16. NARZĄD ZĘBOWY CZ. II. STRUKTURY NIEZMINERALIZOWANE Miazga zęba
|
|
- Kazimiera Maj
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 16. NARZĄD ZĘBOWY CZ. II. STRUKTURY NIEZMINERALIZOWANE Miazga zęba Tworzy ją tkanka łączna galaretowata, podobna do galarety Whartona pępowiny, wypełniająca komorę i kanał zęba. Miazga łączy się z ozębną i dalszym otoczeniem przez otwór wierzchołkowy, który stanowi miejsce wejścia i wyjścia naczyń krwionośnych oraz pęczków nerwowych Istota podstawowa miazgi Obfita, silnie uwodniona istota podstawowa miazgi jest bogata w glikozaminoglikany oraz proteoglikany, stąd barwi się zasadochłonnie. W dojrzałym zębie głównym jej składnikiem jest kwas hialuronowy (ponad 50 %), pozostałą część stanowią proteoglikany, podobne do występujących w zębinie, zawierające siarczany dermatanu i siarczany chondroityny w proporcji 2:1. Stwarzają one środowisko wiąŝące wodę, regulują ponadto tworzenie włókien, a związany z błoną komórkową syndekan pośredniczy w oddziaływaniu czynników wzrostu na komórki miazgi. Z białek niekolagenowych o charakterze adhezyjnym występują: fibronektyna, tenescyna oraz laminina, która oprócz typowej lokalizacji, opłaszcza odontoblasty i ich wypustki. Macierz zawiera ponadto enzymy, w tym metaloproteinazy i ich inhibitory oraz stanowi środowisko transportu licznych czynników regulacyjnych, wydzielanych zarówno przez komórki miejscowe (odontoblasty, fibrocyty, śródbłonki naczyń) jak i komórki napływowe Włókna miazgi W miazdze występują wyłącznie włókna zbudowane z kolagenu. Nie tworzą one pęczków, ich fibryle są cienkie (50 um) a włókna przebiegają bezładnie w formie pilśni, najgęstszej w środkowym obszarze miazgi. W większości są zbudowane z kolagenu typu I, ale występują teŝ znaczne ilości kolagenu typu III (ok. 40%) oraz niewielka domieszka kolagenów typu V i VI. W miazdze spotyka się teŝ fibryle grubości ok. 15 nm, zbudowane z fibryliny, brak jednak uformowanych włókien spręŝystych Komórki miazgi Odontoblasty. Na powierzchni miazgi, na granicy z zębiną występują wysokie (ok. 50 um.), wąskie odontoblasty, ułoŝone palisadowato na kształt nabłonka. Ich jądra układają się na róŝnych poziomach, stąd warstwa odontoblastów, szczególnie w koronie (gdzie komórki są wyŝsze), ma charakterystyczny ząbkowany wygląd. Posiadają one wypustki trzech rodzajów: (1) długa wypustka (czasem więcej niŝ jedna) odchodząca od szczytu komórki, wchodzi do kanalika zębinowego i biegnie w jego obrębie jako włókno Tomesa; (2) krótkie wypustki boczne łączą odontoblasty między sobą; (3) wypustka miazgowa odchodząca od podstawy komórki wchodzi w głąb miazgi. Między odontoblastami przechodzą grube włókna srebrochłonne zwane włóknami spiralnymi Korffa, które występują w zewnętrznych warstwach miazgi i zakotwiczają się w zębinie. Błona komórkowa odontoblastów zawiera: cząstki adhezyjne: integryny i osteokadheryny, liczne receptory: 1
2 - regulujące róŝnicowanie (receptory Notch 2) - regulujące czynność (receptory dla TGF - związane z regulacją wydzielania, receptory dla PDGF, receptory dla białek zapalnych produkowanych przez makrofagi, receptory dla szeregu innych, produkowanych miejscowo cytokin i neuropeptydów oraz dla wytwarzanych poza miazgą hormonów, w tym sterydowych). Między odontoblastami występują wszystkie typy połączeń (nie tworzące obwódek); szczególnie liczne są neksusy, łączące odontoblasty między sobą oraz z fibrobrocytami Komórki napływowe. W miazdze spotykamy ponadto komórki napływowe: limfocyty obu typów i o róŝnej charakterystyce, makrofagi i granulocyty, których ilość gwałtownie zwiększa się w stanach zapalnych; a takŝe nieliczne plazmocyty i mastocyty. Aktywacja makrofagów prowadzi do zwiększenia wydzielania interleukin prozapalnych, oddziaływujących na wszystkie elementy komórkowe miazgi (odontoblasty, fibrocyty, komórki ściany naczyniowej, włókna nerwowe). Stałym składnikiem miazgi są komórki prezentujące antygen (dendrytyczn) zlokalizowane głównie w warstwie odontoblastów. Wysyłają one wypustki do początkowych, najszerszych odcinków kanalików zębinowych. Pozwala to na wcześniejsze uruchomienie reakcji obronnych na patogeny, przed ich wniknięciem do miazgi. W miazdze występują takŝe mezenchymatyczne komórki macierzyste (ich niszą są obszary okołonaczyniowe). Komórki te mogą się róŝnicować w odontoblasty oraz uczestniczyć w procesie angiogenezy. Proces róŝnicowania jest kierowany przez czynniki podobne do regulujących rekrutację odontoblastów podczas morfogenezy zęba. Zostaje on zapoczątkowany przez aktywację genów dla DSPP i wczesnych genów osteogenezy (Msx-1, Msx-2, PAX-9). Dalsze róŝnicowanie w kierunku odontoblastów (względnie komórek odontoblastopodobnych) jest kontrolowane przez czynniki morfogenetyczne i czynniki wzrostu takie jak BMP2, BMP4 oraz TGF-β. Τen ostatni, w przypadku produkcji zębiny odczynowej, wpływa na jej rodzaj: kanalikowy lub bezkanalikowy (podobny do tkanki kostnej) Unaczynienie miazgi. Miazga jest silnie unaczyniona. Drobne tętnice, wchodzące przez otwór korzeniowy, a takŝe przez jego boczne odgałęzienia, biegną wzdłuŝ przewodu korzeniowego i rozpadają się na naczynia włosowate tworzące sieć (silniej rozwiniętą w miazdze komory) i szczególnie gęstą u podstawy odontoblastów. Pętle włośniczek wnikają równieŝ między odontoblasty aŝ do granicy z prezębiną; w tych obszarach występują kapilary typu okienkowego, pozostała część miazgi