TKANKA ŁĄCZNA EMBRIONALNA, WŁAŚCIWA I TŁUSZCZOWA

Transkrypt

1 TKANKA ŁĄCZNA EMBRIONALNA, WŁAŚCIWA I TŁUSZCZOWA

2 Tkanki łączne Ogólna charakterystyka wspólna dla wszystkich tkanek, wspólne pochodzenie mezenchyma (Tkanka embrionalna) Komórki tkanki łącznej + substancja międzykomórkowa Tkanka łączna właściwa i Tkanka tłuszczowa Tkanka chrzęstna Tkanka kostna Krew i szpik kostny

3 Tkanki łączne embrionalne Tkanka łączna mezenchymalna (galaretowata niedojrzała) Komórki mezenchymatyczne Komórki kształtu gwiaździstego, łączące się ze sobą wypustkami, ze zdolnością do różnicowania w komórki właściwe dla danej tkanki łącznej (fibroblasty, chondroblasty, osteoblasty). Substancja międzykomórkowa galaretowata substancja podstawowa bez włókien) Tkanka łączna śluzowa (galaretowata dojrzała) Galareta Whartona Fibroblasty Fibroblasty i substancja międzykomórkowa istota podstawowa (proteoglikany, kwas hialuronowy) pęczki włókien kolagenowych (sznur pępowinowy).

4 Tkanka łączna właściwa Fibroblasty Fibrocyty Substancja międzykomórkowa (ECM) Istota podstawowa + włókna Komórki napływowe (czasowo obecne w tkance łącznej właściwej)

5 Zrąb i ochrona mechaniczna dla innych tkanek i narządów Transport substancji odżywczych i produktów ich metabolizmu Ochrona organizmu przed obcymi związkami chemicznymi m.in. wirusy, bakterie, inne obce komórki Obecne liczne naczynia krwionośne Budowa tkanki powoduje łączenie różnych tkanek i stanowi ich zrąb, ale także nadaje kształt narządom, stanowiąc ich torebkę. W substancji międzykomórkowej krąży płyn tkankowy (krew tkanka łączna), a z nim substancje odżywcze i metabolity docierają do wszystkich części narządów zawierających tkankę łączną. Substancja międzykomórkowa filtr zatrzymujący cząsteczki obce, komórki czasowo obecne fagocytoza, produkcja immunoglobulin Funkcje danej tkanki wpływają na jej budowę (stosunek komórek do ilości ECM).

6 Komórki tkanki łącznej właściwej (stałe) odpowiedzialne za syntezę substancji międzykomórkowej Fibroblasty Fibrocyty (aktywne) (spoczynkowe) Fibroblasty syntetyzują substancję międzykomórkową (istotę podstawową oraz włókna kolagenowe, elastyczne, siateczkowe). U dorosłych w tkance łącznej rzadko przechodzą podziały. Mitozy są nasilone, gdy organizm wymaga dodatkowej liczby fibroblastów, np. uszkodzenie tkanki łącznej.

7 Tkanka łączna właściwa Istota podstawowa bezpostaciowa, o charakterze żelu, wiążąca znaczne ilości wody, podtrzymująca komórki i włókna Glikozaminoglikany (GAG) kwas hialuronowy, siarczany chondroityny, siarczan dermatanu, siarczan heparanu, heparyna, siarczan keratanu Proteoglikany agrekan, betaglikan, dekoryna, perlekan, agryna Glikoproteiny (białka niekolagenowe) fibronektyna, laminina, osteopontyna

8 Tkanka łączna właściwa Włókna substancji międzykomórkowej Kolagenowe - kolagen Siateczkowe (retikulinowe, srebrochłonne) kolagen typu III Elastyczne (sprężyste) elastyna + mikrofibrylle glikoproteinowe Kolagenoblasty Fibroblasty Chondroblasty Osteoblasty Odontoblasty Komórki śródbłonka Komórki mięśniowe gładkie Elastoblasty Fibroblasty Chondrocyty chrząstki sprężystej Komórki mięśniowe naczyń (miocyty naczyniowe) Komórki śródbłonka

9 Komórki tkanki łącznej właściwej - napływowe Miofibroblasty Cechy fibroblastów i miocytów gładkich. Odpowiedzialne za gojenie ubytku po uszkodzeniu tkanki (obkurczanie rany). Wykazują morfologiczne cechy fibroblastów, ale zawierają zwiększoną ilość filamentów aktynowych i miozyny. Komórki przydanki, Pericyty Wrzecionowate komórki o cechach zbliżonych do komórek śródbłonka i komórek mięśni gładkich. Leżą wzdłuż naczyń krwionośnych. Makrofagi (histiocyty makrofagi tkanki łącznej właściwej) Wywodzą się z monocytów krwi, należą do układu fagocytów jednojądrzastych. Długo żyjące komórki (kilka m-cy w tkance), mogą lokalnie proliferować. Zawierają liczne lizosomy i fagosomy. Uwalniają kolagenazę, produkują cytokiny, czynniki chemotaktyczne oraz wiele innych substancji.

