ŁOŻYSKO I GRUCZOŁ MLEKOWY

Transkrypt

1 ŁOŻYSKO I GRUCZOŁ MLEKOWY Ogólna budowa łożyska Rozwój kosmków łożyskowych 1. Inwazja trofoblastu (10 dzień) Trofoblast nacieka endometrium, niszczy ściany naczyń. Tworzy się system połączonych przestrzeni wypełnionych krwią (krążenie otwarte) 2. Tworzenie kosmków pierwotnych (dzień 11-13) 3. Tworzenie kosmków wtórnych (II tydzień) - wniknięcie mezenchymy pozazarodkowej do wnętrza kosmka syncytiotrofoblast (2) cytotrofoblast (1) syncytiotrofoblast (3) cytotrofoblast (2) mezenchyma pozazarodkowa (1) 1

2 4. Tworzenie kosmków ostatecznych (III/IV tydzień) - wniknięcie naczyń płodu do zrębu kosmka syncytiotrofoblast (3) cytotrofoblast (2) zrąb: mezenchyma pozazarodkowa (1) zawierająca naczynia (kapilary o ścianie ciągłej, 4) Dojrzewanie kosmków ostatecznych: optymalizacja bariery łożyskowej (1) zmniejszenie grubości syncytiotrofoblastu usunięcie części jąder syncytiotrofoblastu przez wytworzenie tzw. węzłów Dojrzałe drzewo kosmkowe Dojrzewanie kosmków ostatecznych (II/III trymestr): wbudowywanie cytotrofoblastu do syncytiotrofoblastu Dojrzały kosmek: syncytiotrofoblast zrąb: mezenchyma pozazarodkowa z pojedynczymi kom. cytotrofoblastu i kapilarami Dojrzewanie kosmków ostatecznych: optymalizacja bariery łożyskowej (2) dalsze zmniejszanie grubości bezjądrzastych obszarów syncytiotrofoblastu przyleganie naczyń włosowatych do tych obszarów (wytworzenie tzw. płytek nabłonkowo-naczyniowych) Syncytiotrofoblast nabłonek owodni naczynia płodu cytotrofoblast syncytiotrofoblast pień kosmkowy najwieksza zespólnia w organizmie (miliony jąder) wszystkie organelle bardzo liczne pęcherzyki różnych typów mikrokosmki zrąb kosmek końcowy granica płyty podstawowej naczynie doczesnej naczynie komórki cytotrofoblast doczesnowe obwodowy 2

3 Funkcje syncytiotrofoblasu Zrab kosmka łożyskowego KREW MATKI substancja podstawowa komórki mezenchymatyczne (w tym macierzyste) cytotrofoblast kosmkowy komórki Hoffbauera (makrofagi) naczynia włosowate blaszki podstawne ściana kapilary erytrocyt śródbłonek KREW PŁODU wymiana gazowa transport jonów i substancji odżywczych transport metabolitów płodu transport receptorowy matczynych immunoglobulin, transferryny, LDL produkcja i wydzielanie hormonów (hcg, hcs, ACTH, progesteronu, estrogenów) i czynników wzrostowych (EGF, IGF, TGF) Bariera łożyskowa Wczesna: syncytiotrofoblast cytotrofoblast blaszka podstawna trofoblastu mezenchyma pozazarodkowa blaszka podstawna śródbłonka śródbłonek Śródbłonek Późna (po optymalizacji): syncytiotrofoblast zespolone blaszki podstawne śródbłonek erytrocyt światło naczynia Transport przez barierę krew płodu gazy, substancje hydrofobowe - dyfuzja jony, substancje proste, leki transportery IgG, transferyna, lipoproteidy - endocytoza receptorowa bariera Doczesna i płyta podstawowa substancja międzykomórkowa, w tym fibynoid komórki doczesnowe (matki) limfocyty T i NK (matki) makrofagi (matki) cytotrofoblast obwodowy (płodu) komórki olbrzymie (płodu) Komórki doczesnowe: zmodyfikowane komórki zrębowe endometrium duże, okrągłe/owalne jasna cytoplazma receptory rozpoznające wzorzec produkty wydzielnicze: - elementy składowe substancji międzykomórkowej - prolaktyna, renina, prostanoidy - cytokiny (TNF, TGF, IL) Cytotrofoblast obwodowy (pozakosmkowy) wywędrowuje na teren płyty z kosmków zakotwiczających zasadochłonne komórki produkują niewielkie ilości aktywiny, inhibiny i PTHrP na terenie płyty podstawowej ulegają fuzji, tworząc wielojądrzaste komórki olbrzymie 3

