2. Opis wykonania zadań (na końcu opisu każdego zadania należy podać informację o wyjazdach zagranicznych i wykonaniu mierników poszczególnych zadań)

Transkrypt

1 Zad. 1.6 Poszerzanie różnorodności gatunków i odmian roślin rolniczych i zielarskich na obszarach wiejskich oraz podnoszenie świadomości społeczeństwa w zakresie znaczenia roślinnych zasobów genowych. 1. W jakim stopniu planowane cele poszczególnych zadań zostały zrealizowane w danym roku (podać także w %) 1) wytypowanie dawnych i miejscowych odmian roślin rolniczych i gatunków roślin zielarskich w oparciu o istniejącą bazę danych i przeprowadzoną waloryzację obiektów kolekcyjnych zgromadzonych w banku genów oraz odmian mających znaczenie w rejonie ich pochodzenia dla zachowania różnorodności roślin rolniczych w celu ich reintrodukcji. W roku 2016 zostanie wytypowanych i całościowo opisanych przynajmniej: 11 odmian w grupie zbóż (6 odmian populacyjnych kukurydzy, 1 odmiany pszenicy jarej, 1 odmiany pszenicy ozimej, 1 odmiany jęczmienia jarego, 1 odmiany owsa, 1 obiektu Avena strigosa); 2 obiekty gatunków roślin zielarskich; 1 obiekt ziemniaka; 2 obiekty roślin strączkowych. Opisy obiektów wraz z dokumentacją fotograficzną wytypowanych obiektów ze wskazaniem rejonów, do których obiekty mogą być ponownie wprowadzone do upraw zostaną umieszczone w przygotowanej w tym celu zakładce na stronie www Instytutu. 2) przygotowanie i nieodpłatne udostępnianie niewielkich ilości materiału rozmnożeniowego dawnych i miejscowych odmian roślin rolniczych, oraz roślin zielarskich wraz z ich charakterystyką, w tym przygotowanie 100 próbek materiału rozmnożeniowego, które będą udostępniane podczas wystaw targów i szkoleń; 3) przygotowanie zaleceń dotyczących zachowania bioróżnorodności w uprawach polowych roślin rolniczych w celu utrzymania równowagi w ekosystemach rolniczych oraz ich ocena i weryfikacja w praktyce. Zalecenia będą obejmować szczegóły dotyczące charakterystyki, biologii i uprawy wytypowanych w pkt 1 odmian, a przygotowany materiał zostanie udostępniony na stronie www Instytutu do nieodpłatnego pobierania; 4) przeprowadzenie działań szkoleniowych, edukacyjnych i promocyjnych dotyczących wartości, zachowania, znaczenia i wykorzystania zasobów genowych roślin rolniczych i zielarskich oraz zachowania bioróżnorodności w systemach rolniczych. W roku 2016 działania obejmą: a) przeprowadzenie przynajmniej 5 szkoleń w ośrodkach doradztwa rolniczego lub szkołach rolniczych lub w lokalnych ośrodkach edukacji na terenach wielskich Treści referatów oraz prezentacji a także dokumentacja fotograficzna ze szkoleń zostanie umieszczona na stronie www Instytutu, b) przygotowanie przynajmniej 4 stoisk informacyjnych i wystaw podczas targów, dożynek, dni otwartych Instytutu i dni otwartych jednostek współpracujących oraz przygotowanie, wydrukowanie i dystrybucja kolorowych materiałów popularyzujących informacje o zasobach genowych. W roku 2016 nastąpi: wydanie broszury na temat starych odmian roślin rolniczych, wydanie broszury na temat zaleceń sprzyjających zachowaniu bioróżnorodności w uprawach polowych roślin rolniczych w celu utrzymania równowagi w ekosystemach rolniczych, przygotowanie baneru informacyjnego (roll-up) o polskich odmianach populacyjnych kukurydzy. przygotowanie poletek demonstracyjnych na terenie Instytutu. Założone cele wykonano w 100%. 2. Opis wykonania zadań (na końcu opisu każdego zadania należy podać informację o wyjazdach zagranicznych i wykonaniu mierników poszczególnych zadań) Ad. 1. Obiekty roślin zbożowych, zielarskich, strączkowych, ziemniaka, które potencjalnie mogą zostać 1

2 uwzględnione w procesie introdukcji, zostały wybrane w oparciu o istniejącą bazę danych EGISET, a także na podstawie starej dokumentacji i książek banku genów KCRZG. W tym celu również nawiązano kontakt z bibliotekami, stacjami hodowlanymi, ośrodkami doradztwa rolniczego, a także rolnikami z różnych regionów Polski. Obiekty zostały wybrane wg następujących kryteriów: wybrano obiekty najstarsze (wyhodowane przed II wojną światową) oraz na podstawie informacji o ich odporności na porażenie chorobami oraz wyleganie. Wytypowano 46 obiektów jarych, z których 2 obiekty roślin strączkowych nie wykiełkowały i nie zostały włączone do dalszych badań. do badań włączono łącznie 44 obiekty jarych należących do poszczególnych grup roślin: odmian zbożowych 30 (w tym: jęczmienia jarego 12; owsa 7; pszenicy 8, pszenicy twardej 1, pszenicy samopsza 1, pszenicy orkisz 1) gryki 2 kukurydzy 6 ziemniaka 1 roślin zielarskich 5 - do badań włączono również 68 obiektów ozimych roślin zbożowych W bieżącym roku do badań włączono łącznie 112 obiektów jarych i ozimych. Rośliny zbożowe, okopowe, rośliny lecznicze i aromatyczne. Prace prowadzono wielośrodowiskowo, w różnych rejonach Polski co umożliwia ocenę aklimatyzacji odmian/ekotypów w miejscu ich pochodzenia. Wysiew został zlecony rolnikom z różnych regionów Polski, co służy również upowszechnieniu tych odmian. Zadaniem rolników jest rozmnożenie materiału, a także prowadzenie obserwacji polowych (stopień porażenia chorobami oraz wylegania). Namnażanie starych odmian roślin zbożowych, które zostały włączone do introdukcji prowadzone jest bezpośrednio przez rolników, a także w Zakładzie Doświadczalnym IHAR w Grodkowicach, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie oraz Fundacji: Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły. Materiały zostały udostępnione w I połowie 2016 roku (formy jare) oraz w II połowie 2016 roku (formy ozime) w ramach SMTA. W niektórych przypadkach dana odmiana została wysiana w różnych regionach. Materiały obiektów jarych namnożone przez rolników w 2016 roku: jęczmienia: Putza (nr akcesyjny 42129), E 0282;ORKISZ (nr akcesyjny 41281) woj. warmińsko-mazurskie, jęczmienia: Kutnowski (numer akcesyjny 41475) woj. łódzkie, jęczmienia: Hanna Borzymowicki (nr akcesyjny 41691), Hanna Kleszczewska (nr akcesyjny 41463) woj. dolnośląskie, pszenicy ozimej: Square Head Grodkowicka (nr akcesyjny 797), Nadwiślanka (nr akcesyjny 1764 oraz 6022) woj. Małopolskie, ziemniaka: Dalia (woj. zachodniopomorskie). Materiały namnażane przez inne jednostki: Zakład Doświadczalny IHAR-PIB w Grodkowicach (odmiany jare pszenicy zwyczajnej: Rokicka - nr akcesyjny 23991, Rusałka - nr akcesyjny 22816, Rusałka - nr akcesyjny 23996; odmiany ozime pszenicy zwyczajnej: Blondynka (nr akcesyjny 6114), Egipcjanka (nr akcesyjny 6089) Nadwiślanka - nr