYSŁAW Z. TRACZYK Fizjologia CZŁOWIEKA W ZARYSIE W ydanie VIII - uaktualnione M Wydawnictwo

Bardziej szczegółowo

Układy: oddechowy, krążenia,

Układy: oddechowy, krążenia, Układy: oddechowy, krążenia, Kurs Kynologia ESPZiWP Układ oddechowy Układ oddechowy jest odpowiedzialny za utrzymanie stałej wymiany gazów między organizmem a środowiskiem. Składa się z dróg oddechowych

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1. (5 p.) Uzupełnij tabelę, wpisując do odpowiednich rubryk właściwe litery A L, oznaczające budowę i funkcję organelli komórki zwierzęcej.

Zadanie 1. (5 p.) Uzupełnij tabelę, wpisując do odpowiednich rubryk właściwe litery A L, oznaczające budowę i funkcję organelli komórki zwierzęcej. Zadanie 1. (5 p.) Uzupełnij tabelę, wpisując do odpowiednich rubryk właściwe litery A L, oznaczające budowę i funkcję organelli komórki zwierzęcej. http://bioslogos.blog.onet.pl/2011/12/11/komorka-zwierzeca/

Bardziej szczegółowo

Ryby i ich środowisko

Ryby i ich środowisko Ryby i ich środowisko Ryby: 25 000 gatunków 58% - morskie 41% - słodkowodne 1% - dwuśrodowiskowe Środowisko wodne w porównaniu z lądowym Niski i zmienny poziom tlenu możliwy niedobór Duża pojemność cieplna

Bardziej szczegółowo

Fizjologia zwierząt SYLABUS A. Informacje ogólne

Fizjologia zwierząt SYLABUS A. Informacje ogólne Fizjologia zwierząt SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu Język przedmiotu

Bardziej szczegółowo

ETAP II imię i nazwisko, klasa

ETAP II imię i nazwisko, klasa MIĘDZYKLASOWY KONKURS BIOLOGICZNY DLA LICEALISTÓW PLO SIÓSTR PREZENTEK CIAŁO CZŁOWIEKA ETAP II.. imię i nazwisko, klasa 1. Podczas powstawania moczu w nerkach glukoza jest transportowana z nakładem energii

Bardziej szczegółowo

ZJAWISKO DYFUZJI W ORGANIZMACH ŻYWYCH

ZJAWISKO DYFUZJI W ORGANIZMACH ŻYWYCH Poniższa publikacja ma charakter instrukcji dla ucznia, przeznaczonej do uzupełnienia w wykropkowanych miejscach (.). W niektórych przypadkach należy dokonać wyboru jednej z podanych wersji odpowiedzi

Bardziej szczegółowo

Układ wymiany gazowej i krążenia

Układ wymiany gazowej i krążenia Układ wymiany gazowej i krążenia Układ wymiany gazowej Tlenowe oddychanie komórkowe Podstawowe pojęcia Wentylacja wymiana środowiska zewnętrznego powietrza przepływającego przez powierzchnie oddechowe

Bardziej szczegółowo

Transportowane cząsteczki CO O, 2, NO, H O, etanol, mocznik... Zgodnie z gradientem: stężenia elektrochemicznym gradient stężeń

Transportowane cząsteczki CO O, 2, NO, H O, etanol, mocznik... Zgodnie z gradientem: stężenia elektrochemicznym gradient stężeń Transportowane cząsteczki Transport przez błony Transport bierny szybkość transportu gradien t stężeń kanał nośnik Transport z udziałem nośnika: dyfuzja prosta dyfuzja prosta CO 2, O 2, NO,, H 2 O, etanol,

Bardziej szczegółowo

Temperatura i termoregulacja ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Temperatura i termoregulacja ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Temperatura i termoregulacja DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Zakres temperatur otoczenia Gorąca pustynia (dobowe wahania) Wilgotne

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. CZĘŚĆ PIERWSZA Podstawy histologii. CZĘŚĆ DRUGA Podstawy anatomii i fizjologii człowieka. Przedmowa 11 Wykaz skrótów 13

SPIS TREŚCI. CZĘŚĆ PIERWSZA Podstawy histologii. CZĘŚĆ DRUGA Podstawy anatomii i fizjologii człowieka. Przedmowa 11 Wykaz skrótów 13 SPIS TREŚCI Przedmowa 11 Wykaz skrótów 13 CZĘŚĆ PIERWSZA Podstawy histologii I. TKANKI CZŁOWIEKA (dr Joanna Kaźmierczak) 17 1. Tkanka nabłonkowa 17 1.1. Nabłonek pokrywający 18 1.2. Nabłonek gruczołowy

Bardziej szczegółowo

Trzy typy mięśni. Mięśnie gładkie. Mięśnie szkieletowe (Poprzecznie prążkowane) Mięśnie sercowe

