Transfer wiedzy z wykorzystaniem platform e-learningowych. Wybrane problemy

Transkrypt

1 ZARZĄDZANIE INFORMACJĄ W NAUCE II. Ogólnopolska konferencja naukowa Katowice, Transfer wiedzy z wykorzystaniem platform e-learningowych. Wybrane problemy Jolanta Szulc Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytet Śląski

2 Plan prezentacji: Założenia terminologiczne Transfer wiedzy w przedsiębiorstwie Transfer wiedzy w uczelni wyższej E-learning w procesie transferu wiedzy Podsumowanie i wnioski

3 Określenie transferu wiedzy W celu zapewnienia, że wyniki badań podstawowych i stosowanych są w pełni wykorzystywane w procesach rozwoju i wprowadzania na rynek nowych produktów i technologii niezbędne są wysoce efektywne mechanizmy transferu wiedzy i technologii: z laboratoriów uniwersyteckich do przemysłu, z prywatnych, rządowych instytutów/laboratoriów naukowobadawczych do przemysłu, innych jednostek naukowo-badawczych do przemysłu.

4 Określenie transferu wiedzy Transfer wiedzy obszar związany z dzieleniem się wiedzą w organizacjach (M. Żmigrodzki, 2006) Transfer wiedzy to: 1) przenoszenie przez absolwentów uniwersytetów wiedzy zdobytej w czasie studiów do świata komercyjnego; 2) publikowanie przez kadrę naukową uczelni wyników badań w celu ich praktycznego zastosowania przez naukową i przemysłową społeczność (F. Krawiec, 2006) Transfer wiedzy obejmuje dwa rodzaje działań: transmisję i absorpcję; niezbędne jest wystąpienie obu tych procesów. TRANSMISJA (ang. transmission) polega na wysyłaniu lub prezentowaniu działań wiedzy potencjalnemu odbiorcy; ABSORPCJA (ang. absorption) polega na przyjęciu wiedzy w celu późniejszego jej wykorzystania.

5 Określenie transferu wiedzy Inne określenia: Dyfuzja wiedzy samorzutne rozprzestrzenianie się wiedzy w organizacji; zawiera w sobie zarówno dzielenie się wiedzą, jak i rozpowszechnianie wiedzy (E. Stańczyk-Hugiet, 2007) Dzielenie się wiedzą i jej rozpowszechnianie pozwala odpowiedzieć na pytania: kto powinien wiedzieć? jak dużo? na jaki temat? w jaki sposób usprawnić proces rozpowszechniania wiedzy? (G. Probst, S. Raub, K. Romhardt, 2002)

6 Określenie transferu wiedzy Rodzaje transferu wiedzy: transfer seryjny praktykowany przez zespoły pracujące przy wykonywaniu takich samych zadań; transfer imitacyjny (transfer wierny) polega na aplikowaniu wiedzy jawnej z jednego miejsca w inne; transfer odległy (transfer naśladowczy) polega na przekazywaniu wiedzy ukrytej; transfer strategiczny skomplikowany i dynamiczny proces wykorzystywany do rozwiązywania złożonych problemów; transfer ekspercki wiedza przekazywana jest w postaci wyartykułowanych ekspertyz, w wypadku gdy problemy związane z realizacją zadań wykraczają poza zakres wiedzy zajmującego się nimi zespołu.

7 Transfer wiedzy a transfer technologii Transfer technologii jest zarówno specjalnym przypadkiem transferu wiedzy, jak i oddzielną kategorią: bezsprzecznie zawsze obejmuje pewne formy transferu wiedzy, np. świadczone usługi konsultacyjne przez kadrę naukową uczelni zawsze są traktowane jako część transferu technologii; może obejmować działania, które wychodzą dalece poza te tradycyjne funkcje, np. uniwersytet może płacić za prototypy lub inwestować w nowo powstające kampanie (ang. start-up companies) utworzone w celu czerpania korzyści z posiadanego intelektualnego kapitału.

8 Transfer wiedzy jako element koncepcji zarządzania wiedzą W piśmiennictwie naukowym prezentowane są różne strategie zarządzania wiedzą; do najczęściej stosowanych kryteriów ich klasyfikacji należą: rodzaje wiedzy, procesy biznesowe, efekty końcowe, ludzie, technologia.

