Owies Wymagania klimatyczno-glebowe Temperatura Opady

Transkrypt

1 Owies Uprawa owsa od wielu lat systematycznie się zmniejszała. Obecnie obserwuje się nieznaczny jej wzrost. Wynika to z zainteresowania wykorzystaniem owsa na cele energetyczne i zwiększającego się pogłowia koni, dla których jest to podstawowy rodzaj paszy. Wymagania klimatyczno-glebowe Temperatura Owies ma najmniejsze wymagania termiczne spośród wszystkich zbóż jarych. Kiełkuje w temperaturze 2-3 C, natomiast krzewieniu sprzyja temperatura w zakresie 6-12 C. Po wyrzuceniu wiech aż do zbiorów najkorzystniejsza średnia dobowa temperatura wynosi C. Opady Owies ma najwyższy współczynnik transpiracji ze wszystkich zbóż (ok. 500), co oznacza, że ma największe potrzeby wodne. Szczególnie plonotwórcze są opady przed siewem. Okresem krytycznym, w którym owies jest najbardziej wrażliwy na niedobór wody, jest - tak jak w przypadku innych zbóż - stadium strzelania w źdźbło. Jednak zwiększone zapotrzebowanie na wodę utrzymuje się jeszcze w okresie po wyrzuceniu wiech. Niedobory wody w okresie nalewania ziarna i dojrzewania (druga połowa czerwca i pierwsza połowa lipca) przyspieszają zasychanie roślin.

2 Gleba Do uprawy owsa odpowiednie są gleby kompleksów żytnich. Dzięki silnie rozwiniętemu systemowi korzeniowemu i dużej tolerancji na zakwaszenie gleby (nieznacznie tylko mniejszej niż wykazuje żyto) i przy równomiernym rozkładzie opadów, owies dobrze plonuje nawet na glebach piaszczystych. Typowe dla uprawy owsa są także kompleksy górskie: owsiano-ziemniaczany górski, owsiano-pastewny górski i zbożowy górski. Owies może być uprawiany również na kompleksach pszennych, lecz głównie ze względów fitosanitarnych, jako tzw. przerywacz w płodozmianie ze zbyt dużym udziałem zbóż. Natomiast ze względów ekonomicznych nie jest to opłacalne. Dobór odmiany Obecnie w krajowym rejestrze odmian wpisanych jest 28 odmian owsa (5 nagi, 23 zwyczajny), które różnią się terminem dojrzewania i kolorem łuski. Ze względu na termin dojrzewania wydziela się grupę odmian wcześnie dojrzewających zalecanych do uprawy w terenach górskich i grupę tzw. odmian nizinnych, zalecanych do uprawy w całym kraju z wyjątkiem terenów wyżej położonych. Ze względu na kolor łuski wyróżnia się odmiany o łusce żółtej oraz kilka o łusce białej i jedną odmianę o łusce brązowej. W tabeli zamieszczono wybrane wyniki z doświadczeń PDO, które charakteryzują plon wybranych odmian owsa. Wielkość plonu uzyskano w warunkach tzw. przeciętnego poziomu agrotechniki, tzn. nawożeniu azotem w dawce średnio 80 kg N na 1 ha, bez stosowania dolistnych preparatów wieloskładnikowych i fungicydów. Tabela. Przykłady odmian owsa, wg COBORU 2007 r. z - odmiana zagraniczna Odmiana Grupa Przeciętny plon [t/ha] Arab 6,6 Bohun 6,4 Celer (zalecana na tereny górskie) 6,4 Cwał 6,6 Deresz odmiany oplewione 6,6 Flamingsprofi (białoziarnista)z 6,7 Gniady ( brązowoziarnista ) 6,3 Rajtar 6,6 Sprinter (zalecana na tereny górskie) 5,7 Akt Polar odmiany nieoplewione

