SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU

Transkrypt

1 8028 zbabieć [lekcew. o mężczyźnie: nabrać typowo kobiecych, negatywnych cech] vénasszonnyá v. öregaszonnyá lenni v. válni; megvénülni; (átv.) öregasszonyossá válni zbabiały [lekcew. o mężczyźnie: taki, który zbabiał] öregasszonos v. vénasszonyos ffi zbaczać [zob. zboczyć] letérni, eltérni zbaczać z drogi letér az útról zbadać (zbadam, -asz) [1. ocenić czyjś stan zdrowia; 2. wykonać badanie jakiegoś narządu, krwi, moczu itp.; 3. badając, poznać coś dokładnie; 4. sprawdzić coś, przyglądając się temu, słuchając lub dotykając tego] (kogo/co) megvizsgálni, kivizsgálni; tanulmányozni, elemezni, átkutatni, kutatni, nyomozni zbadać chorego megvizsgálni v. kivizsgálni a beteget zbadać do gruntu alaposan átvizsgálni zbadać istotę rzeczy a dolgok lényegét vizsgálni zbadać kogoś megvizsgálni vkit zbadać sprawę megvizsgálni az ügyet; kivizsgálni az ügyet zbadać świadków tanúkat kihallgatni zbadać wodę do picia ivóvizet megvizsgálni zbadać się [zostać zbadanym przez lekarza] kivizsgáltja v. megvizsgáltatja magát zbadanie vizsgálat, kivizsgálás zbadany, -a, -e kivizsgált, megvizsgált, tanulmányozott, elemzett, kutatott, nyomozott zbadane klinicznie klinikailag megvizsgált v. megállapított zbagatelizować [nie potraktować czegoś z należytą powagą] lekicsinyelni, bagatelizálni, elbagatelizálni zbagatelizować wypadek az esetnek nem tulajdonít jelentőséget zbagatelizowanie (zlekceważenie) lekicsinylés, bagatelizálás zbajać lódítani, füllenteni, felvágni zbałamucenie (skokietowanie) időpocsékolás, tétlenkedés; elcsábítás zbałamucenie całego dnia elpocsékolja az egész napot; az egész nap elpocsékolása zbałamucenie panny a leány elcsábítása zbałamucenie się ledérré válás, engedés a csábításnak zbałamucić 1 [1. pot. wprowadzić kogoś w błąd; 2. uwieść kogoś] (dziewczynę) elcsábítani, elszédíteni, megrontani zbałamucić dziewczynę elcsábítani a lányt zbałamucić kogo megrontani vkit; elcsavarni (vkinek) a fejét Z zbałamucić 2 [pot. zmarnować czas, nic nie robiąc] elpocsékolni zbałamucić czas elpocsékolja az időt zbałamucić się ledérré válni zbałwanieć [pot. zgłupieć] hülye, buta lesz; meghülyülni; (átv.) kővé meredni, bálvánnyá válni zbanalizować [uczynić coś banalnym] elcsépelni, köznapivá v. unalmassá tenni, ellaposítani, banálissá tenni; banalizálni, elbanalizálni zbanalizować się [stać się banalnym] köznapivá v. unalmassá válni, ellaposodni, banálissá lenni; banalizálódni zbanalizować miłość banálissá teszi a szerelmet zbankrutować (zbankrutuje) [1. stać się bankrutem; 2. stracić wpływy lub znaczenie] csődbe jutni, tönkremenni, megbukni (üzlet) zbankrutować na zdrowiu (átv.) egészségileg tönkremenni; megbetegedni zbankrutowanie tönkremenés, csődbejutás, megbukás zbankrutowany, -a, -e [1. taki, który stał się bankrutem; 2. taki, który stracił znaczenie i wpływy] tönkrement, csődbejutott, megbukott zbankrutowany dłużnik csődadós zbaranieć [pot. zostać zaskoczonym i nie wiedzieć, jak się zachować ott áll, mint a birka v. a Bálám szamara; bambán állni, megbutulni, elbódulni, megbomlani, elkábulni zbaraniały, -a, -e [pot. zaskoczony i niewiedzący, jak się zachować; też: świadczący o takim stanie] kuka, megkukult zbaraniał ze zdumienia (úgy) áll v. bámul, mint borjú az új kapura; ott állt, mint a birka a csodálkozástól zbawca [ten, kto uratował kogoś lub coś od czegoś złego] megmentő, megváltó, szabadító, megszabadító, felszabadító (ffi); (egyh.) megváltó, üdvözítő Zbawca Megváltó, Üdvözítő (Jézus Krisztus) zbawczy, -a, -e, zbawienny, -a, -e; zbawicielski, - a, -ie megmentő, megszabadító, felmentő, megváltó, kiszabadító zbawczyni felmentő, megváltó, üdvözítő, kiszabadító nő zbawiciel [1. zob. zbawca; 2. przestarzałe: osoba, która kogoś zbawiła, uratowała od czegoś; zbawca; wybawca] megmentő, szabadító, megszabadító, megváltó ffi

2 8029 Zbawiciel [1. w religii chrześcijańskiej: Chrystus; 2. dla chrześcijan: Jezus Chrystus] (vall.) Megváltó (Krisztus) Zbawiciel (grec. soter) - jeden z najważniejszych tytułów Pana naszego, Jezusa Chrystusa. Celem Jego przyjścia było zbawienie grzeszników. Przez upadek swój człowiek stał się niewolnikiem grzechu i śmierci. Od chwili upadku człowiek zaczął myśleć o wyzwoleniu się od śmierci (czego u zwierząt nie ma). Człowiek chce się pozbyć śmierci, używa do tego naukę, technikę cały swój umysł, ale nie wie, że życie jest sprawą Tego, od Kogo ono pochodzi. Człowiek specjalizuje się w przygotowywaniu środków do niesienia śmierci. Człowiek nienawidzi dobro, miłość i prawdę, ale pożąda zła, nienawiści i fałszu i dlatego nie może zdobyć dla siebie i drugich tak wielkiej rzeczy, jaką jest życie. Życie zwierząt i roślin nie jest prawdziwym życiem, bo nie jest wieczne. Dlatego Bóg przysłał Syna Swego, by Ten pokazał światu, że tylko dobrocią i miłością należy wywalczyć życie prawdziwe, wieczne. Grzech przynosi śmierć. Grzesznik jest nieczysty i nie może oczyścić duszy człowieka od śmierci i grzechu. Dlatego Bóg przysłał Syna Swego, by dostarczyć człowieka, który nadawał się do wyzwolenia od śmierci, do zbawienia upadłego człowieka. Chrystus, odwieczny Syn Boga, stał się człowiekiem, by pokazać ideał prawdziwego człowieka, by za grzeszników poświęcić się, przelać krew i ponieść śmierć grzesznika, chociaż w Nim grzechu nie było. Wywalczył nam życie miłością, tzn. naturą Bożą, którą my musimy zdobyć, by żyć z Bogiem na wieki. Ze sprawą zbawienia łączą się albo to samo oznaczają: pojednanie, oznaczające przebłaganie, oczyszczenie; odkupienie - Bóg Izraela jest sprawcą odkupienia, odkupywani jesteśmy darmo, z łaski. Ono jest wieczne. Pan jest odkupicielem naszym. Pierwszą obietnicę Odkupiciela spotykamy już na pierwszych kartach Biblii, dające się z męża i żony. W chrześcijaństwie obowiązuje ta sama zasada (monogamia), gdzie strona cielesna jest podkreślana (szatan będzie męczył Jezusa, ale Jezus sprowadzi koniec szatana). Jezus jest dla nas Przebłaganiem (hebr. kapporet). Jezus Chrystus jest także naszym Rzecznikiem i Obrońcą, bo On nas broni przed Bogiem od oskarżeń szatana. Chrystus Zbawiciel (port. Cristo Redentor) 38- metrowy pomnik (z postumentem) Jezusa Chrystusa na szczycie granitowej góry Corcovado (Garbus) w Rio de Janeiro w Brazylii. Statua jest symbolem miasta oraz najbardziej imponującym i charakterystycznym elementem Rio de Janeiro. [Paul Landowski (ur. 4 czerwca 1875 w Paryżu, zm. 27 marca 1961) francuski rzeźbiarz polskiego pochodzenia.] Świebodzin A Megváltó Krisztus szobra (portugálul: Cristo Redentor a Megváltó szobra ) Jézust ábrázoló, kitárt karjaival keresztet formáló műalkotás, eredetileg a brazíliai Rio de Janeiróban. A világ egyik legismertebb szobra az egykori brazil főváros (1960-ig) és az ország jelképe. Az emlékmű teljes súlya kb tonna, ebből a szobor 700 tonna, a szobor magassága 30 m. A Megváltó Krisztus szobra a 700 méter magas Púpon, azaz a tropikus Tijuca Erdei Nemzeti Parkban emelkedő Corcovado-hegyen áll. Zbawiciel Nie Uczyniony Ludzką Ręką - patrz: acheiropitos nie ręką uczyniony (Ахейропитос) a nem emberi kézzel festett Megváltó (görögül Akheiropoietosz, szlávul Spasz Nerukotvornij) [Ez a Megváltó legfontosabb ábrázolása. Edessza város fejedelme, Abgár, leprában súlyos beteg volt. Amikor hallott Krisztusról, az ő csodatetteiről és gyógyításairól, elküldött hozzá egy festőt, hogy fesse meg Krisztus portréját. A művész elvegyült a tanítványok sokaságában és megpróbálta lefesteni Krisztust, de az ábrázolás csodás módon mindig eltűnt pergamenről. Ekkor Krisztus magához szólította a festőt, arcához tartott egy kendőt, s a kendőn ott maradt Krisztus arcának mása, lenyomata. Ezért nevezik nem kézzel festettnek. Abgár a kendő láttán meg gyógyult, de a sebei nem múltak el, míg Tádé apostolt el nem küldte Jézus, hogy keresztelje meg egész háza népével. A kendőt egy fatáblára feszítették és azt a várkapu bejárata fölé, helyeztette. Így az íntő példa volt a pogányok számára is. Abgár

3 8030 keresztény leszármazottai uralkodása majdnem a harmadik századik tartott. Aztán a nép az ismét pogány fejedelem uralkodása félelmében, ezt az ikont befalazták. 544 I. Khoszran perzsa király ostromolta a várost és előkerült a képmás. 965 Konstantinápolyba szállították ünnepe aug Konstantinápolyt a keresztesek végigpusztították az ikonnak nyoma veszett. Az európai hagyományban ennek a történetnek Veronika kendőjének legendája felel meg.] Zbawiciel w majestacie (ros. Spaś w siłach = Спас или (от греч. παντοκρατωρ всевластный, всесильный) ) [odrębny typ przedstawienia Chrystusa Pantokratora w tęczowym blasku chwały niebieskiej, otoczonego zastępami wojska niebieskiego oraz czterema symbolami zwierząt apokaliptycznych, które symbolizują czterech ewangelistów, niosących słowo Boże na wszystkie krańce świata. Przedstawienie rozwinęło się na bazie wizji prorockich (Ez 1,4-28) i Apokalipsy (4,2-9), a także dzieła Pseudo-Dionizego Areopagity O hierachii niebieskiej". W ruskiej ikonografii znane od początku XV w.; ikona Zbawiciel w majestcie" była umieszczana w centrum rzędu Deesis staroruskiego ikonostasu.] Pantokrátor (görögül παντοκράτωρ) jelentése 'mindenható', 'a mindenség ura'. [A szó eredetileg Zeusz egyik mellékneve volt (pantokratis), és a biblia fordításában, a Septuaginta görög nyelvű könyvében jelent meg mint Jahve Zebaot egyik mellékneve. Az Újszövetségben a megnevezés a Második korinthoszi levélben egyszer, a Jelenések könyvében összesen kilencszer szerepel, és mindig az Atyaistenre vonatkozik. Máté evangéliumában (Mát 28,18) ugyan értjük a kifejezés alatt Jézust, de teljes mértékben csak a negyedik században következik be a jelentésbeli személycsere.ma az ikonográfiában a "Krisztus Pantokrátor" az ikonok egy fajtájára, típusára vonatkozik. A motívum elsősorban a bizánci művészetben nagyon élő, a legtöbb görög katolikus ill. ortodox templomban megtalálható. A Krisztusikon általában az apszis hajlatában vagy az ikonosztázisban található. Jellegzetes minden pantokrátor-ábrázolásra a szemlélőre egyenesen letekintő Krisztus, az áldást osztó jobb kéz és a nyitott evangélium a bal kézben. A pantokrátor ábrázolás Jézus Krisztus isteni mivoltát hangsúlyozza, világ fölötti megváltó uralmát.] Pantokrátor-ábrázolás a Szent Koronán. A korona homlokoldalán a Pantokrátor Krisztus képe helyezkedik el, amely alatt a korona peremén jobbra és balra Mihály és Gábriel arkangyalok képe van. Zbawiciel w siłach (Zbawiciel w majestacie, Zbawiciel tronujący między mocami) (gr. Kyrios ton dynameon; ros. Спас в силах) - ikonograficzne przedstawienie Chrystusa Pantokratora, który zasiada w centrum ikony na tronie na tle trzech mandorli w formie czerwonego rombu, ciemnobłękitnego owalu i na dole czerwonego kwadratu. Podstawą ikony stały się prorocze wizje Ezechiela i Apokalipsa św. Jana. Pantokrátor (görögül παντοκράτωρ) jelentése 'mindenható', 'a mindenség ura'. zbawić zbawiać [1. uratować od czegoś złego; 2. w religii: ocalić od potępienia wiecznego] megmenteni, megváltani, megszabadítani, kiszabadítani; (egyh.) üdvözíteni, megváltani zbawić duszę lelket megváltani zbawić w pułapkę kelepcébe csalni (vkit) zbawić się megmenti magát, megszabadulni, kiszabadulni; megváltatik zbawienie [to, co pomogło komuś lub czemuś w trudnej sytuacji] megmentés, megszabadítás, kiszabadítás, üdvösség, megváltás; (egyh.) megváltás, üdvözülés zbawienie (grec. soteria - zwolnienie, zachowanie, uratowanie, od grec. czasownika sozo - zbawić, ratować, zwolnić) [po swoim upadku człowiek dostał sią pod siłę śmierci cielesnej i duchowej. Z tej drugiej (ważniejszej) może być uratowany przez oddanie się w wierze Zbawicielowi, którym jest Jezus Chrystus. Zbawienie duszy swojej jest najważniejszym zadaniem każdego człowieka tu na ziemi. A po osiągnięciu zbawienia zadaniem jego staje się praca nad niesieniem zbawienia drugim (bo w tym wyraża się nowa Chrystusowa, zbawicielska natura, widoczna także w sianiu Ewangelii). Człowiek zostaje zbawiony: nie z uczynków, ale dla uczynków. Osiągamy zbawienie z łaski, przy czym zostajemy zwolnieni od kary za grzech, zostajemy wyjęci spod panowania grzechu (co było