Trzy typy mięśni. Mięśnie gładkie. Mięśnie szkieletowe (Poprzecznie prążkowane) Mięśnie sercowe Tkanka mięśniowa 1 Trzy typy mięśni Mięśnie szkieletowe (Poprzecznie prążkowane) Mięśnie gładkie Mięśnie sercowe 2 Tkanka mięśniowa mięśni szkieletowych 3 Mięśnie szkieletowe 4 Organizacja miofibryli Source:

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Fizjologia

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Fizjologia S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod AF modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Fizjologia Obowiązkowy Nauk

Bardziej szczegółowo

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011

OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa

Równowaga kwasowo-zasadowa Równowaga kwasowo-zasadowa Dorosły człowiek wytwarza ok. 18 moli tj 448 l CO 2 na dobę. Ponad 90% CO 2 wydalanego przez płuca powstaje w 3 reakcjach katalizowanych przez dekarboksylazy w mitochondriach.

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa

Równowaga kwasowo-zasadowa Równowaga kwasowo-zasadowa Dorosły człowiek wytwarza ok. 18 moli tj 448 l CO 2 na dobę. Ponad 90% CO 2 wydalanego przez płuca powstaje w 3 reakcjach katalizowanych przez dekarboksylazy w mitochondriach.

Bardziej szczegółowo

Tkanka nabłonkowa. Gruczoły i ich podział

Tkanka nabłonkowa. Gruczoły i ich podział Tkanka nabłonkowa Gruczoły i ich podział Tkanka nabłonkowa 4 główne typy nabłonka: 1. Pokrywający 2. Wchłaniający = resorbcyjny 3. Gruczołowy egzo-, endokrynny 4. Wyspecjalizowany czuciowy, rozrodczy Brak

Bardziej szczegółowo

Układ dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.

Układ dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną. Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce

Bardziej szczegółowo

Kanaliki nerkowe. Ciałko nerkowe kłębuszek nerkowy (pętle naczyń włosowatych, pomiędzy nimi kom. mezangialne) torebka Bowmana. blaszka zewnętrzna

Kanaliki nerkowe. Ciałko nerkowe kłębuszek nerkowy (pętle naczyń włosowatych, pomiędzy nimi kom. mezangialne) torebka Bowmana. blaszka zewnętrzna Ogólna budowa nerki UKŁAD MOCZOWY kora - labirynt - promienie rdzenne rdzeń - zewnętrzny (podzielony na pas zewn. i wewn.) - wewnętrzny Nerka zbudowana jest z gęsto ułożonych nabłonkowych, rurek - kanalików

Bardziej szczegółowo

Zarys budowy układu moczowego... 7. Budowa i funkcje pęcherza moczowego... 13

Zarys budowy układu moczowego... 7. Budowa i funkcje pęcherza moczowego... 13 Zarys budowy układu moczowego... 7 Budowa i funkcje pęcherza moczowego... 13 Choroby pęcherza moczowego... 19 Zapalenie pęcherza moczowego i dróg moczowych... 20 Inne infekcje układu moczowego... 26 Kamica

Bardziej szczegółowo

www.jacekbujko.com @JacekBujko

www.jacekbujko.com @JacekBujko www.jacekbujko.com @JacekBujko Lek. Jacek Bujko Diagnostyka laboratoryjna Diagnostyka laboratoryjna chorób nerek Jak pobrać mocz? Badanie 3 dni przed i 3 dni po miesiączce zanieczyszcza próbkę erytrocytami

Bardziej szczegółowo

Właściwości błony komórkowej

Właściwości błony komórkowej Właściwości błony komórkowej płynność asymetria selektywna przepuszczalność Transport przez błony Współczynnik przepuszczalności [cm/s] RóŜnice składu jonowego między wnętrzem komórki ssaka a otoczeniem

Bardziej szczegółowo

Czynność wątroby. Fizjologia człowieka

Czynność wątroby. Fizjologia człowieka Czynność wątroby Fizjologia człowieka Wątroba (hepar) Jest największym gruczołem, Zbudowana jest w 80% z komórek miąższowych hepatocytów, w 16% z komórek siateczkowo-śródbłonkowych gwieździstych Browicza-Kupffera

Bardziej szczegółowo

II Konkurs Biologiczny NUCLEUS

II Konkurs Biologiczny NUCLEUS XXX Liceum Ogólnokształcące im. Jana Śniadeckiego w Warszawie II Konkurs Biologiczny NUCLEUS Drogi uczniu! W poniższym teście znajduje się 21 zadań, w których możesz zdobyć 30 punktów. Do każdego z tych