posiada kapilary typu ciągłego. śyły miazgowe, a takŝe tętnice są cienkościenne i łączą się licznymi anastomozami. W części koronowej miazgi brak jest naczyń limfatycznych. Płyn tkankowy, który nie uległ drenaŝowi Ŝylnemu, przemieszcza się do przywierzchołkowej części korzenia, skąd zbierają go limfatyczne naczynia kapilarne Unerwienie miazgi Miazga jest równieŝ silnie unerwiona. Wnika do niej, we wspólnych pęczkach z naczyniami, około 2000 włókien, w większości (ok %) bezrdzennych. Włókna tworzą w części zewnętrznej miazgi dwa, połączone ze sobą sploty: splot Raschkowa leŝący pod warstwą odontoblastów oraz drugi, tzw. splot brzeŝny, zlokalizowany pomiędzy odontoblastami i tworzący sieć włókien nad nimi (pod prezębiną), który zawiera włókna bezosłonkowe (tracą osłonkę mielinową, a następnie równieŝ osłonkę Schwanna). Splot ten stanowi źródło włókien wchodzących do kanalików zębinowych i odpowiedzialnych za natychmiastowy ostry ból. 2
3 Włókna innego typu obecne w miazdze odpowiadają za ciągły ból ćmiący, występujący w jej stanach zapalnych. Część włókien bezrdzennych (wegetatywnych) ma działanie naczynioruchowe (skurczowe) i kończy się w ścianie naczyń. Włókna nerwowe miazgi uwalniają kilkanaście typów neuroprzekaźników, w tym obkurczające naczynia aminy biogenne (noradrenalina) i neuropeptydy (neuropeptyd Y), a ponadto inne neuropeptydy (CGRP, substancja P) poszerzające naczynia, nasilające podziały fibroblastów i aktywność wydzielniczą zarówno fibroblastów jak i odontoblastów. Neuroprzekaźniki i cytokiny regulują równieŝ czynność śródbłonków naczyniowych Obszary miazgi Elementy miazgi nie są równomiernie rozmieszczone: moŝna w niej wyróŝnić dwie strefy bogate w komórki przedzielone strefą bezkomórkową. Są to, zaczynając od zewnątrz: strefa odontoblastów ułoŝonych w koronie wieloszeregowo, a w korzeniu w jednym szeregu. Między odontoblastami występują komórki dendrytyczne, włókna Korffa i włókna nerwowe; strefa bezkomórkowa Weila: jasno zabarwiona, uboga w komórki, ale zawierająca liczne wypustki odontoblastów i fibroblastów, naczynia włosowate i włókna nerwowe. W wewnętrznych rejonach tej strefy i w strefie następnej leŝy splot Raschkowa. Przez obszar tej strefy przechodzą włókna Korffa; strefa bogatokomórkowa (pośrednia), która stanowi zagęszczenie komórek na obwodzie pozostałego obszaru miazgi, zwanego miazgą właściwą. Zawiera ona elementy sieci kapilarnej i splotu Raschowa. Charakter komórkowy nadają tej strefie zarówno komórki miazgi, jak i śródbłonki naczyń oraz komórki Schwanna włókien nerwowych. Opisane strefy miazgi widać wyraźnie tylko w preparatach części koronowej zęba Ozębna Tworzy ją tkanka łączna wypełniająca szczelinę między korzeniem zęba a kością zębodołu. Szerokość szczeliny, a zatem i grubość ozębnej wynosi ok. 0,3 mm i jest większa w okolicy szyjki zęba niŝ w okolicy szczytu; wraz z wiekiem ulega zwęŝeniu, co moŝe prowadzić do powstania lokalnych kościozrostów. Ozębna spełnia dwie podstawowe czynności: mechaniczną, bowiem mocuje ząb w zębodole, i metaboliczną, gdyŝ odŝywia cement i kość zębodołu (w tym zakresie jej rola jest identyczna z okostną). Ozębną tworzą dwa typy tkanki łącznej: tkanka łączna zbita o układzie regularnym, która tworzy więzadła (aparat więzadłowy) zęba oraz tkanka łączna wiotka bogata w komórki, naczynia i nerwy. Inaczej jednak, niŝ w tkance łącznej właściwej innych okolic, róŝnice między tkanką tworzącą więzadła (bardziej zbitą) i tkanką międzywięzadłową (luźniejszą) ozębnej, mają prawie wyłącznie charakter ilościowy. Stąd, całą zawartość przestrzeni okołozębowej określa się często jednym terminem: więzadło okołozębowe. Wytrzymałość mechanicznego połączenia zęba i zębodołu (szczególnie na wklinowanie) zaleŝy od trzech składowych błony ozębnej: włókien kolagenowych tworzących aparat więzadłowy; nieściśliwej istoty podstawowej, która ponadto dzięki silnemu uwodnieniu wykazuje dodatnie ciśnienie; jest to równieŝ istotny czynnik ruchu zęba ku powierzchni, w procesie jego wyrzynania; duŝej zawartość krwi w charakterystycznych dla ozębnej szerokich naczyniach, tworzących rodzaj poduszki hydraulicznej. 3
4 Włókna ozębnej W ozębnej dominują włókna kolagenowe zbudowane z cienkich fibryli (50 nm), tworzących pęczki grubości kilku mikrometrów (zwane włóknami głównymi), ułoŝone w obszarach więzadłowych równolegle do siebie. Między fibrylami występuje większa niŝ w klasycznych więzadłach ilość istoty podstawowej. Pęczki zakotwiczają się z jednej strony w kości zębodołu, a z drugiej w cemencie (włókna Sharpeya) i są szczególnie liczne blisko rąbka zębodołu. Oprócz kolagenu typu I występuje równieŝ w znacznych ilościach kolagen typu III (ok. 25%). Nie tworzy on osobnych włókien, ale wchodzi w skład pęczków kolagenowych, w których oba typy kolagenu są związane silnymi wiązaniami chemicznymi. To niezwykłe zjawisko moŝe wynikać z bardzo szybkiej, niespotykanej gdzie indziej, wymiany kolagenu w ozębnej: włókna są rozkładane i następnie ponownie łączone w ich częściach środkowych. UmoŜliwia to przesuwanie korzenia względem ściany zębodołu w trakcie wykłuwania się zęba, a w okresie późniejszym zapewnia stałą odnowę aparatu więzadłowego podlegającego bardzo znacznym obciąŝeniom. W trakcie tej odnowy włókna nigdy nie są oddzielane od tkanek twardych, gdyŝ ich ponowne umocowanie wymagałoby przebudowy kości względnie cementu. Przestrzenie między więzadłami wypełnia