9 Transfer wiedzy jako element koncepcji zarządzania wiedzą Strategie zarządzania wiedzą oparte na procesach biznesowych: strategia biznesowa, strategia zarządzania zasobami intelektualnymi, strategia odpowiedzialności za indywidualne zasoby wiedzy, strategia kreacji wiedzy, strategia transferu wiedzy, strategia zarządzania wiedzą skoncentrowana na klientach, strategia rozwijana i transferu najlepszych praktyk, strategia tworzenia nowego przemysłu poprzez wykorzystanie wiedzy zagnieżdżonej, strategia kształtowania korporacyjnej strategii wokół wiedzy, strategia komercjonalizacji innowacji, strategia tworzenia standardów przez uwalnianie właściwej wiedzy.

10 Transfer wiedzy jako element koncepcji zarządzania wiedzą Strategia zarządzania wiedzą oparta na technologii wykorzystuje: systemy zarządzania dokumentami (DMS)/zintegrowane systemy elektronicznej archiwizacji, systemy ekspertowe, systemy wspomagania pracy grupowej, systemy e-learningowe (LCMS), systemy zarządzania treścią (CMS). Podstawę działania wymienionych systemów stanowią bazy i hurtownie danych, które korzystają z technik analitycznych: eksploracyjna analiza danych, drążenie danych, analiza OLAP, sieci neuronowe, technologie sieciowe (intranet, ekstranet).

11 Transfer wiedzy jako element koncepcji zarządzania wiedzą W przeprowadzonych przez dr Ewę Stańczyk-Hugiel (Katedra Strategii i Metod Zarządzania AE we Wrocławiu) badaniach uczestniczyło 777 osób z 160 organizacji (dużych, średnich, małych, mikro). Ankietowani mieli wskazać trzy (spośród sześciu podanych) istotne z punktu widzenia realizacji celów organizacji procesy związane z wiedzą. Ogólna ocena procesów związanych z wiedzą: lokalizowanie wiedzy 14,7% wskazań pozyskiwanie wiedzy 8,5 % wskazań, rozwijanie wiedzy 12,5 % wskazań dzielenie się wiedzą i jej rozpowszechnianie 28,4 % wskazań, wykorzystywanie wiedzy 22,0 % wskazań, zachowywanie wiedzy 10 % wskazań.

12 Transfer wiedzy w przedsiębiorstwie Ikujiro Nonak i Hirotaka Takeuchi (2000) wyznaczyli sposoby konwersji wiedzy: od wiedzy ukrytej do ukrytej (socjalizacja); od wiedzy ukrytej do dostępnej (eksternalizacja); od wiedzy dostępnej do dostępnej (kombinacja); od wiedzy dostępnej do ukrytej (internalizacja). WIEDZA JAWNA wiedza posiadana przez pracownika, nabyta w procesie kształcenia; jest w pewnym zakresie sklasyfikowana i łatwo artykułowalna; WIEDZA UKRYTA - wiedza posiadana przez pracownika, związana z osobistym doświadczeniem.

13 Transfer wiedzy w przedsiębiorstwie Wiedza ukryta Wiedza dostępna Internalizacja Kombinacja Wiedza dostępna Wiedza ukryta Socjalizacja Eksternalizacja Rys. 1. Sposoby konwersji wiedzy

14 Transfer wiedzy w przedsiębiorstwie Podział wiedzy w przedsiębiorstwie ze względu na stopień jej rozproszenia: wiedza rozproszona - wiedza, która krąży w przedsiębiorstwie; identyfikacja jej nośników (osób, dokumentów, innych zapisów danych i informacji) jest bardzo trudna lub wręcz niemożliwa; wiedza skupiona wiedza zgromadzona w łatwo rozpoznawalnych ośrodkach, np. przez konkretne zespoły pracowników, pojedyncze osoby (specjaliści, eksperci) lub specjalnie tworzone bazy danych (np. systemy Customer Relantioship Management).