4 8031 pod Zakonem). Zaczynamy żyć w nadziei przyjścia Pana, upodabniania się do Niego i oglądania Go takim, jakim On jest. Przez zbawienie człowiek rodzi się na nowo i staje się nowym człowiekiem.] megváltás [Uralomváltozást jelent: Sátán rabszolgaságából Krisztus uralma alá. Gyakorlatilag a bűnből való szabadulás és új, szabad életben járás Jézus Krisztus megváltó áldozati halála által; Krisztus halála a megváltás díja; jelenti a szabadulás folyamatát éppúgy, mint az árat, a váltságdíjat, amelyet Jézus Krisztus érte megfizetett (Róm 3,24; Gal 3,13; Ef 1,7; 1Pt 1,18-19).] zbawienie świata a világ megváltása zbawiennie megmentően, eredményesen, hatékonyan, megváltóan, kiszabadítóan zbawienność megmentés, megszabadítás zbawienny, -a, -e [przynoszący zbawienie] megmentő, megszabadító, felmentő, megváltó, kiszabadító zbawiony, -a, -e megmentett, megszabadított, megváltott, üdvözült zbeczeć się [popłakać się mocno; spłakać się] elbőgi magát zbeletryzować [wprowadzić do tekstu elementy beletrystyczne] szépirodalmi formába önteni zbełtać [1. pot. zmącić jakąś ciecz; 2. pot. bełtając, zmieszać coś z cieczą] felrázni, megrázni; felkeverni, összekeverni zbełtać mleko zsiadłe aludttejet felkeverni v. összerázni zbełtać się [pot. o cieczy: zmącić się] felrázódni, megrázkódi; felkeveredni, összekeveredni zbereźnik [daw. człowiek robiący lub mówiący zberezeństwa] mókázó, tréfaűző, kópé, bohóc zbereżeństwo móka, csíny, tréfa zbestwić (zbestwię) elállatiasítani, elvadítani zbestwić się elállatiasodni, elvadulni zbestwienie (vad) állatiasság, bestialitás zbesztać [pot. ostro kogoś zganić] megszidni, összeszidni, dorgálni, megdorgálni, korholni, lehordani, feddni, megfeddni (vkit) zbeszczeszczenie megbecstelenítés zbeszczeszczenie starego cmentarza régi temető megbecstelenítése zbeszcześcić (zbeszczeszczę) zbeszczeszczać megbecsteleníteni; megszentségteleníteni zbeszcześcić relikwię ereklyét megszentségteleníteni zbeszczeszczony, -a, -e megbecstelenített; megszentségtelenített zbędnie feleslegesen, szükségtelenül zbędność felesleg, feleslegesség, szükségtelenség zbędny, -a, -e [taki, bez którego można się obejść] felesleges, nélkülözhető, nem szükséges, szükségtelen, hiábavaló zbicie eltörés, összezúzás; elverés, összeverés; összetákolás; köpülés, ütögetés; eltérítés zbić zbijać [1. połączyć elementy drewniane w całość za pomocą gwoździ; 2. ułożyć lub ustawić coś ciasno, na niewielkiej przestrzeni; 3. wiele razy uderzyć człowieka lub zwierzę; 4. mocno uderzyć o coś jakąś częścią ciała, powodując jej opuchnięcie i bolesność; 5. stłuc coś szklanego lub porcelanowego; 6. udowodnić niesłuszność poglądów, argumentów itp.; 7. dużo na czymś zarobić; 8. w szachach, warcabach itp.: wyeliminować z gry pionek; 9. daw. uderzywszy, strącić coś] (np. szklankę) törni, összetörni, eltörni; összezúzni, szétverni; letörni, eltörni, kitörni; (kogo) megverni, elverni, megrakni, elpáholni (vkit); elkergetni, elűzni, elhajtani; (w szachach) leütni; összeszegelni, öszeállítani; összeeszkábálni; sulykolni, köpölni, verni; (átv.) fellökni, lelökni, letaszítani; eltéríteni, kizökkenteni; megdönteni, megcáfolni zbić beczkę obręczami ráveri az abroncsot a hordóra, hordót megabroncsozni zbić cios, uderzenie [odeprzeć cios, uderzenie] lecsapás zbić co gwoźdźmi összeszegezni v. összeszegelni vmit zbić coś összetörni vmit zbić czyjeś dowody megdönteni vkinek a bizonyítékait zbić czyjeś twierdzenia megdönteni v. megcáfolni vkinek az állításait zbić figurę figurát leütni zbić jak psa (átv.) eldöngetni, elpáholni, elverni, elagyabugyálni zbić kogo kijem bottal elverni vkit zbić (kogo) na kwaśne jabłko [savanyú almára verni] jól elverni (vkit); helyben hagyni (vkit); eldöngetni (vkit) zbić kogo na miazgę alaposan megverni, helybenhagyni vkit zbić kogo z myśli gondolatmenetéből kizökkenteni vkit zbić kogo z pantalyku zavarba ejteni vkit; felborítani vkinek a számításait; kihozni vkit a sodrából zbić kogoś megverni vkit zbić masło vajat köpülni zbić mięso na befsztyk puhára v. laposra verni a húst

5 8032 zbić na kwaśne jabłko; zbić kogoś na kwaśne jabłko (átv.) (savanyú almára verni) összetörni a csontjait; ripityára verni; helybenhagyni vkit zbić nieprzyjaciela megverni az ellenséget zbić piłkę [w siatkówce: mocno uderzyć piłkę, kierując ją pod ostrym kątem na pole przeciwnika] labdát lecsapni v. leütni zbić sobie (co) megüti (vmijét) zbić szafę szekrényt összeszegezni v. összetákolni zbić szklankę poharat eltörni v. összetörni zbić szybę ablakot kitörni v. betörni zbić z tropu nyomról eltéríteni; (átv.) kizökkenteni zbić się zbijać się [1. utworzyć zwartą gromadę lub masę; 2. stłuc się] összetöri magát; összetörni (összetörik vmi); megüti magát; összetömörülni, összecsomósodni, összegyűlni zbić się w gromadę tömörülni, összetömörülni zbiec (zbiegnę, zbiegnie; zbiegł), zbiegnąć zbiegać 1 [1. biegnąc, znajdować się coraz niżej; 2. uciec skądś; 3. o czasie: przeminąć w jakiś sposób lub upłynąć na jakimś zajęciu] elfutni; (na dół) lefutni, leszaladni, lerohanni; (uciec) elszaladni, elmenekülni, megszökni, elszökni; elmúlni; bejárni zbiec na dół lefelé futni v. szaladni zbiec z góry fentről lefutni, leszaladni a hegyről zbiec z miejsca przestępstwa megszökni a bűncselekmény helyszínéről zbiec z więzenia megszökni a börtönből zbiec z wojska katonaságtól megszökni zbiec za granicę a határon átszökni zbiec ze schodów leszaladni a lépcsőn zabiegł kraje országokat bejárt zbiec się, zbiegnąć się zbiegać się [1. biegnąc, zgromadzić się gdzieś; 2. złączyć się lub zetknąć się w jakimś punkcie; 3. o wydarzeniach, zjawiskach itp.: wystąpić w tym samym czasie; 4. o tkaninach i ubraniach: skurczyć się] egybeesni, ugyanazon időre esni; (o ludziach) összefutni; odaszaladni, odagyűlni, odacsődülni; (o tkaninia) összemenni zbiegli się jak na widowisko összecsődültek, mint egy látványoisságra zbiednieć [stać się biednym lub biedniejszym niż przedtem] elszegényedni, koldusbotra jutni; (átv.) legfogyni, sovány lesz zbiednienie elszegényedés, (átv.) lesoványodás, lefogyás zbiednienie dużej części społeczeństwa a társadalom nagy részének elszegényedése zbiedniały, -a, -e [taki, który zbiedniał] elszegényedett, koldusbotra jutott zbiedzony, -a, -e [wyglądający źle i niezdrowo] lesoványodott, lefogyott, elgyötört zbieg 1 [ten, kto uciekł skądś] menekült, szökevény zbieg polityczny politikai menekült zbieg wojskowy katonaszökevény zbieg 2 [miejsce zetknięcia się lub złączenia czegoś] lesikló, összefutás, összefolyás, összetalálkozás, kereszteződés; összefutás, összegyűlés, összetalálkozás, összerohanás zbieg dwóch rzek két folyam összefolyása zbieg okoliczności a körülmények találkozása v. összetalálkozása v. egybeesése; a véletlen v. a különös véletlen; a véletlenek összejátszása; a körülmények közrehatása v. összejátszása zbieg ulic utcakereszteződés zbieg wydarzeń az események menete, lefolyása zbiegać 2 (czas) elrepül zbiegły, -a, -e [taki, który uciekł skądś] menekülő, futó, gyors; megszökött, megmenekült; (czas) elmúlt, elrepült, múlt zbiegły żołnierz szökött katona, katonaszökevény zbiegostwo [samowolne opuszczenie miejsca pracy, służby itp.] (hist) jobbágyok elmenekülése, földjük elhagyása zbiegowisko [duża grupa ludzi zgromadzonych w jednym miejscu] sokadalom, sokaság, csődület, tömeg, csoportosulás, gyülekezés, tömeg zbiegowisko uliczne utcai csődület zbiegowski, -a, -ie szökevény, menekült zbielały, -a, -e [1. taki, który stał się biały; 2. o skórze: nienaturalnie jasny, blady; 3. o włosach: siwy] megfehéredett, kifehéredett, elfehéredett, megőszült zbieleć [1. stać się białym lub bielszym; 2. stracić naturalny kolor skóry, zblednąć; 3. posiwieć] megfehéredni, kifehéredni, elfehéredni, megőszülni zbielenie megfehéredés, megőszülés zbieracki, -a, -ie gyűjtő-, gyűjtögetőzbieracka pasja gyűjtőszenvedély zbieractwo [zbieranie płodów dziko rosnących roślin, między innymi runa leśnego, stanowiące podstawę utrzymania społeczeństw pierwotnych, jedna z najstarszych form gospodarki, występowało zwykle w połączeniu z łowiectwem, tworząc wraz z nim podstawę pierwotnego podziału pracy, jako forma utrzymania niektórych społeczeństw zachowało się do czasów współczesnych. Również: kolekcjonerstwo, gromadzenie,