4 Przebudowa tętnic spiralnych przez cytotrofoblast pozakosmkowy (ok. IV miesiąca) Fibrynoid Komórki cytotrofoblastu wnikają do doczesnej, otaczają tętnice spiralne i niszczą komórki mięśniowe gładkie ich medii, które zostają zastąpione przez fibrynoid. Cytotrofoblast migruje wzdłuż światła naczyń, zastępując komórki śródbłonka. Tętnice przekształcają się w poszerzone, niekurczące się naczynia. Ta przebudowa zmniejsza opór naczyniowy dla przepływu krwi i pozbawia naczynia reaktywności na czynniki obkurczające. Zwiększa to przepływ krwi przez naczynia doczesnej, czego potrzebuje stale rosnący płód. zbudowany z włóknika oraz białek i proteoglikanów charakterystycznych dla blaszek podstawnych zlokalizowany wokół naczyń doczesnej i wzdłuż granicy pomiędzy tkankami matki i płodu wyznacza obszar oddzielania się łożyska po porodzie CT NK KD Błony płodowe LT błona owodniowa (nabłonek jednowarstwowy sześcienny, blaszka podstawna, warstwa beznaczyniowej mezenchymy) Dlaczego płód nie jest atakowany przez układ immunologiczny matki? komórki układu immunologicznego w doczesnej: limfocyty NK (70%), makrofagi (20%) i limfocyty T (10%) trofoblast wykazuje słabą ekspresję klasycznych antygenów MHC na błonie komórkowej trofoblastu występują specyficzne antygeny MHC (HLA-G, HLA-E), które hamują aktywność limfocytów Tc i NK limfocyty NK matki obecne w doczesnej mają nieco inne własności niż obwodowe limfocyty NK, wykazują słabszą reaktywność receptorów błona kosmówkowa (mezenchyma z licznymi komórkami cytotrofoblastu obwodowego) błona doczesnowa (tkanka łączna z licznymi komórkami doczesnowymi) Komórki macierzyste owodni (uzyskiwane z owodni lub z płynu owodniowego) Komórki macierzyste: owodniowe nabłonkowe KM owodniowe mezenchymatyczne KM Charakterystyka owodniowych KM: słaba immunogenność wydzielają czynniki hamujące procesy zapalne i reakcje immunologiczne nabłonkowe Sznur pępowinowy pokryty nabłonkiem owodniowym zrąb z tkanki łącznej galaretowatej (galareta Whartona) dwie tętnice żyła W hodowli mogą się różnicować: owodniowe nabłonkowe KM: hepatocyty komórki beta mezenchymatyczne owodniowe mezenchymatyczne KM: kom. mięśnia sercowego chondrocyty Tętnice: brak blaszek sprężystych Żyła: gruba blaszka sprężysta wewn., bardzo gruba, umięśniona media 4

5 Komórki macierzyste obecne w krwi pępowinowej: KM hemopoezy mezenchymatyczne KM kom. progenitorowe śródbłonka Cechy: wyższy (do 8 x) potencjał proliferacyjny, niż KM szpiku niższa immunogenność W doświadczeniach na zwierzętach, ludzkie KM krwi pępowinowej: indukują angiogenezę i wspomagają regenerację tkanki nerwowej po jej uszkodzeniu podane do uszkodzonego (zawał) mięśnia sercowego, przekształcają się w kardiomiocyty, zmniejszają uszkodzony obszar i poprawiają wydolność mięśnia W badaniach przedklinicznych KM krwi pępowinowej: odtwarzały wszystkie linie hemopoetyczne w szpiku po mieloablacji poprawiały stan chorych z niedoborami immunologicznymi przedłużały czas przeżycia dzieci z neurodegeneracyjną chorobą Krabbego poprawiały krążenie obwodowe u pacjentów z chorobą Bürgera Banki krwi pępowinowej: polisa na zdrowie czy kosztowne ubezpieczenie bez pokrycia? należy do gruczołów skóry złożony gruczoł cewkowopęcherzykowy zrazików, każdy ma własny przewód wyprowadzający uchodzący na brodawce sutkowej zmianom aktywności towarzyszą zmiany morfologiczne zrazik przewód brodawka otoczka w różnych stanach czynnościowych przed pokwitaniem po pokwitaniu ciąża tkanka tłuszczowa zrazik laktacja po laktacji po menopauzie przed pokwitaniem obfite podścielisko łącznotkankowe słabo rozwinięty system przewodów wyprowadzających, częściowo niedrożnych po pokwitaniu Taką samą strukturę ma gruczoł mlekowy mężczyzny pełny rozwój przewodów wyprowadzających pojawienie się zawiązków odcinków wydzielniczych rozrost tkanki tłuszczowej 5

6 podczas ciąży podczas laktacji rozwój odcinków wydzielniczych (pęcherzyki i cewki) redukcja tkanki tłuszczowej i łącznej wydzielanie część odcinków wydzielniczych poszerzona, wypełniona wydzieliną) W zrębowej tkance łącznej: gęsta sieć naczyń włosowatych liczne plazmocyty (produkują IgA) Po zakończeniu karmienia: inwolucja gruczołu mlekowego Odcinek wydzielniczy gruczołu mlekowego komórki wydzielnicze komórki mioepitelialne blaszka podstawna k. mioepitelialne redukcja odcinków wydzielniczych (apoptoza i autoliza) rozrost tkanki łącznej/tłuszczowej struktura gruczołu wraca do stanu sprzed ciąży k.wydzielnicze Przewody wyprowadzające Komórka wydzielnicza gruczołu mlekowego tłuszcze białka IgA przewody śródzrazikowe (nabłonek jednomechanizmy wydzielania: białka, laktoza egzocytoza (merokrynowy) tłuszcze apokrynowy IgA transcytoza receptorowa warstwowy sześcienny, kom. mioepitelialne) przewody międzyzrazikowe (nabłonek jednowarstwowy walcowaty) zatoka mlekowa (nabł. dwu/wielowarstwowy sześcienny) przewody mlekowe (nabł. wielowarstwowy płaski) siateczka szorstka, gładka aparat Golgiego ziarna wydzielnicze krople lipidowe pecherzyki okryte desmosomy, strefy zamykające w. merokrynowe w. apokrynowe śródzrazikowy międzyzrazikowy zatoka mlekowa 6

7 Brodawka sutkowa i otoczka naskórek z licznymi melanocytami tkanka łączna włóknista pęczki kom. mięśniowych gładkich przewody mlekowe 7