15 Transfer wiedzy w przedsiębiorstwie Centra wiedzy eksperckiej Przedsiębiorstwo Rys. 2. Centra wiedzy eksperckiej w przedsiębiorstwie

16 Transfer wiedzy w przedsiębiorstwie Podział wiedzy w przedsiębiorstwie: wiedza ogólna - łatwo dostępna, można ją pozyskiwać zarówno ze źródeł wewnętrznych (pracownicy), jak i zewnętrznych (klienci, konkurenci, partnerzy, dostawcy itp.); wiedza specjalistyczna przeznaczona dla konkretnych rozwiązań i sytuacji; źródłem tej wiedzy są konkretne osoby eksperci, przedsiębiorstwa doradcze, instytucje naukowe i edukacyjne. Pozyskanie wiedzy specjalistycznej wiąże się z wydatkami finansowymi.

17 Transfer wiedzy w przedsiębiorstwie Metody rozpowszechniania wiedzy w przedsiębiorstwie: metoda kodyfikacji -zakłada dokumentowanie wszelkich informacji i doświadczeń; pozwala na gromadzenie i przechowywanie informacji zgodnie z wcześniej przyjętymi standardami; sprawdza się w sytuacjach, w których problemy i rozwiązania są podobne, a pracownicy wykorzystują głównie wiedzę jawną; metoda personalizacji -zakłada dzielenie się wiedzą poprzez bezpośrednie kontakty pracowników między sobą (spotkania, rozmowy, dyskusje); informacje też są archiwizowane, ale ich poprawna interpretacja wymaga współpracy wielu osób; jest użyteczna w sytuacjach, w których działania nie są standardowe, a rozwiązanie problemu wymaga podejścia indywidualnego i kierowania się intuicją.

18 Transfer wiedzy w przedsiębiorstwie Inne metody rozpowszechniania wiedzy w przedsiębiorstwie: praca w grupach, szkolenia, dokumentowanie, prezentacje, pokazy, coaching (mentoring), self-coaching, e-learning.

19 Transfer wiedzy w przedsiębiorstwie Bariery rozwoju i rozpowszechniania wiedzy w przedsiębiorstwie: niedostrzeganie całości przedsiębiorstwa; fałszywa aktywność (reagowanie na zdarzenia nieistotne); ograniczenie uwagi do spraw bieżących, powtarzających się; syndrom gotowanej żaby (niedostrzeganie przyszłych zagrożeń); pozorne uczenie się przez doświadczenie (kierowanie się łatwymi rozwiązaniami); mit spójności kadry kierowniczej (poszczególni kierownicy zajmują się tylko własnymi obszarami działania).

20 Transfer wiedzy w uczelni wyższej Kierunki transferu wiedzy: z uczelni do świata biznesu, ze świata biznesu do uczelni, pomiędzy uczelniami, wewnątrz uczelni.

21 Transfer wiedzy w uczelni wyższej Rodzaje wiedzy: know-what wiedzieć co, odnosi się do wiedzy o faktach; know-how wiedzieć jak, odnosi się do umiejętności; know-why wiedzieć dlaczego, odnosi się do wiedzy o zasadach i prawach w naturze; know who wiedzieć kto, odnosi się do relacji społecznych.

22 Transfer wiedzy w uczelni wyższej Rodzaje transferu wiedzy: wykładowca uczelni A studenci uczelni B (wykładowcy prowadzący zajęcia na różnych uczelniach przenoszą treści i metody nauczania); student uczelni A student uczelni B (indywidualny transfer wiedzy oparty na kontaktach osobistych); studenci uczelni A studenci uczelni B (działalność kół naukowych i organizacji studenckich; wykłady, konferencje i seminaria tematyczne o charakterze otwartym); wykładowcy uczelni B student uczelni A (transfer wiedzy na poziomie indywidualnym, równoległe studia na dwóch kierunkach); wykładowca uczelni A wykładowca uczelni B (indywidualny transfer wiedzy oparty na kontaktach osobistych, dzielenie się wiedzą zarówno typu know-what, jak i know-know)

23 Transfer wiedzy w uczelni wyższej Metody rozpowszechniania wiedzy: wykłady, laboratoria, ćwiczenia (tradycyjny kanał przekazywania wiedzy, który może być wspomagany e- learningiem); kontakty osobiste: dzielenie się wiedzą między różnymi jednostkami organizacyjnymi, wzależności podwładny przełożony (w sytuacji gdy profesor dzieli się wiedzą ze swoim asystentem prowadzącym ćwiczenia do jego wykładu), dzielenie się wiedzą między studentami; praca zespołowa: zastosowaniu platformy e-learningowej umożliwia wspólną naukę i wspólne przygotowanie się do zajęć.

