Mechanizmy obronne narządu zębowego

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Mechanizmy obronne narządu zębowego"

Transkrypt

1 Mechanizmy obronne narządu zębowego Mechanizmy obronne miazgi zęba Miazga zęba reaguje na inwazję bakterii z ogniska próchniczego Bakterie wnikają do miazgi przez kanaliki zębinowe Komórkami pierwszego kontaktu są odontoblasty bakterie Zdrowy ząb Próchnica Pierwsza reakcja odontoblastów na patogeny odontoblasty maja receptory rozpoznające wzorzec związanie patogenów z receptorami powoduje aktywację odontoblasta aktywowany odontoblast: - wydziela substancje bakteriobójcze: defenzyny i NO - wydziela cytokiny przyciągające do brzeżnej strefy miazgi inne komórki uczestniczące w procesach obronnych jako pierwsze w tym rejonie gromadzą się komórki dendrytyczne (prezentujące antygeny). próchnica Potem dołączają inne komórki obecne w miazdze, a nowe migrują do miazgi z naczyń krwionośnych Komórki obronne miazgi neutrofile makrofagi komórki dendrytyczne limfocyty Th limfocyty Tc limfocyty Treg limfocyty NK limfocyty B (bardzo nieliczne) Komórki dendrytyczne obecne w miazdze są czynnościowo niedojrzałe. Dojrzewają po kontakcie z antygenami, większość z nich migruje do węzłów chłonnych Jeżeli proces zapalny ma umiarkowane nasilenie, odontoblasty przeżywają i wytwarzają zębinę odczynową. Zębina odczynowa ma prawidłową strukturę, mogą się w niej tworzyć przestrzenie międzykuliste. zębina Fazy procesu obronnego w miazdze i reakcja odontoblastów 2 Po zamknięciu wrót zakażenia (wypełnienie ubytku) i leczeniu proces zapalny wygasa. zębina odczynowa. Wczesny proces zapalny: żywy odontoblast, może częściowo wycofywać wypustkę z kanalika zębinowego 2. Zaawansowany proces zapalny: odontoblast przeżywa lub obumiera. Proces naprawczy: tworzenie zębiny odczynowej lub naprawczej

2 Jeżeli proces zapalny ma duże nasilenie i zawodzą mechanizmy obronne, dochodzi do śmierci odontoblastów. Z obecnych w miazdze komórek macierzystych różnicują się tzw. komórki odontoblastopodobne (ang. odontoblast-like cells), które wytwarzają zębinę naprawczą. Typy zębiny naprawczej: zębina bezkanalikowa osteozębina (komórki w jamkach uwięzione podczas mineralizacji) wazozębina (zawiera kanały z naczyniami) Komórki odontoblastopodobne mogą mieć charakter zbliżony do odontoblastów lub osteoblastów, a zębina naprawcza ma zaburzoną strukturę. Mechanizmy obronne przyzębia Wrotami zakażenia jest szczelina dziąsłowa, szczególnie w przypadku obecności płytki nazębnej lub kamienia nazębnego (źródło bakterii chorobotwórczych). Barierę dla patogenów stanowi wewnętrzny nabłonek wolnego dziąsła (nabłonek szczeliny) oraz złącze szkliwno-nabłonkowe. W obu przypadkach jest to nabłonek nierogowaciejący, charakteryzuje go szybkie tempo proliferacji i wymiany komórek. Nabłonek szczeliny zawiera komórki Langerhansa Nabłonek cechuje znaczna przepuszczalność, komórki są połączone głównie desmosomami i strefami przylegania, nie ma jednak ciągłych stref zamykających. blaszki podstawne Złącze szkliwno-nabłonkowe nierogowaciejący nabłonek dziąsła styka się ze szkliwem po obu jego stronach są blaszki podstawne blaszka podstawna od strony szkliwa (wewnętrzna) to zmodyfikowana błonka pierwotna szkliwa: nie zawiera kolagenów, nie tworzy sieci molekularnej, zbudowana ze specjalnego typu lamininy (laminina 5) komórki nabłonka połączone są desmosomami, a z blaszkami podstawnymi łączą je półdesmosomy elementami łączącymi w półdesmosomach są integryny szkliwo W zdrowym przyzębiu: szybka wymiana komórek nabłonka złuszczanych do szczeliny dziąsłowej i przepływ płynu szczeliny dziąsłowej przeciwdziałają kolonizacji bakterii obie blaszki podstawne złącza szkliwnonabłonkowego są barierą dla patogenów, ale umożliwiają przechodzenie komórek obronnych, cytokin i przeciwciał z podnabłonkowych naczyń do płynu szczeliny Reakcja zdrowego przyzębia na patogeny obecne w szczelinie dziąsłowej komórki nabłonka mają receptory rozpoznające wzorzec po aktywacji wydzielają: - substancje bakteriobójcze (defenzyny, katelicydyny) - cytokiny chemotaktyczne, aktywujące migrację leukocytów z naczyń komórki Langerhansa migrują z nabłonka do węzłów chłonnych i inicjują odpowiedź immunologiczną Początek procesu destrukcji przyzębia bakterie wydzielają czynniki: - rozluźniające połączenia międzykomórkowe w nabłonku - degradujące składniki blaszek podstawnych następuje degradacja blaszek podstawnych i częściowe rozszczelnienie złącza szkliwno-nabłonkowego, co otwiera wrota dla bakterii w blaszce właściwej dziąsła gromadzą się migrujące z naczyń neutrofile, makrofagi i limfocyty rozpoczyna się proces zapalny 2