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej

Bardziej szczegółowo

kora - labirynt - promienie rdzenne rdzeń - zewnętrzny - wewnętrzny kielichy: - mniejsze - większe miedniczka

kora - labirynt - promienie rdzenne rdzeń - zewnętrzny - wewnętrzny kielichy: - mniejsze - większe miedniczka Ogólna budowa nerki UKŁAD WYDALNICZY kora - labirynt - promienie rdzenne rdzeń - zewnętrzny - wewnętrzny kielichy: - mniejsze - większe miedniczka Nerka zbudowana jest z gęsto ułożonych nabłonkowych, rurek

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Fizjologia ogólna i fizjologia wysiłku

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Fizjologia ogólna i fizjologia wysiłku SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2019 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)

Bardziej szczegółowo

kora - labirynt - promienie rdzenne rdzeń - zewnętrzny - wewnętrzny kielichy: - mniejsze - większe miedniczka

kora - labirynt - promienie rdzenne rdzeń - zewnętrzny - wewnętrzny kielichy: - mniejsze - większe miedniczka Ogólna budowa nerki UKŁAD MOCZOWY kora - labirynt - promienie rdzenne rdzeń - zewnętrzny - wewnętrzny kielichy: - mniejsze - większe miedniczka Nerka zbudowana jest z gęsto ułożonych nabłonkowych, rurek

Bardziej szczegółowo

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Nazwa modułu: Fizjologia Rok akademicki: 2014/2015 Kod: JFM-1-203-s Punkty ECTS: 3 Wydział: Fizyki i Informatyki Stosowanej Kierunek: Fizyka Medyczna Specjalność: - Poziom studiów: Studia I stopnia Forma

Bardziej szczegółowo

Homeostaza II Ćw 4. Piotr Łaszczyca KFZiE, WBiOŚ

Homeostaza II Ćw 4. Piotr Łaszczyca KFZiE, WBiOŚ Homeostaza II Ćw 4 Piotr Łaszczyca KFZiE, WBiOŚ Składniki pokarmu Składniki budujące ciało i składniki pokarmu PIERWIASTKI - kryteria wyróżnienia grup - kryterium ilościowe niewystarczające Makroelementy:

Bardziej szczegółowo

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu WydziałLekarski i Nauk o Zdrowiu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/201 Kierunek studiów: Dietetyka

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Budowa i funkcja nerki: angioarchitektonika nerki, budowa nefronu.

Budowa i funkcja nerki: angioarchitektonika nerki, budowa nefronu. Materiał obowiązujący na ćwiczenia: 1. Nerka Budowa i funkcja nerki: angioarchitektonika nerki, budowa nefronu. Filtracja kłębkowa - siły napędowe filtracji, czynniki wpływające, pomiar GFR, klirens. Przepływ

Bardziej szczegółowo

Organizacja tkanek - narządy

Organizacja tkanek - narządy Organizacja tkanek - narządy Architektura skóry tkanki kręgowców zbiór wielu typów komórek danej tkanki i spoza tej tkanki (wnikają podczas rozwoju lub stale, w trakcie Ŝycia ) neurony komórki glejowe,

Bardziej szczegółowo

BUDOWA USTROJU Zaburzenia regulacji wodno-elektrolitowej (C) III Katedra Chirurgii Ogólnej UJ CM

BUDOWA USTROJU Zaburzenia regulacji wodno-elektrolitowej (C) III Katedra Chirurgii Ogólnej UJ CM BUDOWA USTROJU Zaburzenia regulacji wodno-elektrolitowej 2016 (C) III Katedra Chirurgii Ogólnej UJ CM Skład ustroju 100% 90% % wagi ciała 80% Tłuszcz 25% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% BMC 75% Tłuszcz

Bardziej szczegółowo

RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA

RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA Katedra Analityki Medycznej Wydział Nauk Medycznych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie http://www.uwm.edu.pl/wnm/analitykamedyczna/ Patofizjologia równowagi kwasowo-zasadowej

Bardziej szczegółowo

Tkanka nerwowa. neurony (pobudliwe) odbieranie i przekazywanie sygnałów komórki glejowe (wspomagające)

Tkanka nerwowa. neurony (pobudliwe) odbieranie i przekazywanie sygnałów komórki glejowe (wspomagające) Tkanka nerwowa neurony (pobudliwe) odbieranie i przekazywanie sygnałów komórki glejowe (wspomagające) Sygnalizacja w komórkach nerwowych 100 tys. wejść informacyjnych przyjmowanie sygnału przewodzenie

Bardziej szczegółowo

Potencjał spoczynkowy i czynnościowy

Potencjał spoczynkowy i czynnościowy Potencjał spoczynkowy i czynnościowy Marcin Koculak Biologiczne mechanizmy zachowania https://backyardbrains.com/ Powtórka budowy komórki 2 Istota prądu Prąd jest uporządkowanym ruchem cząstek posiadających