24 Transfer wiedzy w uczelni wyższej Analizy literatury przedmiotu upoważnia do sformułowania wniosków dotyczących transferu wiedzy w uczelni wyższej: transfery wiedzy między uczelniami i wewnątrz uczelni są ze sobą ściśle powiązane; można je rozpatrywać w dwóch perspektywach: dydaktycznej oraz naukowej; wśród wykładowców uczelni występuje głównie transfer wiedzy o charakterze naśladowczym oraz imitacyjnym (dotyczy to zarówno wiedzy typu know-what, jak i know-how); tradycyjnie rozumiane przekazywanie wiedzy studentom przez wykładowców następuje według zasad określonych przez transfer seryjny; stosunkowo najrzadziej występuje transfer o charakterze eksperckim.

25 E-learning w procesie transferu wiedzy E learning - oznacza nauczanie na odległość z wykorzystaniem technik komputerowych i Internetu, a także wspomaganie dydaktyki za pomocą komputerów osobistych, CD-ROM-u i Internetu. E learning oznacza także wykorzystanie technologii do tworzenia, dystrybucji i dostarczania danych, informacji, szkoleń i wiedzy w celu podniesienia efektywności pracy oraz działań organizacji. Inne określenia e-learningu: experience learning nauka przez doświadczenie, enterprise learning nauka dla przedsiębiorstwa (całe przedsiębiorstwo może czerpać z niego profity). Z pojęciem e-learningu związane są takie określenia jak: d- learning, m-learning, blended-learning.

26 E-learning w procesie transferu wiedzy Klasy systemów e-learningowych: systemy LMS (ang. Learning Management Systems) ukierunkowane na zarządzanie procesem szkolenia za pomocą narzędzi raportujących, komunikacyjnych i testujących; systemy CMS (ang. Content Management Systems) ukierunkowane na tworzenie i zarządzanie materiałami dydaktycznymi (ich układem oraz zawartością); systemy LCMS (ang. Learning Content Management Systems) łączą w sobie cechy systemów LMS oraz CMS.

27 E-learning w procesie transferu wiedzy Platforma e learningowa system informatyczny wspomagąjący proces nauczania. Funkcje platformy e-learningowej: tworzenie kursów i materiałów dydaktycznych, zarządzanie treścią edukacyjną, dystrybucja kursów do odbiorców, zarządzanie procesem edukacyjnym, śledzenie procesu szkoleniowego, raportowanie wyników uzyskanych przez użytkowników, komunikacja pomiędzy użytkownikami systemu.

28 E-learning w procesie transferu wiedzy Przegląd platform edukacyjnych używanych przez wybrane polskie uczelnie wyższe (stan na ): 32 uniwersytety, 16 politechnik, uczelnie techniczne: Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Akademię Techniczno-Humanistyczną w Bielsku-Białej, Szkołę Główną Służby Pożarniczej w Warszawie, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Wojskową Akademię Techniczną w Warszawie; uniwersytety wirtualne: Polski Uniwersytet Wirtualny, Techniczny Uniwersytet Otwarty (TUO).

29 E-learning w procesie transferu wiedzy Blackboard Drupal e-campus ILIAS LCMS MOODLE R5 Generation Wykres 1. Rodzaje platform e-learningowych udostępnianych w wybranych jednostkach

30 E-learning w procesie transferu wiedzy 45% 55% Liczba jednostek, które udostępniają platformy e- learningowe (%) Liczba jednostek, które nie udostępniają platform e- learningowych (%) Wykres 2. Procentowy udział jednostek, które udostępniają platformy e-learningowe w ogólnej liczbie badanych jednostek

