MSA i analizy filogenetyczne
|
|
- Renata Stefańska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Instytut Informatyki i Matematyki Komputerowej UJ, opracowanie: mgr Ewa Matczyńska, dr Jacek Śmietański MSA i analizy filogenetyczne 1. Dopasowania wielosekwencyjne - wprowadzenie Dopasowanie wielosekwencyjne (MSA - multiple sequence alignment) pozwala na porównanie większej liczby sekwencji w celu wyszukania zależności ewolucyjnych między nimi. Możemy dzięki temu uzyskać informacje o: - homologii sekwencji, czyli o pochodzeniu od wspólnego przodka - konserwatywności sekwencji: sekwencje konserwatywne wyróżniają się bardzo dużym podobieństwem lub wręcz identycznością wśród różnych organizmów, ponieważ mutacje, które zdarzają się w rejonach konserwatywnych sekwencji powodują dużo gorsze przystosowanie do środowiska. W konsekwencji, pod działaniem doboru naturalnego nie utrzymują się w populacji. Informacja o konserwatywnych fragmentach MSA pomaga wnioskować o strukturze 3D białka. Rysunek 1: Dopasowanie wielosekwencyjne genu białka rybosomowego L1OE (pierwsze 90 pozycji, Clustal) 1
2 2. Dopasowanie wielosekwencyjne podejścia A) dopasowanie za pomocą programowania dynamicznego Jeśli mielibyśmy zestaw sekwencji, które podejrzewamy o ewolucyjne podobieństwo moglibyśmy próbować zastosować rozszerzenie algorytmu dynamicznego dla dopasowania globalnego. Na przykład dla dopasowania trzech sekwencji moglibyśmy używać trójwymiarowej tablicy i przemieszczać się po niej w następujący sposób: Nietrudno zauważyć, że złożoność zwiększałaby się ekspotencjalnie wraz z liczbą dopasowywanych sekwencji, jest to więc podejście dość mało efektywne. B) dopasowanie progresywne Aby przyspieszyć czas dopasowania poszukiwano pewnego uproszczenia względem programowania dynamicznego. Pomysł jest taki, aby użyć dopasowania pary najbardziej podobnych sekwencji jako bazy punktu startowego, ponieważ dopasowanie sekwencji najbliżej spokrewnionych będzie najprawdopodobniej najlepiej reprezentować optymalne dopasowanie wielosekwencyjne. Potem iteracyjnie dokładając kolejne najbardziej podobne sekwencje, uzyskuje się końcowe dopasowanie. W ten sposób działa najbardziej popularny program do wyznaczania dopasowań wielosekwencyjnych - Clustal. Aby rozpocząć procedurę progresywnego dopasowania musimy najpierw dla każdej pary sekwencji wyznaczyć jak bardzo są podobne, aby wiedzieć od których rozpocząć konstrukcję MSA. W tym celu oblicza się dopasowanie sekwencji, a następnie przyjmuje się jakąś miarę odległości między nimi. Najprościej można np. pominąć wszystkie pozycje na których wystąpiły indele i obliczyć odsetek pozycji na których aminokwasy, bądź nukleotydy się różniły. Na podstawie tej odległości tworzy się tzw. drzewo przewodnie (guide tree), zgodnie z którym progresywnie tworzy się dopasowanie. Drzewo przewodnie określa nam kolejność według której dołączamy kolejne sekwencje do dopasowania MSA typu progresywnego. Drzewo przewodnie tworzone jest zwykle metodami: - metodą średnich połączeń (UPGMA); - metodą łaczenia sąsiadów (neighbour joining). Obie metody wykorzystują macierz odległości sekwencji. Niech: d(x; y) odległość sekwencji x i y. Metoda UPGMA (Unweighted Pair Group Method with Arithmetic Mean) - to poprostu klastrowanie hierarchiczne bottom up z obliczaniem odległości klastrów jako średniej 2
3 odległości wszystkich punktów należących do klastrów (average linkage hierarchical clustering): Metoda neighbour joining to algorytm typu zachłannego, który dąży do zbudowania drzewa o takiej topologii, która minimalizowałaby tree length - określony jako średnia ważona odległości między sekwencjami z wagami określonymi przez topologię drzewa. W każdym kroku przekształcamy macierz d odległości między sekwencjami na macierz Q, określoną jako: Wybieramy do połączenia w jeden węzeł te dwie sekwencje, dla których wartość Q była najniższa. Można to interpretować tak, że chcemy łączyć te sekwencje, które są bliskie tzn. odległość d jest mała, jednocześnie są daleko od wszystkich innych sekwencji, za co odpowiadają odejmowane sumy po wszystkich wierzchołkach we wzorze powyżej. Następnie wyznaczamy odległości d nowego wierzchołka, który jest połączeniem dwóch wybranych sekwencji, do innych wierzchołków i znowu wyznaczamy macierz Q. 3
4 Używając jednej z powyższych metod otrzymujemy drzewo przewodnie guide tree, które w przybliżeniu obrazuje zależności ewolucyjne między sekwencjami. Dopasowanie sekwencji do dopasowania (zbioru już dopasowanych sekwencji we wcześniejszych krokach), bądź dopasowanie dopasowań do siebie przebiega w analogiczny, dynamiczny sposób, tak jak dopasowanie globalne sekwencji. Załóżmy, że w naszym dopasowaniu w pierwszej grupie sekwencji już dopasowanych w danej kolumnie mamy aminokwasy Y i P, a w drugiej grupie sekwencji aminokwasy F i Y. Jak dobrze dopasowane są te kolumny obliczamy np. w ten sposób: (δ(y;f)+δ(y;y)+δ(p;f)+ δ(p;y))/4 Czyli obliczamy dopasowania każdy z każdym z obydwu grup i uśredniamy. Przerwy wstawiane są analogicznie jak dla przypadku dwóch sekwencji. Zwróćmy jednak uwagę, że jeśli w dopasowaniu pojawia się przerwa, to zostaje ona wstawiona w każdą sekwencję składającą się na to dopasowanie, w myśl zasady once a gap, always a gap. W związku z tym widać, że generowane dopasowania wielosekwencyjne niekoniecznie będą optymalne: A-VKND AMEKAD A-VK-ND AMEK-AD TVEKTAD Więc aby uzyskać rezultat biologicznie sensowny czasami trzeba ręcznie poprawiać dopasowania wielosekwencyjne. Zadanie 1 Wejdź na stronę 1. Gen MHC. W pliku mhc.fa znajdują się sekwencje aminokwasowe dla jednego z białek MHC, czyli białek zgodności tkankowej. Geny MHC kodują białka lokalizowane na powierzchni komórek, które są odpowiedzialne za wykrywanie niebezpieczeństw grożących naszemu organizmowi (np. wirusów). Dlatego też, przed przeszczepami sprawdza się ich zgodność w komórkach dawcy i biorcy, aby szanse przyjęcia się przeszczepu były większe. We wskazanym pliku (mhc.fa) znajdują się sekwencje tego samego białka, pochodzące od różnych organizmów: człowieka szympansa, szczura i myszy. a) Przeklej zawartość pliku do głównego okienka (proszę w tytule sekwencji zostawić tylko nazwę organizmu, wynik będzie wtedy bardziej czytelny) 4