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i gładkich

ĆWICZENIE 1. ĆWICZENIE Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych i gładkich ĆWICZENIE 1. TEMAT: testowe zaliczenie materiału wykładowego ĆWICZENIE 2 TEMAT: FIZJOLOGIA MIĘŚNI SZKIELETOWYCH 1. Ogólna charakterystyka mięśni 2. Podział mięśni; charakterystyka mięśni poprzecznie-prążkowanych

Bardziej szczegółowo

Właściwości błony komórkowej

Właściwości błony komórkowej Właściwości błony komórkowej płynność asymetria selektywna przepuszczalność szybka dyfuzja: O 2, CO 2, N 2, benzen Dwuwarstwa lipidowa - przepuszczalność Współczynnik przepuszczalności [cm/s] 1 Transport

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) Fizjologia ogólna i fizjologia wysiłku

SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) Fizjologia ogólna i fizjologia wysiłku SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Fizjologia ogólna i fizjologia wysiłku Kod przedmiotu/ modułu* Wydział

Bardziej szczegółowo

2. Plan wynikowy klasa druga

2. Plan wynikowy klasa druga Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3

Bardziej szczegółowo

POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data

POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data 1. Struktura organizmu i funkcje, jakim ona służy ( komórki,

Bardziej szczegółowo

Suplementy. Wilkasy 2014. Krzysztof Gawin

Suplementy. Wilkasy 2014. Krzysztof Gawin Suplementy Wilkasy 2014 Krzysztof Gawin Suplementy diety - definicja Suplement diety jest środkiem spożywczym, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin lub

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Fizjologia Kod przedmiotu: 4 Rodzaj

Bardziej szczegółowo

Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych.

Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. 1. Czym jest tkanka? To zespół komórek o podobnej budowie, które wypełniają w organizmie określone funkcje. Tkanki tworzą różne narządy, a te układy narządów.

Bardziej szczegółowo

Dział IV Fizjologia układu oddechowego i nerek. Układ trawienny. Metabolizm. Termoregulacja

Dział IV Fizjologia układu oddechowego i nerek. Układ trawienny. Metabolizm. Termoregulacja Dział IV Fizjologia układu oddechowego i nerek. Układ trawienny. Metabolizm. Termoregulacja Dw. 1. Układ oddechowy cz. I. Mechanika oddychania. 17-22 III 2016 1. Opukiwanie porównawcze i topograficzne

Bardziej szczegółowo

Stanisław Poprzęcki, Adam Zając PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE WODOROWĘGLANU SODU W SPORCIE

Stanisław Poprzęcki, Adam Zając PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE WODOROWĘGLANU SODU W SPORCIE Stanisław Poprzęcki, Adam Zając PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE WODOROWĘGLANU SODU W SPORCIE [H + ] M 10 0 Silnie kwaśne 10-1 10-2 10-3 10-4 10-5 10-6 10-7 10-8 ph Większość żywych komórek ma wąską tolerancję

Bardziej szczegółowo

Właściwości błony komórkowej

Właściwości błony komórkowej płynność asymetria Właściwości błony komórkowej selektywna przepuszczalność Płynność i stan fazowy - ruchy rotacyjne: obrotowe wokół długiej osi cząsteczki - ruchy fleksyjne zginanie łańcucha alifatycznego

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA. b. umiejętności:

FIZJOLOGIA. b. umiejętności: FIZJOLOGIA 1. Informacje o przedmiocie (zajęciach), jednostce koordynującej przedmiot, osobie prowadzącej 1.1. Nazwa przedmiotu (zajęć): Fizjologia 1.2.Forma przedmiotu: Wykłady, ćwiczenia 1.3. Przedmiot

Bardziej szczegółowo

DLA PLACÓWKI EDUKACJI USTAWICZNEJ EFIB mgr Weronika Szaj, wszelkie prawa zastrzeżone

DLA PLACÓWKI EDUKACJI USTAWICZNEJ EFIB mgr Weronika Szaj, wszelkie prawa zastrzeżone Układ pokarmowy przewód pokarmowy wątroba trzustka DLA PLACÓWKI EDUKACJI USTAWICZNEJ EFIB Przewód pokarmowy: ściany: błona śluzowa nabłonek wielowarstwowy płaski jama ustna, gardło, przełyk nabłonek jednowarstwowy

Bardziej szczegółowo

2010-04-03. dr n. med. Adam Węgrzynowski. Sobotta, Atlas anatomii człowieka, 1994. Wikipedia 2009

2010-04-03. dr n. med. Adam Węgrzynowski. Sobotta, Atlas anatomii człowieka, 1994. Wikipedia 2009 dr n. med. Adam Węgrzynowski Sobotta, Atlas anatomii człowieka, 1994 Wikipedia 2009 transport substancji odżywczych transport tlenu i dwutlenku węgla transport produktów przemiany materii utrzymanie równowagi

Bardziej szczegółowo