3 Dalszy postęp procesu zapalnego: nabłonek złącza obumiera (działanie toksyn bakteryjnych) enzymy (metaloproteinazy) wydzielane głównie przez neutrofile, ale także przez aktywowane komórki nabłonka i bakterie - niszczą złącze i powodują jego całkowite rozszczelnienie (wytworzenie kieszonki przyzębnej) - niszczą włókna kolagenowe dziąsła BIOMINERALIZACJA wzrost poziomu RANKL (wydzielanego m.in. przez limfocyty T) wywołuje wzmożony napływ i aktywację osteoklastów, które nadtrawiają kość wyrostka zębodołowego Biomineralizacja: wymaga odpowiedniego lokalnego stężenia jonów tworzących złogi mineralne z reguły prowadzi do powstawania form krystalicznych minerałów przebiega zgodnie z fizykochemicznymi prawami krystalizacji rozpoczyna się od nukleacji tworzenia licznych punktów krystalizacji na matrycy organicznej potem następuje wzrost kryształów, które mogą łączyć się ze sobą CZYNNIKI REGULUJĄCE PROCES BIOMINERALIZACJI Powszechne prawa fizyko-chemiczne Kontrola genetyczna realizowana poprzez produkcję substancji organicznych (białek strukturalnych i czynnościowych oraz innych makrocząsteczek), które modyfikują ogólne i lokalne stężenia jonów mających tworzyć kryształy oraz regulują proces nukleacji i wzrostu kryształów Genetyczna kontrola biomineralizacji znajduje wyraz w filo- i ontogenetycznym podobieństwie kości i zmineralizowanych tkanek zęba Typy mineralizacji Mineralizacja fizjologiczna: kość, zmineralizowane tkanki zęba (szkliwo, zębina, cement) Mineralizacja patologiczna (ektopowa) (naczynia krwionośne, zastawki serca, kamień nazębny) z normokalcemią - zależy od lokalnych zmian matrycy organicznej z hyperkalcemią - zależy od wzrostu poziomu Ca Komórkowe i pozakomórkowe elementy uczestniczące w kontroli mineralizacji struktury cytoplazmatyczne: - wewnątrzkomórkowe zbiorniki jonów Ca (gładka siateczka) - pęcherzyki macierzy składniki substancji pozakomórkowej zdolne do wiązania jonów Ca (często w sposób przypominający układ sieci krystalicznej) lub pośrednio wpływające na proces mineralizacji: - sialoproteina kości - białka zębiny: fosfoforyna (DPP) i sialoproteina zębiny (DSP), białko macierzy zębiny DMP- - białka szkliwa: amelogeniny, enameliny - kolagen - białka niekolagenowe kości: osteonektyna, osteokalcyna, osteopontyna (SP-) i inne - białka adhezyjne: fibronektyna, trombospondyna - proteo/glikozoaminoglikany: dekoryna, biglikan - enzymy: metaloproteinazy i ich inhibitory (TIMP) modyfikujące gęstość i układ makrocząsteczek substancji pozakomórkowej

4 Gładka siateczka śródplazmatyczna zawiera białko wiążące jony Ca w błonie: - pompa wapniowa (gromadzenie jonów Ca) - kanały wapniowe (uwalnianie jonów Ca) Pęcherzyki macierzy odszczepione od komórek pęcherzyki (0-200 nm) otoczone błoną komórkową i zawierające - fosfatazy (zasadowa, pirofosfataza, ATP-aza) - lipidy (cholesterol, fosfatydyloseryna) - aneksyny (białka wiążące Ca i fosfolipidy) Aneksyny działają poprzez: - formowanie kompleksów Ca-fosforan-lipid - tworzenie w błonie pęcherzyka kanałów dla Ca - wiązanie pęcherzyka z kolagenem Udział pęcherzyków macierzy w mineralizacji Faza pęcherzykowa mineralizacji: błona pęcherzyków wiąże proteoglikany które wiążą i zatrzymują jony Ca komórka wydziela metaloproteinazy trawiące proteoglikany, co uwalnia jony Ca jony Ca są transportowane do wnętrza pęcherzyków przez kanały (aneksyny) fosfataza zasadowa i pirofosfataza odszczepiają od ufosforylowanych substratów reszty fosforanowe wewnątrz pęcherzyków dochodzi do powstawania fosforanów wapnia (nukleacja), pierwsze złogi mineralne są bezstrukturalne lub mają niedoskonałą strukturę krystaliczną i dopiero później ulegają przebudowie do bardziej stabilnych kryształów hydroksyapatytowych. Faza włóknista mineralizacji: wzrost kryształów prowadzi do rozerwania pęcherzyków i rozprzestrzeniania się kryształów w istocie międzykomórkowej proces ten wspomagany jest przez nukleatory składniki istoty międzykomórkowej wiążące jony w ten sposób, że ich zagęszczenie i układ zbliżone są do mającej powstać sieci krystalicznej proces postępuje wzdłuż włókien kolagenowych Mineralizacja tkanek zęba przy udziale pęcherzyków macierzy dotyczy tylko cementu pierwotnego i pierwszych pokładów zębiny (które staną się zębiną okrywową). Mineralizacja pozostałej zębiny i szkliwa odbywa się bezpośrednio na matrycy organicznej tu zachodzi nukleacja. Mineralizacja zębiny Składniki matrycy organicznej zębiny wpływające na mineralizację kolageny (typ I, III, V): ukierunkowują mineralizację (wzdłuż włókien kolagenowych) sialofosfoproteina zębiny (DSPP): hamuje mineralizację fosfoforyna (fosfoproteina zębiny, DPP) i sialoproteina zębiny (DSP) powstają w przestrzeni pozakomórkowej w wyniku cięcia DSPP przez metaloproteinazy; wiążą jony Ca, inicjują tworzenie kryształów hydroksyapatytów i ich dojrzewanie białka obecne również w tk. kostnej: (osteonektyna, osteopontyna, sialoproteina kości, kwaśna glikoproteina kości, białka bogate w kwas γ-karboksyglutaminowy (GLA), białko macierzy zębiny (DMP-) - uczestniczą w mineralizacji proteoglikany (dekoryna, biglikan, lumikan): wpływają na mineralizację zębiny fosfolipidy (głównie w froncie mineralizacji, z reguły występują razem z proteoglikanami, uczestniczą w regulacji tworzenia kryształów HA) enzymy (fosfatazy, metaloproteinazy, lipazy): uczestniczą w zmianach składników organicznych związanych z procesem mineralizacji Dlaczego zębina jest zmineralizowana a prezębina nie? Odontoblasty (podobnie jak osteocyty kości) mogą przeżyć jedynie w kontakcie z niezmineralizowaną macierzą Czynniki utrzymujące prezębinę w stanie niezmineralizowanym: inhibitory mineralizacji (DSPP) brak promotorów mineralizacji Czynniki mineralizacji zębiny: wydzielane przez wypustkę odontoblasta (jony Ca, składniki substancji podstawowej, enzymy) powstające pozakomórkowo: DSPP jest cięta na DPP i DSP, proteoglikany ulegaja modyfikacji: - dekoryna i biglikany tracą łańcuchy GAG a ich białka rdzeniowe tworzą punkty sieciowania kolagenu; - lumikan i fibromodulina wiążą jony Ca w swoich łańcuchach keratosiarczanów Mineralizacja ogniskowa (kalkosferyty) i warstwowa 4