bardziej wiotka tkanka łączna zawierająca fibryle podobnej grubości, ale rozłoŝone rzadziej i mniej regularnie. Ze względu na ułoŝenie włókien wyróŝniamy trzy grupy więzadeł o odmiennym przebiegu: więzadła skośne (zawieszające): są najliczniejsze i występują prawie na całej długości korzenia. Skierowane są one ukośnie od ściany zębodołu w dół do korzenia i opierają się naciskowi, głównej sile działającej na ząb, przeciwdziałając jego wklinowaniu w zębodół; więzadło wachlarzowate: odchodzi od wierzchołka korzenia i przyczepia się do dna zębodołu. Zapobiega ono wysuwaniu się zęba z zębodołu; więzadło pierścieniowe: otacza okolicę szyjki zęba i łączy cement z kością szczytu wyrostka zębodołowego. Górna część tego więzadła, odchodząca blisko granicy ze szkliwem, jest wyodrębniana jako oddzielne więzadło cementowo-dziąsłowe i zakotwicza się w blaszce właściwej dziąsła. Więzadło pierścieniowe ogranicza boczne ruchy zęba i wraz ze złączem nabłonkowo-szkliwnym (p. dalej) zamyka szczelinę pomiędzy zębem a zębodołem od góry i zabezpiecza ozębną przed wtargnięciem drobnoustrojów Istota podstawowa ozębnej Jest obfita, nawet w więzadłowych pęczkach kolagenowych zajmuje blisko 2/3 ich objętości. Głównymi składnikami są kwas hialuronowy, niskocząsteczkowe proteoglikany: fibromodulina, dekoryna, lumikan i wysokocząsteczkowy, tworzący agregaty wersikan. Istota podstawowa zawiera glikoproteidy adhezyjne (fibronektynę, tanescynę) umoŝliwiające przywieranie fibroblastów do włókien Komórki ozębnej Głównymi komórkami ozębnej są fibroblasty, które nie tylko wytwarzają włókna i macierz, ale takŝe produkują enzymy odpowiedzialne za przebudowę aparatu więzadłowego. Ponadto wytwarzają one szereg czynników zarówno autoregulacyjnych, jak i działających na inne komórki. 4
5 Fibroblasty ozębnej wykazują pewną specyficzność fenotypową tak w zakresie wydzielniczym, jak i odporności na apoptozę (produkują czynniki hamujące ten proces). Stress mechaniczny nasila produkcję czynników regulacyjnych zwiększa wydzielanie przez fibroblasty proteoglikanów, które z kolei wpływają na fibrogenezę. Do komórek związanych lokalizacyjnie i/lub czynnościowo z ozębną naleŝą komórki cemento- i osteogenne, cementoblasty, osteoblasty i osteoklasty, które pokrywają powierzchnię cementu i tkanki kostnej, a takŝe uczestniczą w ich przebudowie. Komórki te (podobnie jak fibroblasty) produkują prostaglandynę PGE 2, która hamuje aktywację metaloproteinaz przez interleukiny prozapalne. Ma to istotne znaczenie w ograniczaniu destrukcji układu więzadłowego w wyniku procesów zapalnych. Na terenie ozębnej występują ponadto, w zmiennej ilości, komórki napływowe: makrofagi, limfocyty, mastocyty i granulocyty. Jako pozostałość rozwojową spotyka się komórki nabłonkowe Malasseza, rozrzucone nierównomiernie w całej ozębnej. Ich wapniejące zespoły noszą nazwę pereł Malasseza. W komórkach tych zlokalizowano hormony peptydowe: CGRP, SP oraz VIP, co sugeruje ich czynność dokrewną. Posiadają blaszki podstawne, stąd w ozębnej identyfikuje się równieŝ kolagen typu IV Unaczynienie ozębnej Ozębna jest silnie unaczyniona. Krew dopływa (pomijając mały zakres naczyń pochodzenia dziąsłowego) przez tętnice zębodołowe górne i dolne, biegnące w kości i oddające szereg gałęzi wchodzących do ozębnej na róŝnej wysokości. Naczynia włosowate, szersze ok. trzykrotnie od przeciętnych, lokalizują się pomiędzy więzadłami i tworzą sieć otaczającą korzeń zęba. Wykazują ponadto lokalne poszerzenia, co czyni z ozębnej wręcz magazyn krwi. W obszarze szyjki zęba, kapilary tworzą okręŝne układy pętlowe, zaopatrujące rejon o szczególnym znaczeniu dla izolacji błony ozębnej od jamy ustnej. śyły biegną niezaleŝnie od tętnic, a ich układ jest szczególnie gęsty w otoczeniu wierzchołka zęba Unerwienie ozębnej Ozębna jest takŝe silnie unerwiona przez czuciowe i autonomiczne włókna nerwowe. Włókna dośrodkowe (zmielinizowane włókna czuciowe) naleŝą w większości do dwóch typów: włókna bólowe - reagują one na urazy mechaniczne, termiczne i zapalne; włókna przewodzące czucie z mechanoreceptorów (ciałek Ruffiniego) leŝących na powierzchni włókien kolagenowych i rejestrujących ich napięcie. Ozębna zawiera ich szczególnie duŝo, a ich układ jest odmienny w zaleŝności od połoŝenia zęba: zęby przednie reagują silniej na siły działające pionowo a zęby trzonowe na siły poziome. Stymulacja tych włókien ma zasadnicze znaczenie dla reakcji adaptacyjnych i naprawczych układu więzadłowego. Autonomiczne włókna bezrdzenne naleŝą do układu naczynioruchowego Dziąsło Jest tą częścią błony śluzowej jamy ustnej, która pokrywa wyrostki zębodołowe i otacza szyjki zębów. Podział na strefy oraz charakterystyka nabłonka błony śluzowej dziąsła zostały przedstawione uprzednio (p. rozdz. 13, Jama ustna ). 5