3 Agrotechnika Dobór przedplonu Owies nie jest gatunkiem szczególnie wrażliwym na przedplon. Można go uprawiać po wielu gatunkach. Niemniej jednak najlepiej plonuje po przedplonach pozostawiających stanowisko w dobrej kulturze i zasobne w azot. Szczególnie na glebach słabszych należy wysiewać owies po przedplonach lepszych. Do bardzo dobrych przedplonów zalicza się ziemniak uprawiany na oborniku, rośliny motylkowate drobnonasienne (lucerna), a także łubiny. Dobrymi przedplonami są rośliny strączkowe (bobik), a z drobnonasiennych - koniczyna, rzepak i pszenica. Owies stosunkowo dobrze znosi również uprawę w krótkotrwałej monokulturze. Najgorszym przedplonem jest jęczmień ze względu na identyczny zespół chwastów występujących w obu zbożach. Owies pozostawia stanowisko najlepsze ze wszystkich zbóż. Jest bardziej niż inne zboża konkurencyjny w stosunku do chwastów. Ponadto w płodozmianach zbożowych pełni funkcję fitosanitarną. Jego wydzieliny korzeniowe hamują rozwój grzybów patogenicznych, powodujących choroby podstawy źdźbła (podsuszkowe) niebezpiecznych szczególnie dla pszenicy i jęczmienia. Często jest wysiewany w ostatnim roku po oborniku, czyli przed jego ponownym stosowaniem, gdyż dobrze wykorzystuje zasoby pokarmowe gleby. Uprawa roli Uprawa roli pod owies jest taka jak pod inne zboża jare. Nawożenie (tab.) Nawożenie fosforem i potasem Owies, chociaż ma wysokie wymagania pokarmowe, to jednak dzięki silnie rozwiniętemu systemowi korzeniowemu dobrze wykorzystuje składniki z gleby. Dlatego też wymagania nawozowe ma stosunkowo niewielkie. Nawożenie azotem Owies bardzo dobrze reaguje na nawożenie azotem. Jednak zbyt wysokie dawki tego składnika powodują wylęganie. Niższą dawkę (do 60 kg N/ ha) można zastosować

4 jednorazowo, natomiast wyższą lepiej podzielić na dwie części w proporcji 2/3 i 1/3. Pierwszą część zastosować przed siewem, a drugą okresie strzelania w źdźbło. Tabela. Zalecane dawki składników mineralnych dla owsa [kg/ha]. Składnik Zakładany plon 3-5[t/ha] Dawka składników dobre Azot [N] stanowisko słabe bardzo niska niska zasobność Fosfor [P205] średnia gleby wysoka bardzo wysoka Potas [K20] zasobność gleby bardzo niska niska średnia wysoka bardzo wysoka Siew Do siewu, tak jak w przypadku innych zbóż, należy wykorzystywać ziarno zaprawione. Ponadto materiał siewny musi być dobrze posortowany ze względu na bardzo duże zróżnicowanie wielkości ziaren. Wykorzystanie do siewu ziaren o różnej wielkości spowoduje nierównomierne wschody i nierównomierny początkowy rozwój roślin. Termin siewu w zależności od regionu Polski waha się od 15 III do 10 IV (rys.). Owies powinien być wysiewany najwcześniej ze wszystkich zbóż jarych. Terminy siewu owsa w poszczególnych regionach Polski Każde opóźnienie siewu powoduje obniżenie plonu. Gatunek ten dobrze znosi chłody wiosenne, a dzięki wczesnemu wysianiu rośliny lepiej wykorzystają wodę zmagazynowaną w glebie, dobrze się rozkrzewią i łatwiej zniosą późniejsze susze.

5 Ilość wysiewu owsa mieści się w zakresie kg/ ha, jest to około ziaren/m 2. Większą ilość wysiewu należy zastosować w gorszych warunkach glebowych oraz w przypadku siewu owsa na terenach górskich. Mniejszą ilość wysiewa się na glebach żyznych, wilgotnych, po okopowych, a także w rejonach o większej ilości opadów. Optymalna głębokość siewu owsa wynosi 4 cm. Zabiegi pielęgnacyjne Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym w uprawie owsa jest bronowanie przed wschodami i następnie w okresie rozwoju od trzeciego liścia do początku krzewienia (KD 13-21). Zabieg można powtórzyć pod koniec krzewienia (KD 29) i na początki strzelania w źdźbło (KD 30-31). Chemiczne zwalczanie chwastów powinno być stosowane tylko w ostateczności i z dużą ostrożnością, gdyż owies bardzo źle znosi zabiegi herbicydowe. Owies może być porażany przez choroby (m.in. rdzę koronową lub mączniak) oraz atakowany przez szkodniki (m.in. mszyce, ploniarkę zbożówkę, pryszczarka zbożowca i skrzypionki). Jednak stosowanie ochrony owsa przed chorobami i szkodnikami często jest nieopłacalne. W warunkach zagrożenia wystąpienia chorób lub szkodników należy stosować środki zalecane do ochrony owsa. Charakterystyki chorób i szkodników owsa można znaleźć w atlasach wydanych przez firmy chemiczne oraz w Internecie.