5 Transport wypustkowy Odontoblasty Prezębina Front Zębina (niezmineralizowana) mineralizacji Hamowanie mineralizacji Aktywacja Stabilizacja mineralizacji kryształów hydroksy- Inhibitory mineralizacji: Aktywatory: apatytów sialofosfoproteina fosfoforyna (DPP) zębinowa (DSPP) sialoproteina zębinowa (DSP) proteoglikany (PG) białko macierzy białka GLA zmienione PG enzymy Mineralizacja szkliwa Początek: nukleacja pierwszych kryształów szkliwa zachodzi na granicy z zębiną (złącze szkliwno-zębinowe) pierwsze kryształy mają charakter fosforanów ośmioi trójwapniowych (nie hydroksyapatytów) kryształy ulegają następnie połączeniu z drobniejszymi kryształami hydroksyapatytowymi zębiny Czynniki niezbędne w procesie mineralizacji: ekspresja genu DSPP (jego produkt odgrywa istotną rolę w dentynogenezie, ale jest też niezbędny do zapoczątkowania mineralizacji szkliwa) strukturalne białka szkliwa: amelogeniny, enameliny i ameloblastyny oraz enzymy: enamelolizyna (metaloproteinaza MMP-20, częściowo trawi białka szkliwa w pierwszej fazie mineralizacji) i kalikreina-4 (trawi białka szkliwa w końcowej fazie mineralizacji) Rola amelogenin w mineralizacji szkliwa. Nukleacja: zawiązki kryształów hydroksyapatytów powstają wokół cząsteczek białka P2 (produkt trawienia enamelin). 2. Po wydzieleniu z ameloblastów amelogeniny tworzą nanosfery (5-20 nm) układające się wokół powstających kryształów.. Cząsteczki amelogenin są nadtrawiane (odcięcie 25 aminokwasów), co zmienia ich charakter z hydrofilnego na hydrofobowy. 4. To umożliwia agregację nanosfer wokół rosnących kryształów, co zapobiega ich bocznej fuzji. 5. Pod koniec wzrostu kryształów nanosfery są trawione i resorbowane przez ameloblasty 6. Kryształy mogą nadal zwiększać grubość, ale nie ulegają już fuzji (pozostaje między nimi nieco białek) wydzielanie agregacja nanosfery tworzenie nanosfer trawienie Mineralizacja cementu rozpoczyna się już w pierwszym okresie cementogenezy cementoblasty uwalniają pęcherzyki macierzy, które indukują tworzenie ognisk mineralizacji w pierwotnym cemencie; ogniska te rosną i zlewaja się ze sobą po zakotwiczeniu w cemencie zewnatrzpochodnych włókien kolagenowych (więzadłowych) mineralizacja postępuje wzdłuż włókien cementu najpierw pierwotnego, potem wtórnego (już bez dalszego udziału pęcherzyków macierzy) Mineralizacja płytki nazębnej (tworzenie kamienia nazębnego) jest przykładem mineralizacji ektopowej źródłem jonów (wapniowych, fosforanowych, węglanowych) jest ślina i płyn szczeliny dziąsłowej mechanizm zapoczątkowania mineralizacji jest niejasny: rolę mogą tu odgrywać substancje bakteryjne, wzrost ph śliny i organiczne składniki płytki nazębnej procesy zapalne przyzębia nasilają mineralizację płytki mineralne składniki kamienia nazębnego: - hydroksyapatyty 50% - inne odmiany fosforanów wapnia 50% 5

BIOMINERALIZACJA. (AB) n A + + B - AB + 1 CZYNNIKI REGULUJĄCE PROCES BIOMINERALIZACJI GŁÓWNE SZLAKI KONTROLI MINERALIZACJI. Typy mineralizacji

BIOMINERALIZACJA. (AB) n A + + B - AB + 1 CZYNNIKI REGULUJĄCE PROCES BIOMINERALIZACJI GŁÓWNE SZLAKI KONTROLI MINERALIZACJI. Typy mineralizacji BIOMINERALIZACJA ODDZIAŁ STOMATOLOGII CZYNNIKI REGULUJĄCE PROCES BIOMINERALIZACJI Powszechne prawa fizyko-chemiczne Kontrola genetyczna realizowana poprzez: produkcję substancji organicznych (białek strukturalnych

Bardziej szczegółowo

tkanki zęba szkliwo zębina cement miazga ozębna Otoczenie zęba (przyzębie) dziąsło kość wyrostka zębodołowego Struktura szkliwa Pryzmaty szkliwne

tkanki zęba szkliwo zębina cement miazga ozębna Otoczenie zęba (przyzębie) dziąsło kość wyrostka zębodołowego Struktura szkliwa Pryzmaty szkliwne NARZĄD ZĘBOWY Cz. I: Tkanki zmineralizowane Ogólny schemat budowy zęba wraz z otoczeniem Zmineralizowane tkanki zęba: zębina cement KORONA SZYJKA Niezmineralizowane tkanki zęba: KORZEŃ miazga ozębna Otoczenie

Bardziej szczegółowo

tkanki zęba szkliwo zębina cement miazga ozębna Otoczenie zęba (przyzębie) dziąsło kość wyrostka zębodołowego Struktura szkliwa Pryzmaty szkliwne

tkanki zęba szkliwo zębina cement miazga ozębna Otoczenie zęba (przyzębie) dziąsło kość wyrostka zębodołowego Struktura szkliwa Pryzmaty szkliwne NARZĄD ZĘBOWY Cz. I: Tkanki zmineralizowane Ogólny schemat budowy zęba wraz z otoczeniem Zmineralizowane tkanki zęba: zębina cement KORONA SZYJKA Niezmineralizowane tkanki zęba: KORZEŃ miazga ozębna Otoczenie

Bardziej szczegółowo

NARZĄD ZĘBOWY. Cz. III: Rozwój. Najwcześniejsze stadia rozwojowe* Główne stadia rozwojowe. Stadium pączka. Stadium czapeczki

NARZĄD ZĘBOWY. Cz. III: Rozwój. Najwcześniejsze stadia rozwojowe* Główne stadia rozwojowe. Stadium pączka. Stadium czapeczki NARZĄD ZĘBOWY Ząb rozwija się na styku dwóch tkanek: ektodermy (nabłonka) i ektomezenchymy*, które wzajemnie na siebie wpływają poprzez sekwencyjne sterowanie ekspresją genów i wytwarzanie substancji morfogenetycznych/sygnałowych

Bardziej szczegółowo

WRAZ Z OTOCZENIEM to narząd zębowy TKANKI TWARDE: Zębina. TKANKI MIĘKKIE: - Miazga zęba. - Błona ozębna (więzadło zębowe) Dziąsło

WRAZ Z OTOCZENIEM to narząd zębowy TKANKI TWARDE: Zębina. TKANKI MIĘKKIE: - Miazga zęba. - Błona ozębna (więzadło zębowe) Dziąsło Narząd zębowy część 1: Budowa i czynność tkanek zmineralizowanych (twardych): - zębina - szkliwo - cement ZĄB WRAZ Z OTOCZENIEM to narząd zębowy TKANKI TWARDE: * * Szkliwo * Cement TKANKI MIĘKKIE: - Miazga

Bardziej szczegółowo

NARZĄD ZĘBOWY CZ. I: STRUKTURY ZMINERALIZOWANE ZĘBA

NARZĄD ZĘBOWY CZ. I: STRUKTURY ZMINERALIZOWANE ZĘBA NARZĄD ZĘBOWY CZ. I: STRUKTURY ZMINERALIZOWANE ZĘBA U dorosłych występują 32 zęby noszące nazwę stałych. Zastępują one 20 zębów mlecznych, których wyrzynanie rozpoczyna się w wieku ok. 6 miesięcy (środkowe