6 Topografia włókien kolagenowych dziąsła Blaszkę właściwą dziąsła buduje zbita tkanka łączna, zawierająca pęczki regularnie ułoŝonych włókien kolagenowych, stanowiących zakończenia kilku więzadeł; pęczki róŝnią się przebiegiem i punktami przyczepu. NaleŜą do nich: włókna więzadła cementowo-dziąsłowego o przebiegu poziomym; prostopadłe do nich włókna więzadła szczękowo-dziąsłowego, które zakotwicza dziąsło do kości w rejonie rąbka zębodołu. W obszarze dziąsła zlokalizowanym bliŝej szyjki dominują włókna leŝące poziomo, w pozostałej części występują włókna zakotwiczające o charakterystycznym wachlarzowatym przebiegu; włókna okręŝne, otaczające ząb w obrębie dziąsła brzeŝnego i międzyzębowego. Przyczepiają się do cementu i do wyrostka zębodołowego, mogą teŝ łączyć się z włóknami okręŝnymi sąsiednich zębów; włókna przegrodowe, biegnące poziomo między korzeniami zębów powyŝej rąbka zębodołu, łączą one zęby w uzębieniu; włókna półkoliste łączą cement sąsiednich zębów, biegnąc półkoliście w części wolnej dziąsła; dodatkowe układy włókien (włókna przezdziąsłowe, międzyzębowe, pionowe), łączące brodawki międzyzębowe, względnie stanowiące wzmocnienie juŝ wymienionych układów. Między pęczkami kolagenowymi znajduje się tkanka łączna mniej zbita, zawierająca większość komórek, w tym liczne mastocyty. W blaszce właściwej tej części dziąsła, która zwrócona jest do szyjki, występuje obszar szczególnie bogaty w limfocyty. Elementy istoty międzykomórkowej (włókna i macierz) są tu podobne do występujących w pozostałych obszarach błony śluzowej jamy ustnej Unaczynienie i unerwienie dziąsła W blaszce właściwej dziąsła występują podnabłonkowe sploty naczyniowe, szczególnie widoczne w rejonie szczeliny dziąsłowqej. RównieŜ w obszarze złącza szkliwnonabłonkowego (p. dalej) występuje podnabłonkowa sieć zbudowana z kapilarów i postkapilarów; są to miejsca tworzenia płynu rowka okołozębowego. Płyn ten zawiera białka osoczowe: albuminy, transferynę, IgG oraz szereg składników nie pochodzących z krwi. W przebiegu paradentozy, jego skład ulega znacznym modyfikacjom (na korzyść róŝnych białek pochodzenia lokalnego), co jest czułym wskaźnikiem zaawansowania i charakteru zmian patologicznych Unerwienie dziąsła nie odbiega, w zakresie charakteru włókien i rodzajów zakończeń nerwowych od innych obszarów wyściółki jamy ustnej Złącze szkliwno-nabłonkowe Dziąsło pokrywa nabłonek wielowarstwowy płaski. W miejscu, gdzie dziąsło styka się z szyjką zęba, nabłonek jest cieńszy, nierogowaciejący i schodzi po szkliwie w dół, tworząc na jego powierzchni, rodzaj silnie związanej ze szkliwem pochewki; obszar ten nosi nazwę złącza szkliwno-nabłonkowego. Nabłonek złącza ma niezwykły charakter: tworzy mocne półdesmosomowe połączenia na obu swych powierzchniach. Jedną powierzchnią łączy się (typowo) z blaszką podstawną, a przez nią z tkanką łączną błony śluzowej, drugą zaś ze szkliwem (zbudowanym prawie wyłącznie z fazy nieorganicznej, niemającym Ŝadnej zdolności do odnowy). Powstanie połączenia jest moŝliwe dzięki występowaniu na powierzchni szkliwa organicznej blaszki (pochodna błonki pierwotnej, tzw. wewnętrzna blaszka podstawna). Blaszka ta, mimo Ŝe jest wytworem nabłonka, nie zawiera większości 6
7 typowych składników: kolagenów typu IV i VII oraz perlekanu zasadniczego proteoglikanu blaszek podstawnych (w związku z tym nie posiada typowej struktury sieci molekularnej). Ma równieŝ odmienny skład laminin; zawiera znaczne ilości tylko jednej z nich (lamininy-5), która jest tu głównym ligandem dla integryn półdesmosomów. Same półdesmosomy są po obu stronach nabłonka identyczne, tak strukturalnie, jak i w zakresie wchodzących w ich skład białek. PowyŜej złącza, nabłonek jest nieco odsunięty od szkliwa i tworzy się rowek dziąsłowy, który wyznacza poziom szyjki klinicznej zęba. Rozdzielanie się złącza szkliwnonabłonkowego prowadzi do poszerzenia i pogłębienia rowka sziąsowego, powstania głębokiej kieszonki zębowej, a w krańcowych przypadkach do odsłonięcia szyjki anatomicznej. Zjawisko to towarzyszy paradentozie (przyzębicy). 7
1 NARZĄD ZĘBOWY CZ. II. STRUKTURY NIEZMINERALIZOWANE. 1. Miazga zęba
1 NARZĄD ZĘBOWY CZ. II. STRUKTURY NIEZMINERALIZOWANE 1. Miazga zęba Tworzy ją tkanka łączna galaretowata, wypełniająca komorę i kanał korzeniowy zęba. Miazga komunikuje się z ozębną i otoczeniem zęba przez
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Substancja międzykomórkowa
Funkcje tkanki łącznej: TKANKA ŁĄCZNA łączy, utrzymuje i podpiera inne tkanki pośredniczy w rozprowadzaniu tlenu, substancji odŝywczych i biologicznie czynnych w organizmie odpowiada za większość procesów
Bardziej szczegółowoWRAZ Z OTOCZENIEM to narząd zębowy TKANKI TWARDE: Zębina. TKANKI MIĘKKIE: - Miazga zęba. - Błona ozębna (więzadło zębowe) Dziąsło
Narząd zębowy część 1: Budowa i czynność tkanek zmineralizowanych (twardych): - zębina - szkliwo - cement ZĄB WRAZ Z OTOCZENIEM to narząd zębowy TKANKI TWARDE: * * Szkliwo * Cement TKANKI MIĘKKIE: - Miazga
Bardziej szczegółowotkanki zęba szkliwo zębina cement miazga ozębna Otoczenie zęba (przyzębie) dziąsło kość wyrostka zębodołowego Struktura szkliwa Pryzmaty szkliwne
NARZĄD ZĘBOWY Cz. I: Tkanki zmineralizowane Ogólny schemat budowy zęba wraz z otoczeniem Zmineralizowane tkanki zęba: zębina cement KORONA SZYJKA Niezmineralizowane tkanki zęba: KORZEŃ miazga ozębna Otoczenie
Bardziej szczegółowotkanki zęba szkliwo zębina cement miazga ozębna Otoczenie zęba (przyzębie) dziąsło kość wyrostka zębodołowego Struktura szkliwa Pryzmaty szkliwne
NARZĄD ZĘBOWY Cz. I: Tkanki zmineralizowane Ogólny schemat budowy zęba wraz z otoczeniem Zmineralizowane tkanki zęba: zębina cement KORONA SZYJKA Niezmineralizowane tkanki zęba: KORZEŃ miazga ozębna Otoczenie
Bardziej szczegółowoTemat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych.
Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. 1. Czym jest tkanka? To zespół komórek o podobnej budowie, które wypełniają w organizmie określone funkcje. Tkanki tworzą różne narządy, a te układy narządów.