akcesyjny 1764, Nadwiślanka - nr akcesyjny 6022, Square Head Grodkowicka - nr akcesyjny 797), Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie: (odmiany owsa: Puławski Średniorychły - nr akcesyjny 50406, Udycz Żółty - nr akcesyjny 51050; odmiana jęczmienia Hanna Gambrinus, nr akcesyjny 41692; odmiany jare pszenicy zwyczajnej: Ostka Suska (nr akcesyjny 21589), Puławska Twarda - nr akcesyjny 21728), Fundacji: Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły (odmiany owsa: Więcławicki Jubileuszowy - nr akcesyjny 52020, Tatrzański - numer akcesyjny 50975; odmiany jęczmienia: Hanna Borzymowicki - nr akcesyjny 41691, Teresa - nr akcesyjny 40460; odmiana pszenica orkisz o numerze akcesyjnym 22496), Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego (pierwiosnka lekarska, przywrotnik pasterski, wiązówka bulwkowa, bukwica lekarska, marchew dzika), WYTWÓRNIA MAKARONU BIO Aleksandra i Mieczysław Babalscy Owies zwyczajny odmiany: Bingo nr akcesyjny , Grzywacz Późny Wołyński;

3 odmiany ozime jęczmienia: Rubinek, Putza, E0350;Orkisz, Hanna Kleszczewski, odmiana ozima pszenicy płaskurki nr akcesyjny 24405, odmiana pszenicy płaskurki nr akcesyjny 24068,odmiany gryki zwyczajnej Puławska63063, Hruszowska Materiały obiektów ozimych wysianych w 2016 przez rolników: pszenicy ozimej: Superelekta nr akcesyjny 2541, Wysokolitewka Sztywnosłoma nr akcesyjny 1071, Biały Krzyż nr akcesyjny 1345, Ostka Grubokłosa nr akcesyjny 6038, Ostka Grubokłosa nr 6115, Banatka Bobińska nr akcesyjny 1303, pszenicy orkisz: ROTTWEILER FRUEHKORN nr akcesyjny 5046, ROTTWEILER FRUEHKORN nr akcesyjny 1161, pszenica płaskurka: BAUHINI nr akcesyjny 4720, GRAUER EMMER nr akcesyjny 1184, jęczmień: Grodkowicki nr akcesyjny 36055, Kujawiak nr akcesyjny 35638, Mikulicki Wczesny, jako kontrole zastosowano 2 odmiany nowoczesne: pszenicę zwyczajną MARKIZA oraz jęczmień zwyczajny BAŻANT. Materiały obiektów ozimych wysianych w 2016 przez inne jednostki: Zakład Doświadczalny IHAR w Grodkowicach: jęczmień Mikulicki Wczesny nr akcesyjny 35338, pszenica płaskurka Grauer Emmer nr akcesyjny 1184, pszenica orkisz nr akcesyjny 2638, pszenica zwyczajne Banatka Bobińska nr akcesyjny 1303, Fundacji: Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły: jęczmień Kujawiak nr akcesyjny 35638, ROTTWEILER FRUEHKORN nr akcesyjny 1161, pszenica orkisz nr akcesyjny 2290, Wysokolitewka Sztywnosłoma nr akcesyjny1071, Wytwórnia MAKARONU BIO; Aleksandra i Mieczysław Babalscy pszenica płaskurka: BAUHINI nr akcesyjny 4720, GRAUER EMMER nr akcesyjny 1184, jęczmień: Grodkowicki nr akcesyjny 36055, Kujawiak nr akcesyjny 35638, pszenicy orkisz: ROTTWEILER FRUEHKORN nr akcesyjny 5046, ROTTWEILER FRUEHKORN nr akcesyjny 1161, pszenicy zwyczajnej: Superelekta nr akcesyjny 2541, Wysokolitewka Sztywnosłoma nr akcesyjny 1071, Biały Krzyż nr akcesyjny 1345 oraz jako kontrole 2 odmiany nowoczesne: pszenica zwyczajna Markiza oraz jęczmień Bażant. Rozmnażanie materiałów przez rolników w następujących województwach: a) Województwo pomorskie: 1 odmiana ziemniaka, b) Województwo małopolskie: 1 rolnik zestaw ozimy (12 obiektów zbóż, w tym kontrole) oraz obiekty jare, c) Województwo mazowieckie: 1 rolnik zestaw ozimy (12 obiektów zbóż, w tym kontrole), d) Województwo dolnośląskie: 1 rolnik zestaw ozimy (12 obiektów zbóż, w tym kontrole) oraz obiekty jare, e) Województwo podlaskie: 1 rolnik zestaw ozimy (12 obiektów zbóż, w tym kontrole), 2 rolników obiekty roślin zielarskich, f) Województwo łódzkie: 1 rolnik zestaw ozimy (12 obiektów zbóż, w tym kontrole) oraz 1 obiekt jary, g) Województwo wielkopolskie: 1 rolnik obiekty roślin zielarskich, h) Województwo zachodnio-pomorskie: 1 rolnik 1 odmiana ziemniaka, i) Województwo świętokrzyskie: 8 rolników po 1 obiekcie zbóż. Przygotowano i podpisano 23 umowy z rolnikami, których przedmiotem było rozmnażanie dawnych odmian roślin rolniczych z zachowaniem roślin im towarzyszących oraz rozmnażania gatunków roślin zielarskich. Przygotowano i podpisano 5 umów z następującymi Instytucjami zewnętrznymi w ramach zadania: Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (wprowadzenie do upraw na terenie kraju wartościowych, zwaloryzowanych form i populacji uprawnych oraz dziko rosnących roślin zielarskich i aromatycznych w celu poszerzenia różnorodności w systemach rolniczych, a także promowanie tej grupy roślin), Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddziałem w Radomiu (rozmnażanie oraz promowanie dawnych i miejscowych odmian roślin rolniczych w celu poszerzania różnorodności w systemach rolniczych, a także promowanie tej grupy roślin), Towarzystwem Przyjaciół Dolnej Wisły w Grucznie (rozmnażanie oraz promowanie 3

4 dawnych i miejscowych odmian roślin rolniczych w celu poszerzania różnorodności w systemach rolniczych, a także promowanie tej grupy roślin), Wytwórnią Makaronu BIO Aleksandra i Mieczysław Babalscy (rozmnażanie wybranych obiektów dawnych i miejscowych odmian roślin rolniczych w celu weryfikacji i uzupełnienia danych waloryzacyjnych oraz ich dalszego upowszechniania), Zakładem Doświadczalnym Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Grodkowicach (wytypowanie i wprowadzenie do upraw na terenie kraju dawnych i miejscowych odmian roślin rolniczych w celu poszerzenia różnorodności w systemach rolniczych, a także promowanie tej grupy roślin). Instytucje zewnętrzne, w ramach zawartych umów, rozmnożyły powierzony im materiał, przeprowadziły obserwacje polowe oraz rozpropagowywały stare odmiany na targach, prowadziły szkolenia oraz poletka pokazowe. Zakład Doświadczalny IHAR-PIB w Grodkowicach, to szczególnie ważna jednostka w realizacji zadania, ponieważ zajmuje się produkcją wykwalifikowanego materiału siewnego również odmian współcześnie uprawianych. Pracownicy mają duże doświadczenie związane z charakterystyką oraz waloryzacją wytypowanych obiektów roślin rolniczych (przy tym stare odmiany), a ich ekspertyzy są kluczowe w procesie przywrócenia starych odmian do uprawy oraz przy ich rejestracji przez COBORU. Odmiany te będą mogły być wpisane do rejestru przez Zakład Doświadczalny IHAR-PIB w Grodkowicach. W celach edukacyjnych wysłano również małe próbki (po 30 nasion) starych odmian (pszenica płaskurka - nr akcesyjny 24405; pszenica orkisz - nr akcesyjny 2496; odmiana owsa Grzywacz Późny Wołyński - nr akcesyjny 50788; pszenica samopsza - nr akcesyjny 2468) do rolnika z województwa kujawsko-pomorskiego, posiadającego gospodarstwo