w praktyce ISBN: profil zaufany uwarunkowania prawne nowa skrzynka podawcza konto podmiotu publicznego

Transkrypt

1 w praktyce ISBN: profil zaufany uwarunkowania prawne nowa skrzynka podawcza konto podmiotu publicznego

2 epuap w praktyce

3

4 epuap w praktyce Renata Adamczyk Izabela Adamska Igor Bednarski Andrzej Janikowski Mateusz Kamiński Michał Kossakowski Waldemar Ozga Tomasz Rakoczy Jakub Rzymowski Grzegorz Sibiga Robert Sternicki Emil Walczyk PRESSCOM Sp. z o.o. Wrocław 2011

5 Autorzy Renata Adamczyk Izabela Adamska Igor Bednarski Andrzej Janikowski Mateusz Kamiński Michał Kossakowski Waldemar Ozga Tomasz Rakoczy Jakub Rzymowski Grzegorz Sibiga Robert Sternicki Emil Walczyk Redakcja Jacek Orłowski Marcin Meszczyński Martyna Wilk Korekta Urszula Włodarska Projekt okładki Dominik Stańda Wydawca PRESSCOM Sp. z o.o. ul. Tadeusza Kościuszki Wrocław tel. (+71) fax (+71) biuro@presscom.pl Copyright by PRESSCOM Sp. z o.o., Wrocław 2011 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowanie i rozpowszechnianie niniejszej książki lub jej fragmentów bez pisemnej zgody wydawcy zabronione. Treść książki stanowią prywatne opinie i stanowiska Autorów. Wydanie pierwsze. Skład i łamanie Marcin Szewczyk Druk i oprawa OPOLGRAF S.A. ISBN Redakcja dziękuje Centrum Projektów Informatycznych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji za pomoc w przygotowaniu dodatku

6 Spis treści 1. Wprowadzenie do epuap Przepisy o informatyzacji w Polsce Wnoszenie i doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej Elektroniczna skrzynka podawcza w pytaniach i odpowiedziach Usługi administracji publicznej na epuap Profil zaufany epuap Usługi epuap dla administracji publicznej Zakładanie konta podmiotu publicznego na epuap Instalowanie skrzynki podawczej epuap w pytaniach i odpowiedziach

7

8 Wprowadzenie do epuap 1. Wprowadzenie do epuap Idea elektronicznej administracji publicznej wynikła z potrzeby dostosowania się zarówno do zmian zachodzących w dziedzinach prawa i technologii, jak i do potrzeb obywateli i przedsiębiorstw. Ponadresortowym, milowym krokiem w realizacji tego złożonego procesu okazał się epuap. Geneza i historia projektu W 2002 r. Komitet Badań Naukowych zlecił opracowanie wstępnej koncepcji projektu pt. Wrota Polski, której główną tezą było zwiększenie o 10% rzeczywistej, a o 40% potencjalnej efektywności administracji publicznej związanej ze świadczeniem usług publicznych oraz realizacją innych zadań publicznych. Jednocześnie polepszona miała zostać przejrzystość pracy administracji i zwiększona zdolność dostosowania jej funkcjonowania do zmian prawa oraz potrzeb obywateli i przedsiębiorstw. Ministerstwo Nauki i Informatyzacji w 2005 r., wykorzystując wstępną koncepcję projektu Wrota Polski, ogłosiło konkurs i zleciło przygotowanie kompleksowej koncepcji realizacji tego projektu. Koncepcja Wrót Polski, zwana również Programem realizacji Wrót Polski, stanowiła spójny program działań, których celem było uzyskanie pełnej funkcjonalności urzędu elektronicznego w Polsce oraz urzeczywistnienie idei elektronicznej administracji publicznej. Wspomniany dokument zawierał w szczególności: listę usług do wdrożenia w pierwszej kolejności, propozycję harmonogramu, propozycję organizacji wdrożeniowej oraz narzędzi zarządzania. Ponadto identyfikował główne zagrożenia dla realizacji programu, opisywał strategię finansowania, przedstawiał analizę prawną oraz syntezę rekomendacji w zakresie zmian prawnych. W części technologicznej została w nim opisana koncepcja 7