Bardziej szczegółowoMechanizmy obronne narządu zębowego
Mechanizmy obronne narządu zębowego Mechanizmy obronne miazgi zęba Miazga zęba reaguje na inwazję bakterii z ogniska próchniczego Bakterie wnikają do miazgi przez kanaliki zębinowe Komórkami pierwszego
Bardziej szczegółowoOBWODOWY UKŁAD NERWOWY
KRĘGOSŁUP Cechy dzięki którym chroni rdzeń : Elastyczność połączeń międzykręgowych sprężystości krążków Krzywizny kręgosłupa Obszerne światło kanału kręgowego i OBWODOWY UKŁAD NERWOWY Nerwy łączą się z
Bardziej szczegółowoNARZĄD ZĘBOWY. Cz. III: Rozwój. Najwcześniejsze stadia rozwojowe* Główne stadia rozwojowe. Stadium pączka. Stadium czapeczki
NARZĄD ZĘBOWY Ząb rozwija się na styku dwóch tkanek: ektodermy (nabłonka) i ektomezenchymy*, które wzajemnie na siebie wpływają poprzez sekwencyjne sterowanie ekspresją genów i wytwarzanie substancji morfogenetycznych/sygnałowych
Bardziej szczegółowoTkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek (współpracujących ze sobą) o podobnej strukturze i funkcji. komórki. macierz zewnątrzkomórkowa
Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek (współpracujących ze sobą) o podobnej strukturze i funkcji komórki Tkanki macierz zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty roślin
Bardziej szczegółowoTkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki
Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki Tkanki macierz (matrix) zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty
Bardziej szczegółowoSkóra. - jest dużym i rozległym narządem, osiąga powierzchnię około 2 m 2. - u dorosłego człowieka waży 4-5 kg, co stanowi 6% masy ciała
Skóra - jest dużym i rozległym narządem, osiąga powierzchnię około 2 m 2 - u dorosłego człowieka waży 4-5 kg, co stanowi 6% masy ciała - grubość skóry jest zmienna i w zależności od okolicy ciała wynosi
Bardziej szczegółowoUkład kostny jest strukturą żywą, zdolną do:
FUNKCJE KOŚCI Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do: wzrostu adaptacji naprawy ROZWÓJ KOŚCI przed 8 tyg. życia płodowego szkielet płodu złożony jest z błon włóknistych i chrząstki szklistej po 8
Bardziej szczegółowoTkanka łączna jest najbardziej zróżnicowaną tkanką organizmu
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach TKANKA ŁĄCZNA Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich
Bardziej szczegółowoNARZĄD ZĘBOWY CZ. I: STRUKTURY ZMINERALIZOWANE ZĘBA
NARZĄD ZĘBOWY CZ. I: STRUKTURY ZMINERALIZOWANE ZĘBA U dorosłych występują 32 zęby noszące nazwę stałych. Zastępują one 20 zębów mlecznych, których wyrzynanie rozpoczyna się w wieku ok. 6 miesięcy (środkowe
Bardziej szczegółowoTkanki podporowe - chrząstka
Tkanki podporowe - chrząstka Własności mechaniczne tkanek podporowych zaleŝą od składu ich substancji międzykomórkowej. Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty
Bardziej szczegółowoTkanka nabłonkowa HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI)
HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) Elementy składowe tkanki: komórki (o podobnym pochodzeniu, zbliŝonej strukturze i funkcji) substancja międzykomórkowa (produkowana przez komórki) Główne rodzaje tkanek zwierzęcych:
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA. Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Funkcje tkanki łącznej. Substancja międzykomórkowa tkanki łącznej
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach TKANKA ŁĄCZNA Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA. Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Funkcje tkanki łącznej. Substancja międzykomórkowa tkanki łącznej
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach TKANKA ŁĄCZNA Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich
Bardziej szczegółowoRozwój i budowa przyzębia
Journal of Clinical Healthcare 1 (2014) Page 25 of 47 25-29 ARTYKUŁY POGLĄDOWE (REVIEW PAPERS) Rozwój i budowa przyzębia (Periodontium: development and structure) M Jóżwik 1,A,B,C,D,Z Kopański 1,2,E,F
Bardziej szczegółowoTkanka nabłonkowa HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI)
HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) Elementy składowe tkanki: komórki (o zbliŝonej strukturze i funkcji) substancja międzykomórkowa (produkowana przez komórki) Tkanka nabłonkowa Główne rodzaje tkanek zwierzęcych:
Bardziej szczegółowoUkład pokarmowy Cz. I
Układ pokarmowy Cz. I Błona śluzowa (warstwa tkankowa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu, stale wilgotna) nabłonek blaszka właściwa --------------------------- błona podśluzowa Jama
Bardziej szczegółowoUkład nerwowy. Centralny układ nerwowy Mózg Rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy Nerwy Zwoje Zakończenia nerwowe
Układ nerwowy Centralny układ nerwowy Mózg Rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy Nerwy Zwoje Zakończenia nerwowe Tkanka nerwowa Komórki nerwowe NEURONY Komórki glejowe Typy neuronów Czuciowe (afferentne)
Bardziej szczegółowoTKANKA NAB ONKOWA PODZIA NAB ONK W STRUKTURY POWIERZCHNIOWE NAB ONK W
TKANKA NAB ONKOWA 4 W wyniku procesu różnicowania, głównie w okresie płodowym dochodzi do wyodrębnienia się w organizmie człowieka populacji komórek różniących się zarówno strukturą jak i funkcją. Zasadnicze
Bardziej szczegółowoNAUKI O CZŁOWIEKU. Biologia kości Terminologia
NAUKI O CZŁOWIEKU Biologia kości Terminologia PODSTAWOWE INFORMACJE O KOŚCIACH Kośd jest jedną z najmocniejszych substancji biologicznych Szkielet jednak to mniej niż 20% masy ciała FUNKCJE KOŚCI Układ
Bardziej szczegółowoWRAZ Z OTOCZENIEM to. narząd zębowy TKANKI TWARDE: Zębina. TKANKI MIĘKKIE: - Miazga. - Błona ozębna (więzadło zębowe) - Dziąsło
ZĄB Narząd zębowy WRAZ Z OTOCZENIEM to część 1: narząd zębowy TKANKI TWARDE: * Budowa i czynność czynność tkanek zmineralizowanych (twardych): - zębina - szkliwo - cement ZĄB IN SITU Szkliwo Sumaryczny
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA. Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Funkcje tkanki łącznej. Substancja międzykomórkowa tkanki łącznej
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach TKANKA ŁĄCZNA Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich
Bardziej szczegółowoPytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego
Pytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego CZASZKA 1. Połączenia ścisłe kości czaszki. Ciemiączka 2. Staw szczytowo-potyliczny 3. Staw
Bardziej szczegółowoMultimedial Unit of Dept. of Anatomy JU
Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU Ośrodkowy układ nerwowy zaczyna się rozwijać na początku 3. tygodnia w postaci płytki nerwowej, położonej w pośrodkowo-grzbietowej okolicy, ku przodowi od węzła
Bardziej szczegółowoPodział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie
Tkanka mięśniowa Podział tkanki mięśniowej w zależności od budowy i lokalizacji w organizmie Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana poprzecznie prążkowana serca gładka Tkanka mięśniowa Podstawową własnością
Bardziej szczegółowobiologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY
biologia w gimnazjum 2 OBWODOWY UKŁAD NERWOWY BUDOWA KOMÓRKI NERWOWEJ KIERUNEK PRZEWODZENIA IMPULSU NEROWEGO DENDRYT ZAKOŃCZENIA AKSONU CIAŁO KOMÓRKI JĄDRO KOMÓRKOWE AKSON OSŁONKA MIELINOWA Komórka nerwowa
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA. Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Funkcje tkanki łącznej. Substancja międzykomórkowa tkanki łącznej
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach TKANKA ŁĄCZNA Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich
Bardziej szczegółowoUkład kostny jest strukturą żywą, zdolną do:
FUNKCJE KOŚCI Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do: wzrostu adaptacji naprawy FUNKCJE KOŚCI Podstawowym elementem składowym układu kostnego jest tkanka kostna. FUNKCJE KOŚCI Układ kostny składa
Bardziej szczegółowoTkanki podporowe: - chrząstka -kość
Tkanki podporowe: - -kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA. Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA. Komórki. Substancja podstawowa. Funkcje tkanki łącznej. Substancja międzykomórkowa tkanki łącznej
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich tkanek i narządów (poprzez krew i
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA. Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Funkcje tkanki łącznej. Substancja międzykomórkowa tkanki łącznej
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach TKANKA ŁĄCZNA Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA. Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Funkcje tkanki łącznej. Substancja międzykomórkowa tkanki łącznej
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach TKANKA ŁĄCZNA Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich
Bardziej szczegółowoJAMA USTNA. Błona śluzowa (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) nabłonek. Blaszka właściwa:
JAMA USTNA (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) --------------------------- podśluzowa Blaszka : Błona podśluzowa: tkanka łączna wiotka/zbita, naczynia krwionośne, włókna
Bardziej szczegółowobiologia w gimnazjum UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA
biologia w gimnazjum 2 UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA SKŁAD KRWI OSOCZE Jest płynną częścią krwi i stanowi 55% jej objętości. Jest podstawowym środowiskiem dla elementów morfotycznych. Zawiera 91% wody, 8%
Bardziej szczegółowoTkanki podporowe: - chrząstka - kość
Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,
Bardziej szczegółowoJAMA USTNA WARGI I POLICZKI PODNIEBIENIE I DZI S A
JAMA USTNA Jama ustna to pierwszy odcinek przewodu pokarmowego, w którym pokarm poddawany jest rozdrobnieniu i następnie trawieniu. Wysłana jest błoną śluzową, którą tworzy nabłonek wielowarstwowy płaski
Bardziej szczegółowoGRUCZOŁY ŚLINOWE STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY. Ślina. Główne składniki śliny
Ślina GRUCZOŁY ŚLINOWE (1200 ml/24 godz.) produkowana jest przez duże gruczoły ślinowe (ślinianki) i małe gruczoły ślinowe obecne w ścianie jamy ustnej i w języku ślinianka podjęzykowa ślinianka podżuchwowa
Bardziej szczegółowoBIOMINERALIZACJA. (AB) n A + + B - AB + 1 CZYNNIKI REGULUJĄCE PROCES BIOMINERALIZACJI GŁÓWNE SZLAKI KONTROLI MINERALIZACJI. Typy mineralizacji
BIOMINERALIZACJA ODDZIAŁ STOMATOLOGII CZYNNIKI REGULUJĄCE PROCES BIOMINERALIZACJI Powszechne prawa fizyko-chemiczne Kontrola genetyczna realizowana poprzez: produkcję substancji organicznych (białek strukturalnych
Bardziej szczegółowoTkanki podporowe: - chrząstka - kość
Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,
Bardziej szczegółowoKRĄŻENIE KRWI ŚREDNIE I MAŁE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE)
KRĄŻENIE KRWI SERCE DUŻE ŻYŁY DUŻE TĘTNICE (SPRĘŻYSTE) UKŁAD NACZYNIOWY ŚREDNIE I MAŁE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) ŚREDNIE I MAŁE TĘTNICE (MIĘŚNIOWE) TĘTNICZKI (ARTERIOLE) N. POZAWŁOSOWATE N. PRZEDWŁOSOWATE (POSTKAPILARY)
Bardziej szczegółowoTkanka łączna jest najbardziej zróżnicowaną tkanką organizmu
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach TKANKA ŁĄCZNA Cz. 1 TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich
Bardziej szczegółowoTkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki
Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki Tkanki macierz (matrix) zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich tkanek i narządów
Bardziej szczegółowoCreated by Neevia Document Converter trial version
1. Kwaśne białko glejowe występuje w: a) astrocytach włóknistych, (+) b) astrocytach protoplazmatycznych, (+) c) oligodendrocytach, d) mikrogleju, e) lemocytach. HISTOLOGIA testy półroczne 2002 2004 2.
Bardziej szczegółowoTkanka nerwowa. Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie
Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie Tkanka nerwowa Substancja międzykomórkowa: prawie nieobecna (blaszki podstawne) pobudliwość przewodnictwo
Bardziej szczegółowoTkanki podporowe: - chrząstka - kość
Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,
Bardziej szczegółowoTkanki podporowe: - chrząstka - kość
Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,
Bardziej szczegółowoWszystko o jamie ustnej i jej higienie
Wszystko o jamie ustnej i jej higienie Jama ustna początkowy odcinek przewodu pokarmowego człowieka wyznaczany przez szparę ust, podniebienie twarde, podniebienie miękkie i cieśń jamy ustnej. Funkcje jamy
Bardziej szczegółowoPrzemieszczanie zębów podczas leczenia ortodontycznego postępuje dzięki przebudowie kości.
Przemieszczanie zębów podczas leczenia ortodontycznego postępuje dzięki przebudowie kości. Przebudowa kości występuje pod wpływem przedłużonego nacisku na ząb, czyli przyłożonej siły. Zjawiska przebudowy
Bardziej szczegółowoTkanki podporowe: - chrząstka - kość
Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,
Bardziej szczegółowoROZWÓJ NARZĄDU ZĘBOWEGO. 1. Powstawanie i rozwój zawiązka zęba
ROZWÓJ NARZĄDU ZĘBOWEGO 1. Powstawanie i rozwój zawiązka zęba Zęby rozwijają się w wyniku współdziałania dwóch stykających się ze sobą tkanek: ektomezenchymy (neuromezenchymy) płodowej tkanki łącznej rozwijającej
Bardziej szczegółowoUKŁAD NACZYNIOWY. KRĄŻENIE KRWI (duże) Komórki śródbłonkowe wywodzą się z mezenchymy, ale mają układ nabłonka i wytwarzają blaszkę podstawną
KRĄŻENIE KRWI (duże) DUŻE ŻYŁY DUŻE TĘTNICE (SPRĘŻYSTE) UKŁAD NACZYNIOWY MAŁE I ŚREDNIE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) ŚREDNIE I MAŁE TĘTNICE (MIĘŚNIOWE) TĘTNICZKI (ARTERIOLE) NN. POZAWŁOSOWATE (POSTKAPILARY) NN.