ekologiczne. Rolnik ten będzie prowadził u siebie poletka pokazowe tych odmian. Całość materiału została przekazana po podpisaniu umów SMTA. Wszystkie obiekty jare wysiane poza IHAR-PIB zostały również wysiane na terenie IHAR-PIB. Materiał ten będzie wykorzystywany do dalszego rozmnożenia i przekazania rolnikom oraz wysiewu na poletkach demonstracyjnych w ramach ścieżki dydaktycznej planowanej do realizacji w IHAR- PIB w Radzikowie w następnym roku. Na terenie IHAR-PIB wysiano również zestaw rozmnożeniowy dawnych odmian ozimych zbóż. Przygotowano zestaw rozmnożeniowy dawnych i miejscowych odmian ozimych roślin rolniczych: pszenicy zwyczajnej, pszenicy płaskurki, pszenicy orkisz a także jęczmienia. Kukurydza 6 odmian populacyjnych w tym: 4 odmiany wysiano na poletkach izolowanych przestrzennie, o powierzchni 0,02-0,03 ha: Wielkopolanka, Wigor, Małopolanka, Dar Północy, a 2 odmiany w tunelach foliowych: Przebędowska Bursztynowa, Bydgoska Wczesna (populacja miejscowa pozyskana w roku ubiegłym z miejscowości Maniów). Prace objęły przygotowanie nasion i ich wysiew poletkowym siewnikiem punktowym, w obsadzie około 80 tys. nasion na ha (75 cm x 15,5 cm). W tych zasiewach wykonano zabiegi pielęgnacyjne w postaci zwalczania chwastów: oprysk doglebowy herbicydem Lumax 537 SE i oprysk nalistny herbicydem Sulcorn 300 SC oraz oprysk nawozem dolistnym YaraVita Kukurydza. Przeprowadzono selekcję eliminując rośliny nietypowe oraz porażone przez choroby. Przeprowadzono opisy najważniejszych cech morfologicznych rozmnażanych odmian. Opis odmian zbóż: 1.1. Puławska Twarda odmiana pszenicy twardej jarej (Triticum durum) uprawiana w Polsce do 1957 r., pochodząca z populacji rosyjskich. Rośliny mają średnio 68,2 cm wysokości. W kłosie o średniej długości 11,3 cm, znajduje się średnio 30 ziarniaków. Kłos jest ościsty, średnio zbity. Plewa długa i wąska, natomiast ziarno szkliste, twarde, białe i długie. Szklistość jest wskaźnikiem przydatności technologicznej ziarna, ponieważ oznacza to, że charakteryzuje się ono dużą zawartością białek glutenowych i wartością wskaźnika sedymentacyjnego Zeleny ego. Odmiana charakteryzuje się sztywną słomą. Masa tysiąca ziaren wynosi 47,5 g. Odmiana nie ma dużych skłonności do wylegania, odznacza się również małą wrażliwością na rdzę brunatną, septoriozę oraz rdzę żółtą, a także wysoką odpornością na mączniaka prawdziwego. Odmiana wcześnie dojrzewająca o krótkim okresie wegetacyjnym. Charakteryzuje się krótkim okresem od kłoszenia do dojrzewania. Ziarno ma dobrą wartość wypiekową i jest przydatne do produkcji makaronów. Puławska Twarda tak jak wszystkie pszenice twarde najlepiej plonuje podczas ciepłych i suchych miesięcy letnich (czerwiec lipiec, sierpień), jest również wytrzymała na suszę w trakcie dojrzewania. Odmiana ta najlepiej nadaje się na gleby zwięzłe, najlepiej na 4

5 cieplejsze gleby wapienne (rędziny). W trakcie chłodniejszych miesięcy letnich z dużą ilością opadów (takich jak w roku 2016) odmiana ta wykazuje dużą odporność na choroby grzybowe Pszenica ozima Egipcjanka pochodzenie: Ostka Grodkowicka x Square Head Grodkowicka. Jedna z wyższych odmian pszenicy ozimej. Posiada ości. Odmiana ta dość mocno wylega ale za to jest odporna na choroby: na rdzę żółtą, septoriozę plew i fuzarium. Średnio odporna na mączniaka, septoriozę liści i rdzę brunatną. Egipcjanka ma także niski plon i masę tysiąca nasion. Słoma średnio sztywna, kłoszenie i dojrzewanie średnio wczesne Udycz Żółty odmiana owsa, powstała w 1923 roku ze skrzyżowania odmiany Żółty Lochowa x Żółty Pfluga. Została wpisana do Rejestru Odmian Oryginalnych w 1955 r., a uprawiana w Polsce do roku Wiecha rozpierzchła, sztywna o długości średnio 19 cm, ilość kłosków w wiesze wynosi średnio 53,2. Rośliny wysokie, o średniej wysokości 92,5 cm. Słoma sztywna, odporna na wyleganie. Ziarno oplewione, barwy żółtej jest smukłe i bezostne o przeważnie nieowłosionej podstawie. Źdźbło o słabo lub średnio owłosionym kolanku. Liście źdźbłowe przeważnie zwisające, prawoskrętne o słabo owłosionych brzegach, ze słabym woskowym nalotem, zwykle rozszczepione na końcach. Średnia ilość ziarniaków w wiesze wynosi 87, natomiast masa tysiąca ziaren 24 g. Odmiana wykazuje wysoką odporność na rdzę koronową, septoriozę oraz mączniaka prawdziwego. Zawartość łuski w ziarnie wynosi 6%. Odmiana średnio wczesna, długość okresu wegetacyjnego wynosi średnio 104 dni (kłoszenie wynosi średnio 68 dni) odznacza się dużą plennością i łatwo przystosowuje się do różnych warunków środowiska, źle znosi tylko nadmiar wilgoci (optymalne ilości opadów wiosną w granicach mm). Plon słomy średni. Odmiana o szerokim zasięgu uprawy wszystkie rejony Polski. Nieco lepiej plonuje na południu Polski Hanna Gambrinus odmiana jęczmienia jarego pochodząca z jęczmienia morawskiego sprowadzonego w 1900 roku. Rośliny mierzą średnio 65,4 cm. Masa tysiąca ziaren wynosi 45,7 cm. Charakteryzuje się kłosami luźnymi o średniej długości 11 cm, liczba ziarniaków w kłosie to średnio 21. Odmiana średnio wczesna, odporna na suszę. Średnio podatna na wyleganie, charakteryzuje się wysoką odpornością na mączniaka prawdziwego, głownię oraz pasiastość liści jęczmienia. Nie wykazuje dużej podatności na porażenie rdzą brunatną Owies szorstki (Avena strigosa) został obecnie włączony do listy gatunków, które obejmuje Europejski Wspólnotowy Katalog Roślin Uprawnych. W tej chwili na liście znajduje się osiem odmian tego gatunku. Gatunek ten nie będzie namnażany przez rolników, ponieważ jest dostępny już na rynku. Opis tego gatunku został wykonany, ponieważ mimo że jest to roślina uprawna w Polsce nie ma zarejestrowanych odmian w COBORU. Owies szorstki uprawia się podobnie jak owies zwyczajny. Istotne znaczenie w jego uprawie ma wczesny termin siewu, ziarno należy wysiać tak wcześnie, jak jest to możliwe, a optymalnym w każdym regionie terminem jest moment obeschnięcia gleby. Jest to ważne, ponieważ roślina ta charakteryzuje się długim kiełkowaniem oraz dużym zapotrzebowaniem na wodę (korzystanie z zimowych zapasów wody w glebie). Najlepszym terminem siewu jest druga połowa marca, jednakże w rejonie podgórskim i północnowschodnim siew można opóźnić o 7 10 dni, a w razie wyjątkowo niesprzyjających warunków do 10 kwietnia. Owies szorstki nie jest wrażliwy na niską temperaturę występującą po wschodach, nie wpływa ona ujemnie na plon. Owies siany wcześniej lepiej się ukorzenia i krzewi, tworzy bardziej zwarty łan, mniej