9 epuap w praktyce architektury i podstawowe funkcje systemu i standardy interoperacyjności. Przeanalizowano też dostępne technologie mogące znaleźć zastosowanie przy budowie systemu. W 2006 r. w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw projekt pod nazwą epuap-wkp uzyskał dofinansowanie ze środków unijnych. Rozpoczęła się budowa platformy elektronicznej, której rozwiązania architektoniczne oraz funkcjonalne zostały wytyczone w Programie realizacji Wrót Polski. Projekt epuap-wkp był pierwszym krokiem szerszego projektu ponadresortowej elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (dalej: epuap). W rezultacie do końca roku 2008 została uruchomiona platforma, na której z pomocą określonych podstawowych elementów tzw. usług wspólnych instytucje publiczne mogą budować i udostępniać aplikacje. Są to tzw. usługi publiczne, wykorzystujące elektroniczne kanały do komunikacji ze swoim otoczeniem, w szczególności przedsiębiorcami i obywatelami (ale również z innymi instytucjami publicznymi) poprzez pojedynczy punkt dostępny w internecie ( Projekt epuap-wkp obejmował budowę: epuap-u (portalu informacyjnego wraz z jego zaawansowanymi mechanizmami tzw. usług wspólnych), Centralnego Repozytorium Wzorów Dokumentów (serwisu udostępniającego obowiązujące prawnie wzory dokumentów elektronicznych stosowanych w administracji), portalu interoperacyjności (serwisu wspierającego opracowywanie ram interoperacyjności dla administracji). W 2009 r. powstał projekt epuap2, który stanowił kontynuację projektu epuap-wkp. Uzyskał on dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata , Priorytet 7 Społeczeństwo informacyjne 8

10 Wprowadzenie do epuap budowa elektronicznej administracji. Pozyskane środki pozwoliły rozpocząć prace nad rozbudową funkcjonalną epuap. Zaplanowano też zwiększenie wachlarza usług świadczonych elektronicznie za jego pośrednictwem. Cele projektu epuap Zgodnie z opisem projektu ujętym w Planie Informatyzacji Państwa jego cel zdefiniowano jako: wykorzystanie doświadczeń zdobytych w trakcie realizacji epuap-wkp do definiowania kolejnych procesów obsługi obywatela i przedsiębiorstw, tworzenia powiązań informatycznych do poszczególnych systemów administracji publicznej, a także rozszerzenia zestawu usług publicznych dostępnych online i zwiększenia liczby podmiotów korzystających z usług publicznych. Cel ten został sprecyzowany poprzez wskazanie, w studium wykonalności projektu, celów szczegółowych. Są to: Dostępność usług publicznych. Zwiększenie liczby podmiotów korzystających z usług publicznych za pomocą różnych kanałów dostępu. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez rozszerzenie zestawu usług dostępnych online oraz za pomocą ukierunkowanej kampanii marketingowej. Niższe koszty. Zwiększenie efektywności kosztowej usług świadczonych przez administrację publiczną, dzięki przeniesieniu części usług na platformę elektroniczną, co ograniczy liczbę spraw załatwianych w sposób tradycyjny. Integracja usług. Udostępnienie mechanizmów integrujących jednostki samorządu terytorialnego na epuap, np. poprzez udostępnienie usług koordynacyjnych oraz wspierających tworzenie ram interoperacyjności zgodnie z katalogiem usług dostarczonych w ramach budowy drugiej fazy projektu. Klasyfikacje usług. Ułatwienie korzystania z usług publicznych dostępnych online, poprzez wprowadzenie jednolitej klasyfikacji usług (katalogu usług). Katalog usług, jako miejsce 9

11 epuap w praktyce porządkujące i klasyfikujące opis usług elektronicznych administracji publicznej w Polsce, umożliwi dokonanie w sposób jednolity i jednoznaczny opisu usługi przez różne jednostki administracji publicznej. Jest to szczególnie istotne dla samorządów, w których niejednokrotnie te same usługi są nazywane w różny sposób. Wynikiem realizacji celu będzie ułatwienie wyszukiwania usługi przez końcowego odbiorcę i zbliżenie się do możliwości zadawania pytań w języku naturalnym. Odbiorcy projektu Odbiorcami projektu są: instytucje administracji publicznej, przedsiębiorcy oraz obywatele Rzeczypospolitej Polskiej. epuap udostępnia i rozwija scentralizowaną infrastrukturę ułatwiającą świadczenie usług publicznych instytucjom administracji publicznej. Przedsiębiorcy oraz obywatele są ostatecznymi odbiorcami usług publicznych świadczonych elektronicznie. Planowane rezultaty projektu Jako rezultaty projektu należy rozumieć korzyści, które zostaną osiągnięte dzięki realizacji projektu bezpośrednio po jego zakończeniu. Rezultaty projektu epuap są powiązane ze wsparciem świadczenia usług publicznych w postaci elektronicznej i obejmują: ograniczenie liczby zaświadczeń wymaganych od klientów w istotnych usługach publicznych (pozycjonowanych w tzw. e-gov Benchmark), zwiększenie kompletności katalogu usług publicznych, zwiększenie liczby istotnych usług publicznych w środowisku epuap opartych na wymianie dokumentów dostępnych na poziomie SL 3 (dwustronna interakcja) w skali ogólnopolskiej, zwiększenie w środowisku epuap poziomu absorpcji elektronicznych kanałów dostępu do usług (% spraw załatwianych w ten sposób). 10