6 8033 zbieranie znaczków pocztowych, zbieractwo pieśni ludowych, pamiątek przeszłości itp.] gyűjtögetés, gyűjtés zbieracz 1 [1. ten, kto kolekcjonuje coś; 2. ten, kto pracuje przy zbiorach owoców, warzyw, ziół itp.], zbieraczka gyűjtő, gyüjtögető (ffi/nő) zbieracz-prasa (do siana) szénabálázó gép zbieracz znaczków; zbieracz znaczków pocztowych v. marek bélyegygyűjtő zbieracz (pożarnictwo) [element armatury wodnej, służący do łączenia dwóch linii zasilających mniejszego przekroju (np. W75) z nasadą ssawną o większym przekroju (np. W110) pompy pożarniczej.] tűzoltószivattyú alkatrésze, Y-elágazás zbieracz 2 durva ráspoly zbieraczka gyűjtő (gépelem v. nő); habszedő kanál zbieraczka kłosów marokszedőnő zbierać (zbieram, zbierasz) [zob. zebrać] + Ac.=T. gyűjteni, szedni; összegyűjteni, halmozni, szedni, összeszedni; felszedni [zbieram widokówki: gyűjtöm a képeslapokat; zbieram znaczki: gyűjtöm a bélyegeket] zbierać coś gyűjteni vmit zbierać dane do czegoś adatokat gyűjteni vmihez zbierać do kupy felhalmozni; halomba rakni zbierać grzyby gombát szedni, gombászni zbierać informację információt nyújtani zbierać jagody áfonyát v. szamócát szedni zbierać jęczmień árpát begyűjteni zbierać kłosy kalászt szedni zbierać laury babérokat aratni v. gyűjteni; érdemeket szerezni zbierać literaturę ludową népköltészetet gyűjteni zbierać manatki szedni a holmit; (átv.) útnak indulni zbierać materiały anyagot gyűjteni zbierać materiały do czegoś anyagot gyűjteni vmihez zbierać monety érméket gyűjteni zbierać odznaki jelvényeket gyűjteni zbierać owoce gyümölcsöt szedni zbierać pocztówki képeslapot gyűjteni zbierać rupiecie (i potem wystawić na wskazane miejsce) lomtalanítani zbierać śmietanę a. śmietankę z mleka lefölöznia tejet zbierać tłuszcz tejet lefölözni zbierać zamówienia megrendeléseket gyűjteni zbierać owoce gyümölcsöt szedni zbierać plon a. plony a termést begyűjteni v. betakarítani zbierać siano szénát gyűjteni zbierać składki na co pénzt gyűjteni, gyűjtést rendezni v. végezni vmire zbierać tajne informacje titkos információkat gyűjteni zbierać winogrona szüretelni; szőlőt szedni zbierać zboże termést betakarítani; gabonát betakarítani zbierać ze stołu leszedi az asztalt zbierać ziemniaki burgonyát v. krumplit szedni zbierać znaczki; zbierać znaczki pocztowe bélyeget gyűjteni zbierać się [zob. zebrać się] gyűlni, összegyűlni, gyülekezni; halmozódni zbiera mi się na wymioty hányingerem van, hányinger környékez zbiera mu się na płacz közel áll a síráshoz; sírásra áll a szája; sírás fojtogatja a torkát zbierać się w podróż útra kelni, útnak indulni zbierać się w stada csordákva v. falkákba verődni zbiera mu się na płacz sírás fojtogatja a torkát zbiera się na deszcz esőre áll az idő zbieranie gyűjtés, összegyűjtés, szedés, leszedés, összeszedés [A társadalmi fejlődés kezdetleges fokán az élelemnek nem termeléssel, hanem a természetben található termékek összegyűjtésével való megszerzése.] zbieranie danych adatgyűjtés zbieranie darów rzeczowych [możliwe tylko w przypadku, gdy wszystkie dary będą mogły zostać przekazane w niezmienionej postaci na cel, określony w pozwoleniu. We wniosku należy wskazać rodzaj tych ofiar.] adománygyűjtés [1. Az ÚSz-ben Szt Pál szervezte a jeruzsálemi hivek javára (ApCsel 24,17; Gal 2,10). 3. missz. utjának egyik célja az ~ volt (Róm 15,25; 1Kor 16,1; 2Kor 8,9). Az ~ a judaizálók körében erős

7 8034 köteléknek bizonyult templomadó ellenpólusa volt, s bizonyság volt az ev. egyetemessége mellett. 2. A népéletben a nem szükségből fakadó kéregetés (koldulás), a népszokások szerves része] zbieranie grzybów gombaszedés zbieranie owoców gyümölcsszedés, gyümölcsszüret zbieranie podpisów aláírásgyűjtés zbieranie rupieci lomtalanítás zbieranina [przypadkowo zebrana grupa ludzi lub zbiór rzeczy] (ludzie) csőcselék, tömeg, szedett-vedett társaság; gyülevész nép; (rzeczy) szedett-vedett holmi; limlom, összevisszaság, szedett-vedettség; komplikáció zbierano ofiary na powodzian adományokat gyűjtöttek az árvízkárusoltak részére zbiesić się (zbieszę się, zbiesi się) [daw. rozzłościć się] dühöngeni, őrjöngeni zbieżnie hasonlóan zbieżność hasonlóság, (mt.) konvergencia; (orv.) összetérő kancsalság, strabismus convergens Zbieżność, przez wiele iteracji, oznacza proces zmierzania do określonej wartości, w czasie; lub zmierzania do określonego punktu, lub wspólnego punktu widzenia, opinii lub sytuacji. Przykładem zbieżności z życia codziennego jest ustalanie ceny na rynku. Sekwencje ofert i odpowiedzi na oferty ewidentnie zbiegają się, w sposób szybki (sześć iteracji), do ustalenia ceny. W matematyce zbieżność określa sytuacje kiedy funkcja lub ciąg dążą do pewnej wartości granicznej (zobacz: granica funkcji i granica ciągu). Szczególnym przypadkiem zbieżności ciągu jest zbieżność szeregu, czyli zbieżność ciągu sum częściowych (zobacz: kryteria zbieżności szeregów). Zobacz też: szereg funkcyjny - koło zbieżności - promień zbieżności - przegląd zagadnień z zakresu matematyki W statystyce: zbieżność prawie wszędzie (prawie na pewno, z prawdopodobieństwem 1) zbieżność według miary (stochastyczna, według prawdopodobieństwa) zbieżność według rozkładu. Zobacz też: przegląd zagadnień z zakresu statystyki W kartografii: zbieżność południków. W motoryzacji: zbieżność kół. W meteorologii: zbieżność. W optyce: zbieżność wiązki światła Zobacz też: diereza, koincydencja, konwergencja zbieżność cech tulajdonságok hasonlósága zbieżność nazwisk névrokonság zbieżność szegeru nieskończonego végtelen sor összetartása v. konvergenciája zbieżny, -a, -e [1. o liniach, drogach itp.: zbiegające się w jednym punkcie; 2. o wypowiedziach, poglądach, działaniach itp.: mające