wylega, zawiązuje więcej kłosków. U owsa szorstkiego można zastosować takie same lub mniejsze normy wysiewu jak u owsa zwyczajnego, czyli w granicach od 500 na kompleksie glebowym żytnim bardzo dobrym, do 650 szt./m 2 na zbożowo-pastewnym słabym. Owies szorstki odznacza się drobnymi ziarniakami, dlatego też wysiewa się ich wagowo średnio o połowę mniej niż owsa zwyczajnego (w zależności od masy tysiąca ziaren owsa szorstkiego, która wynosi od 13 do 21 g). W przypadku opóźnienia siewu normę nasion należy zwiększyć o 10 %, natomiast na stanowiskach z silnym nawożeniem mineralnym lub obornikiem gęstość siewu należy zmniejszyć o 10 %. Owies wysiewa się w rzędach co cm, na głębokość od 2 cm (gleby wilgotne) do 5 cm (gleby suche). Okres kiełkowania ziarna owsa trwa dłużej niż ziarna innych zbóż. Owies szorstki dojrzewa nierównomiernie, zwłaszcza w warunkach nadmiernych opadów, które sprzyjają procesowi wtórnego krzewienia się. 2. Opis odmian gryki: 2.1. Fagopyrum esculentum Puławska wyselekcjonowana z populacji miejscowych rejonu lubelskiego. Silnie ulistniona. Ziarno jasnobrunatne. Odmiana późna, odpowiednia na gleby piaszczyste. Na osypywanie ziarna średnio odporna. 5

6 2.2. Fagopyrum esculentum Hruszowska wyselekcjonowana z populacji pochodzącej z okolic Rejowca, Radzynia i Puław. Na wyleganie dość odporna. Odmiana wrażliwa na wiosenne spadki temperatur,średnio ulistniona, ziarno ciemnobrunatne. Odmiana średnio wczesna i średnio odporna na osypywanie ziarna. 3. Opis odmian kukurydzy: 3.1. Wielkopolanka - wyhodowana przez Zygmunta Tomaszewskiego i Aleksandrę Brodowską. Powstała w wyniku krzyżowania materiału wyjściowego Małopolanki z mieszańcem kukurydzy zwykłej pochodzenia amerykańskiego (W25 X 15). Hodowlę tej odmiany prowadzono w Stacji Hodowlano-Badawczej w Przebendowie. Rośliny o wysokości cm. Kolba osadzona średniowysoko, stożkowata, średnio o rzędach, osadka gruba, biała. Ziarno żółte. Masa 1000 ziaren (MTZ) g. Odmiana plenna, o krótkim okresie wegetacji, wynoszącym dni. Średnio wytrzymała na wiosenne przymrozki Wigor wywodzi się z odmiany amerykańskiej Wisconsin 25, zaaklimatyzowanej przez T. Olbrychta i W. Nadwyczawskiego. Hodowlą tej odmiany zajmowała się Stacja Hodowlano- Badawcza IHAR w Bąkowie. Łodyga wysoka, osadzenie kolby nad ziemią również wysokie. Ziarno płaskie, klinowate (typu dent), ułożone w rzędach. Barwa ziarna: żółtopomarańczowa. Odmiana wysokoplenna Małopolanka odmiana wywodzi się z kukurydzy miejscowej, hodowla była prowadzona w Stacji Hodowlano-Badawczej w Smolicach, przez J. Deprę. Wpisana do Rejestru Odmian Oryginalnych w 1955 r. Łodyga średniowysoka ( cm), osadzenie kolb nad ziemią średniowysokie. Średnia liczba rzędów na kolbie: Ziarno owalne (flint), barwy żółtej, MTZ = g. Okres wegetacji dni. Odmiana średniowczesna Dar Północy odmiana wyprowadzona z amerykańskiej odmiany North Western Dent. Hodowlą tej odmiany zajmowała się stacja Hodowlano-Badawcza IHAR w Brudzyniu. Łodyga średniej wysokości, duża skłonność do krzewienia. Ziarno typu flint, ciemnoczerwone z żółtą koronką. Może być traktowana jako odmiana ozdobna. Okres wegetacji dni. Odmiana średniowczesna Przebędowska Bursztynowa wyhodowana przez Zygmunta Tomaszewskiego. Powstała poprzez aklimatyzację i krzyżowanie. Hodowana była na stacji hodowlano-badawczej IHAR w Przebędowie. Odmiana plenna, rośliny wysokości cm. Okres wegetacji: dni. Ziarna (dent) żółte, o bokach koloru bursztynowego. Odznacza się dużą odpornością na przymrozki wiosenne Bydgoska Wczesna- odmiana wyhodowana w Państwowym Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego w Bydgoszczy, przez Zygmunta Krukowskiego. Odmiana mało wymagająca, średnio plenna, o krótkim okresie wegetacji ( dni). Rośliny wysokości cm, kolby- ok. 15 cm. Ziarno typu flint. 4. Odmiany strączkowych (fasoli) 2 odmiany brak kiełkowania. 5. Opis odmiany ziemniaka Dalia wyhodowana w Instytucie Ziemniaka w Boninie. Wpisana do Rejestru Odmian Oryginalnych w 1977 roku i zrejonizowana w tym roku na terenie 26/49 województw. W 1983 r. zrejonizowana na terenie 41/49 województw. Bulwy Dalii są okrągłe do okragłoowalnych, średnie do dużych, o regularnym kształcie. Skórka różowo-czerwona, trochę szorstka, oczka płytkie, miąższ biały do biało-szarego. Dalia to odmiana ziemniaka jadalnego, wczesna (okres wegetacji ok. 110 dni), daje bardzo wysoki plon bulw, również we wcześniejszym terminie kopania, charakteryzuje się wysoką jakością konsumpcyjną. Przydatna do przemysłowej produkcji kostki garmażeryjnej i na sałatki. Zawartość skrobi niska 11,3 %. Charakteryzuje się dobrymi cechami ziemniaka jadalnego. Zachowuje wysoką jakość konsumpcyjną również do wiosny. Typ kulinarny BA, dość zwięzły, miękki, smak dobry. Ciemnienie miąższu bulw niska surowych małe również po ugotowaniu nie zmienia barwy po 24 godzinach. Wymagania glebowe średnie i małe. Daje bardzo wysokie plony bulw zarówno na słabszych jak i lepszych glebach. Reaguje wyraźnie dodatnio na zwiększone nawożenie mineralne. Wymagania wodne średnie. Wymagania nawozowe w uprawie na zbiór lipcowy dawka azotu to 40 kg/ha, w uprawie na zbiór w pełnej dojrzałości dawka azotu kg/ha. Wymagania agrotechniczne duże, wymaga gleb w dobrej kulturze, odchwaszczonych, wczesnego terminu sadzenia. Niezależnie od planowanego terminu zbioru sadzeniaki należy podkiełkować przez 4-8 tygodni. Jest odmianą dość odporną na uszkodzenia mechaniczne. 6. Opis obiektów gatunków roślin zielarskich 6.1. Pierwiosnka lekarska Rośnie na glebach o odczynie zasadowym, w widnych lasach liściastych, porębach, a także na suchych łąkach i słonecznych pagórkach. 6