10 Makrofagi Gdy podlegają stymulacji zwiększa się ich rozmiar, mogą ulegać fuzji komórki olbrzymie (giant cells) (tylko stany patologiczne). Funkcja: trawienie włókien i elementów substancji międzykomórkowej pochłanianie cząsteczek, trawienie przez lizosomy prezentacja antygenów limfocytom (komórki APC) sekrecja substancji czynnych interleukina-1, TNFα (Czynnik nekrozy nowotworów α) biorących udział w obronnej i naprawczej funkcji.

11 Komórki tkanki łącznej właściwej - napływowe Mastocyty (Komórki tuczne) owalne lub wydłużone, w cytoplazmie otoczone błoną zasadochłonne ziarnistości Ziarnistości - skład Heparyna, Histamina, Czynnik chemotaktyczny dla granulocytów kwasochłonnych Czynnik chemotaktyczny dla granulocytów obojętnochłonnych Proteazy obojętne φ µm

12 Komórki tuczne Komórki tuczne uwalniają: Prostaglandyny Leukotrieny Czynnik aktywujący płytki Rodniki tlenowe i hydroksylowe Nadtlenek wodoru Komórki tuczne tkankowe Głównie heparyna z działaniem antykoagulacyjnym, chymaza. Cały organizm. Komórki tuczne błon śluzowych Głównie siarczan chondroityny, trypaza. Błona śluzowa przewodu pokarmowego i dróg oddechowych.

13 Komórki tuczne degranulacja 1 1. Wytwarzanie IgE przez komórki plazmatyczne po pierwszym zetknięciu się z alergenem 2. Wiązanie się IgE z receptorami na powierzchni komórek tucznych Powtórny kontakt z alergenem powoduje jego wiązanie z IgE powierzchni komórek tucznych, co powoduje degranulację Substancje czynne wydzielane i uwalniane (mediatory anafilaksji) wywołują miejscowe reakcje alergiczne zw. anafilaktycznymi natychmiastowa odpowiedź organizmu na alergen (katar sienny, pokrzywka )

14 Komórki tkanki łącznej właściwej - napływowe Limfocyty B i T Komórki plazmatyczne Liczne w miejscach narażonych na penetrację przez wirusy i cząsteczki obce. Wywodzą się z limfocytów B. Odpowiedzialne za syntezę immunoglobulin (przeciwciała).

15 Komórki tkanki łącznej właściwej - napływowe Neutrofile, eozynofile (granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne) Zawierają małe ziarnistości specyficzne oraz ziarnistości azurofilne lizosomy

16 Tkanka tłuszczowa biała (żółta) i brunatna Jest bardzo aktywną i dynamiczną tkanką Obie tkanki mają szczególną zdolność gromadzenia tłuszczu oraz uwalniania produktów ich degradacji W warunkach dynamicznej równowagi ilość tłuszczu syntetyzowanego i degradowanego są równe W ciągu doby ok. 10% tłuszczu ulega wymianie W warunkach głodu lub dużych wydatków energetycznych proces lipolizy przeważa nad procesem lipogenezy Pełni rolę magazynu substratów energetycznych, izolatora termicznego, ma właściwości amortyzowania urazów Tkanka brunatna wytwarza ciepło, dzięki szczególnemu działaniu mitochondriów. Czynność tkanki tłuszczowej podlega regulacji przez układ nerwowy i endokrynny, co służy ogólnoustrojowej homeostazie termicznej

17 Tkanka tłuszczowa biała (żółta) i brunatna Komórki tłuszczowe (lipocyty, adipocyty) + niewiele substancji międzykomórkowej Komórki tłuszczowe występują pojedynczo lub w małych grupach, większość w dużych agregatach tkanka rozproszona Stanowi największy narząd organizmu? U mężczyzn o prawidłowej wadze ciała stanowi 15-20% masy, u kobiet 20-25% masy ciała.

18 Tkanka tłuszczowa biała (żółta) Jednopęcherzykowa Kaweole Błona podstawna Filamenty pośrednie Wielkość komórki tłuszczowej żółtej zmienia się, a wraz z wielkością komórki zmienia się jej metabolizm Komórki tłuszczowe wyługowane Sudan III Lipogeneza udział enzymów w tworzeniu z glukozy glicerolu i kwasów tłuszczowych, ich estryfikacja i tworzenie triglicerydów. Transport glukozy - białko transportujące glukozę GLUT4. Lipoliza zapotrzebowanie organizmu na energię. Tłuszcz Rozkładany dzięki aktywności lipazy.