Bardziej szczegółowo

ROZWÓJ NARZĄDU ZĘBOWEGO. 1. Powstawanie i rozwój zawiązka zęba

ROZWÓJ NARZĄDU ZĘBOWEGO. 1. Powstawanie i rozwój zawiązka zęba ROZWÓJ NARZĄDU ZĘBOWEGO 1. Powstawanie i rozwój zawiązka zęba Zęby rozwijają się w wyniku współdziałania dwóch stykających się ze sobą tkanek: ektomezenchymy (neuromezenchymy) płodowej tkanki łącznej rozwijającej

Bardziej szczegółowo

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,

Bardziej szczegółowo

ROZWÓJ. Uzębienie. Uwaga! NARZĄD ZĘBOWY (3) Stadium Pączka

ROZWÓJ. Uzębienie. Uwaga! NARZĄD ZĘBOWY (3) Stadium Pączka NARZĄD ZĘBOWY (3) ROZWÓJ Uzębienie Pierwotne (mleczne) rozwija się już w okresie płodowym docelowo 20 zębów (2 siekacze, jeden kieł oraz 2 zęby trzonowe), w każdym kwadrancie szczęki górnej i dolnej. Stałe

Bardziej szczegółowo

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,

Bardziej szczegółowo

1 NARZĄD ZĘBOWY CZ. II. STRUKTURY NIEZMINERALIZOWANE. 1. Miazga zęba

1 NARZĄD ZĘBOWY CZ. II. STRUKTURY NIEZMINERALIZOWANE. 1. Miazga zęba 1 NARZĄD ZĘBOWY CZ. II. STRUKTURY NIEZMINERALIZOWANE 1. Miazga zęba Tworzy ją tkanka łączna galaretowata, wypełniająca komorę i kanał korzeniowy zęba. Miazga komunikuje się z ozębną i otoczeniem zęba przez

Bardziej szczegółowo

WRAZ Z OTOCZENIEM to. narząd zębowy TKANKI TWARDE: Zębina. TKANKI MIĘKKIE: - Miazga. - Błona ozębna (więzadło zębowe) - Dziąsło

WRAZ Z OTOCZENIEM to. narząd zębowy TKANKI TWARDE: Zębina. TKANKI MIĘKKIE: - Miazga. - Błona ozębna (więzadło zębowe) - Dziąsło ZĄB Narząd zębowy WRAZ Z OTOCZENIEM to część 1: narząd zębowy TKANKI TWARDE: * Budowa i czynność czynność tkanek zmineralizowanych (twardych): - zębina - szkliwo - cement ZĄB IN SITU Szkliwo Sumaryczny

Bardziej szczegółowo

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej)

PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej) PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej) Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Konspekt do wykładu

Bardziej szczegółowo

Tkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek (współpracujących ze sobą) o podobnej strukturze i funkcji. komórki. macierz zewnątrzkomórkowa

Tkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek (współpracujących ze sobą) o podobnej strukturze i funkcji. komórki. macierz zewnątrzkomórkowa Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek (współpracujących ze sobą) o podobnej strukturze i funkcji komórki Tkanki macierz zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty roślin

Bardziej szczegółowo

Tkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki

Tkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki Tkanki macierz (matrix) zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty

Bardziej szczegółowo

Organizacja tkanek - narządy

Organizacja tkanek - narządy Organizacja tkanek - narządy Architektura skóry tkanki kręgowców zbiór wielu typów komórek danej tkanki i spoza tej tkanki (wnikają podczas rozwoju lub stale, w trakcie Ŝycia ) neurony komórki glejowe,

Bardziej szczegółowo

17. ROZWÓJ NARZĄDU ZĘBOWEGO

17. ROZWÓJ NARZĄDU ZĘBOWEGO 17. ROZWÓJ NARZĄDU ZĘBOWEGO 17.1. Powstawanie i rozwój zawiązka zęba Zęby rozwijają się z dwóch współdziałających ze sobą tkanek: mezenchymy oraz pokrywającego ją nabłonka ektodermalnego wyściełającego

Bardziej szczegółowo

Tkanki podporowe: - chrząstka -kość

Tkanki podporowe: - chrząstka -kość Tkanki podporowe: - -kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,

Bardziej szczegółowo

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,

Bardziej szczegółowo

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,

Bardziej szczegółowo

15. NARZĄD ZĘBOWY CZ. I: STRUKTURY ZMINERALIZOWANE ZĘBA

15. NARZĄD ZĘBOWY CZ. I: STRUKTURY ZMINERALIZOWANE ZĘBA 15. NARZĄD ZĘBOWY CZ. I: STRUKTURY ZMINERALIZOWANE ZĘBA U dorosłych występują 32 zęby noszące nazwę stałych. Zastępują one 20 zębów mlecznych, których wyrzynanie rozpoczyna się w wieku ok. 6 miesięcy (pierwszy,

Bardziej szczegółowo

Tkanki. Tkanki. Tkanki zwierzęce Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki

Tkanki. Tkanki. Tkanki zwierzęce Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki Tkanki komórki Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) macierz (matrix) zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty

Bardziej szczegółowo

Transport przez błony

Transport przez błony Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej

Bardziej szczegółowo

biologia w gimnazjum UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA

biologia w gimnazjum UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA biologia w gimnazjum 2 UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA SKŁAD KRWI OSOCZE Jest płynną częścią krwi i stanowi 55% jej objętości. Jest podstawowym środowiskiem dla elementów morfotycznych. Zawiera 91% wody, 8%

Bardziej szczegółowo

JAMA USTNA. Błona śluzowa (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) nabłonek. Blaszka właściwa:

JAMA USTNA. Błona śluzowa (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) nabłonek. Blaszka właściwa: JAMA USTNA (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) --------------------------- podśluzowa Blaszka : Błona podśluzowa: tkanka łączna wiotka/zbita, naczynia krwionośne, włókna

Bardziej szczegółowo

Katarzyna Pawlak-Buś

Katarzyna Pawlak-Buś Katarzyna Pawlak-Buś Klinika Rumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego Oddział Reumatologii i Osteoporozy Szpitala im. Józefa Strusia w Poznaniu Canalis at al., N. Engl. J. Med. 2007 Równowaga

Bardziej szczegółowo

Biomineralizacja kontrolowana przez białka precyzja kształtu, struktury i właściwości

Biomineralizacja kontrolowana przez białka precyzja kształtu, struktury i właściwości Biomineralizacja kontrolowana przez białka precyzja kształtu, struktury i właściwości Rafał Hołubowicz* Aleksandra Porębska* Monika Poznar* Mirosława Różycka* Piotr Dobryszycki * Zakład Biochemii, Wydział

Bardziej szczegółowo

Tkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki

Tkanki. Tkanki. Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki Tkanki Tkanka (gr. histos) zespół komórek współpracujących ze sobą (o podobnej strukturze i funkcji) komórki Tkanki macierz (matrix) zewnątrzkomórkowa komórki zwierzęce substancja międzykomórkowa protoplasty

Bardziej szczegółowo

Tkanki podporowe - chrząstka

Tkanki podporowe - chrząstka Tkanki podporowe - chrząstka Własności mechaniczne tkanek podporowych zaleŝą od składu ich substancji międzykomórkowej. Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty

Bardziej szczegółowo

Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych.

Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. 1. Czym jest tkanka? To zespół komórek o podobnej budowie, które wypełniają w organizmie określone funkcje. Tkanki tworzą różne narządy, a te układy narządów.

Bardziej szczegółowo

Tkanka nerwowa. neurony (pobudliwe) odbieranie i przekazywanie sygnałów komórki glejowe (wspomagające)

Tkanka nerwowa. neurony (pobudliwe) odbieranie i przekazywanie sygnałów komórki glejowe (wspomagające) Tkanka nerwowa neurony (pobudliwe) odbieranie i przekazywanie sygnałów komórki glejowe (wspomagające) Sygnalizacja w komórkach nerwowych 100 tys. wejść informacyjnych przyjmowanie sygnału przewodzenie

Bardziej szczegółowo

Mechanochemiczny przełącznik między wzrostem i różnicowaniem komórek

Mechanochemiczny przełącznik między wzrostem i różnicowaniem komórek Mechanochemiczny przełącznik między wzrostem i różnicowaniem komórek Model tworzenia mikrokapilar na podłożu fibrynogenowym eksponencjalny wzrost tempa proliferacji i syntezy DNA wraz ze wzrostem stężenia

Bardziej szczegółowo

Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do:

Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do: FUNKCJE KOŚCI Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do: wzrostu adaptacji naprawy ROZWÓJ KOŚCI przed 8 tyg. życia płodowego szkielet płodu złożony jest z błon włóknistych i chrząstki szklistej po 8

Bardziej szczegółowo

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Krew jest płynną tkanką łączną, krążącą ciągle w ustroju, umożliwiającą stałą komunikację pomiędzy odległymi od siebie tkankami.

Bardziej szczegółowo

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość

Tkanki podporowe: - chrząstka - kość Tkanki podporowe: - - kość Własności mechaniczne tkanek podporowych zależą od składu ich substancji międzykomórkowej Komórki produkujące składniki substancji międzykomórkowej w chrząstce (chondroblasty,

Bardziej szczegółowo

TKANKA NAB ONKOWA PODZIA NAB ONK W STRUKTURY POWIERZCHNIOWE NAB ONK W

TKANKA NAB ONKOWA PODZIA NAB ONK W STRUKTURY POWIERZCHNIOWE NAB ONK W TKANKA NAB ONKOWA 4 W wyniku procesu różnicowania, głównie w okresie płodowym dochodzi do wyodrębnienia się w organizmie człowieka populacji komórek różniących się zarówno strukturą jak i funkcją. Zasadnicze

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Komórki, tkanki i narządy układu odpornościowego 5. Swoista odpowiedź immunologiczna: mechanizmy 53. Odporność nieswoista 15

Spis treści. Komórki, tkanki i narządy układu odpornościowego 5. Swoista odpowiedź immunologiczna: mechanizmy 53. Odporność nieswoista 15 Spis treści Komórki, tkanki i narządy układu odpornościowego 5 1. Wstęp: układ odpornościowy 7 2. Komórki układu odpornościowego 8 3. kanki i narządy układu odpornościowego 10 Odporność nieswoista 15 1.

Bardziej szczegółowo

ParoCheck. Oznaczanie bakterii odpowiedzialnych za chorobę przyzębia (periopatogenów)

ParoCheck. Oznaczanie bakterii odpowiedzialnych za chorobę przyzębia (periopatogenów) ParoCheck Oznaczanie bakterii odpowiedzialnych za chorobę przyzębia (periopatogenów) JAK POWSTAJE CHOROBA PRZYZĘBIA? Zapalenie przyzębia jest chorobą infekcyjną tkanek podtrzymujących ząb. Nawet w zdrowej

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy Cz. I

Układ pokarmowy Cz. I Układ pokarmowy Cz. I Jama ustna, ślinianki i narząd zębowy Błona śluzowa (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) nabłonek blaszka właściwa --------------------------- błona

Bardziej szczegółowo

16. NARZĄD ZĘBOWY CZ. II. STRUKTURY NIEZMINERALIZOWANE. 16.1. Miazga zęba

16. NARZĄD ZĘBOWY CZ. II. STRUKTURY NIEZMINERALIZOWANE. 16.1. Miazga zęba 16. NARZĄD ZĘBOWY CZ. II. STRUKTURY NIEZMINERALIZOWANE 16.1. Miazga zęba Tworzy ją tkanka łączna galaretowata, podobna do galarety Whartona pępowiny, wypełniająca komorę i kanał zęba. Miazga łączy się

Bardziej szczegółowo

ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI

ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI Michał M. Dyzma PLAN REFERATU Historia badań nad wapniem Domeny białek wiążące wapń Homeostaza wapniowa w komórce Komórkowe rezerwuary wapnia Białka buforujące Pompy wapniowe

Bardziej szczegółowo

CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :.

CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. Zadanie 1 Przeanalizuj schemat i wykonaj polecenia. a. Wymień cztery struktury występujące zarówno w komórce roślinnej,

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy Cz. I

Układ pokarmowy Cz. I Układ pokarmowy Cz. I Błona śluzowa (warstwa tkankowa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu, stale wilgotna) nabłonek blaszka właściwa --------------------------- błona podśluzowa Jama

Bardziej szczegółowo

Tkanka nabłonkowa HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI)

Tkanka nabłonkowa HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) Elementy składowe tkanki: komórki (o podobnym pochodzeniu, zbliŝonej strukturze i funkcji) substancja międzykomórkowa (produkowana przez komórki) Główne rodzaje tkanek zwierzęcych:

Bardziej szczegółowo

Układ pokarmowy Cz. I

Układ pokarmowy Cz. I Układ pokarmowy Cz. I Jama ustna, ślinianki i narząd zębowy Błona śluzowa (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) nabłonek blaszka właściwa --------------------------- błona

Bardziej szczegółowo

biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski

biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski michal.michalowski@uwr.edu.pl michaladamichalowski@gmail.com michal.michalowski@uwr.edu.pl https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/

Bardziej szczegółowo

Transportowane cząsteczki CO O, 2, NO, H O, etanol, mocznik... Zgodnie z gradientem: stężenia elektrochemicznym gradient stężeń

Transportowane cząsteczki CO O, 2, NO, H O, etanol, mocznik... Zgodnie z gradientem: stężenia elektrochemicznym gradient stężeń Transportowane cząsteczki Transport przez błony Transport bierny szybkość transportu gradien t stężeń kanał nośnik Transport z udziałem nośnika: dyfuzja prosta dyfuzja prosta CO 2, O 2, NO,, H 2 O, etanol,