5 b) Zobacz wyniki dopasowania, zidentyfikuj i wypisz kilka pozycji konserwatywnych, kliknij na opcję show colors u góry, aby zobaczyć czy aminokwasy w obrębie kolumn mają podobne właściwości c) Kliknij u góry na Result Summary, zobacz Score (w sekcji Scores Table) otrzymany przez dopasowanie par sekwencji. Zwróć uwagę, które pary sekwencji mają najwyższą punktację. Czy jest to zgodnie z oczekiwaniami? d) W tym samym widoku wybierz Jalview - program do wizualizacji dopasowania. Obejrzyj dopasowanie jeszcze raz, zwróć uwagę na pozycje konserwatywne oraz sekwencję konsensusową (wyświetlona na dole okna). Co oznaczają plusy w sekwencji konsensusowej? e) Z menu Colour wybierz Hydrophobicty, aby zobaczyć kolorowanie dla hydrofobowości aminokwasów: - czerwony: hydrofobowy grupa aminokwasów o ogonie węglowodorowym, która nie lubi przebywać w otoczeniu wody; - niebieski: hydrofilowy grupa aminokwasów o ogonie, który posiada ładunek - częściowy lub całkowity, która lubi przebywać w otoczeniu wody. Zidentyfikuj i wypisz kilka pozycji gdzie zaszła zmiana hydrofobowości. f) Wróć do wyników dopasowania w programie ClustalW2. Obejrzyj drzewo przewodnie użyte do konstrukcji tego dopasowania (zakładka Guide Tree) 2. Rodopsyna. W pliku rhodopsin.fa znajdziesz sekwencje białka rodopsyny, czyli światłoczułego barwnika występującego w siatkówce oka (kolejno: człowiek, szympans, pies, byk, mysz, szczur, kurczak, rybka danio). Prześledź kolejne punkty jak w zadaniu Który z tych dwóch genów jest bardziej konserwatywny? jak myślisz dlaczego? 3. Analizy filogenetyczne filogeneza droga rozwoju rodowego, pochodzenie i zmiany ewolucyjne grupy organizmów, zwykle gatunków filogenetyka dział biologii zajmujący się badaniem drogi rozwojowej (filogenezy) organizmów 5
6 Rysunek 2: Filogenetyczne drzewo życia. Zadania filogenetyki : - zrekonstruowanie ewolucyjnej historii wszystkich organizmów - odkrycie przodka wszystkich organizmów żyjących na Ziemi - segregacja i klasyfikacja organizmów - poznanie mechanizmów ewolucji Od lat posługiwano się filogenetyką bazując na cechach morfologicznych organizmów, w tej chwili możemy mówić o filogenetyce molekularnej, gdyż możemy porównywać ze sobą informacje zawarte w DNA organizmów. Zakładamy, że sekwencje te są homologiczne i zmieniały się podlegając tym samym prawom ewolucji. 6
7 Rysunek 3: Różne rodzaje drzew filogenetycznych. Rysunek 4: Wprowadzenie grupy zewnętrznej umożliwia ulokowanie korzenia drzewa. Rysunek 5: Drzewo filogenetyczne dla genów nie zawsze jest zgodne z drzewem filogenety-cznym gatunków. Rozgałęzienie drzewa dla genów oznacza mutację, ale dwa rodzaje genów mogą nadal występować w ramach jednego gatunku. Rozgałęzienie w drzewie gatunków oznacza specjację. 7
8 Rysunek 6: Mutacja, specjacja i utrata alleli danych genów w gatunkach potomnych. Rysunek 7: Drzewo filogenetyczne dla wirusa HIV. Odmiana ZR59 uzyskana z krwi Arfykańczyka w 1959 jest jedną z najwcześniejszych wersji wirusa HIV Ocena wiarygodności drzewa filogenetycznego Aby sprawdzić czy drzewo, które obliczyliśmy jest sensowne często stosuje się podejście bootstrap, które pozwala na ocenienie istotności informacji biologicznej zawartej w drzewie. Podejście to polega na tworzeniu nowych dopasowań (tej samej długości) na podstawie tego, które badamy poprzez wielokrotne losowanie ze zwracaniem kolumn dopasowania. Dlatego pewne kolumny mogą pojawić się więcej niż raz, inne wcale. Rysunek 7: Bootstrap dla rhodopsyny uzyskany na serwerze - 8
9 Jeśli pomimo tak zmienionych dopasowań, drzewo, które uzyskujemy jest podobne wtedy możemy mówić, że wynik jest biologicznie wiarygodny. Dla każdego poddrzewa możemy wyznaczyć współczynniki odsetek drzew wyprodukowanych metodą bootstrap w którym się pojawiły. W ten sposób możemy się dowiedzieć, które fragmenty drzewa są istotne biologicznie. 5. Bio.Align i Bio.Phylo W Biopythonie mamy moduł BioAlign, dzięki któremu możemy analizować dopasowania wielosekwencyjne, oraz Bio.Phylo, który pozwala na wizualizację i analizę drzew filogenetycznych. Na wcześniejszych zajęciach korzystaliśmy z programu Clustal aby wyprodukować dopasowanie wielosekwencyjne dla białka rodopsyny - światłoczułego barwnika siatkówki oka. Plik rho.clustalw zawiera output programu z dopasowaniem. Zadanie 2. Wejdź na stronę Wklej output z dopasowaniem wielosekwencyjnym oraz zaznacz w ustawieniach Clustering Method UMPGA i uruchom Clustala. Zapisz plik ze strukturą drzewa, kóry jest dostępny w Result Summary jako rhotree.ph. Zadanie 4a Dopasowania filogenetyczne (3 pkt) Zadanie w Biopythonie wykonaj wszystkie poniższe polecenia: 1. Przeczytaj i wypisz dopasowanie wykonane przez Clustal from Bio import AlignIO alignment = AlignIO.read("rho.clustalw", "clustal") print(alignment) Możemy wypisać dopasowanie również w formacie fasta: print(alignment.format("fasta")) jak i dobrać się do wszytskich sewkencji dopasowania : for record in alignment: print(record.seq, record.id) Sprawdź, co można otrzymać wywołując następujące komendy: print(alignment[4:7]) print(alignment[3].seq[6:20]) print(alignment[:,1:6]) 2. Drzewo filogenetyczne możemy wczytać używając Bio.Phylo z pliku, w którym mamy zapisane drzewo filogenetyczne w formacie newick (zob. na wiki format newick): from Bio import Phylo tree = Phylo.read("rhoTree.ph", "newick") print(tree) 9