19 Funkcja sekrecyjna Estrogeny (P450arom) (Hormon sytości) rezystyna Inhibitor Aktywatora Plazminogenu 1 Adiponektyna (Gelatin-binding protein 28)

20 Tkanka tłuszczowa żółta Funkcja: Budulcowa otacza narządy (nerki) Jest tkanką podporową podeszwy, pośladki Rezerwuje miejsca dla tkanek i narządów rozwijających się później (gruczoł piersiowy) Magazynująca Stanowi energetyczny materiał rezerwowy Stanowi izolację termiczną, amortyzuje urazy mechaniczne Przez swą rolę wiązania wody, uczestniczy w jej zatrzymywaniu w organizmie

21 Tkanka tłuszczowa brunatna Wielopęcherzykowa Termogeneza Mitochondria (cytochromy nadają im barwę brunatną) mają tę cechę, że procesy transportu protonów i syntezy ATP są luźno sprzężone. Większa część energii zostaje rozproszona w postaci ciepła, dzięki obecności termogeniny w wewnętrznej błonie mitochondrialnej. Bodźcem środowiskowym termogenezy jest zimno. Niska temperatura wywołuje reakcję stresową, a w konsekwencji pobudza wydzielanie noradrenaliny.

22 Tkanka tłuszczowa brunatna Występowanie: Obficie - u noworodków i dzieci w pierwszym roku życia pod skórą wzdłuż tętnic szyjnych i wokół tętnicy podobojczykowej w dole pachowym, śródpiersiu, okolicy międzyłopatkowej wokół nerek i nadnerczy W dalszych latach życia zanika, a jej miejsce zajmuje tkanka tłuszczowa żółta

23 Tkanka tłuszczowa Z tkanki tłuszczowej mogą wywodzić się nowotwory łagodne lipoma. Raki wywodzące się z adipocytów liposarcoma Znacznie rzadziej zmiany nowotworowe dotyczą tkanki tłuszczowej brunatnej hibernoma

24 Rozwój tkanki tłuszczowej

25 Postnatalny wzrost tkanki tłuszczowej Objętość masy tkanki tłuszczowej jest sumą liczby adipocytów i ich objętości: wielkość komórek µm W życiu pre- i pierwszych latach życia postnatalnego prekursory adipocytów proliferują, później zmiany wielkości komórek hypertrofia W późniejszych okresach życia proces gromadzenia tłuszczu Ile komórek tłuszczowych w okresie dzieciństwa, tyle zostaje przez całe życie Patologiczna otyłość polega na wzroście liczby komórek i wzroście ich objętości Nawet przy intensywnym odchudzaniu liczba komórek nie zmienia się, zmniejsza się tylko ich objętość

26 Otyłość Zaburzenie równowagi energetycznej (pobór energii przewyższa jej zużycie) Otyłość hipertroficzna akumulowanie i magazaynowanie tłuszczu w adipocytach (znaczne zwiększenie objętości) Otyłość hiperkomórkowa (hiperplastyczna) nadmierna liczba adipocytów (dzielą się w życiu prenatalnym).

27 Otyłość Gynoidalna postać otyłości (u kobiet) Androidalna postać otyłości (u mężczyzn) W otyłości gynoidalnej nadmiar tkanki dolne partie ciała, okolice pośladków, ud. Zaburzenia w układzie kostnym i naczyniowym kończyn żylaki Otyłość androidalna dotyka głównie górnych partii ciała, klatki piersiowej i brzucha. Komplikacje w układzie sercowo-naczyniowym Przyczyny otyłości: czynnik dziedziczny sposób odżywiania w dzieciństwie rzadko zaburzenia hormonalne

28 Otyłość Nie jest wyłącznie wynikiem niewłaściwych nawyków żywieniowych Leptyna (1994 r.) syntetyzowana przez adipocyty Leptyna (Hormon sytości) Hormon polipeptydowy Gen ob (obesity gen gen otyłości), gen fat, gen A3 Poziom leptyny w krążeniu skorelowany z ilością tkanki tłuszczowej Mutacja punktowa w genie ob otyłość Receptor leptyny - gen db (diabetic cukrzycowy) Z krwią do podwzgórza Hamowanie syntezy neuropeptydu Y (NPY) Hormon łaknienia Obniżenie poziomu NPY powoduje zmniejszenie zapotrzebowania na pokarm i zapobiega nadmiernej konsumpcji

29 Otyłość Zwiększenie zachorowalności i umieralność Nadwaga pociąga za sobą: Zmniejszenie objętości układu oddechowego i ruchliwości przepony Może wystąpić lub nasilić się niewydolność narządów odpowiedzialnych za oddychanie Pojawienie się przepukliny i wypadanie trzewi obniżenie sprawności mięśni brzucha i mechanicznego przeciążenia spowodowanego nadmiarem tkanki tłuszczowej W wyniku przeciążenia wagowego przedwczesne osłabienie chrząstek stawowych kończyn dolnych Miażdżyca i choroba wieńcowa częściej spotykane u osób otyłych zawał mięśnia sercowego i wylewy Cukrzyca towarzysząca nadwadze Otyłą jest osoba, u której masa tłuszczu wynosi więcej niż 20% u mężczyzn i 25% u kobiet