7 Pierwiosnka lekarska jest rośliną wieloletnią. Organem podziemnym jest krótkie kłącze z licznymi korzeniami o charakterystycznym, słodkawym zapachu. W pierwszym roku wegetacji wytwarza wyłącznie rozetę liści odziomkowych, których przybywa przez cały okres wzrostu. Liście są silnie pomarszczone, o kształcie jajowatym. Pierwiosnka zakwita dopiero w drugim roku wegetacji. Łodyga kwiatowa (głąbik) jest bezlistna, szaro, kutnerowato owłosiona, do 40 cm wysokości. Zakończona jest kwiatostanem, złożonym od 10 do 30 zwisłych kwiatów. Kwiaty pierwiosnki lekarskiej są złocistożółte z pięcioma pomarańczowymi plamkami w gardzieli. Jest to jedna z podstawowych cech odróżniających ją od pierwiosnki wyniosłej, u której kwiaty są siarkowo żółte z pomarańczowym pierścieniem w gardzieli. Kwitnienie u pierwiosnki lekarskiej trwa od marca do połowy maja. Zapylana jest ona przez owady posiadające trąbkę, co wiąże się z charakterystyczną budową kwiatów tego obcopylnego gatunku. Na roślinach z rodzaju Primula występują zarówno kwiaty długo- jak i krótkoszyjkowe. Owocem u pierwiosnki lekarskiej jest torebka wypełniona drobnymi nasionami. W uprawie pierwiosnka lekarska wymaga gleb próchnicznych, przepuszczalnych, wilgotnych, o odczynie obojętnym. Wymaga ona stanowisk w bezpośrednim nasłonecznieniu. Zacienienie będzie ograniczać kwitnienie. Podstawowymi zabiegami agrotechnicznymi w uprawie pierwiosnki lekarskiej jest niszczenie chwastów oraz spulchnianie międzyrzędzi. Surowcem zielarskim są kwiaty oraz organy podziemne tj. kłącza z korzeniami powszechnie nazywane korzeniem pierwiosnki. Zbiór kwiatów można prowadzić już w drugim roku, natomiast organy podziemne pozyskuje się najczęściej jesienią, w trzecim roku uprawy. W drugim roku uprawy powietrznie sucha masa kwiatów z rośliny może wahać się od 2-3kg/100m 2, a korzeni od 20 do 30 kg/100m 2. Masa ta zależy jednak od warunków świetlnych i glebowych, w szczególności od zasobności gleby w składniki pokarmowe i wodę. Kwiatostany ścina się w czasie pełni kwitnienia. Należy je suszyć w miejscu zacienionym i przewiewnym lub w suszarni ogrzewanej, rozłożone cienką warstwą, w temperaturze do 40ºC. Organy podziemne wykopuje się jesienią bądź wczesną wiosną. Po zbiorze należy je oczyścić z ziemi, umyć pod strumieniem bieżącej wody, odciąć części nadziemne, w razie potrzeby pokroić i usunąć najdrobniejsze korzenie, a następnie suszyć w suszarni ogrzewanej, w temperaturze nie wyższej niż 50 C Przywrotnik pasterski jest rośliną wieloletnią, rosnącą dziko na stanowiskach wilgotnych. Wytwarza charakterystyczne, gęsto owłosione, klapowane liście, w dotyku aksamitne. W pierwszym roku przywrotnik wytwarza jedynie rozetę liści odziomkowych. Kwitnie dopiero w drugim roku wegetacji, w okresie od czerwca do jesieni. Pędy kwiatostanowe dorastają maksymalnie do 0,5m wysokości. U roślin dziko rosnących są one wiotkie i pokładają się. Kwiaty są drobne, zielonkawe lub żółte. Owocem jest niewielka niełupka. Przywrotnik pasterski wytwarza bardzo drobne nasiona. Kiełkowanie u tej rośliny jest rozciągnięte w czasie. Nasiona wymagają stratyfikacji (udział nasion kiełkujących bez stratyfikacji jest niski). W przypadku plantacji ekologicznych, wskazana jest uprawa z rozsady. Nasiona przywrotnika należy wysiewać na rozsadniku (gdzie istnieje możliwość podlewania), najlepiej późnym latem bezpośrednio po zebraniu ich z roślin matecznych. Przy wysiewie wiosennym nasiona należy stratyfikować (przetrzymywanie nasion przez 4 tyg. w temp. 5ºC, np. w lodówce). Szybka metoda pozwalająca na uzyskanie materiału rozmnożeniowego od ręki to podział starszych roślin przywrotnika. Tak otrzymane sadzonki powinny być wysadzone od razu w pole. Po kilku tygodniach konieczne jest jednak dosadzanie roślin, które się nie przyjęły (wypady). Sadzonkowanie najlepiej przeprowadzić na wiosnę lub późnym latem/wczesną jesienią, tak aby przed zimą rośliny się dobrze ukorzeniły. Przywrotnik jest rośliną o wysokich wymaganiach pokarmowych i wodnych. Dlatego powinien być uprawiany na stanowiskach zasobnych w składniki pokarmowe i o stosunkowo wysokim poziomie wody gruntowej, w miarę możliwości nawadniany. Bezpośrednio przed wysadzeniem roślin na plantacji należy zniszczyć chwasty, szczególnie chwasty trwałe m.in. perz właściwy. Rośliny wysadzamy w rzędach, co cm (na glebach lekkich gęściej, na ciężkich rzadziej). Odległość miedzy rzędami zależy od rozstawy kół ciągnika użytkowanego w gospodarstwie i powinna wynosić około cm. 7

8 Podstawowe zabiegi pielęgnacyjne w uprawie przywrotnika to mechaniczne zruszanie gleby i niszczenie chwastów. Surowcem u przywrotnika pasterskiego jest ziele (nadziemne części roślin). W pierwszym roku uprawy przywrotnik nie kwitnie. Przy uprawie z rozsady i 1-krotnym zbiorze w pierwszym roku uprawy można uzyskać około 20 kg/100m 2 powietrznie suchego ziela z rośliny. W kolejnych latach cięcie ziela można przeprowadzić nawet 3-4 krotnie. Kumulatywna masa suchego ziela może wtedy wynosić nawet 50-60kg/100m 2. Jednak zarówno w pierwszym, jak i kolejnych latach uprawy ostatniego zbioru (pokosu) nie należy opóźniać. Najpóźniej można go wykonać w połowie września. Późniejsze cięcie grozi wymarzaniem roślin. Niezależnie od terminu zbioru ziela, nie należy ścinać go zbyt nisko (max. 5-6 cm nad powierzchnią gleby). Cięcie roślin przy ziemi może ograniczać ich odrastanie, a nawet powodować zamieranie roślin. Surowiec po zbiorze powinien być suszony w suszarni ogrzewanej, w temp. około 40 C i przechowywany w workach papierowych, w ciemności Wiązówka bulwkowa na terenie naszego kraju występuje na niżu, rzadziej w partiach górskich. Rośnie głównie na suchych i słonecznych łąkach, zboczach oraz na obrzeżach lasów. Jest rośliną wieloletnią posiadającą krótkie kłącze z bulwiasto zgrubiałymi korzeniami. W pierwszym roku wytwarza rozetę pierzastych liści odziomkowych, przypominających nieco liście paproci. Począwszy od drugiego roku kwitnie obficie, a kwiatostany po ścięciu ponownie odrastają. W ciągu roku roślina może wytworzyć nawet 3 pokolenia pędów kwiatostanowych. Łodyga kwiatostanowa jest wzniesiona, prosta, dość sztywna, osiągają wysokość nawet cm. Kwiaty mają barwę kremowo-białą, w pąku zwykle jasno różowe, o intensywnym miodowo-balsamicznym zapachu. Okres kwitnienia roślin dziko rosnących przypada od czerwca do końca lipca. Jest to roślina miododajna, wytwarzająca duże ilości pyłku. Owocem jest owłosiona niełupka. Materiałem siewnym u wiązówki bulwkowej są owoce niełupki. Najwyższymi parametrami kiełkowania charakteryzują się nasiona zebrane z pędu głównego, a najwłaściwszym terminem ich zboru jest faza przebarwiania się owocni z koloru zielonego na jasnobrązowy. Wiązówka bulwkowa dobrze rośnie na glebach próchnicznych, bogatych w minerały w szczególności w wapń. Preferuje glebę o odczynie od obojętnego do zasadowego. Jest mało wymagająca, co do warunków klimatyczno-glebowych. Dobrze znosi suszę i nie wymarza w ostre, mroźne zimy. Nasiona można wysiewać wprost do gruntu, jesienią lub wczesną wiosną w rzędy, co 25 cm, na głębokość do 0,5 cm. Jest to jednak metoda wymagająca bardzo starannego przygotowania stanowiska pod wysiew nasion i wielokrotnego odchwaszczania. Metodą bardziej efektywną jest zakładanie plantacji z rozsady pikowanej (4-6 roślin/m 2 ). Daje ona pewniejszy