ze sobą coś wspólnego] kereszteződő, összefutó, érintkező, találkozó; (mt.) konvergens zbieżna linia összefutó vonalak Zbigniew [imię męskie pochodzenia słowiańskiego. Złożone jest z dwóch członów: Zby- ("zbyć, zbyć się, pozbyć się") i -gniew ("gniew"). Mogło oznaczać "tego, który się zbył (pozbył) gniewu". Właściwie powinno ono brzmieć Zbygniew, a Zbigniew to wynik zniekształcenia, które nastąpiło przy odczycie imion słowiańskich przez pierwszych badaczy. Do końca XV wieku imię Zbygniew zanotowano u około 1000 osób. Zbignyev (haragot elvető); Zbigniew [szláv eredetű lengyel férfi név. Jelentése valaki, aki megszabadult dühétől]; Zbygniew Zbyszek, Zbyszko Zbisek, Zbisko zbijać [zob. zbić] halmozni, összeszedni zbijać bąki lopni a napot, ténferegni, lustálkodni, lebzselni, tétlenkedni; henyélni zbijać bąki po ulicy ődöng; ténferegni v. csavarogni az utcán zbijać fałsz hazugságot megcáfolni zbijać grosze zsugoriskodni, kuporgatni, fogához veri a garast zbijać z terminu (átv.) megzavarni zbijać w kupę felhalmozni zbiję go na kwaśne jabłko [savanyú almává verem] elverem, hogy csak úgy porzik, összetöröm a csontjait; szecskává aprítom zbijak, zbijany [1. rodzaj gry grupowej z użyciem piłki; 2. gra, w której dwoje dzieci rzuca na przemian piłką w taki sposób, aby trafić nią dzieci znajdujące się między nimi] társas labdajáték; fakalapács, sulyok, poroló; húsklopfoló zbijanie (zbicie) eltörés, összezúzás; elverés, összeverés; összetákolás; köpülés, ütögetés; eltérítés zbilansować 1. sporządzić bilans; 2. zrównoważyć pozycje w bilansie; 3. zestawić i porównać coś z czymś] mérleget csinálni v. készíteni zbilansować się [o pozycjach w bilansie: zrównoważyć się] (mérleg helyzetéről) kiegyensúlyozódni; egyensúlyba kerülni zbilansowanie egyensúlyban tartás, egyensúlyozás

8 8035 zbilansowanie importu z eksportem az import egyensúlyban tartása az exporttal; az importexport kiegyensúlyozása zbiorek kisebb gyűjtemény v. kollekció zbiornica [magazyn, skład] gyűjtőhely, felvevőhely, felvevőközpont, raktár zbiorniczek [zdrobnienie od: zbiornik] tartályocska, kis tartály, kisebb raktár zbiornik [1. naczynie lub urządzenie do zbierania i przechowywania różnych materiałów; też: zawartość takiego naczynia; 2. zagłębienie terenu wypełnione wodą] tartály, gyűjtő, medence, ciszterna; (samochód) benzintartály; gyűjtőedény, gyűjtőmedence zbiornik benzyny benzintank zbiornik do pomiarów hydroakustycznych ultrahangkád zbiornik dojrzewającej śmietany tejszínérlelő tartály zbiornik gazu gáztartály zbiornik kulity gáztartály zbiornik magazynowy tárolótartály zbiornik na tłuszcz zsírgyűjtőlap zbiornik oleju olajtartály zbiornik paliwa üzemanyagtartály, tank zbiornik pary gőztartály zbiornik podpuszczki sajtkészítő tank; oltótartály zbiornik retencyjny [sztuczne jezioro odprowadzające nadmiar wody z rzeki, na której jest utworzone] vízgyűjtő zbiornik ropy olajtartály zbiornik smaru kenőcstartó, tégely zbiornik stulitrowy százliteres tartály zbiornik wodny vízgyűjtő, víztartály zbiornik wody víztározó; víztartó zbiornikowiec [statek do przewozu ładunków płynnych] (tankowiec) tartályhajó; tankhajó zbiornikowy, -a, -e tartályzbiorowisko [1. duża liczba ludzi, zwierząt lub rzeczy zgromadzonych w jednym miejscu; 2. naturalne skupisko roślin stanowiące przestrzenną całość] csőcselék, tömeg, csődület, tömeg; gyűjtemény, rakás, halmaz; gyűjtemény zbiorowisko ludzi néptömeg zbiorowo tömegesen, együttesen, kollektíven zbiorowość közösségi, társadalmi jelleg; kollektivitás zbiorowość społeczna [w socjologii jest to zbiór osób, zajmujących w danym czasie, trwale lub nie, daną przestrzeń, między którymi dochodzi do interakcji i pojawiać mogą się stosunki społeczne] társadalmi kollektivitás zbiorowość zamorska; zbiorowość zamorska Francji w Oceanii [termin zbiorowość zamorska (collectivités d'outre-mer lub COM) został wprowadzony poprawką do konstytucji 28 marca 2003, by określić niektóre terytoria Francji, które wcześniej nosiły nazwę terytoriów zamorskich (territoire d'outre mer) lub zbiorowości terytorialnych o szczególnym statusie (collectivités territoriales à statut particulier).] tengerentúli területek (franciául: 2003 óta Collectivités d'outre-mer COM, előtte: Territoires d'outre-mer TOM) [ugyan részét képezik a Francia Köztársaságnak, de nem részei az ország európai területeinek vagy az EU költségvetési rendszerének. Ez főként azt jelenti, hogy amikor az anyaország 2002-ben átállt az euróra, akkor ezek a területek nem vették át az új fizetőeszközt. Itt még mindig a francia csendes-óceáni frank a hivatalos pénznem, bár a frank árfolyamát az euró árfolyamához kötötték.] zbiorowy, -a, -e [odnoszący się do pewnej grupy ludzi lub zbioru rzeczy] gyűjtő, összesítő, tömeges; közös, kollektív zbiorowa mogiła tömegsír zbiorowa mogiła żydowska zsidó tömegsír zbiorowa odpowiedzialność kollektív v. közös felelősség zbiorowa umowa v. układ kollektív szerződés zbiorowe wystąpienie közös v. kollektív fellépés v. megjelenés zbiory [plon zebrany z pola, sadu, ogrodu] hozamok, begyűjtések zbiory oręża fegyvergyűjtemény zbiór (zb.) [1. całość składająca się z jakichś elementów; 2. kolekcja; 3. mat. zespół liczb, punktów, elementów zebranych ze względu na jakąś cechę; 4. zbieranie i zwożenie zboża z pola, owoców z sadu, warzyw z ogrodu itp.] (np. zboża) gyűjtés, szedés, aratás, szüretelés, begyűjtés, betakarítás; (np. przepisów, znaczków pocztowych) gyűjtemény (gyűjt.); adattároló, gyülekezet (egyházi); halmaz (matematikai), adatállomány zbiór (plik) dwójkowy bináris fájl zbiór broni fegyvergyűjtemény zbiór danych [kolekcja danych statystycznych zwykle ujętych w formie stabelaryzowanej] (ang.) Dataset; adatok (igazából a set of data, tehát összetartozó, egy forrásból származó adatokat jelent)