10 Phylo.draw_ascii(tree) Jeżeli posiadasz zainstalowane biblioteki matplotlib, NetworkX, PyGraphviz i Graphviz możesz wyrysować drzewo w ładniejszej graficznej postaci (ten punkt nie jest obowiązkowy): Phylo.draw_graphiz(tree) 3. Na obiekcie drzewa można wykonywać różne operacje np.: terminals = tree.get_terminals() for terminal in terminals : print(terminal) path = tree.get_path("homo") print(path) common_ancestor = tree.common_ancestor("homo", "Danio") print common_ancestor depths = tree.depths() for d in depths.keys(): print(d,":", depths.get(d)) Zajrzyj też do dokumentacji: gdzie znajdziesz więcej funkcji dla drzew. Zadanie 4b Dopasowania filogen. 2 (3 pkt) 1. Wybierz sobie jakiś dowolny gen i wyszukaj czy jest on w bazie HomoloGene na NCBI. 2. Za pomocą download po prawej na stronie rekordu bazy zapisz sekwencje homologiczne tego genu u różnych organizmów (minimum 4-5, może być więcej wtedy będziemy mogli lepiej ocenić drzewo). Wykonaj dopasowanie wielosekwencyjne za pomocą Clustala a następnie wygeneruj drzewo filogeneyczne. 3. Wykorzystując funkcję distance oblicz i wypisz dystans pomiędzy człowiekiem a innymi organizmami w twoim drzewie. 10
11 11
Bioinformatyka Laboratorium, 30h. Michał Bereta
Bioinformatyka Laboratorium, 30h Michał Bereta mbereta@pk.edu.pl www.michalbereta.pl 1 Filogenetyka molekularna wykorzystuje informację zawartą w sekwencjach aminokwasów lub nukleotydów do kontrukcji drzew
Bardziej szczegółowoBioinformatyka Laboratorium, 30h. Michał Bereta
Bioinformatyka Laboratorium, 30h Michał Bereta mbereta@pk.edu.pl www.michalbereta.pl 1 Często dopasować chcemy nie dwie sekwencje ale kilkanaście lub więcej 2 Istnieją dokładne algorytmy, lecz są one niewydajne
Bardziej szczegółowoGenomika Porównawcza. Agnieszka Rakowska Instytut Informatyki i Matematyki Komputerowej Uniwersytet Jagiellooski
Genomika Porównawcza Agnieszka Rakowska Instytut Informatyki i Matematyki Komputerowej Uniwersytet Jagiellooski 1 Plan prezentacji 1. Rodzaje i budowa drzew filogenetycznych 2. Metody ukorzeniania drzewa
Bardziej szczegółowoPODSTAWY BIOINFORMATYKI WYKŁAD 5 ANALIZA FILOGENETYCZNA
PODSTAWY BIOINFORMATYKI WYKŁAD 5 ANALIZA FILOGENETYCZNA ANALIZA FILOGENETYCZNA 1. Wstęp - filogenetyka 2. Struktura drzewa filogenetycznego 3. Metody konstrukcji drzewa 4. Etapy konstrukcji drzewa filogenetycznego
Bardziej szczegółowoPODSTAWY BIOINFORMATYKI 6 ANALIZA FILOGENETYCZNA
PODSTAWY BIOINFORMATYKI 6 ANALIZA FILOGENETYCZNA ANALIZA FILOGENETYCZNA 1. Wstęp - filogenetyka 2. Struktura drzewa filogenetycznego 3. Metody konstrukcji drzewa - przykłady 4. Etapy konstrukcji drzewa
Bardziej szczegółowoKonstruowanie drzew filogenetycznych. Magda Mielczarek Katedra Genetyki Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Konstruowanie drzew filogenetycznych Magda Mielczarek Katedra Genetyki Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Drzewa filogenetyczne ukorzenione i nieukorzenione binarność konstrukcji topologia (sposób rozgałęziana
Bardziej szczegółowoPODSTAWY BIOINFORMATYKI WYKŁAD 4 DOPASOWANIE SEKWENCJI
PODSTAWY BIOINFORMATYKI WYKŁAD 4 DOPASOWANIE SEKWENCJI DOPASOWANIE SEKWENCJI 1. Dopasowanie sekwencji - definicja 2. Wizualizacja dopasowania sekwencji 3. Miary podobieństwa sekwencji 4. Przykłady programów
Bardziej szczegółowoBioinformatyka. Ocena wiarygodności dopasowania sekwencji.
Bioinformatyka Ocena wiarygodności dopasowania sekwencji www.michalbereta.pl Załóżmy, że mamy dwie sekwencje, które chcemy dopasować i dodatkowo ocenić wiarygodność tego dopasowania. Interesujące nas pytanie
Bardziej szczegółowoPODSTAWY BIOINFORMATYKI WYKŁAD 4 DOPASOWANIE SEKWENCJI
PODSTAWY BIOINFORMATYKI WYKŁAD 4 DOPASOWANIE SEKWENCJI DOPASOWANIE SEKWENCJI 1. Dopasowanie sekwencji - definicja 2. Wizualizacja dopasowania sekwencji 3. Miary podobieństwa sekwencji 4. Przykłady programów
Bardziej szczegółowoDopasowanie sekwencji (sequence alignment)
Co to jest alignment? Dopasowanie sekwencji (sequence alignment) Alignment jest sposobem dopasowania struktur pierwszorzędowych DNA, RNA lub białek do zidentyfikowanych regionów w celu określenia podobieństwa;
Bardziej szczegółowoPorównywanie i dopasowywanie sekwencji
Porównywanie i dopasowywanie sekwencji Związek bioinformatyki z ewolucją Wraz ze wzrostem dostępności sekwencji DNA i białek pojawiła się nowa możliwość śledzenia ewolucji na poziomie molekularnym Ewolucja
Bardziej szczegółowoPRZYRÓWNANIE SEKWENCJI
http://theta.edu.pl/ Podstawy Bioinformatyki III PRZYRÓWNANIE SEKWENCJI 1 Sequence alignment - przyrównanie sekwencji Poszukiwanie ciągów znaków (zasad nukleotydowych lub reszt aminokwasowych), które posiadają
Bardziej szczegółowoPrzyrównanie sekwencji. Magda Mielczarek Katedra Genetyki Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Przyrównanie sekwencji Magda Mielczarek Katedra Genetyki Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Sequence alignment - przyrównanie sekwencji Poszukiwanie ciągów znaków (zasad nukleotydowych lub reszt aminokwasowych),
Bardziej szczegółowoUrszula Poziomek, doradca metodyczny w zakresie biologii Materiał dydaktyczny przygotowany na konferencję z cyklu Na miarę Nobla, 14 stycznia 2010 r.