i bardziej wyrównany plon surowców. Surowcem pozyskiwanym z wiązówki bulwkowej są kwiaty oraz organy podziemne tj. kłącza z bulwkowatymi korzeniami zwanymi orzeszkami. Korzenie wykopywane są na wiosnę lub późną jesienią, w drugim lub trzecim roku uprawy. Cięcie pędów kwiatostanowych sprzyja rozwojowi bulwek korzeniowych. Zaleca się cięcie kwiatostanów w drugim i trzecim roku 2-3 razy w ciągu sezonu wegetacyjnego, w zależności od pogody. Kwiatostany ścina się na początku pełni kwitnienia. Należy zbierać jedynie, górne, ukwiecone części pędów kwiatostanowych i suszyć je w zacienionym i przewiewnym miejscu lub w suszarni ogrzewanej, rozłożone cienką warstwą, w temperaturze do 35 C. Organy podziemne po zbiorze należy oczyścić z ziemi, umyć pod strumieniem bieżącej wody, odciąć części nadziemne, w razie potrzeby pokroić i usunąć części zbutwiałe, a następnie suszyć w suszarni ogrzewanej, w temperaturze do 60 C Bukwica lekarska jest gatunkiem rzadkim. Naturalnie występuje na łąkach śródleśnych, w widnych zaroślach i na miedzach. Preferuje stanowiska zasobne w próchnicę i wilgoć. Jest to roślina wieloletnia, dorastająca do 90 cm wysokości. Na wiosnę wytwarza rozetę liści odziomkowych, kwitnie od czerwca do września. Pędy kwiatostanowe są u niej sztywne, nierozgałęzione, czterokanciaste, zakończone kwiatami barwy od różowej do purpurowej, zebranymi w kwiatostan typu kłos. Całe ziele charakteryzuje się swoistym, przyjemnym zapachem. Jest to roślina obcopylna, miododajna, wytwarza znaczne ilości pyłku. Podstawowym materiałem rozmnożeniom u bukwicy lekarskiej są nasiona. Masa 1000 nasion to ok. 0,80 g. Jako zabieg przedsiewny wskazane jest traktowanie nasion bukwicy kwasem giberelinowym (GA3), co przyczynia się do szybszych i bardziej obfitych wschodów lub przechłodzenie nasion przez 3 tyg. w niskiej temp. (około 5 C). Wskazana jest uprawa z rozsady. Nasiona wysiewać można do substratu z torfu i piasku (2:1) lub na rozsadniku, 8

9 najlepiej w nieogrzewanym tunelu foliowym. Siewki z wykształconym liściem właściwym należy pikować do wielodoniczek. Przed wysadzeniem roślin w pole należy je zahartować. Bukwicę można również rozmnażać wegetatywnie, z użyciem sadzonek uzyskanych przez podział roślin matecznych. Podziału kęp należy dokonać wiosną lub jesienią. Bukwica lekarska wymaga stanowisk słonecznych lub półcienistych. Preferuje gleby świeże, zasobne w składniki pokarmowe i wilgoć. Plantacje najlepiej zakładać po roślinach motylkowych lub w pierwszym roku po oborniku. Bukwica lekarska, jako roślina wieloletnia, może być uprawiana na jednym stanowisku przez 5-6 lat. Jej ziele można ścinać nawet 3- krotnie w ciągu roku. Po każdym cięciu zalecane jest zasilanie roślin nawozami mineralnymi. Surowcem u bukwicy jest ziele, na które składają się pędy kwiatostanowe, a także przyziemne liście odziomkowe. Zbioru ziela dokonujemy w początkowym okresie kwitnienia, to jest pomiędzy czerwcem a sierpniem, nawet 3-krotnie w ciągu wegetacji. Zarówno w pierwszym, jak i kolejnych latach uprawy ostatniego zbioru nie należy opóźniać. Najpóźniej można go wykonać w połowie września. Opóźnienie cięcia grozi wymarzaniem roślin. Niezależnie od terminu zbioru ziela, nie należy ścinać go zbyt nisko (max. 5-6 cm nad powierzchnią gleby). Cięcie roślin przy ziemi może ograniczać ich odrastanie, a nawet powodować zamieranie roślin. Bezpośrednio po zbiorze surowiec należy wysuszyć. Gdy jest gorąco i sucho, suszenie można prowadzić w warunkach naturalnych, w miejscu zacienionym i przewiewnym. Jednak najszybsze i najbardziej wydajne jest suszenie w suszarni ogniowej w temp C. Ze 100m 2 plantacji w drugim roku wegetacji można zebrać łącznie (z 3 pokosów) do 50 kg suszu. Prawidłowo wysuszony surowiec powinien zachować cierpki i gorzki smak oraz mieć naturalną barwę. W celu wykonania opisów wytypowanych obiektów wraz z ich dokumentacją fotograficzną zorganizowano wyjazdy terenowe do rolników prowadzących rozmnożenia. Opisy obiektów wraz z dokumentacją fotograficzną zostały umieszczone na stronie Programu Wieloletniego w zakładce zadania 1.6: Ad 2. Przygotowano 50 próbek materiału rozmnożeniowego roślin zbożowych (owsa, jęczmienia, pszenicy zwyczajnej, pszenicy orkisz i samopszy oraz płaskurki) oraz 100 próbek materiału rozmnożeniowego dwóch dawnych i miejscowych odmian kukurydzy (Wielkopolanka i Dar Północy) do nieodpłatnego udostępniania wraz z ich charakterystyką. Próbki te były udostępnione zainteresowanym na stoiskach wystawowych podczas targów, szkoleń i dniach otwartych. Ad 3. W celu przygotowania zaleceń dotyczących zachowania bioróżnorodności w uprawach polowych roślin kontynuowano zeszłoroczną współpracę z rolnikami oraz poszukiwano nowych rolników zainteresowanych uczestnictwem w działaniach poszerzania różnorodności gatunków i odmian roślin rolniczych oraz zachowania bioróżnorodności w systemach rolniczych. Kontakty były prowadzone zarówno drogą mailową, jak i telefoniczną. Współpraca polegała na rozszerzeniu bioróżnorodności na polach uprawnych w celu utrzymania równowagi w ekosystemach rolniczych oraz zapobieganiu ginięcia rzadkich gatunków roślin towarzyszących uprawom. W tym celu w 2016 roku przygotowano i podpisano umowy z 10 rolnikami z południowej części Polski. Na wyznaczonym obszarze 10 arów (+ otulina), rolnicy prowadzili daną uprawę metodami ekologicznymi z zachowaniem rzadkich gatunków roślin towarzyszących uprawom oraz mechanicznie usuwali gatunki inwazyjne i uciążliwe. Wymienieni poniżej rolnicy rozmnażają dawną odmianę dostarczoną przez Bank Genów lub własną, lokalną odmianę z zachowaniem roślin towarzyszących: 1. Rolnik 1 Uprawa: Triticum aestivum ozime wraz z roślinami towarzyszącymi, 2. Rolnik 2 Uprawa Triticum aestivum ozime wraz z roślinami towarzyszącymi, 3. Rolnik 3 Uprawa: Hordeum vulgare jare wraz z roślinami towarzyszącymi, 4. Rolnik 4 Uprawa Hordeum vulgare ozime wraz z roślinami towarzyszącymi, 5. Rolnik 5 Uprawa Triticosecale ozime wraz z roślinami towarzyszącymi, 6. Rolnik 6 Uprawa: Hordeum vulgare ozime wraz z roślinami towarzyszącymi, 9