Bardziej szczegółowo

oporność odporność oporność odporność odporność oporność

oporność odporność oporność odporność odporność oporność oporność odporność odporność nieswoista bierna - niskie ph na powierzchni skóry (mydła!) - enzymy - lizozym, pepsyna, kwas solny żołądka, peptydy o działaniu antybakteryjnym - laktoferyna- przeciwciała

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz. III): Aktywacja i funkcje efektorowe limfocytów B

PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz. III): Aktywacja i funkcje efektorowe limfocytów B PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz. III): Aktywacja i funkcje efektorowe limfocytów B Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Konspekt wykładu Rozpoznanie antygenu

Bardziej szczegółowo

Ruch i mięśnie. dr Magdalena Markowska

Ruch i mięśnie. dr Magdalena Markowska Ruch i mięśnie dr Magdalena Markowska Zjawisko ruchu Przykład współpracy wielu układów Szkielet Szkielet wewnętrzny: szkielet znajdujący się wewnątrz ciała, otoczony innymi tkankami. U kręgowców składa

Bardziej szczegółowo

Oddziaływanie komórki z macierzą. adhezja migracja proliferacja różnicowanie apoptoza

Oddziaływanie komórki z macierzą. adhezja migracja proliferacja różnicowanie apoptoza Oddziaływanie komórki z macierzą embriogeneza gojenie ran adhezja migracja proliferacja różnicowanie apoptoza morfogeneza Adhezja: oddziaływania komórek z fibronektyną, lamininą Proliferacja: laminina,

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI. Ćwiczenie 3 ANALIZA TRANSPORTU SUBSTANCJI NISKOCZĄSTECZKOWYCH PRZEZ

POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI. Ćwiczenie 3 ANALIZA TRANSPORTU SUBSTANCJI NISKOCZĄSTECZKOWYCH PRZEZ POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI Ćwiczenie 3 ANALIZA TRANSPORTU SUBSTANCJI NISKOCZĄSTECZKOWYCH PRZEZ BŁONĘ KOMÓRKOWĄ I. WSTĘP TEORETYCZNY Każda komórka, zarówno roślinna,

Bardziej szczegółowo

Leczenie biologiczne co to znaczy?

Leczenie biologiczne co to znaczy? Leczenie biologiczne co to znaczy? lek med. Anna Bochenek Centrum Badawcze Współczesnej Terapii C B W T 26 Październik 2006 W oparciu o materiały źródłowe edukacyjnego Grantu, prezentowanego na DDW 2006

Bardziej szczegółowo

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy.

Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Układ wydalniczy (moczowy) Osmoregulacja to aktywne regulowanie ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych w celu utrzymania homeostazy. Wydalanie pozbywanie się z organizmu zbędnych produktów przemiany

Bardziej szczegółowo

Klinika Ortopedii Dziecięcej Katedry Ortopedii Dziecięcej UM w Lublinie

Klinika Ortopedii Dziecięcej Katedry Ortopedii Dziecięcej UM w Lublinie 1 Szymon Skwarcz Klinika Ortopedii Dziecięcej Katedry Ortopedii Dziecięcej UM w Lublinie Wpływ aktywowanego autologicznego osocza bogatopłytkowego (PRP) oraz fosforanu trójwapniowego hydroksyapatytu na

Bardziej szczegółowo

Połączenia międzykomórkowe i macierz zewnątrzkomórkowa. Połączenia międzykomórkowe. Połączenia międzykomórkowe. zapewniają : uszczelnienie komórek

Połączenia międzykomórkowe i macierz zewnątrzkomórkowa. Połączenia międzykomórkowe. Połączenia międzykomórkowe. zapewniają : uszczelnienie komórek międzykomórkowe i macierz zewnątrzkomórkowa mgr Dagmara Ruminkiewicz Zakład Biologii Medycznej międzykomórkowe międzykomórkowe zapewniają : uszczelnienie komórek mechaniczną wytrzymałość przyleganie do

Bardziej szczegółowo

CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI

CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI Katarzyna Pawlak-Buś Katedra i Klinika Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu ECHA ASBMR 2018 WIELOCZYNNIKOWY CHARAKTER

Bardziej szczegółowo

Łukasz Czupkałło Ocena systemu RANK/RANKL/OPG w płynie dziąsłowym u kobiet w ciąży fizjologicznej oraz pacjentek ciężarnych z chorobą przyzębia.

Łukasz Czupkałło Ocena systemu RANK/RANKL/OPG w płynie dziąsłowym u kobiet w ciąży fizjologicznej oraz pacjentek ciężarnych z chorobą przyzębia. Łukasz Czupkałło Ocena systemu RANK/RANKL/OPG w płynie dziąsłowym u kobiet w ciąży fizjologicznej oraz pacjentek ciężarnych z chorobą przyzębia. STRESZCZENIE Choroba przyzębia jest procesem zapalnym polegającym

Bardziej szczegółowo

TKANKA ŁĄCZNA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Substancja międzykomórkowa

TKANKA ŁĄCZNA. Komórki. Włókna. Substancja podstawowa. Substancja międzykomórkowa Funkcje tkanki łącznej: TKANKA ŁĄCZNA łączy, utrzymuje i podpiera inne tkanki pośredniczy w rozprowadzaniu tlenu, substancji odŝywczych i biologicznie czynnych w organizmie odpowiada za większość procesów

Bardziej szczegółowo

Odporność ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Odporność ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Odporność DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Funkcje FUNKCJA KTO AWARIA OBRONA NADZÓR HOMEOSTAZA Bakterie Wirusy Pasożyty Pierwotniaki

Bardziej szczegółowo

GC Tooth Mousse. Zapraszamy do sklepu Producent: GC Corporation 49,90 zł Waga: 0.08kg. Kod QR:

GC Tooth Mousse. Zapraszamy do sklepu   Producent: GC Corporation 49,90 zł Waga: 0.08kg. Kod QR: HAPPYDENTAL Rafał Rogula ul. Bajana 39b/1a 54-129 Wrocław, PL NIP 949-189-63-28 info@happydental.pl Tel. 71-349-77-90/91 Zapraszamy do sklepu www.happydental.pl GC Tooth Mousse ochronna pasta o potrójnym

Bardziej szczegółowo

Bezpośrednia embriogeneza somatyczna

Bezpośrednia embriogeneza somatyczna Bezpośrednia embriogeneza somatyczna Zarodki somatyczne formują się bezpośrednio tylko z tych komórek roślinnych, które są kompetentne już w momencie izolowania z rośliny macierzystej, czyli z proembriogenicznie

Bardziej szczegółowo

Przemieszczanie zębów podczas leczenia ortodontycznego postępuje dzięki przebudowie kości.