Ćwiczenie 1 1 Wstęp Rozważając możliwe powiązania filogenetyczne gatunków, systematyka porównuje dane molekularne. Najskuteczniejszym sposobem badania i weryfikacji różnych hipotez filogenetycznych jest
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa... XI. Wprowadzenie i biologiczne bazy danych. 1 Wprowadzenie... 3. 2 Wprowadzenie do biologicznych baz danych...
Przedmowa... XI Część pierwsza Wprowadzenie i biologiczne bazy danych 1 Wprowadzenie... 3 Czym jest bioinformatyka?... 5 Cele... 5 Zakres zainteresowań... 6 Zastosowania... 7 Ograniczenia... 8 Przyszłe
Bardziej szczegółowoBioinformatyka. Program UGENE
Bioinformatyka Program UGENE www.michalbereta.pl UGENE jest darmowym programem do zadań bioinformatycznych. Można go pobrać ze strony http://ugene.net/. 1 1. Wczytanie rekordu z bazy ENA do programu UGENE
Bardziej szczegółowoPorównywanie i dopasowywanie sekwencji
Porównywanie i dopasowywanie sekwencji Związek bioinformatyki z ewolucją Wraz ze wzrostem dostępności sekwencji DNA i białek narodziła się nowa dyscyplina nauki ewolucja molekularna Ewolucja molekularna
Bardziej szczegółowoE: Rekonstrukcja ewolucji. Algorytmy filogenetyczne
E: Rekonstrukcja ewolucji. Algorytmy filogenetyczne Przypominajka: 152 drzewo filogenetyczne to drzewo, którego liśćmi są istniejące gatunki, a węzły wewnętrzne mają stopień większy niż jeden i reprezentują
Bardziej szczegółowoFilogenetyka molekularna. Dr Anna Karnkowska Zakład Filogenetyki Molekularnej i Ewolucji
Filogenetyka molekularna Dr Anna Karnkowska Zakład Filogenetyki Molekularnej i Ewolucji Co to jest filogeneza? Filogeneza=drzewo filogenetyczne=drzewo rodowe=drzewo to rozgałęziający się diagram, który
Bardziej szczegółowoWszystkie wyniki w postaci ułamków należy podawać z dokładnością do czterech miejsc po przecinku!
Pracownia statystyczno-filogenetyczna Liczba punktów (wypełnia KGOB) / 30 PESEL Imię i nazwisko Grupa Nr Czas: 90 min. Łączna liczba punktów do zdobycia: 30 Czerwona Niebieska Zielona Żółta Zaznacz znakiem
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 5/6. Informacja genetyczna i geny u różnych grup organizmów. Porównywanie sekwencji nukleotydowych w bazie NCBI z wykorzystaniem BLAST.
Ćwiczenie 5/6 Informacja genetyczna i geny u różnych grup organizmów. Porównywanie sekwencji nukleotydowych w bazie NCBI z wykorzystaniem BLAST. Prof. dr hab. Roman Zieliński 1. Informacja genetyczna u
Bardziej szczegółowoDopasowywanie sekwencji (ang. sequence alignment) Metody dopasowywania sekwencji. Homologia a podobieństwo sekwencji. Rodzaje dopasowania
Wprowadzenie do Informatyki Biomedycznej Wykład 2: Metody dopasowywania sekwencji Wydział Informatyki PB Dopasowywanie sekwencji (ang. sequence alignment) Dopasowywanie (przyrównywanie) sekwencji polega
Bardziej szczegółowoBioinformatyka. (wykład monograficzny) wykład 5. E. Banachowicz. Zakład Biofizyki Molekularnej IF UAM
Bioinformatyka (wykład monograficzny) wykład 5. E. Banachowicz Zakład Biofizyki Molekularnej IF UM http://www.amu.edu.pl/~ewas lgorytmy macierze punktowe (DotPlot) programowanie dynamiczne metody heurystyczne
Bardziej szczegółowoFilogeneza: problem konstrukcji grafu (drzewa) zależności pomiędzy gatunkami.
181 Filogeneza: problem konstrukcji grafu (drzewa) zależności pomiędzy gatunkami. 3. D T(D) poprzez algorytm łączenia sąsiadów 182 D D* : macierz łącząca sąsiadów n Niech TotDist i = k=1 D i,k Definiujemy
Bardziej szczegółowoPolitechnika Wrocławska. Dopasowywanie sekwencji Sequence alignment
Dopasowywanie sekwencji Sequence alignment Drzewo filogenetyczne Kserokopiarka zadanie: skopiować 300 stron. Co może pójść źle? 2x ta sama strona Opuszczona strona Nadmiarowa pusta strona Strona do góry
Bardziej szczegółowoPrzyrównywanie sekwencji
Instytut Informatyki i Matematyki Komputerowej UJ, opracowanie: mgr Ewa Matczyńska, dr Jacek Śmietański Przyrównywanie sekwencji 1. Porównywanie sekwencji wprowadzenie Sekwencje porównujemy po to, aby
Bardziej szczegółowoAnalizy filogenetyczne
BIOINFORMATYKA edycja 2016 / 2017 wykład 6 Analizy filogenetyczne dr Jacek Śmietański jacek.smietanski@ii.uj.edu.pl http://jaceksmietanski.net Plan wykładu 1. Cele i zastosowania 2. Podstawy ewolucyjne
Bardziej szczegółowoSamouczek: Konstruujemy drzewo
ROZDZIAŁ 2 Samouczek: Konstruujemy drzewo Po co nam drzewa filogenetyczne? Drzewa filogenetyczne często pojawiają się dzisiaj w pracach z dziedziny biologii molekularnej, które nie mają związku z filogenetyką
Bardziej szczegółowoInstrukcja użytkownika WYKŁADOWCY AKADEMICKIEGO SYSTEMU ARCHIWIZACJI PRAC
Instrukcja użytkownika WYKŁADOWCY AKADEMICKIEGO SYSTEMU ARCHIWIZACJI PRAC 1. Logowanie do systemu ASAP Logowanie do systemu ASAP odbywa się poprzez zalogowanie się do systemu dziekanatowego (ehms). Po
Bardziej szczegółowoZadanie 1. Stosowanie stylów
Zadanie 1. Stosowanie stylów Styl to zestaw elementów formatowania określających wygląd: tekstu atrybuty czcionki (tzw. styl znaku), akapitów np. wyrównanie tekstu, odstępy między wierszami, wcięcia, a
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 12. Diagnostyka molekularna. Poszukiwanie SNPs Odczytywanie danych z sekwencjonowania. Prof. dr hab. Roman Zieliński
Ćwiczenie 12 Diagnostyka molekularna. Poszukiwanie SNPs Odczytywanie danych z sekwencjonowania Prof. dr hab. Roman Zieliński 1. Diagnostyka molekularna 1.1. Pytania i zagadnienia 1.1.1. Jak definiujemy
Bardziej szczegółowoPODSTAWY BIOINFORMATYKI 8 DOPASOWYWANIE SEKWENCJI AMINOKWASÓW
PODSTAWY BIOINFORMATYKI 8 DOPASOWYWANIE SEKWENCJI AMINOKWASÓW DOPASOWYWANIE SEKWENCJI 1. Miary podobieństwa sekwencji aminokwasów 2. Zastosowanie programów: CLUSTAL OMEGA BLAST Copyright 2013, Joanna Szyda
Bardziej szczegółowoAcknowledgement. Drzewa filogenetyczne
Wykład 8 Drzewa Filogenetyczne Lokalizacja genów Some figures from: Acknowledgement M. Zvelebil, J.O. Baum, Introduction to Bioinformatics, Garland Science 2008 Tradycyjne drzewa pokrewieństwa Drzewa oparte
Bardziej szczegółowoWyróżniamy dwa typy zadań projektowych.
