Religijność w psychoterapii. Tomasz Wyrzykowski

Transkrypt

1 Religijność w psychoterapii Tomasz Wyrzykowski II Ogólnopolska Konferencja: Psychiatria i duchowość Kraków 2018

2 Tezy artykułu Treści o charakterze religijnym należy traktować jak każdy inny element psychoanalizy. To co w treści odnosi się do religii, często związane jest bardziej z sytuacją aktualną niż z duchowością. Radykalizm wiary i radykalizm poglądów związany jest z możliwością tworzenia myśli, i ma to samo podłoże psychologiczne. Zaangażowanie religijne w Polsce słabnie.

3 Wiara jako element psychoanalizy* i cele terapii Celem terapii jest dotarcie do prawdy emocjonalnej życia psychicznego i umożliwienie świadomej relacji Ja do rzeczywistości przejawiającej się w świecie zewnętrznym i w związkach z innymi. Umożliwiamy pacjentom myślenie wierząc, że to uchroni ich od bólu, lub przynajmniej pomoże go znieść. Ułatwiamy im kontakt z rzeczywistością bo wierzymy, że to pozwoli im na lepsze życie. Odkrywanie prawdy emocjonalnej (a właściwie przybliżanie się do niej) odbywa się na podstawie danych zmysłowych dostępnych terapeucie i pacjentowi w sytuacji spotkania w gabinecie. *Pojecie wprowadzone przez Wilfreda Biona

4 Wiara jako element psychoanalizy Wszystko co się dzieje w gabinecie jest wyrazem stanu pacjenta i stanu relacji pacjenta z terapeutą. Dotyczy to oczywiście także treści o charakterze religijnym. Treści te, określane (definiowane) są przez osobiste przeżycia, doświadczenia i stan umysłu. To, co ma znaczenie w sytuacji terapeutycznej, to to: czego są wyrazem bądź co? i jak? ujawniają lub zakrywają treści religijne w wymiarze jednostkowym bądź grupowym, a także czemu służą w tej konkretnej sytuacji?

5 To na co zwracam szczególną uwagę to to czy dane treści służą dalszemu myśleniu, otwartości, bezpieczeństwu i rozwojowi, czy też nie?

6 Świat wewnętrzny jest równie realny co zewnętrzny a tylko do analizy tego pierwszego jesteśmy uprawnieni przez pacjenta. Melanie Klein

7 Tak rozumiany bóg, a raczej jego obraz, jest prawdziwy jako obiekt wewnętrzny, mający wpływ na funkcjonowanie pacjenta i na to co się dzieje w terapii.

8 *Pomieszczane i pomieszczające Myśl, podobnie jak każde wypowiadane słowo, czy przeżywane uczucie, zawiera jakiś ładunek (treść, ), ale też musi posiadać formę ( ). Wszystko co jest wyrażone bądź wypowiedziane stanowi tylko przybliżenie (odwzorowanie) pierwotnego stanu. Oznacza to np., że wiara może służyć jako środowisko pomieszczające i łagodzić przeżywany ból, a dogmatycznie rozumiana psychoanaliza skłaniać do niewidzenia rzeczy ważnych lub skostnienia. Powyższe stwierdzenia ograniczają możliwość wyrokowania o rzeczywistości pozagabinetowej jak i wyrażania kategorycznych sądów o stanie pacjenta. *Pojęcia wprowadzone przez Wilfreda Biona

9 Sposób przeżywania zależy od okoliczności wewnętrznych i zewnętrznych Intensywność przeżycia, a co za tym idzie wyrażanych sądów np. deklaracji religijnej, zależy w dużej mierze od aktualnych warunków tj. sytuacji w grupie lub relacji terapeutycznej. Stałe cechy przeżycia są powiązane z cechami osobowości bądź charakterem i jakością mechanizmów obronnych. Stosunek do treści religijnych nie musi zależeć od stopnia zaangażowania religijnego poszczególnych osób a raczej od wewnętrznej zdolności do przyjmowania, wymiany i opanowania własnej zawiści Oznacza to min. że nasilenie lęku w terapii radykalizuje wyrażane poglądy religijne, może też prowadzić do innych stanów skrajnych idealizacji bądź zaprzeczenia. Ma to też swoje konsekwencje społeczne.

10 Wiara czy wiedza? Pozycja paranoidalno - schizoidalna czy pozycja depresyjna?

11 Wiara może mnie uzdrowić, ale nie sprawi, że zacznę latać. Pierwsze bowiem leży w zakresie regulacyjnym mego organizmu (chociaż nie zawsze w zakresie mej świadomej woli), a drugie - poza nim. (Mózg) jest nie tylko maszyną gnostyczną, ale także maszyną wierząca o czym ani psychologom i lekarzom, ani neurocybernetykom (ani duchownym*) zapominać nie wolno. Stanisław Lem *T.W.

12 Rola treści o charakterze religijnym ujawnianych w terapii Każdy ze stanów skrajnych czy to fanatyzm religijny czy radykalizm naukowy bądź ideologiczny prowadzą do ograniczenia (zwężenia) postrzegania rzeczywistości i stanowią wyraz odcięcia od jednej z części umysłu Prowadzą do nadmiernej obiektywności, bądź nadmiernej subiektywności (Britton). Wymagają od otaczającej rzeczywistości (i od rzeczywistości wewnętrznej) dopasowania i podporządkowania. Terapeuta musi być idealny a pogląd jeden.

13 Konsekwencje społeczne Stanowiąc element bieżącej sytuacji społecznej (np. jako element konfliktu politycznego) wiara jest wykorzystywana nie do pogłębiania przeżycia duchowego i rozumienia a raczej do ich zaprzeczenia, prowadząc jednocześnie do poczucia wykluczenia bardziej niż do poczucia wspólnoty.

14 Age gap. Udział we mszy raz w tygodniu deklaruje: 26 proc. ludzi młodych 55 proc. osób po 40 roku życia. Luka w pokoleniowa w Polsce jest największa na świecie. Wiara w Polsce na tle wiary na świecie. Dane z Polski na podstawie 1500 ankiet. Dane światowe: średnia ze 106 krajów. Dane w procentach. Badania przeprowadzane w latach Źródło: Onet, Pew Research Center, USA Można czuć się katolikiem w Polsce, ale nie chodzić do Kościoła, czy nie traktować wiary jako czegoś istotnego w życiu. dyrektor ISKK ks. dr Wojciech Sadłoń sac