Przemieszczanie zębów podczas leczenia ortodontycznego postępuje dzięki przebudowie kości. Przemieszczanie zębów podczas leczenia ortodontycznego postępuje dzięki przebudowie kości. Przebudowa kości występuje pod wpływem przedłużonego nacisku na ząb, czyli przyłożonej siły. Zjawiska przebudowy

Bardziej szczegółowo

Błona komórkowa grubość od 50 do 100 A. Istnieje pewna różnica potencjałów, po obu stronach błony, czyli na błonie panuje pewne

Błona komórkowa grubość od 50 do 100 A. Istnieje pewna różnica potencjałów, po obu stronach błony, czyli na błonie panuje pewne Błona komórkowa grubość od 50 do 100 A Istnieje pewna różnica potencjałów, po obu stronach błony, czyli na błonie panuje pewne napięcie elektryczne, zwane napięciem na błonie. Różnica potencjałów to ok.

Bardziej szczegółowo

Tkanka chrzęstna i tkanka kostna

Tkanka chrzęstna i tkanka kostna Tkanka chrzęstna i tkanka kostna Tkanki podporowe, budują szkielet człowieka i w tej budowie wzajemnie się uzupełniają: w życiu embrionalnym modele chrzęstne kości długich zastępowane przez kość tkanka

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej PUM

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej PUM Równowaga kwasowozasadowa Zakład Chemii Medycznej PUM Teorie kwasów i zasad Teoria dysocjacji elektrolitycznej Arheniusa: podczas rozpuszczania w wodzie wodzie kwas: dysocjuje z odszczepieniem kationu

Bardziej szczegółowo

Tkanka nabłonkowa HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI)

Tkanka nabłonkowa HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) Elementy składowe tkanki: komórki (o zbliŝonej strukturze i funkcji) substancja międzykomórkowa (produkowana przez komórki) Tkanka nabłonkowa Główne rodzaje tkanek zwierzęcych:

Bardziej szczegółowo

Zapraszamy do sklepu Producent: GC Corporation 49,90 zł Waga: 0.08kg. Kod QR: Opis pasty GC Tooth Mousse:

Zapraszamy do sklepu  Producent: GC Corporation 49,90 zł Waga: 0.08kg. Kod QR: Opis pasty GC Tooth Mousse: HAPPYDENTAL Rafał Rogula ul. Bajana 39b/1a 54-129 Wrocław, PL NIP 949-189-63-28 info@happydental.pl Tel. 71-349-77-90/91 Zapraszamy do sklepu www.happydental.pl GC Tooth Mousse 35ml - ochronna pasta o

Bardziej szczegółowo

Immunologia komórkowa

Immunologia komórkowa Immunologia komórkowa ocena immunofenotypu komórek Mariusz Kaczmarek Immunofenotyp Definicja I Charakterystyczny zbiór antygenów stanowiących elementy różnych struktur komórki, związany z jej różnicowaniem,

Bardziej szczegółowo

P Czynniki wpływające na bilans Ca/P

P Czynniki wpływające na bilans Ca/P Ca Płyn wewnątrzkomórkowy 225 mmoli 3 000 mmoli Płyn zewnątrzkomórkowy 23 mmoli 14 mmoli Kości 23 750 mmoli 17 000 mmoli Całkowita ilość 24 998 mmoli 20 014 mmoli P Czynniki wpływające na bilans Ca/P Wchłanianie

Bardziej szczegółowo

Jak żywiciel broni się przed pasożytem?

Jak żywiciel broni się przed pasożytem? https://www. Jak żywiciel broni się przed pasożytem? Autor: Anna Bartosik Data: 12 kwietnia 2019 W poprzedniej części naszego kompendium wiedzy o pasożytach świń omówiliśmy, w jaki sposób pasożyt dostaje

Bardziej szczegółowo

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl

Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg

Bardziej szczegółowo

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny

Równowaga kwasowo-zasadowa. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Równowaga kwasowozasadowa Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Krytyka pojęcia ph ph = log [H + ] ph [H+] 1 100 mmol/l D = 90 mmol/l 2 10 mmol/l D = 9 mmol/l 3 1 mmol/l 2 Krytyka pojęcia

Bardziej szczegółowo

KRĄŻENIE KRWI ŚREDNIE I MAŁE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE)

KRĄŻENIE KRWI ŚREDNIE I MAŁE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) KRĄŻENIE KRWI SERCE DUŻE ŻYŁY DUŻE TĘTNICE (SPRĘŻYSTE) UKŁAD NACZYNIOWY ŚREDNIE I MAŁE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) ŚREDNIE I MAŁE TĘTNICE (MIĘŚNIOWE) TĘTNICZKI (ARTERIOLE) N. POZAWŁOSOWATE N. PRZEDWŁOSOWATE (POSTKAPILARY)

Bardziej szczegółowo

PATOLOGIA OGÓLNA DLA ODDZIAŁU STOMATOLOGII. Procesy naprawcze

PATOLOGIA OGÓLNA DLA ODDZIAŁU STOMATOLOGII. Procesy naprawcze PATOLOGIA OGÓLNA DLA ODDZIAŁU STOMATOLOGII Procesy naprawcze Możliwości naprawcze uszkodzonych tkanek ustroju! Regeneracja (odrost, odnowa)! Organizacja (naprawa, gojenie) Regeneracja komórek, tkanek,

Bardziej szczegółowo

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała

Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.

Bardziej szczegółowo

Lp. tydzień wykłady seminaria ćwiczenia

Lp. tydzień wykłady seminaria ćwiczenia Lp. tydzień wykłady seminaria ćwiczenia 21.02. Wprowadzeniedozag adnieńzwiązanychzi mmunologią, krótka historiaimmunologii, rozwójukładuimmun ologicznego. 19.02. 20.02. Wprowadzenie do zagadnień z immunologii.

Bardziej szczegółowo

8 osób na 10 cierpi na choroby przyzębia! Wiemy jak Państwu pomóc

8 osób na 10 cierpi na choroby przyzębia! Wiemy jak Państwu pomóc Terapia vectorowa bezbolesny powrót przyzębia do zdrowia W terapii tej wykorzystujemy najlepszą dostępną technologię Vector Paro, która gwarantuje delikatne i bezbolesne leczenie przyczynowe oraz podtrzymujące,

Bardziej szczegółowo

UKŁAD NACZYNIOWY. KRĄŻENIE KRWI (duże) Komórki śródbłonkowe wywodzą się z mezenchymy, ale mają układ nabłonka i wytwarzają blaszkę podstawną

UKŁAD NACZYNIOWY. KRĄŻENIE KRWI (duże) Komórki śródbłonkowe wywodzą się z mezenchymy, ale mają układ nabłonka i wytwarzają blaszkę podstawną KRĄŻENIE KRWI (duże) DUŻE ŻYŁY DUŻE TĘTNICE (SPRĘŻYSTE) UKŁAD NACZYNIOWY MAŁE I ŚREDNIE ŻYŁY ŻYŁKI (WENULE) ŚREDNIE I MAŁE TĘTNICE (MIĘŚNIOWE) TĘTNICZKI (ARTERIOLE) NN. POZAWŁOSOWATE (POSTKAPILARY) NN.