Obowiązkowymi do zaliczenia projektu jest realizacja 2-3 zadań programistycznych. Zadania realizowane są w grupach 2-3 osobowych (zależnie od stopnia trudności zadania i liczebności całej klasy laboratoryjnej).
Bardziej szczegółowo46 Olimpiada Biologiczna
46 Olimpiada Biologiczna Pracownia statystyczno-filogenetyczna Łukasz Banasiak i Jakub Baczyński 22 kwietnia 2017 r. Statystyka i filogenetyka / 30 Liczba punktów (wypełnia KGOB) PESEL Imię i nazwisko
Bardziej szczegółowoBioinformatyka 2 (BT172) Progresywne metody wyznaczania MSA: T-coffee
Bioinformatyka 2 (BT172) Wykład 5 Progresywne metody wyznaczania MSA: T-coffee Krzysztof Murzyn 14.XI.2005 PLAN WYKŁADU Ostatnio : definicje, zastosowania MSA, złożoność obliczeniowa algorytmu wyznaczania
Bardziej szczegółowoMultiSETTER: web server for multiple RNA structure comparison. Sandra Sobierajska Uniwersytet Jagielloński
MultiSETTER: web server for multiple RNA structure comparison Sandra Sobierajska Uniwersytet Jagielloński Wprowadzenie Budowa RNA: - struktura pierwszorzędowa sekwencja nukleotydów w łańcuchu: A, U, G,
Bardziej szczegółowoInstrukcja użytkownika NAUCZYCIELA AKADEMICKIEGO SYSTEMU ARCHIWIZACJI PRAC
Instrukcja użytkownika NAUCZYCIELA AKADEMICKIEGO SYSTEMU ARCHIWIZACJI PRAC 1. Logowanie do systemu ASAP Logowanie do systemu ASAP odbywa się na stronie www. asap.pwsz-ns.edu.pl W pola login i hasło znajdujące
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie. Ewolucja Znaczenie ogólne: zmiany zachodzące stopniowo w czasie W biologii ewolucja biologiczna W astronomii i kosmologii ewolucja gwiazd i wszechświata
Bardziej szczegółowoWstęp do Biologii Obliczeniowej
Wstęp do Biologii Obliczeniowej Zagadnienia na kolokwium Bartek Wilczyński 5. czerwca 2018 Sekwencje DNA i grafy Sekwencje w biologii, DNA, RNA, białka, alfabety, transkrypcja DNA RNA, translacja RNA białko,
Bardziej szczegółowoProwadzenie przewodów w szafie
Prowadzenie przewodów w szafie Zasady SEE pozwala wykonać automatyczne prowadzenie przewodów pomiędzy wstawionymi aparatami (widokami aparatów) na rysunkach szaf, tzn. Okablowanie wewnętrzne. Program oblicza
Bardziej szczegółowoWykład 5 Dopasowywanie lokalne
Wykład 5 Dopasowywanie lokalne Dopasowanie par (sekwencji) Dopasowanie globalne C A T W A L K C A T W A L K C O W A R D C X X O X W X A X R X D X Globalne dopasowanie Schemat punktowania (uproszczony)
Bardziej szczegółowoMatematyka grupa Uruchom arkusz kalkulacyjny. 2. Wprowadź do arkusza kalkulacyjnego wartości znajdujące się w kolumnach A i B.
Zadanie nr 1 Matematyka grupa 2 Wykonaj poniższe czynności po kolei. 1. Uruchom arkusz kalkulacyjny. 2. Wprowadź do arkusza kalkulacyjnego wartości znajdujące się w kolumnach A i B. A B 32 12 58 45 47
Bardziej szczegółowoBIOINFORMATYKA. edycja 2016 / wykład 11 RNA. dr Jacek Śmietański
BIOINFORMATYKA edycja 2016 / 2017 wykład 11 RNA dr Jacek Śmietański jacek.smietanski@ii.uj.edu.pl http://jaceksmietanski.net Plan wykładu 1. Rola i rodzaje RNA 2. Oddziaływania wewnątrzcząsteczkowe i struktury
Bardziej szczegółowoKadry Optivum, Płace Optivum
Kadry Optivum, Płace Optivum Jak seryjnie przygotować wykazy absencji pracowników? W celu przygotowania pism zawierających wykazy nieobecności pracowników skorzystamy z mechanizmu Nowe wydruki seryjne.