9 8036 zbiór domknięty [1. w przestrzeni topologicznej zbiór, którego dopełnienie jest zbiorem otwartym; 2. w przestrzeni metrycznej zbiór, do którego należą wszystkie granice ciągów zbieżnych utworzonych z punktów należących do tego zbioru - np. odcinek wraz ze swoimi końcami, pełne koło itd.] zárt halmaz zbiór kompletny teljes gyűjtemény zbiór liczb rzeczywistych [uzupełnienie zbioru liczb wymiernych. Zbiór liczb rzeczywistych zawiera m.in. liczby naturalne, ujemne, całkowite, pierwiastki liczb dodatnich, wymierne, niewymierne, przestępne, itd. Z drugiej strony na liczby rzeczywiste można też patrzeć jak na szczególne przypadki liczb zespolonych.] valós számok halmaza [A racionális számok és az irracionális számok együtt alkotják a valós számok halmazát. A valós számok halmaza és a számegyenes pontjai között kölcsönösen egyértelmű megfeleltetés létesíthető. A valós számok halmaza végtelen, hisz tartalmazza a szintén végtelen számú természetes, egész és tört számokat, tehát összességében a racionális számok halmazát, valamint az irracionális számok halmazát. Nincs olyan szám, amely egyszerre mindkét halmaznak eleme lenne, és a két halmaz elemein kívül más nem tartozik a valós számokhoz. A számhalmaz létrehozásában alapvető volt a görögök felfedezése, miszerint kettőnek a négyzetgyöke (a négyzetátló hosszának mérőszáma) nem racionális szám, bár pontos, matematikaliag kielégítő definícióra a 19. századig kellett várni. A valós számok halmazának matematikai jele.] zbiór minerałów ásványgyűjtemény zbiór narzędzi eszköz- v. szerszám- v. műszergyűjtemény zbiór nieprzeliczalny megszámolhatatlan halmaz zbiór (galeria) obrazów képtár, képgyűjtemény zbiór obrazów képgyűjtemény zbiór otoczeń (gram) disztribúció; elosztás zbiór otwarto-domknięty pojęcie topologiczne, zbiór w przestrzeni topologicznej, który jest jednocześnie otwarty i domknięty] nyílt-zárt halmaz zbiór otwarty [podstawowe pojęcie topologii. W przestrzeni metrycznej (a w szczególności w przestrzeni euklidesowej) jest to zbiór, który wraz z każdym swoim punktem zawiera również pewną kulę o środku w tym punkcie, tzn. taki, w którym dla każdego punktu zbioru istnieje otoczenie w całości zawarte w tym zbiorze. W geometrii euklidesowej zbiory punktów nazywamy figurami i mówimy raczej o figurach otwartych. W dowolnej przestrzeni topologicznej jest to pojęcie pierwotne oznaczające zbiór z wyróżnionej rodziny podzbiorów tej przestrzeni zwanej rodziną zbiorów otwartych lub po prostu topologią. Na przykład na prostej rzeczywistej zbiory otwarte to przedziały otwarte i sumy (również nieskończone) przedziałów otwartych, to jest zbiorów postaci (a, b)={x: a < x < b}. Dopełnienie zbioru otwartego nazywamy zbiorem domkniętym.] nyílt halmaz zbiór owoców gyümölcsszedés, gyümölcsszüret zbiór plonów betakarítás zbiór praw joggyűjtemény, törvénytár zbiór przeliczalny [1. zbiór skończony lub równoliczny ze zbiorem liczb naturalnych. Mówiąc nieformalnie, zbiór przeliczalny to taki zbiór, którego elementy można ponumerować liczbami naturalnymi. Jeszcze inaczej: elementy zbioru przeliczalnego można ustawić w ciąg "wypisać je po kolei". Moc zbiorów nieskończonych przeliczalnych oznacza się symbolem (czytaj: alef zero) jest to najmniejsza moc nieskończona. 2. zbiór, którego moc jest liczbą naturalną lub wynosi alef zero, tj. zbiór, który jest równoliczny z pewnym podzbiorem zbioru liczb naturalnych. 3. zbiór skończony lub równoliczny ze zbiorem liczb naturalnych] megszámolható halmaz zbiór pusty [to zbiór, który nie zawiera żadnych elementów. Oznaczany symbolami,, bądź {}. Zbiór, który nie jest pusty (należy do niego choćby jeden element) nazywamy niepustym.] üres halmaz [Azt a halmazt, amelynek egyetlen eleme sincsen, üres halmaznak nevezzük. Matematikában üres halmaz alatt olyan halmazt értünk, amelynek nincsen eleme. Tekintettel arra, hogy két halmaz pontosan akkor egyenlő, ha az elemeik megegyeznek, ezért üres halmaz legfeljebb egy van, hiszen ezen definíció értelmében bármely két üres halmaz egyenlő egymással. Azt, hogy létezik legalább egy üres halmaz, az axiomatikus halmazelméletben általában külön axióma mondja ki.] zbiór rekurencyjny [podzbiór (zbioru liczb naturalnych) dla którego można skonstruować algorytm, który w skończonym czasie rozstrzyga czy dana liczba należy do zbioru czy też nie. Inne nazwy tego pojęcia to zbiór obliczalny oraz zbiór rozstrzygalny. Własność

10 8037 ogólniejsza (słabsza) to bycie zbiorem rekurencyjnie przeliczalnym.] rekurzív halmaz zbiór roślin növénygyűjtemény zbiór siana szénabetakarítás, szénagyűjtés zbiór słówek szószedet zbiór skończony (mt.) véges halmaz zbiór typu F-sigma [Podzbiór przestrzeni topologicznej nazywamy zbiorem typu F σ (czytamy: "zbiór typu ef sigma"), gdy jest on sumą przeliczalnej rodziny zbiorów domkniętych.] F-szigma típusú halmaz zbiór urodzajów a termés betakarítása zbiór ustaw törvénytár, törvénygyűjtemény zbiór śpiewów polskich z towarzyszeniem fortepianu lengyel énekgyűjtemény zongorakísérettel zbiór wartości funkcji értékkészlet zbiór zadań feladatgyűjtemény zbiór zadań matematycznych matematikai példatár zbiór zadań z kluczem feladatgyűjtemény a megfejtések kulcsával zbiór zboża gabonagyűjtés, aratás zbiór znaczków bélyeggyűjtemény zbiórka [1. zorganizowane spotkanie pewnej grupy ludzi; 2. zbieranie pieniędzy lub przedmiotów na jakiś cel] gyülekező, gyülekezés, gyülekezési hely, gyűlés; begyűjtés; gyűjtés; sorakozás; (harcerstwo) csapatgyűlés ; (kosárlabda) lepattanó zbiórka na dworcu o godzinie piątej ötkor találkozunk az állomáson zbiórka! sorakozó!, sorakozz! zbiórka odpadów hulladékgyűjtés zbiórka plonów termésbegyűjtés, betakarítás zbiórka zelaża vasgyűjtés, fémgyűjtés zbiórka złomu fém- v. ócskavasgyűjtés zbiórkowy, -a, -e [przymiotnik od: zbiórka] gyűjtőzbir [1. opryszek, bandyta; 2. w średniowieczu: pachołek miejski łapiący złoczyńców] rabló, bandita; poroszló, hóhér, bakó zbisumanić się (zbisumanię się) zbisumanieć [znaczyło poturczyć się, czyli przyjąć wiarę mahometańską] dőzsölni, féktelenkedni; mohamedánná lenni, áttérni a mohamedán hitre zbitka [to, co powstaje ze zbicia się kilku elementów] egybenövés, összeolvadás zbitka spółgłosek [jęz. grupa występujących po sobie spółgłosek o zbliżonej artykulacji] (nyelvt.) mássalhangzó-torlódás zbity, -a, -e [złożony z osób lub elementów znajdujących się bardzo blisko siebie] levert, megvert, agyonvert, összetört, fáradt; (ciasto) sűrű, kemény zbity przez burzę viharvert zbiurokratyzować [wprowadzić gdzieś biurokratyzację] elbürokratizálni zbiurokratyzować się [stać się biurokratycznym] elbürokratizálódni zbladły, -a, -e elsápadni zblagować lódítani, füllenteni, ügyesen hazudni zblakły, -a, -e kifakult, napszívott, színét vesztett zblakłe sukno kifakult szövet zblaknąć [1. stracić intensywność barwy lub blasku; 2. o wspomnieniach, ideach itp.: stracić wyrazistość, ważność] kifakulni, színét veszti zblaknięcie kifakulás, színehagyás zblaknięcie kolorów színek kifakulása zblamować się [skompromitować się] szégyent vallani, megszégyenlni, blamálja magát, kompromitálódni, nevetségessé válni, felsülni zblamować się odczytem szégyent vall a felolvasással v. előadással zblamować się robotą felsül a munkával zblazować się elerőtlenedni, eltompulni, elfáradni, megúnja magát, elfásulni zblazowany, -a, -e [znudzony nadmiarem wrażeń i przeżyć; też: świadczący o takim stanie] erőtlen, eltompult, életúnt, elfásult zblednąć (zbladł), zbladnąć, zblednieć [1. stać się bladym lub bledszym niż poprzednio; 2. stracić intensywność barwy lub blasku; 3. o problemach, kłopotach itp.: stać się nieważnym] elsápadni, elhalványodni zblednięcie elsápadás, elfehéredés zbliska közelről, nem messze, itt mindjárt, közel zbliżanie közelítés, közelebb hozás v. állítás zbliżanie się közeledés zbliżenie [1. bliskie stosunki z kimś; 2. euf. stosunek płciowy; 3. zdjęcie wykonane z bardzo bliskiej odległości] rövidtáv, rövidtávolság; közeledés, közelítés; nemi kapcsolat