31 E-learning w procesie transferu wiedzy Uczelnie techniczne 13% Uniwersytety wirtualne 8% Politechniki 17% Uniwersytety 62% Wykres 3. Procentowy udział jednostek (z podziałem na rodzaje) w ogólnej liczbie badanych jednostek, które udostępniają platformy e-learningowe

32 E-learning w procesie transferu wiedzy 57% 43% Uniwersytety, które udostępniają platformy e- learningowe (%) Uniwersytety, które nie udostępniają platform e- learningowych (%) Wykres 4. Procentowy udział uniwersytetów, które udostępniają platformy e-learningowe w ogólnej liczbie badanych uniwersytetów

33 E-learning w procesie transferu wiedzy 75% 25% Politechniki, które udostępniają platformy e- learningowe (%) Politechniki, które nie udostępniają platform e- learningowych (%) Wykres 5. Procentowy udział politechnik, które udostępniają platformy e-learningowe w ogólnej liczbie badanych politechnik

34 E-learning w procesie transferu wiedzy 62% 38% Uczelnie techniczne, które udostępniają platformy e- learningowe (%) Uczelnie techniczne, które nie udostępniają platform e-learningowych (%) Wykres 6. Procentowy udział uczelni technicznych, które udostępniają platformy e-learningowe w ogólnej liczbie badanych uczelni technicznych

35 E-learning w procesie transferu wiedzy MOODLE (ang. Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment): platforma rozpowszechniana na warunkach open source (każdy ma prawo bezpłatnie pobrać i modyfikować oprogramowanie); nie istnieje formalne ograniczenie liczby użytkowników; autorzy platformy MOODLE nie biorą jednak odpowiedzialności w przypadku nieprawidłowego działania platformy; technologia: PHP (ang. Personal Home Page); narzędzia, z którymi współpracuje MOODLE: Apache (otwarty serwer HTTP), MySQL (wolnodostępny system zarządzania relacyjnymi bazami danych), PostgreSQL (wolnodostępny system zarządzania relacyjnymi bazami danych); najnowsza wersja: 1.9; strona producenta:

36 Etapy tworzenia kursu e-learningowego (1) Tworzenie nowego kursu rozpoczynamy od zalogowania się na Platformę Zdalnej Edukacji i wybraniu odpowiedniej kategorii kursu.

37 Etapy tworzenia kursu e-learningowego (2) Po wybraniu kursu o nazwie Sztuczna inteligencja należy włączyć tryb edycji. W momencie pracy w takim trybie - możemy dla każdej jednostki (tematu bądź tygodnia) dodawać poszczególne składowe.

38 Etapy tworzenia kursu e-learningowego (3) Następnie wybieramy jeden z rodzajów zasobów, do których należą: strona tekstowa strona HTML pliki i strony www katalog plików etykiety. Na platformie są dostępne ikony: Przenieś na prawo Przenieś Dokonaj zmian Usuń Ukryj Bez grup

39 Etapy tworzenia kursu e-learningowego (4) Po otwarciu edytora strony HTML rozpoczynamy wprowadzanie treści kursu. Wpisujemy tytuł tematu 1, tekst streszczenia oraz pełną treść tematu kursu. Po zakończeniu pracy zapisujemy zmiany.

40 Etapy tworzenia kursu e-learningowego (5) Wprowadzanie elementów graficznych na platformę (rysunków, tabel, wykresów) należy poprzedzić utworzeniem pliku w formacie.jpg, a następnie wybrać ikonę wstaw zdjęcie.

41 Etapy tworzenia kursu e-learningowego (6) Po wprowadzeniu treści kursu możemy dodać inne składowe: ankieta, czat, forum, głosowanie, lekcja, quiz, scorm, słownik pojęć, warsztaty, wiki, zadanie.

42 Etapy tworzenia kursu e-learningowego (7) Pomiędzy składowymi kursu można wprowadzić powiązania, np. między wyrazami w treści kursu a słownikiem. W tym celu należy wybrać ikonę wstaw link.

43 Etapy tworzenia kursu e-learningowego (8) Powiązanie pomiędzy przypisami w treści kursu oznaczonymi cyframi arabskimi a literaturą przedmiotu wprowadzamy także za pomocą ikony wstaw link.