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA EMBRIONALNA, WŁAŚCIWA I TŁUSZCZOWA
TKANKA ŁĄCZNA EMBRIONALNA, WŁAŚCIWA I TŁUSZCZOWA Tkanki łączne Ogólna charakterystyka wspólna dla wszystkich tkanek, wspólne pochodzenie mezenchyma (Tkanka embrionalna) Komórki tkanki łącznej + substancja
Bardziej szczegółowoTkanka chrzęstna i tkanka kostna
Tkanka chrzęstna i tkanka kostna Tkanki podporowe, budują szkielet człowieka i w tej budowie wzajemnie się uzupełniają: w życiu embrionalnym modele chrzęstne kości długich zastępowane przez kość tkanka
Bardziej szczegółowoTkanki podporowe: - chrząstka - kość
Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,
Bardziej szczegółowoNARZĄD WZROKU
NARZĄD WZROKU Oko można porównać do kamery cyfrowej, wyposażonej w: system soczewek (rogówka, soczewka, ciało szkliste) automatyczną regulację ostrości obrazu (akomodacja) automatyczną regulację przesłony
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA
Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach TKANKA ŁĄCZNA WŁAŚCIWA Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich tkanek i narządów
Bardziej szczegółowoPowłoki skórne. Powłoki skórne = skóra + tkanka podskórna + twory skórne (gruczoły, włosy, paznokcie)
Powłoki skórne Powłoki skórne = skóra + tkanka podskórna + twory skórne (gruczoły, włosy, paznokcie) Funkcje: ochrona termoregulacja gospodarka wodno-jonowa funkcja zmysłowa synteza witaminy D Warstwy
Bardziej szczegółowoTkanki. Tkanki. Tkanki zwierzęce Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki
Tkanki komórki Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) macierz (matrix) zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA EMBRIONALNA, WŁAŚCIWA I TŁUSZCZOWA
TKANKA ŁĄCZNA EMBRIONALNA, WŁAŚCIWA I TŁUSZCZOWA Tkanki łączne Ogólna charakterystyka wspólna dla wszystkich tkanek, wspólne pochodzenie mezenchyma (Tkanka embrionalna) Komórki tkanki łącznej + substancja
Bardziej szczegółowoRuch i mięśnie. dr Magdalena Markowska
Ruch i mięśnie dr Magdalena Markowska Zjawisko ruchu Przykład współpracy wielu układów Szkielet Szkielet wewnętrzny: szkielet znajdujący się wewnątrz ciała, otoczony innymi tkankami. U kręgowców składa
Bardziej szczegółowoPowłoki skórne. Powłoki skórne = skóra + tkanka podskórna + twory skórne (gruczoły, włosy, paznokcie)
Powłoki skórne Powłoki skórne = skóra + tkanka podskórna + twory skórne (y, włosy, paznokcie) Funkcje: ochrona termoregulacja gospodarka wodno-jonowa funkcja zmysłowa synteza witaminy D Warstwy skóry:
Bardziej szczegółowoKarty pracy dla grup Przykładowe odpowiedzi
Jama ustna Karty pracy dla grup Przykładowe odpowiedzi Karta pracy I 1. Wykonaj schematyczny rysunek zęba i podpisz jego najważniejsze części. 2. Uzupełnij tabelę. Zęby Rozdrabnianie pokarmu Język Gruczoły
Bardziej szczegółowoD-Pulse: Impuls stworzony dla MonaLisa Touch
D-Pulse: Impuls stworzony dla MonaLisa Touch Dzięki szczególnemu kształtowi impulsu (DEKA-Pulse lub D-Pulse), w tkance pochwy tworzą się niewielkie wysepki denaturacji, otoczone tkanką niezmienioną (zabiegi
Bardziej szczegółowoTKANKA ŁĄCZNA. Funkcje tkanki łącznej. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Klasyfikacja odmian tkanki łącznej
TKANKA ŁĄCZNA Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich tkanek i narządów (poprzez
Bardziej szczegółowoUkład wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.
Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany
Bardziej szczegółowoTemat ćwiczenia. Pomiary otworów na przykładzie tulei cylindrowej
POLITECHNIKA ŚLĄSKA W YDZIAŁ TRANSPORTU Temat ćwiczenia Pomiary otworów na przykładzie tulei cylindrowej I Cel ćwiczenia Zapoznanie się z metodami pomiaru otworów na przykładzie pomiaru zuŝycia gładzi
Bardziej szczegółowoPOŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA
POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA KRĘGOSŁUP (columna vertebralis) Kręgosłup nie jest sztywnym słupem kostnym składa się z kręgów zrośniętych ze sobą w odcinkach krzyżowym i guzicznym oraz ruchomych połączeo w części
Bardziej szczegółowoROZWÓJ. Uzębienie. Uwaga! NARZĄD ZĘBOWY (3) Stadium Pączka
NARZĄD ZĘBOWY (3) ROZWÓJ Uzębienie Pierwotne (mleczne) rozwija się już w okresie płodowym docelowo 20 zębów (2 siekacze, jeden kieł oraz 2 zęby trzonowe), w każdym kwadrancie szczęki górnej i dolnej. Stałe
Bardziej szczegółowoBudowa i rodzaje tkanek zwierzęcych
Budowa i rodzaje tkanek zwierzęcych 1.WskaŜ prawidłową kolejność ukazującą stopniowe komplikowanie się budowy organizmów. A. komórka tkanka organizm narząd B. organizm narząd komórka tkanka C. komórka
Bardziej szczegółowoWŁAŚCIWA TKANKA ŁĄCZNA. Funkcje tkanki łącznej. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa
TKANKA ŁĄCZNA Funkcje tkanki łącznej Funkcja mechaniczna: łączenie, utrzymywanie i podpieranie komórek i ich zespołów w narządach Transport tlenu i metabolitów do komórek wszystkich tkanek i narządów (poprzez
Bardziej szczegółowoUkład pokarmowy Cz. I
Układ pokarmowy Cz. I Jama ustna, ślinianki i narząd zębowy Błona śluzowa (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) nabłonek blaszka właściwa --------------------------- błona
Bardziej szczegółowoOpracował: Arkadiusz Podgórski
Opracował: Arkadiusz Podgórski Serce to pompa ssąco-tłocząca, połoŝona w klatce piersiowej. Z zewnątrz otoczone jest workiem zwanym osierdziem. Serce jest zbudowane z tkanki mięśniowej porzecznie prąŝkowanej
Bardziej szczegółowoUKŁAD NACZYNIOWY. KRĄŻENIE KRWI (duże) Komórki śródbłonkowe wywodzą się z mezenchymy, ale mają układ nabłonka i wytwarzają blaszkę podstawną
KRĄŻENIE KRWI (duże) DUŻE ŻYŁY DUŻE TĘTNICE (SPRĘŻYSTE) UKŁAD NACZYNIOWY MAŁE I ŚREDNIE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) ŚREDNIE I MAŁE TĘTNICE (MIĘŚNIOWE) TĘTNICZKI (ARTERIOLE) NN. POZAWŁOSOWATE (POSTKAPILARY) NN.