Bardziej szczegółowoBudowanie drzewa filogenetycznego
Szkoła Festiwalu Nauki 134567 Wojciech Grajkowski Szkoła Festiwalu Nauki, ul. Ks. Trojdena 4, 02-109 Warszawa www.sfn.edu.pl sfn@iimcb.gov.pl Budowanie drzewa filogenetycznego Cel Ćwiczenie polega na budowaniu
Bardziej szczegółowo5.4. Tworzymy formularze
5.4. Tworzymy formularze Zastosowanie formularzy Formularz to obiekt bazy danych, który daje możliwość tworzenia i modyfikacji danych w tabeli lub kwerendzie. Jego wielką zaletą jest umiejętność zautomatyzowania
Bardziej szczegółowooperacje porównania, a jeśli jest to konieczne ze względu na złe uporządkowanie porównywanych liczb zmieniamy ich kolejność, czyli przestawiamy je.
Problem porządkowania zwanego również sortowaniem jest jednym z najważniejszych i najpopularniejszych zagadnień informatycznych. Dane: Liczba naturalna n i ciąg n liczb x 1, x 2,, x n. Wynik: Uporządkowanie
Bardziej szczegółowoInstrukcja Użytkownika (Nauczyciel Akademicki) Akademickiego Systemu Archiwizacji Prac
Instrukcja Użytkownika (Nauczyciel Akademicki) Akademickiego Systemu Archiwizacji Prac Akademicki System Archiwizacji Prac (ASAP) to nowoczesne, elektroniczne archiwum prac dyplomowych zintegrowane z systemem
Bardziej szczegółowoWybrane podstawowe rodzaje algorytmów
Wybrane podstawowe rodzaje algorytmów Tomasz Głowacki tglowacki@cs.put.poznan.pl Zajęcia finansowane z projektu "Rozwój i doskonalenie kształcenia na Politechnice Poznańskiej w zakresie technologii informatycznych
Bardziej szczegółowoProgramowanie w języku C++ Agnieszka Nowak Brzezińska Laboratorium nr 2
Programowanie w języku C++ Agnieszka Nowak Brzezińska Laboratorium nr 2 1 program Kontynuujemy program który wczytuje dystans i ilości paliwa zużytego na trasie, ale z kontrolą danych. A więc jeśli coś
Bardziej szczegółowoEwolucjonizm NEODARWINIZM. Dr Jacek Francikowski Uniwersyteckie Towarzystwo Naukowe Uniwersytet Śląski w Katowicach
Ewolucjonizm NEODARWINIZM Dr Jacek Francikowski Uniwersyteckie Towarzystwo Naukowe Uniwersytet Śląski w Katowicach Główne paradygmaty biologii Wspólne początki życia Komórka jako podstawowo jednostka funkcjonalna
Bardziej szczegółowoPodstawy biologii. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja.
Podstawy biologii Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja. Materiał genetyczny Materiałem genetycznym są kwasy nukleinowe Materiałem genetycznym organizmów komórkowych jest kwas deoksyrybonukleinowy
Bardziej szczegółowoOPROGRAMOWANIE DEFSIM2
Politechnika Warszawska Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych OPROGRAMOWANIE DEFSIM2 Instrukcja użytkownika mgr inż. Piotr Trochimiuk, mgr inż. Krzysztof Siwiec, prof. nzw. dr hab. inż. Witold Pleskacz
Bardziej szczegółowoCLUSTERING. Metody grupowania danych
CLUSTERING Metody grupowania danych Plan wykładu Wprowadzenie Dziedziny zastosowania Co to jest problem klastrowania? Problem wyszukiwania optymalnych klastrów Metody generowania: k centroidów (k - means
Bardziej szczegółowoplezjomorfie: podobieństwa dziedziczone po dalszych przodkach (c. atawistyczna)
Podobieństwa pomiędzy organizmami - cechy homologiczne: podobieństwa wynikające z dziedziczenia - apomorfie: podobieństwa dziedziczone po najbliższym przodku lub pojawiająca się de novo (c. ewolucyjnie
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawy wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji. Podstawy wspólne pochodzenie. Ewolucja biologiczna } Znaczenie ogólne: } proces zmian informacji genetycznej (częstości i rodzaju alleli), } które to zmiany są przekazywane z pokolenia
Bardziej szczegółowoArkusz kalkulacyjny Excel
Arkusz kalkulacyjny Excel Ćwiczenie 1. Sumy pośrednie (częściowe). POMOC DO ĆWICZENIA Dzięki funkcji sum pośrednich (częściowych) nie jest konieczne ręczne wprowadzanie odpowiednich formuł. Dzięki nim
Bardziej szczegółowoMenu Plik w Edytorze symboli i Edytorze widoku aparatów
Menu Plik w Edytorze symboli i Edytorze widoku aparatów Informacje ogólne Symbol jest przedstawieniem graficznym aparatu na schemacie. Oto przykład przekaźnika: Widok aparatu jest przedstawieniem graficznym
Bardziej szczegółowoMetody eksploracji danych Laboratorium 1. Weka + Python + regresja
Metody eksploracji danych Laboratorium 1 Weka + Python + regresja Zasoby Cel Metody eksploracji danych Weka (gdzieś na dysku) Środowisko dla języka Python (Spyder, Jupyter, gdzieś na dysku) Zbiory danych
Bardziej szczegółowoAlgorytmy rozpoznawania obrazów. 11. Analiza skupień. dr inż. Urszula Libal. Politechnika Wrocławska
Algorytmy rozpoznawania obrazów 11. Analiza skupień dr inż. Urszula Libal Politechnika Wrocławska 2015 1 1. Analiza skupień Określenia: analiza skupień (cluster analysis), klasteryzacja (clustering), klasyfikacja
Bardziej szczegółowoWyszukiwanie informacji w internecie. Nguyen Hung Son
Wyszukiwanie informacji w internecie Nguyen Hung Son Jak znaleźć informację w internecie? Wyszukiwarki internetowe: Potężne machiny wykorzystujące najnowsze metody z różnych dziedzin Architektura: trzy
Bardziej szczegółowoZadanie 10. Stosowanie dokumentu głównego do organizowania dużych projektów
Zadanie 10. Stosowanie dokumentu głównego do organizowania dużych projektów Za pomocą edytora Word można pracować zespołowo nad jednym dużym projektem (dokumentem). Tworzy się wówczas dokument główny,
Bardziej szczegółowoRycina 1. Zasięg i zagęszczenie łosi (liczba osobników/1000 ha) w Polsce w roku 2010 oraz rozmieszczenie 29 analizowanych populacji łosi.
Ryciny 193 Rycina 1. Zasięg i zagęszczenie łosi (liczba osobników/1000 ha) w Polsce w roku 2010 oraz rozmieszczenie 29 analizowanych populacji łosi. Na fioletowo zaznaczone zostały populacje (nr 1 14)
Bardziej szczegółowoAby przejść do edycji w tym module należy wybrać zakładkę "Dla Pracowników" -> "Sprawdziany".