44 Strona główna kursu e-learningowego (a)

45 Strona główna kursu e-learningowego (b)

46 Strona główna kursu e-learningowego (c)

47 Strona główna kursu e-learningowego (d)

48 Strona główna kursu e-learningowego (e)

49 E-learning w procesie transferu wiedzy e-learn magazin : Education and Technology in Perspective opublikował dziesięć kroków, które należy wykonać, aby korzystać z e-learningu w sposób profesjonalny: 1. Znajdź kurs lub kursy e-learningowe. 2. Zgłoś swój udział w kursie e-learningowym jako mówca i dyskutant. 3. Napisz krótki opis tego, czego dowiedziałeś się na ostatniej konferencji, seminarium lub przeczytałeś w książce. 4. Przeszukaj platformy e-learningowe i sprawdź ile osób zajmuje się interesującym cię tematem. 5. Napisz notatkę do przełożonego i wymień 10 powodów, dla których powinieneś skorzystać z kursu e-learningowego. Uzasadnij prośbę o wzrost swojego wynagrodzenia o 10%.

50 E-learning w procesie transferu wiedzy 6. Zapisz się na kurs on-line. Pomyśl nad 10 punktami, które chciałbyś wprowadzić, aby go poprawić. 7. Przeczytaj 10 pomysłów i sprawdź ile z nich mógłbyś przejąć. Zapisz 10 pomysłów na swój rozwój zawodowy. 8. Skorzystaj z poczty e-learningowej. Poproś o kontakt z ekspertami i zaplanuj rozmowę telefoniczną, w czasie której przedstawisz swoje najważniejsze pytania dotyczące e-learningu. Poproś o zaproszenia dla siebie i swoich współpracowników na konferencję z ekspertami. 9. Sprawdź swoją wiedzę na temat uczenia się nowych technologii i Web 2.0. Przeczytaj jeden lub dwa artykuły na ten temat. 10. Porozmawiaj z kolegą na najbardziej ekscytujący cię temat dotyczący e-learningu. Możesz to zrobić przez telefon, lub spotkać się przy kawie.

51 Wnioski wykorzystanie platform e-learningowych w transferze wiedzy zależy od: rodzaju wiedzy, metod rozpowszechniania wiedzy, strategii zarządzania wiedzą, strategii zarządzania organizacją; platformy e-learningowe mogą być wykorzystywane w różnych typach organizacji.

52 Bibliografia załącznikowa Barczak A.: Problemy i wyzwania zdalnej edukacji. In: Badania operacyjne i systemowe 2004 na drodze do społeczeństwa wiedzy. Pod red. A. Straszaka, J.W. Owsińskiego. Warszawa 2004, s Błaszczyk W.: Metody organizacji i zarządzania : kształtowanie relacji organizacyjnych. PWN, Warszawa 2005 Downes S.: Ten Web 2.0 Things You Can Do in Ten Minutes to Be a More Successful E-learning Professional. In: e-learn magazin : Education and Technology in Perspective. Dostęp: le=60-1 Gruszczyńska-Malec G., Rutkowska M.: Strategie zarządzania wiedzą. In: Przegląd Organizacji 2007 nr 12, s Krawiec F.: Mechanizmy transferu wiedzy i technologii. In: Przegląd Organizacji 2006 nr 7/8, s

53 Bibliografia załącznikowa Mierzejewska B.: Transfer wiedzy w uczelni [Dokument elektroniczny]. In: E-mentor 5/2005. Dostep: Nonaka I., Takeuchi H.: Kreowanie wiedzy w organizacji. Poltext, Warszawa 1999 Perechuda K.: Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie. PWN, Warszawa 2005 Senge P.: Piąta dyscyplina. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1998 Stańczyk-Hugiet E.: Dyfuzja wiedzy. In: Ekonomika i Organizacja przedsiębiorstwa 2007 nr 10, s Zarządzanie wiedzą w społeczeństwie uczącym się. [Przekł. Sylwia Bijak et al.] ; Centre for Educational Research and Innovation, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. [Warszawa] : Ministerstwo Gospodarki. Departament Strategii Gospodarczej, cop. 2000

54 Dziękuję za uwagę.