Bardziej szczegółowo

Tkanka chrzęstna i tkanka kostna

Tkanka chrzęstna i tkanka kostna Tkanka chrzęstna i tkanka kostna Tkanki podporowe, budują szkielet człowieka i w tej budowie wzajemnie się uzupełniają: w życiu embrionalnym modele chrzęstne kości długich, zastępowane przez kość tkanka

Bardziej szczegółowo

Created by Neevia Document Converter trial version

Created by Neevia Document Converter trial version 1. Kwaśne białko glejowe występuje w: a) astrocytach włóknistych, (+) b) astrocytach protoplazmatycznych, (+) c) oligodendrocytach, d) mikrogleju, e) lemocytach. HISTOLOGIA testy półroczne 2002 2004 2.

Bardziej szczegółowo

Transport pęcherzykowy

Transport pęcherzykowy Transport pęcherzykowy sortowanie przenoszonego materiału zachowanie asymetrii zachowanie odrębności organelli precyzyjne oznakowanie Transport pęcherzykowy etapy transportu Transport pęcherzykowy przemieszczanie

Bardziej szczegółowo

Połączenia międzykomórkowe i macierz zewnątrzkomórkowa

Połączenia międzykomórkowe i macierz zewnątrzkomórkowa międzykomórkowe i macierz zewnątrzkomórkowa Dagmara Ruminkiewicz Zakład Biologii Medycznej międzykomórkowe zapewniają : uszczelnienie komórek mechaniczną wytrzymałość przyleganie do sąsiednich komórek

Bardziej szczegółowo

Nukleotydy w układach biologicznych

Nukleotydy w układach biologicznych Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których

Bardziej szczegółowo

Właściwości błony komórkowej

Właściwości błony komórkowej płynność asymetria Właściwości błony komórkowej selektywna przepuszczalność Płynność i stan fazowy - ruchy rotacyjne: obrotowe wokół długiej osi cząsteczki - ruchy fleksyjne zginanie łańcucha alifatycznego

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne

Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim 2019 I Błony biologiczne 1. Budowa i składniki błon biologicznych - fosfolipidy - steroidy - białka - glikoproteiny i glikolipidy 2. Funkcje błony komórkowej

Bardziej szczegółowo

odporne na temperaturę przyjazne dla skóry ph 5,5 emulgują się z innymi substancjami aktywnymi nie zawierają aromatów, barwników, sztucznych

odporne na temperaturę przyjazne dla skóry ph 5,5 emulgują się z innymi substancjami aktywnymi nie zawierają aromatów, barwników, sztucznych odporne na temperaturę przyjazne dla skóry ph 5,5 emulgują się z innymi substancjami aktywnymi nie zawierają aromatów, barwników, sztucznych konserwantów chemicznych KOLAGEN NATYWNY PURE bioaktywny odporny

Bardziej szczegółowo

KREW I HEMOPOEZA. Hct = Skład osocza krwi. Elementy morfotyczne krwi. Wskaźnik hematokrytu

KREW I HEMOPOEZA. Hct = Skład osocza krwi. Elementy morfotyczne krwi. Wskaźnik hematokrytu KREW I HEMOPOEZA Funkcje krwi: Krew jest tkanką płynną, ponieważ płynna jest istota międzykomórkowa (osocze) transport tlenu i substancji odżywczych do komórek transport CO2 i metabolitów wydalanych przez

Bardziej szczegółowo

Tkanka chrzęstna Tkanka kostna

Tkanka chrzęstna Tkanka kostna Tkanka chrzęstna Tkanka kostna Tkanka chrzęstna i tkanka kostna Tkanki podporowe, budują szkielet człowieka i w tej budowie wzajemnie się uzupełniają: w życiu embrionalnym modele chrzęstne kości długich,

Bardziej szczegółowo

Właściwości błony komórkowej

Właściwości błony komórkowej Właściwości błony komórkowej płynność asymetria selektywna przepuszczalność Transport przez błony Współczynnik przepuszczalności [cm/s] RóŜnice składu jonowego między wnętrzem komórki ssaka a otoczeniem

Bardziej szczegółowo

CIAŁO I ZDROWIE WSZECHŚWIAT KOMÓREK

CIAŁO I ZDROWIE WSZECHŚWIAT KOMÓREK CIAŁ I ZDRWIE WSZECHŚWIAT KMÓREK RGANIZM RGANY TKANKA SKŁADNIKI DŻYWCZE x x KMÓRKA x FUNDAMENT ZDRWEG ŻYCIA x PRZEMIANA MATERII WSZECHŚWIAT KMÓREK Komórki są budulcem wszystkich żywych istot, również nasze

Bardziej szczegółowo

Fluor a ubytki próchnicze

Fluor a ubytki próchnicze 10 Fluor a ubytki próchnicze 10.1. Wstęp Już w 1959 roku Jenkins zwrócił uwagę na dwie teorie wyjaśniające zjawisko redukcji ubytków próchniczych przez fluorki: była to teoria rozpuszczalności i teoria

Bardziej szczegółowo

biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski

biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski michal.michalowski@uwr.edu.pl michaladamichalowski@gmail.com michal.michalowski@uwr.edu.pl https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/

Bardziej szczegółowo

Odporność nabyta: Nadzieja Drela Wydział Biologii UW, Zakład Immunologii

Odporność nabyta: Nadzieja Drela Wydział Biologii UW, Zakład Immunologii Odporność nabyta: Komórki odporności nabytej: fenotyp, funkcje, powstawanie, krążenie w organizmie Cechy odporności nabytej Rozpoznawanie patogenów przez komórki odporności nabytej: receptory dla antygenu

Bardziej szczegółowo

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany 1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy

Bardziej szczegółowo

Tkanka limfoidalna i układ limfatyczny

Tkanka limfoidalna i układ limfatyczny Mechanizmy obronne organizmu: Tkanka limfoidalna i układ limfatyczny Odporność wrodzona: bariery nabłonkowe komórki fagocytujące receptory rozpoznające wzorzec ostre stany zapalne (neutrofile, makrofagi,

Bardziej szczegółowo

Tkanka nabłonkowa HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI)

Tkanka nabłonkowa HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) Elementy składowe tkanki: komórki (o podobnym pochodzeniu, zbliżonej strukturze i funkcji) substancja międzykomórkowa (produkowana przez komórki) Tkanka nabłonkowa Główne rodzaje

Bardziej szczegółowo

Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW

Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce

Bardziej szczegółowo

Błona komórkowa grubość od 50 do 100 A. Istnieje pewna różnica potencjałów, po obu stronach błony, czyli na błonie panuje pewne

Błona komórkowa grubość od 50 do 100 A. Istnieje pewna różnica potencjałów, po obu stronach błony, czyli na błonie panuje pewne Błona komórkowa grubość od 50 do 100 A Istnieje pewna różnica potencjałów, po obu stronach błony, czyli na błonie panuje pewne napięcie elektryczne, zwane napięciem na błonie. Różnica potencjałów to ok.

Bardziej szczegółowo