10 7. Rolnik 7 Uprawa Triticum aestivum ozime wraz z roślinami towarzyszącymi, 8. Rolnik 8 Uprawa Triticum aestivum ozime wraz z roślinami towarzyszącymi, 9. Rolnik 9 Uprawa Triticum aestivum ozime wraz z roślinami towarzyszącymi, 10. Rolnik 10 Uprawa Triticum aestivum ozime + Hordeum vulgare wraz z roślinami towarzyszącymi. Głównym celem zawarcia umów to wyszkolenie rolnika w kierunku prowadzenia upraw roślin zbożowych wraz z roślinami im towarzyszącymi aby uzyskać wystarczająco dobry plon, przyczyniając się do zachowania różnorodności w ekosystemach rolniczych. Ponadto uświadamiając gospodarza, że obecność różnych gatunków roślin towarzyszących w danej uprawie rolniczej przynosi korzyści, chociażby dlatego, że stała ich obecność ogranicza np. erozję pól, chroniąc wierzchnią warstwę gleby przed wysuszeniem; zatrzymują składniki pokarmowe w glebie; stwarzają korzystne warunki dla rozwoju organizmów pożytecznych, które hamują rozwój szkodników polnych, itp. Podczas sezonu wegetacyjnego 2016r. przeprowadzono monitoring na wytyczonych częściach pól zawartych w umowach z rolnikami. Scharakteryzowano oraz opisano udział występującej rośliny uprawnej oraz roślin im towarzyszących. Łącznie odnotowano 45 roślin towarzyszących uprawom. Na większości pól u rolników pojawiły się rzadkie gatunki roślin towarzyszących uprawom, które mogą być wprowadzone na nowe stanowiska, typu miedze śródpolne, które przyczyniają się do zwiększenia różnorodności w ekosystemach rolniczych, a także są ostoją oraz stanowią pokarm dla różnych zwierząt. W celu przygotowania zaleceń dotyczących zachowania bioróżnorodności w uprawach polowych roślin rolniczych, założono poletka ze starymi odmianami kukurydzy (Wielkopolanka, Bydgoska Wczesna) na dwóch polach ekologicznych: Borów (woj. dolnośląskie) w gospodarstwie rolnym ekologicznym Pana Mieczysława 10 Krawczyszyna. Chwałowice (woj. mazowieckie), Pokazowe Gospodarstwo Ekologiczne. Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu. Zalecenia dotyczące zachowania bioróżnorodności w uprawach polowych roślin rolniczych i gatunków roślin zielarskich w celu utrzymania równowagi w ekosystemach rolniczych oraz ich ocena i weryfikacja w praktyce są dostępne na stronie Programu Wieloletniego w zakładce zadania 1.6 do nieodpłatnego pobierania: Ad.4. Prowadzono następującą aktywność szkoleniową, edukacyjną i promocyjną dotyczącą wartości, zachowania, znaczenia i wykorzystania zasobów genowych roślin rolniczych oraz zachowania bioróżnorodności w systemach rolniczych: a) Działalność szkoleniowa: Prezentacja posteru Polskie odmiany populacyjne kukurydzy (autorzy M. Żurek, R. Warzecha, P. Ochodzki) podczas Konferencji naukowej 60 lat Kukurydzy Mieszańcowej w Polsce Pawłowice k. Wrocławia udział kadra naukowa, uniwersytety przyrodnicze, instytuty rolnicze, przedstawiciele ODR, Stacji Doświadczalnych COBORU, firm hodowlano-nasiennych i chemicznych. Udział w Walnym Zebraniu Sprawozdawczym i Seminarium ( r.) organizowanym przez Kujawsko-Pomorskie Stowarzyszenie Producentów Ekologicznych EKOŁAN w Pokrzydowie. Referat: Denise F. Dostatny Uprawa starych odmian roślin rolniczych w gospodarstwie ekologicznym. Współorganizacja konferencji dla rolników ekologicznych pod hasłem Łączy nas bioróżnorodność, (29 maja 2016r.) gdzie Denise F. Dostatny z Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych przedstawiła referat na temat Poszerzanie wiedzy o dawnych odmianach roślin rolniczych na obszarach wiejskich Województwa Małopolskiego. Szkolenie informacyjne dla uczniów szkoły rolniczej dotyczące starych odmian roślin rolniczych oraz innych rzadkich gatunków roślin wchodzących w skład ekosystemów rolniczych prezentacja poletek demonstracyjnych podczas Dnia Otwartych Drzwi w IHAR-PIB ( r.)

11 Przeprowadzenie szkolenia wraz z prezentacją poletek doświadczalnych dla pracowników MODR Karniowice. Temat: Korzystanie z zasobów KCRZG/Banku Genów celem wzbogacenia bioróżnorodności roślin uprawianych w regionie Małopolski ( r.). Przeprowadzenie szkolenia dla rolników i instruktorów służby rolnej zainteresowanych uprawą roślin leczniczych i aromatycznych z rejonu Podlasia w Szepietowie. Spotkanie odbyło się w dniu r., w miejscowościach Koryciny oraz Nowokornino na Podlasiu. Udział w Festiwalu Smaku Gruczno ( r.), artykuł Denise F. Dostatny Dawne ziarna mogą wrócić na polskie stoły w Gazecie Festiwalowej, a także wywiad na temat starych odmian w TVP Bydgoszcz. Dni Kukurydzy w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Krzyżewie ( r.) szkolenie plenerowe dla młodzieży technikum rolniczego nt. starych odmian kukurydzy. Udział w szkoleniu pt. Nauka Doradztwu Rolniczemu ( r.) w Radzikowie gdzie Denise F. Dostatny z Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych przedstawiła referat na temat Ochrona różnorodności biologicznej oraz krajobrazowej obszarów rolnych poprzez zachowanie istniejących lub zakładanie nowych śródpolnych siedlisk marginalnych, a także przez zachowania dawnych odmian roślin rolniczych i zielarskich. Współorganizowanie i przeprowadzenie warsztatów terenowych CDR Kraków. Temat: "Kreowanie partnerstwa w ramach SIR dla działania" Współpraca w ramach PROW Warsztaty odbyły się w dniach r., r. oraz r. Współorganizacja warsztatów roboczych In situ conservation of crop wild relatives and diversity assessment techniques ( r.), gdzie Denise F. Dostatny przedstawiła referat na temat Preservation and use of biodiversity of landraces (LR) and crop wild relatives (CWR) - in situ and ex situ conservation. Organizacja oraz przeprowadzenie szkolenia w zakresie starych odmian rolniczych oraz warzywnych w celu poszerzenia świadomości rolniczej ( r.) w Osjakowie przy udziale Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Łodzi. Referat Denise F. Dostatny Uprawa starych odmian rolniczych w dzisiejszych czasach. b) Stoiska - działalność informacyjna i wystawowa dotycząca prezentacji zasobów genetycznych kukurydzy i roślin zbożowych (kolb i nasion starych odmian) oraz plakatów i ulotek dotyczących ochrony zasobów genetycznych, znaczenia i ich wykorzystania oraz zachowania bioróżnorodności w systemach rolniczych: Stoisko na XXII Międzynarodowych Targach Techniki Rolniczej AGROTECH ( r.). Stoisko w II Sierpeckich Dniach Rolnika w Studzieńcu ( r.). Stoisko podczas Dni Otwartych Drzwi w IHAR-PIB ( r.), a także oprowadzanie uczniów szkół rolniczych po poletkach demonstracyjnych starych odmian roślin rolniczych oraz innych poletkach rzadkich gatunków roślin wchodzących w skład ekosystemów rolniczych. Stoisko podczas ogólnopolskiej konferencji: Kolekcje roślin użytkowych w świetle globalnej strategii ochrony świata roślin 2020 pod patronatem Rady Ogrodów Botanicznych i Arboretów w Polsce w ramach XLVI Zjazdu Polskich Ogrodów Botanicznych, Koryciny, r. Stoisko na Festiwalu Smaku Gruczno ( r.). Stoisko podczas Dożynek Jasnogórskich 2016 XXV Krajowej Wystawie Rolniczej ( r.) w Częstochowie. Stoisko na XIII Międzynarodowych Dniach z Doradztwem Rolniczym XII Regionalnej Wystawa Zwierząt Hodowlanych ( r.) Siedlce. Stoisko podczas szkolenia Nauka Doradztwu Rolniczemu ( r.) organizowanym przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin PIB w Radzikowie. Stoisko podczas XVIII Dni Kukurydzy ( r.) Skrzelew. Stoisko na XIII Rolniczym Festiwalu Nauki ( r.) w Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie. Festiwal organizowany pod patronatem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 11