11 8038 zbliżenie (ang. close up) [jeden z bliskich planów filmowych (tzw. wielki plan). Twarz człowieka zajmuje większą część kadru. Ukazuje stan psychiki i emocje postaci. Według definicji ujęcie "do trzeciego guzika koszuli", z minimalnie uciętym czubkiem głowy.] (ang.) close up, zárkózz!; közeli felvétel, közelkép, premier plan zbliżenie się közeledés zbliżony, -a, -e [podobny do czegoś] közeli, hasonló, hasonlatos; közelített, megközelített zbliżyć (zbliżę, -ysz) zbliżać (zbliżam, -asz, -ają) [1. zmniejszyć odległość między dwoma obiektami; 2. przyczynić się do powstania przyjaznych stosunków między ludźmi; 3. uczynić coś bardziej zrozumiałym; 4. uczynić podobnym do kogoś lub czegoś] közelhozni, közelebb hozni v. vinni v. tartani; közelíteni zbliżyć książkę do oczu a könyvet közelebb viszi (a) szeméhez zbliżyć się zbliżać się [1. przysunąć się do kogoś lub czegoś; 2. o dźwięku: stać się coraz głośniejszym; 3. nawiązać z kimś przyjazne stosunki; 4. zbliżać się: być podobnym do czegoś; 5. osiągnąć postęp na drodze do jakiegoś celu; 6. stać się bliższym w czasie] közeledni, közelébe kerülni zbliż się do mnie! gyere közelebb hozzám!, közeledj hozzám v. felém! zbliżać się do brzegu közeledni a parthoz zbliżać się ku końcowi (np. o dniu, życiu) vége felé jár (pl. nap, élet) zbliżać się łodzią do brzegu a csónakot a parthoz vinni zbliża się burza vihar közeledik zbliżamy się do granicy közeledünk a határhoz zbliżać się do miasta a város felé közeledni zbliżać się do sześćdziesiątki közeledik a hatvanhoz zbliżyć się do celu célhoz közeledni zbliżyli się do siebie (átv.) megbarázkoztak egymással, közeledtek egymáshoz zblokować [1. utworzyć blok informacji, audycji itp.; 2. złączyć dwie ruchome części mechanizmu] csoportba, egységbe, blokkba tömöríteni zblokowane siły lewicy (pol.) blokkba tömörült baloldali erők zbluzgać [1. pot. przeklinając, zwymyślać kogoś; 2. daw. ochlapać kogoś lub coś] befröcskölni, bepiszkítani zbłaźnić się (zbłaźnię się) [ośmieszyć się] bohócot csinál magából; felsülni, nevetségessé teszi magát zbłądzić [1. nieświadomie zboczyć z właściwej drogi; 2. trafić dokądś przypadkiem; 3. popełnić błąd] hibát elkövetni, tévedni, hibázni; megtévedni; (stracić drogę) eltérni az útról; eltévedni zbłądzić w leie eltéved az őserdőben zbłądził przez brak doświadczenia tapasztalat hiányában tévedett zbłądziłem, ale żałuje tego megtévedtem, de sajnálom zbłąkać się eltévedni, tévelyegni, hányódni, utat téveszteni zbłąkanie się eltévedés, tévelygés, útvesztés zbłąkany, -a, -e [1. taki, który zabłądził i nie wie, gdzie jest; 2. taki, który dotarł dokądś przypadkiem; 3. o czymś: taki, który pojawia się na niewłaściwym dla siebie miejscu; 4. zdezorientowany] eltévedt zbłąkana owieczka eltévedt bárányka zbłękitnieć megkékülni zbłocić besározni, sárrá változtatni zbłocić się besározza magát zbocze [pochyła powierzchnia góry, wzgórza lub doliny] oldal, hegyoldal, lejtő; domboldal; ereszkedő; ferdeség zbocze góry hegyoldal zboczenia modulacyjne [chwilowe przejście do innej, często sąsiedniej tonacji, nie utrwalone kadencją; zob. modulacja] (muz.) modulációs kitérések zboczenie [1. zaspokajanie popędu płciowego w sposób odbiegający od normy; 2. zob. deklinacja w zn. 2.] eltérés, letérés; (np. moralne) elfajulás, elfajzás, kisiklás; eltévedés, elhajlás; (csillagászat) elhajlás, declinatio, deklináció; (orv.) elfajulás, eltévelyedés; (átv.) kisiklás zboczenie gwiazdy csillagelhajlás zboczenie magnetyczne mágneses kilengés v. elhajlás zboczenie od przedmiotu eltérés a tárgytól zboczenie płciowe nemi eltévelyedés zboczenie seksualne szexuális deviáció v. eltévelyedés zboczenie z drogi eltérés az útról zboczeniec [pot. człowiek, którego zachowania seksualne odbiegają od normy] degenerált ember, szatír, korcs; szexuális eltévelyedésben szenvedő zboczony, -a, -e elfajult; elkorcsosult zboczyć zbaczać [1. zejść lub zjechać w bok z drogi, którą się podążało; 2. o drodze, szlaku itp.: skręcić; 3. odejść od głównego tematu, problemu, wątku] letérni, eltérni, elhajlani zboczyć z drogi a. trasy letérni v. eltérni az útról

12 8039 zboczyć z traktu letér az útról; eltéveszti az utat zbogacać, zbogacić [przestarzale: wzbogacić] gazdagítani, bővíteni, kibővíteni, gyarapítani, gazdaggá tenni; (műsz.) megjavítani, emelni értékét zbogacić rudę emelni a vasérc értékét zbogacić skarb kincset gyarapítani zbogacić swój umysł (átv.) elméjét gyarapítja zbogacać się, zbogacić się gazdagodni, meggazdagodni, bővülni, kibővülni zbojkotować [zastosować bojkot wobec kogoś lub czegoś] bojkottálni vmit, bojkottot alkalmazni vmivel szemben zbojne hordy fegyveres hordák zbolałość szenvedés, kín, fájdalom zbolały, -a, -e [1. zmęczony odczuwaniem bólu fizycznego lub psychicznego; też: świadczący o takim stanie; 2. o części ciała: bardzo bolący] fájós, fájdalmas, kínos zbolałe serce szenvedő v. fájó szív zbolszewizować [wprowadzić do życia społecznego zasady bolszewizmu] (or., ném.) bolsevizálni; bolsevik szellemmel áthat, bolsevikká tesz zbolszewizowanie bolsevizálás zbolszewizowanie naszego spoleczenstwa társadalmunk bolsevizálása zbombardować [1. zniszczyć coś, zrzucając bomby lub ostrzeliwując z dział; 2. przytłoczyć kogoś natarczywymi działaniami lub dużą ilością informacji; 3. fiz. poddać działaniu strumienia cząstek elementarnych] bombázni, összebombázni, szétbombázni, lebomzázni, kibombázni zbombardować coś lebombázni vmit zbombardować miasto összebombázni a várost zbombardowanie bombázás, összebomzázás, lebombázás zbombardowanie Hiroszimy [Gigantyczny wybuch w dniu 6 sierpnia 1945 roku rozszarpał japońskie miasto Hiroszimę, wyznaczając początek ery atomowej. Tamtego dnia amerykański bomb.] Hirosima lebombázása zbombardowanie twierdzy a vár lebombázása zborgować [dawniej: wziąć coś na kredyt] (dawno) hitelezni, kölcsönözni, hitelbe adni zbornie összetartóan zborność [spójność, płynność, koordynacja ruchów] gyülekezés, összetartás, mozgáskoordináció zborny, -a, -e [1. wewnętrznie spójny; 2. wyznaczony jako miejsce zebrania się] gyülekezési, gyülekező- zborny punkt gyülekezőhely ZBoWiD [Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD) organizacja kombatancka utworzona 2 września 1949 roku, w wyniku narzuconego zjednoczenia 11 istniejących w tym czasie, działających od 1945, organizacji kombatantów i więźniów obozów hitlerowskich. Do 1989 politycznie i organizacyjnie podporządkowany PZPR. 2. organizacja kombatancka utworzona 2 września 1949 roku ze zjednoczenia 11 istniejących w tym czasie organizacji kombatantów i więźniów obozów hitlerowskich. Był poprzednikiem Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, który powstał w kwietniu 1990 roku.] (dawno) Lengyel Szabadságharcosok Szövetsége zbowidowiec [członek ZBoWiD-u (Związku Bojowników o Wolność i Demokrację); ZBoWiD-owiec] a ZBoWiD (Lengyel Szabadságharcosok Szövetségének) a tagja zboża gabonafélék Zboża lub rośliny zbożowe rośliny uprawne z rodziny traw (Poaceae). Ich owoce wytwarzają nasiona o wysokiej zawartości skrobi, są one wykorzystywane do celów konsumpcyjnych (mąki, kasze, oleje, syropy), pastewnych i przemysłowych (piwowarstwo, młynarstwo, gorzelnictwo, farmaceutyka). Najpowszechniej uprawiane zboża to (z wyszczególnioną produkcją w 2007 roku): kukurydza (Zea) mln ton kukorica ryż (Oryza) mln ton rizs pszenica (Triticum) mln ton búza jęczmień (Hordeum) mln ton árpa sorgo (Andropogon) - 63 mln ton cirok proso (Panicum) - 34 mln ton köles owies (Avena) - 25 mln ton zab żyto (Secale) - 15 mln ton rozs pszenżyto (xtriticosecale) - 12 mln ton - tritikálé [a búza és a rozs keresztezésével létrehozott szemes gabonaféle takarmánynövény. Neve a búza (triticum) és a rozs (secale) latin nevének kombinációjából ered.] teff (Eragrostis abyssinica) - 50 tys ton teff pszenica orkisz (Triticum spelta L.) Tönköly; tönkölybúza (Triticum spelta L.) włośnica (Setaria) muharfélék; Setaria fajok [egynyári kozmopolita növények] Ponadto niektórzy zaliczają tu rośliny z innych rodzin: gryka (Fagopyrum) hajdina, pohánka, tatárka kotewka orzech wodny (Trapa natans) Sulyom; tündérrózsa (Trapa natans L.)

13 8040 szarłat spożywczy (Amaranthus cruentus) - Bíbor amaránt (A. cruentus) Ze względu na sposób uprawy zboża można podzielić na: jare tavaszi ozime őszi gabona azoknak a pázsitfűféléknek az összefoglaló elnevezése, amelyeket táplálkozás céljára felhasználható magjaik miatt termesztenek. Ősidők óta az emberiség fő táplálkozási elemei közé tartoznak. A gabonafélék lisztjéből sült, erjesztett tészta a kenyér, az emberiség számára kezdettől fogva alapvető néptáplálék volt. Ezért a gabonaféléket bármely más haszonnövénynél nagyobb mennyiségben termesztik világszerte. A szénhidrátban gazdag gabonafélék alapélelmiszernek számítanak; egyes fejlődő országokban a rizs, a búza vagy a kukorica adja szinte a teljes étrendet. A fejlett országokban fogyasztásuk mérsékeltebb és változatosabb, de itt is alapvető. amaránt: egy kultúrnövény-nemzetség, mely a világ számos részén elterjedt. kukorica: alapélelmiszer Észak- és Dél- Amerikában, valamint Afrikában, illetve világszerte fontos takarmánynövény rizs: a trópusi és egyes mérsékelt övi régiók fő gabonaféléje búza: a mérsékelt övi régiók fő gabonaféléje árpa: malátakészítés és takarmány céljára termesztik olyan földeken, amelyek túl rossz minőségűek vagy túl hideg éghajlatúak a búza számára cirok: fontos alapélelmiszer Ázsiában és Afrikában, valamint világszerte jelentős takarmánynövény köles: hasonló, de nem azonos fajok összefoglaló elnevezése, amelyek fontos alapélelmiszernek számítanak Ázsiában és Afrikában zab: korábban Skócia fő élelmiszernövénye, illetve világszerte termesztett takarmánynövény rozs: hidegebb éghajlatú területeken jelentős tritikálé: a búza és a rozs keresztezésével létrehozott takarmánynövény Neve is a búza (triticum) és a rozs (secale) latin nevének kombinációjából ered. hajdina: Eurázsiában termesztik (növénytanilag nem rokona a gabonaféléknek) teff: Etiópia csoda-gabonája a legapróbb szemű gabonaféle, 150 teff-szem tesz ki egy búzaszemet. Teff Armharic nyelven: "elveszett", a magok kis mérete miatt. Szélsőséges földrajzi helyeken is megterem. zboża dobrze obrodziły sok gabona termett, a gabona jól fizetett zboża już dojrzały a gabona már beérett zboże [roślina uprawiana dla ziarna i słomy; też: ziarno tej rośliny] kalászosok, gabona, gabonaféle, termény, vetés zboże do wyrobu chleba kenyérgabona zboże dwojakie: ozime i jare kétféle gabona: őszi és tavaszi (idei) zboże faluje a gabona v. vetés hullámzik v. ring zboże już doszło a gabona már beért zboże kladzie się na ziemi a gabona a földön fekszik, a gabona megdőlt zboże kwalifikowane minőségi gabona zboże na pniu lábon álló gabona zboże na zasiew vetőgabona zboże obleci w tym roku a gabona idén egész jól sikerült zboże pokładło się a gabona megdőlt zboże selekcyjne válogatott, szelektált gabona zboże spłowiało megsárgult v. megérett a gabona zboże tanieje a gabona olcsóbbodik zboże teraz popłaca a gabonának most jó ára van; a gabona most jól jövedelmez zboże się kłosi a gabona kalászab szökkenn v. kalászosodik zboże w ziarnie szemesgabona zboże wzeszło a vetés kikelteni v. kibújt v. kidugta a fejét zboże zakłosiło się a gabona kalászba szökkent zboże zżęte sierpem sarlóval levágott gabona zbożnie (dawno) vallásosan, vallás szerint zbożność (dawno) vallásosság, jámborság zbożny, -a, -e [1. daw. wypływający ze szlachetnych pobudek; 2. daw. pełen powagi, skupienia; 3. daw. wypełniający obowiązki religijne; 4. dawniej: zacny, bogobojny; 5. dawniej: błogi, szczęśliwy] (dawno) vallásos, jámbor, vallás szerinti zbożowiec gabonabogár; gabonakereskedő; gabonaszállító hajó Pryszczarek zbożowiec (Nazwa łacińska: Haplodiplosis equestris) Nyereggubacsszúnyog (= nyerges g.sz.) Haplodiplosis equestris Kapturnik zbożowiec (Rhizopertha dominica F.) Rhizopertha dominica (F.) Gabona-álszú zbożowy, -a, -e gabona-, termény-; gabonatermő zbożówka [pot. kawa zbożowa] vetéspusztító; bagolylepke; (átv.) gabonakávé zbój; zbójca [1. daw. człowiek dokonujący napadów, rabunków i morderstw; 2. pot. z gniewem i niechęcią o mężczyźnie] betyár, rabló, haramia, útonálló, zsivány ember; gazember zbój morski (pirat) kalóz zbójca-grabieżnik rabló zbójczyni rabló, haramia, útonálló nő