Sprawdziany Sprawdziany Moduł "Sprawdziany" oferuje osobom prowadzącym zajęcia wygodny sposób informowania studentów o wynikach/ocenach jakie uzyskali (np. z kartkówek, różnego rodzaju zadań, ogólne jakie
Bardziej szczegółowoKopiowanie, przenoszenie plików i folderów
Kopiowanie, przenoszenie plików i folderów Pliki i foldery znajdujące się na dysku można kopiować lub przenosić zarówno w ramach jednego dysku jak i między różnymi nośnikami (np. pendrive, karta pamięci,
Bardziej szczegółowoColDis Poradnik użytkownika
ColDis Poradnik użytkownika Jak zrobić generację faktur najmu Data publikacji: 2011-06-15 Projekt: ColDis Wersja dokumentu: 1.0 Autor: Jakub Kusowski Podręcznik użytkownika jak zrobić generację faktur
Bardziej szczegółowoEwolucja molekularna człowieka okiem bioinformatyka. Justyna Wojtczak Jarosław Jeleniewicz
Ewolucja molekularna człowieka okiem bioinformatyka Justyna Wojtczak Jarosław Jeleniewicz Informatyka w biologii - bioinformatyka Jest to szeroka dziedzina zajmująca się tworzeniem zaawansowanych baz danych,
Bardziej szczegółowoKwerenda. parametryczna, z polem wyliczeniowym, krzyżowa
Kwerenda parametryczna, z polem wyliczeniowym, krzyżowa Operatory stosowane w wyrażeniach pól wyliczeniowych Przykład: wyliczanie wartości w kwerendach W tabeli Pracownicy zapisano wartości stawki godzinowej
Bardziej szczegółowoSpis treści. Analiza Ryzyka Instrukcja Użytkowania
Maj 2013 Spis treści 1. Wprowadzenie... 3 2. Podstawy prawne... 4 3. Zasada działania programu... 6 4. Zgodność z analizą zagrożeń... 7 5. Opis programu... 8 5.1. Menu Górne... 9 5.2. Status... 10 5.3.
Bardziej szczegółowoUWAGA BARDZO WAŻNE PROSIMY O ZWRÓCENIE NA TO SZCZEGÓLNEJ UWAGI
Załącznik nr 1 do komunikatu Materiał pomocniczy dotyczący sposobu wydrukowania załącznika/specyfikacji do faktury/rachunku przy pomocy aplikacji Portal Świadczeniodawcy przeznaczony dla Świadczeniodawców
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie. Informacje Kontakt: Paweł Golik Instytut Genetyki i Biotechnologii, Pawińskiego 5A pgolik@igib.uw.edu.pl Informacje, materiały: http://www.igib.uw.edu.pl/
Bardziej szczegółowoDopasowania par sekwencji DNA
Dopasowania par sekwencji DNA Tworzenie uliniowień (dopasowań, tzw. alignmentów ) par sekwencji PSA Pairwise Sequence Alignment Dopasowania globalne i lokalne ACTACTAGATTACTTACGGATCAGGTACTTTAGAGGCTTGCAACCA
Bardziej szczegółowoJak przygotować i wydrukować strony arkuszy ocen z wynikami klasyfikacji końcowej oraz świadectwa ukończenia szkoły?
UONET+ Jak przygotować i wydrukować strony arkuszy ocen z wynikami klasyfikacji końcowej oraz świadectwa ukończenia szkoły? Przewodnik Jeśli w systemie UONET+ administrator, sekretarz szkoły oraz wychowawcy
Bardziej szczegółowoSYSTEMY OPERACYJNE I SIECI KOMPUTEROWE
SYSTEMY OPERACYJNE I SIECI KOMPUTEROWE WINDOWS 1 SO i SK/WIN 006 Wydajność systemu 2 SO i SK/WIN Najprostszym sposobem na poprawienie wydajności systemu, jeżeli dysponujemy zbyt małą ilością pamięci RAM
Bardziej szczegółowoFilogenetyka molekularna I. Krzysztof Spalik Zakład Filogenetyki Molekularnej i Ewolucji
Filogenetyka molekularna I Krzysztof Spalik Zakład Filogenetyki Molekularnej i Ewolucji 3 Literatura Krzysztof Spalik, Marcin Piwczyński (2009), Rekonstrukcja filogenezy i wnioskowanie filogenetyczne w
Bardziej szczegółowoFilogenetyka molekularna I. Krzysztof Spalik
Filogenetyka molekularna I Krzysztof Spalik Literatura Krzysztof Spalik, Marcin Piwczyński (2009), Rekonstrukcja filogenezy i wnioskowanie filogenetyczne w badaniach ewolucyjnych, Kosmos 58(3-4): 485-498
Bardziej szczegółowoProgramowanie genetyczne, gra SNAKE
STUDENCKA PRACOWNIA ALGORYTMÓW EWOLUCYJNYCH Tomasz Kupczyk, Tomasz Urbański Programowanie genetyczne, gra SNAKE II UWr Wrocław 2009 Spis treści 1. Wstęp 3 1.1. Ogólny opis.....................................
Bardziej szczegółowoUONET+ moduł Dziennik. Praca z rozkładami materiału nauczania
UONET+ moduł Dziennik Praca z rozkładami materiału nauczania System UONET+ gromadzi stosowane w szkole rozkłady materiału nauczania. Dzięki temu nauczyciele mogą korzystać z nich wprowadzając tematy lekcji.
Bardziej szczegółowoFilogenetyka molekularna I
2 Literatura Krzysztof Spalik, Marcin Piwczyński (2009), Rekonstrukcja filogenezy i wnioskowanie filogenetyczne w badaniach ewolucyjnych, Kosmos 58(3-4): 485-498 Filogenetyka molekularna I John C. Avise
Bardziej szczegółowo4.2. Ustawienia programu
4.2. Ustawienia programu Zmiana wielkości dokumentu Pracując w programie MS Excel 2010 niejednokrotnie doświadczysz sytuacji, w której otwarty przez Ciebie arkusz nie będzie mieścił się na ekranie monitora.
Bardziej szczegółowoObsługa systemu OGNIVO w aplikacji Kancelaria Komornika
Obsługa systemu OGNIVO w aplikacji Kancelaria Komornika Rozoczęcie korzystania z modułu odpowiedzialnego za systemu OGNIVO wymaga prawidłowej konfiguracji aplikacji Kancelaria Komornika oraz zainstalowania
Bardziej szczegółowoPrezentacja multimedialna MS PowerPoint 2010 (podstawy)
Prezentacja multimedialna MS PowerPoint 2010 (podstawy) Cz. 4. Animacje, przejścia, pokaz slajdów Dzięki animacjom nasza prezentacja może stać się bardziej dynamiczna, a informacje, które chcemy przekazać,
Bardziej szczegółowoJak dopasować pola szablonu świadectwa, aby na stronie z wynikami klasyfikacji rocznej poprawnie drukowały się długie nazwy przedmiotów?