12 Stoisko podczas warsztatów roboczych In situ conservation of crop wild relatives and diversity assessment techniques, ( r.). Międzynarodowe Targi Maszyn i Urządzeń dla Rolnictwa oraz Produktów Rolno- Spożywczych-Centralne Targi Rolnicze Nadarzyn r. materiały promujące przygotowane na wspólne stoisko z Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego. Zgodnie z zakresami merytorycznymi zaplanowanymi na rok bieżący dla zadania 1.6: Przygotowano i opracowano broszurę informacyjną dotyczącą starych odmian roślin rolniczych: Dostany D. F., Dziubińska D., Sekrecka D., Boros L., Wawer A Dawne odmiany roślin rolniczych ponownie na polu. s. 10. Broszura informacyjna została wydrukowana w nakładzie sztuk. Przygotowano i opracowano broszurę informacyjną dotyczącą zaleceń sprzyjających zachowaniu bioróżnorodności w uprawach polowych roślin rolniczych w celu utrzymania równowagi w ekosystemach rolniczych: Dostany D. F., Kloc G Zalecenia dotyczące ochrony i utrzymania bioróżnorodności na obszarach wiejskich. s. 10. Broszura informacyjna została wydrukowana w nakładzie sztuk. Broszury opracowano na podstawie własnych obserwacji oraz danych z literatury. Zaprojektowano i wydrukowano baner informacyjny (roll-up) o polskich odmianach populacyjnych kukurydzy Stare odmiany populacyjne kukurydzy zawierający fotografie i opisy starych odmian populacyjnych kukurydzy znajdujących się w przechowalni długoterminowej nasion Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych. Przygotowano na terenie Instytutu poletka demonstracyjne ze starymi odmianami roślin rolniczych (w tym kukurydzy) oraz z rzadkimi gatunkami roślin wchodzących w skład ekosystemów rolniczych w IHAR-PIB. oraz: Zaprojektowano oraz wydrukowano dwa plakaty promujące dawne odmiany zbóż. Zaprojektowano i wydrukowano naklejkę promującą różnorodność w rolnictwie w nakładzie 500 sztuk. Wybrano oraz zamówiono gadżety reklamowe promujące dawne odmiany oraz różnorodność w rolnictwie. W okresie sprawozdawczym przygotowano relacje z uczestnictwa w działaniach służących podnoszeniu świadomości społeczeństwa w zakresie znaczenia roślinnych zasobów genowych, zawierające opisy wydarzenia oraz fotografie, które przekazano i umieszczono na stronie internetowej Programu Wieloletniego. Wyjazdy zagraniczne: nie planowano. Miernik dla zadania Nazwa miernika Wartość bazowa Wartość docelowa Wartość uzyskana (w tym w 2015, 2016) liczba obiektów rozmnożonych, scharakteryzowanych i ocenionych (0+16) liczba działań służących podnoszeniu świadomości społeczeństwa 2 4 4(2+2) liczba publikacji, opinii i raportów 1 2 3(1+2) Wyszczegółnienie dla wartości miernika liczba działań służących podnoszeniu świadomości społeczeństwa, (wartość uzyskana w 2016 r. - 2) 1. Działalność szkoleniowa dotycząca wartości, zachowania, znaczenia i wykorzystania zasobów genowych roślin rolniczych oraz zachowania bioróżnorodności w systemach rolniczych. 2. Działalność informacyjna i wystawowa - stoiska z prezentacją zasobów genetycznych kukurydzy i roślin zbożowych (kolb i nasion starych odmian) oraz plakatów, ulotek dotyczących ochrony zasobów genetycznych, znaczenia i ich wykorzystania oraz zachowania bioróżnorodności w systemach rolniczych. Wyszczegółnienie dla wartości miernika liczba publikacji, opinii i raportów, (wartość uzyskana w 2016 r. - 2) 12

13 1. Dostany D. F., Dziubińska D., Sekrecka D., Boros L., Wawer A Dawne odmiany roślin rolniczych ponownie na polu. Broszura informacyjna w ramach programu wieloletniego. s Dostany D. F., Kloc G Zalecenia dotyczące ochrony i utrzymania bioróżnorodności na obszarach wiejskich. Broszura informacyjna w ramach programu wieloletniego. s Wymierne rezultaty realizacji zadań Ad.1 Liczba obiektów/starych odmian wstępnie wytypowanych do reintrodukcji: obiektów jarych 68 obiektów ozimych Liczba obiektów, wstępnie wytypowanych do reintrodukcji, które nie skiełkowały 2 Liczba umów podpisanych z rolnikami 23 Liczba podpisanych umów z instytucjami zewnętrznymi 5 Ad 2 Liczba przygotowanych próbek materiału rozmnożeniowego, które były udostępnione zainteresowanym podczas targów i szkoleń 150. Ad.3 Prowadzenie monitoringu na polach uprawnych u rolników biorących udział w zachowaniu bioróżnorodności w uprawach polowych roślin rolniczych w celu utrzymania równowagi w ekosystemach rolniczych (zachowanie całego spectrum rzadkich oraz mające znaczenia użytkowe gatunków wchodzących w skład ekosystemu rolniczego). Przygotowanie aneksu do umów, wydawanie zaświadczeń oraz monitorowanie pól uprawnych w ramach subwariantu 6.3.c (rośliny segetalne) pakietu 6: Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie programu rolnośrodowiskowego (PROW). Umowy zostały podpisane w roku 2014 na starych zasadach PROW ( ). Wykonanie 15 zdjęć fitosocjologicznych. Ad 4 Liczba działań służących podnoszeniu świadomości społeczeństwa 2 - działalność szkoleniowa, - stoiska - działalność informacyjna i wystawowa. Liczba przygotowanych publikacji (broszur informacyjnych) 2 Liczba przygotowanych banerów informacyjnych 1 Liczba sporządzonych plakatów dotyczących starych odmian 2 Liczba przygotowanych poletek demonstracyjnych na terenie IHAR-PB 2 4. Rola partnerów w realizacji zadań (ze szczególnym uwzględnieniem organów administracji publicznej) Potencjalnymi partnerami w poszerzaniu różnorodności gatunków i odmian roślin rolniczych na obszarach wiejskich są rolnicy prowadzący rozmnożenia starych odmian roślin rolniczych. W ramach realizowanej tematyki zadania współpracowano z pracownikami CDR-u Oddział w Radomiu, Podkarpackim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, z Zakładem Doświadczalnym IHAR-PIB w Grodkowicach, z Fundacją Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły, z Zakładem Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie oraz z Katedrą Roślin Warzywnych i Leczniczych SGGW. 13