Bardziej szczegółowoCzucie bólu z zębów człowieka. dr n. med. Marcin Lipski dr n. med. Jarosław Zawiliński
Czucie bólu z zębów człowieka dr n. med. Marcin Lipski dr n. med. Jarosław Zawiliński Nerwy Nerw trójdzielny Nerw szczękowy i nerw żuchwowy Gałęzie zębowy ww nerwów Miazga Włókna aferentne czuciowe Włókna
Bardziej szczegółowoParoCheck. Oznaczanie bakterii odpowiedzialnych za chorobę przyzębia (periopatogenów)
ParoCheck Oznaczanie bakterii odpowiedzialnych za chorobę przyzębia (periopatogenów) JAK POWSTAJE CHOROBA PRZYZĘBIA? Zapalenie przyzębia jest chorobą infekcyjną tkanek podtrzymujących ząb. Nawet w zdrowej
Bardziej szczegółowoUkład pokarmowy Cz. I
Układ pokarmowy Cz. I Jama ustna, ślinianki i narząd zębowy Błona śluzowa (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) nabłonek blaszka właściwa --------------------------- błona
Bardziej szczegółowoPodstawy anatomii, wykłady
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Nauk Przyrodniczych Zakład: Anatomii i Antropologii Podstawy anatomii, wykłady Osoby prowadzące przedmiot: Barbara Duda, prof. nadzw. dr hab.,
Bardziej szczegółowoPATOLOGIA OGÓLNA DLA ODDZIAŁU STOMATOLOGII. Procesy naprawcze
PATOLOGIA OGÓLNA DLA ODDZIAŁU STOMATOLOGII Procesy naprawcze Możliwości naprawcze uszkodzonych tkanek ustroju! Regeneracja (odrost, odnowa)! Organizacja (naprawa, gojenie) Regeneracja komórek, tkanek,
Bardziej szczegółowoFIZJOLOGIA CZŁOWIEKA
FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Daniel McLaughlin Jonathan Stamford David White Przekład zbiorowy pod redakcją Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej
Bardziej szczegółowoUzębienie jelenia z grandlami
szczęka żuchwa Uzębienie jelenia z grandlami Ustawienie zębów szczęki i żuchwy u jeleniowatych Uzębienie żuchwy jeleniowatych Stałe zęby policzkowe (boczne) jelenia: P 1, P 2, P 3 przedtrzonowe, M 1, M
Bardziej szczegółowoTkanka nabłonkowa. Gruczoły i ich podział
Tkanka nabłonkowa Gruczoły i ich podział Tkanka nabłonkowa 4 główne typy nabłonka: 1. Pokrywający 2. Wchłaniający = resorbcyjny 3. Gruczołowy egzo-, endokrynny 4. Wyspecjalizowany czuciowy, rozrodczy Brak
Bardziej szczegółowoCiekawy przypadek przewlekłe ropne zapalenie zatok.
Ciekawy przypadek przewlekłe ropne zapalenie zatok. Zdjęcia radiologiczne i endoskopowe 7 letniej klaczy, która trafiła do kliniki z powodu okresowego, lewostronnego wypływu z nosa. Wypływ ten miał charakter
Bardziej szczegółowoOrganizacja tkanek - narządy
Organizacja tkanek - narządy Architektura skóry tkanki kręgowców zbiór wielu typów komórek danej tkanki i spoza tej tkanki (wnikają podczas rozwoju lub stale, w trakcie Ŝycia ) neurony komórki glejowe,
Bardziej szczegółowo17. ROZWÓJ NARZĄDU ZĘBOWEGO
17. ROZWÓJ NARZĄDU ZĘBOWEGO 17.1. Powstawanie i rozwój zawiązka zęba Zęby rozwijają się z dwóch współdziałających ze sobą tkanek: mezenchymy oraz pokrywającego ją nabłonka ektodermalnego wyściełającego
Bardziej szczegółowoTkanka łączna. Składa się zawsze z istoty międzykomórkowej oraz osadzonych w niej komórek.
Tkanka łączna Tkanka łączna Jest najbardziej zróżnicowana spośród wszystkich tkanek człowieka. Zasadnicza funkcją tkanki łącznej polega na zapewnieniu łączności miedzy pozostałymi tkankami ciała. Tkanka
Bardziej szczegółowoPowłoki skórne. Powłoki skórne = skóra + tkanka podskórna + twory skórne (gruczoły, włosy, paznokcie) Funkcje: Warstwy skóry:
Powłoki skórne Powłoki skórne = skóra + tkanka podskórna + twory skórne (gruczoły, włosy, paznokcie) Funkcje: ochronna termoregulacja gospodarka wodno-jonowa funkcja zmysłowa synteza witaminy D n sw Warstwy
Bardziej szczegółowoZagadnienia wymagane na egzaminie z przedmiotu Histologia i embriologia
Zagadnienia wymagane na egzaminie z przedmiotu Histologia i embriologia HISTOLOGIA OGÓLNA 1. Budowa, występowanie i funkcja blaszki i błony podstawnej 2. Zróżnicowanie wierzchołkowe komórek nabłonkowych
Bardziej szczegółowoŁOŻYSKO I GRUCZOŁ MLEKOWY
ŁOŻYSKO I GRUCZOŁ MLEKOWY Ogólna budowa łożyska Rozwój kosmków łożyskowych 1. Inwazja trofoblastu (10 dzień) Trofoblast nacieka endometrium, niszczy ściany naczyń. Tworzy się system połączonych przestrzeni
Bardziej szczegółowoRozdział 22 Pole elektryczne
Rozdział 22 Pole elektryczne 1. NatęŜenie pola elektrycznego jest wprost proporcjonalne do A. momentu pędu ładunku próbnego B. energii kinetycznej ładunku próbnego C. energii potencjalnej ładunku próbnego
Bardziej szczegółowoPOPRAWIA FUNKCJONOWANIE APARATU RUCHU CHRONI CHRZĄSTKĘ STAWOWĄ ZWIĘKSZA SYNTEZĘ KOLAGENU ZMNIEJSZA BÓL STAWÓW. Best Body
> Model : - Producent : Universal Animal Flex - to suplement przeznaczony dla wszystkich, którzy odczuwają dolegliwości spowodowane przeciążeniem stawów i ich okolic. Zawarte w nim składniki chronią przed
Bardziej szczegółowoZALECANE PROCEDURY PODCZAS UŻYWANIA PRZENOŚNEGO LASERA DIODOWEGO SOL
ZALECANE PROCEDURY PODCZAS UŻYWANIA PRZENOŚNEGO LASERA DIODOWEGO SOL Modelowanie linii dziąsła przy pomocy lasera diodowego SOL Moc: 0,8 W 1. Wykonać znieczulenie miejscowe. Przy pomocy periodontometru
Bardziej szczegółowoPOŁĄCZENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ
Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 POŁĄCZENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ POŁĄCZENIE Z TUŁOWIEM Kończyna górna jest połączona z kośćcem tułowia za pomocą obręczy złożonej z obojczyka i łopatki. W tym połączeniu znajdują się
Bardziej szczegółowoPowłoki skórne. Powłoki skórne = skóra + tkanka podskórna + twory skórne (gruczoły, włosy, paznokcie)
Powłoki skórne Powłoki skórne = skóra + tkanka podskórna + twory skórne (gruczoły, włosy, paznokcie) Funkcje: ochrona termoregulacja gospodarka wodno-jonowa funkcja zmysłowa synteza witaminy D Warstwy
Bardziej szczegółowoUKŁAD NACZYNIOWY. KRĄŻENIE KRWI (duże) Komórki śródbłonkowe wywodzą się z mezenchymy, ale mają układ nabłonka i wytwarzają blaszkę podstawną
KRĄŻENIE KRWI (duże) DUŻE ŻYŁY DUŻE TĘTNICE (SPRĘŻYSTE) UKŁAD NACZYNIOWY MAŁE I ŚREDNIE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) ŚREDNIE I MAŁE TĘTNICE (MIĘŚNIOWE) TĘTNICZKI (ARTERIOLE) NN. POZAWŁOSOWATE (POSTKAPILARY) NN.
Bardziej szczegółowo