UONET+ Jak dopasować pola szablonu świadectwa, aby na stronie z wynikami klasyfikacji rocznej poprawnie drukowały się długie nazwy przedmiotów? Jeśli w oddziale występują przedmioty, które mają długie
Bardziej szczegółowoFinanse VULCAN. Jak wprowadzić fakturę sprzedaży?
Finanse VULCAN Jak wprowadzić fakturę sprzedaży? Wprowadzanie nowej faktury sprzedaży 1. Zaloguj się do Platformy VULCAN jako księgowy i uruchom aplikację Finanse VULCAN. 2. Na wstążce przejdź do widoku
Bardziej szczegółowoPodstawy biologii. Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja.
Podstawy biologii Informacja genetyczna. Co to jest ewolucja. Zarys biologii molekularnej genu Podstawowe procesy genetyczne Replikacja powielanie informacji Ekspresja wyrażanie (realizowanie funkcji)
Bardziej szczegółowoSekretariat Optivum. Import danych z Arkusza Optivum do Sekretariatu Optivum
Sekretariat Optivum Import danych z Arkusza Optivum do Sekretariatu Optivum Podstawą funkcjonowania szkoły w kolejnych latach szkolnych są arkusze organizacyjne szkoły. Jeśli do przygotowania tego dokumentu
Bardziej szczegółowoKlawisze szybkiego wyboru układu drabinkowego
Klawisze szybkiego wyboru układu drabinkowego lub Styk normalnie otwarty ( lub [ Cewka \ lub / Styk normalnie zamknięty = Połączenie poziome (Shift + \) Alt N Alt P Alt F (plus nazwa) Ctrl PgUp Ctrl PgDn
Bardziej szczegółowoBioinformatyka Laboratorium, 30h. Michał Bereta mbereta@pk.edu.pl www.michalbereta.pl
Bioinformatyka Laboratorium, 30h Michał Bereta mbereta@pk.edu.pl www.michalbereta.pl 1 Filogenetyka molekularna wykorzystuje informację zawartą w sekwencjach aminokwasów lub nukleotydów do kontrukcji drzew
Bardziej szczegółowo2.8. Algorytmy, schematy, programy
https://app.wsipnet.pl/podreczniki/strona/38766 2.8. Algorytmy, schematy, programy DOWIESZ SIĘ co oznaczają pojęcia: algorytm, schemat blokowy, język programowania, jakie są sposoby obliczania największego
Bardziej szczegółowoBioinformatyka Laboratorium, 30h. Michał Bereta
Bioinformatyka Laboratorium, 30h Michał Bereta mbereta@pk.edu.pl www.michalbereta.pl 1 Wyszukiwanie sekwencji Jak wyszukad z baz danych bioinformatycznych sekwencje podobne do sekwencji zadanej (ang. query
Bardziej szczegółowoAKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE. QuIDE Quantum IDE PODRĘCZNIK UŻYTKOWNIKA
AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE QuIDE Quantum IDE PODRĘCZNIK UŻYTKOWNIKA Joanna Patrzyk Bartłomiej Patrzyk Katarzyna Rycerz jpatrzyk@quide.eu bpatrzyk@quide.eu kzajac@agh.edu.pl
Bardziej szczegółowoSPIS ILUSTRACJI, BIBLIOGRAFIA
SPIS ILUSTRACJI, BIBLIOGRAFIA Ćwiczenie 1 Automatyczne tworzenie spisu ilustracji 1. Wstaw do tekstu roboczego kilka rysunków (WSTAWIANIE OBRAZ z pliku). 2. Ustaw kursor w wersie pod zdjęciem i kliknij
Bardziej szczegółowoInstrukcja importu dokumentów z programu Fakt do programu Płatnik 5.01.001
1 Instrukcja importu dokumentów z programu Fakt do programu Płatnik 5.01.001 I. EKSPORT DANYCH Z PROGRAMU FAKT DO PŁATNIKA...2 I.1. WYSYŁANIE DEKLARACJI Z PROGRAMU FAKT....2 I.2. KATALOGI I ŚCIEŻKI DOSTĘPU....2
Bardziej szczegółowoUONET+ moduł Dziennik
UONET+ moduł Dziennik Jak modyfikować czcionkę na świadectwach, aby poprawnie drukowały się oceny opisowe uczniów? Przygotowując w systemie UONET+ świadectwa dla uczniów klas I-III szkoły podstawowej,
Bardziej szczegółowoDodatek Solver Teoria Dodatek Solver jest częścią zestawu poleceń czasami zwaną narzędziami analizy typu co-jśli (analiza typu co, jeśli?
Dodatek Solver Teoria Dodatek Solver jest częścią zestawu poleceń czasami zwaną narzędziami analizy typu co-jśli (analiza typu co, jeśli? : Proces zmieniania wartości w komórkach w celu sprawdzenia, jak
Bardziej szczegółowoZapisywanie algorytmów w języku programowania
Temat C5 Zapisywanie algorytmów w języku programowania Cele edukacyjne Zrozumienie, na czym polega programowanie. Poznanie sposobu zapisu algorytmu w postaci programu komputerowego. Zrozumienie, na czym
Bardziej szczegółowo4.3 Grupowanie według podobieństwa
4.3 Grupowanie według podobieństwa Przykłady obiektów to coś więcej niż wektory wartości atrybutów. Reprezentują one poszczególne rasy psów. Ważnym pytaniem, jakie można sobie zadać, jest to jak dobrymi
Bardziej szczegółowoĆwiczenie: Wprowadzenie do obsługi programu statystycznego SAS Enterprise Guide. Statystyka opisowa w SAS Enterprise Guide.
Ćwiczenie: Wprowadzenie do obsługi programu statystycznego SAS Enterprise Guide. Statystyka opisowa w SAS Enterprise Guide. 1. Załóż we własnym folderze podfolder o nazwie cw2 i przekopiuj do niego plik
Bardziej szczegółowoImport limitów urlopowych / nowy rok
Import limitów urlopowych / nowy rok 1. Wstęp Limity urlopowe pracowników w BeeOffice można zbiorczo dodawać lub aktualizować przy pomocy importu danych z pliku Excel. Jednym z typowych scenariuszy do
Bardziej szczegółowo