12 Wprowadzenie do epuap Wybrane produkty epuap w ujęciu architektury biznesowej Kluczowym zadaniem związanym z dostarczaniem wartości dla obywateli i administracji zbieżnych z celami epuap jest budowa modelu procesowej administracji, wspieranej na wszystkich poziomach architektury korporacyjnej. Identyfikacja, modelowanie i optymalizacja procesów biznesowych może doprowadzić do skutecznej racjonalizacji działań administracji publicznej. Powszechna dostępność opisanych i przypisanych właścicielom procesów pozwoli na: wskazanie obszarów odpowiedzialności podmiotów pełniących rolę aktorów w procesach, optymalizację procesów biznesowych administracji zwłaszcza tych, które przebiegają przez dwie lub więcej jednostek administracji publicznej, identyfikację działań powtarzalnych w różnych procesach, które mogą być zrealizowane za pomocą rozwiązań informatycznych. Pozwoli to na klarowne wskazanie roli poszczególnych systemów informatycznych (w tym epuap) w realizacji procesów administracji publicznej, wykorzystanie wiedzy o procesach przez poszczególne podmioty publiczne w stosowanych procedurach i wspierających je systemach informatycznych, co ograniczy powtarzanie pracy koncepcyjnej dotyczącej organizacji pracy, a zrealizowanej uprzednio przez inne podmioty. Wprowadzanie modelu procesowego wymaga zmian w cyklu stanowienia prawa. W stanie docelowym stworzenie każdego aktu prawnego w Polsce winno zostać poprzedzone modelowaniem i optymalizacją procesu, którego dany akt dotyczy, a także oceną skutków regulacji wypływającą z analizy zużycia zasobów (m.in. czasowych i finansowych) stron uczestniczących w procesie. Działanie administracji w modelu procesowym prowadzić będzie do zwiększenia wydajności i celowości świadczonych usług, a także do ułatwienia dostępu do zasobów 11

13 epuap w praktyce informacyjnych państwa. epuap wpisujący się w ten model pełnić będzie rolę brokera usługowego i informacyjnego administracji publicznej. Model procesowy administracji publicznej stanowi kluczowy element przyjętej strategii rozwoju epuap i będzie realizowany przez wymienione w dalszej części tekstu produkty biznesowe. Repozytorium Procesów Administracji Publicznej zawierać będzie referencyjne, generyczne opisy procesów biznesowych odpowiadające obszarom działalności (odpowiedzialności) administracji publicznej. W repozytorium zamieszczone zostaną opisy procesów wspólnych dla różnych jednostek administracji publicznej, będących podstawą powtarzalnych zadań realizowanych przez te podmioty. Istotą rozwiązania jest udostępnienie wzorcowych modeli procesów administracyjnych dla kategorii podmiotów publicznych, takich jak urzędy gmin czy urzędy powiatowe. Zachowanie generycznego charakteru opisu procesów pozwoli na zgodną z paradygmatem obiektowym modyfikację ich elementów przez wykorzystujące je podmioty (upraszczanie lub komplikację, np. tworzenie podprocesów), jednak bez możliwości naruszania kluczowych (zdefiniowanych prawem) elementów procesu, takich jak m.in.: czas realizacji postępowania administracyjnego, wymagane dokumenty, tryb decyzji, procedura odwoławcza, wynik prowadzonej sprawy administracyjnej (np. decyzja, dokumenty, aktualizacja/modyfikacja rejestrów). W ramach repozytorium zostanie udostępniony opis procesów dostępu do rejestrów i zakres udostępnianych danych (jako usług administracji na rzecz administracji, biznesu i obywateli). Udostępnienie opisów procesów administracji w repozytorium pozwoli na wskazanie, która ich część (tj. podprocesy) może być realizowana przez projekty administracji rządowej, takie jak epuap czy pl.id, w modelu usługowym czarnej skrzynki (urząd korzystający z usługi innego urzędu na podstawie interfejsów sieciowych, bez posiadania wiedzy na temat rozwiązań 12

14 Wprowadzenie do epuap zastosowanych wewnątrz systemów usługodawcy). Udokumentowane procesy zwiększą poziom racjonalizacji zadań/ usług na nich bazujących (optymalizacja czasowa, zasobowa, kosztowa, jakościowa). Pozwoli to na usprawnienie budowy organizacji i narzędzi wspierających realizację procesów. Analiza procesów będących podstawą działań publicznych pozwoli także na szacowanie społecznych i ekonomicznych kosztów wdrażanego na ich podstawie prawa. Koszty te są ponoszone w celu dopełniania obowiązków wobec administracji przez podmioty w skali całego kraju. Udostępnienie opisów procesów biznesowych zwiększy pewność prawną działań realizowanych przez administrację publiczną, której przedstawiciele będą mogli opierać swoje działania nie tylko na interpretacji przepisów prawa, lecz także na sformalizowanym opisie pragmatyki stanowiącej jego implementację, dostarczanym i aktualizowanym przez gospodarza procesu. W przypadku urzędów dysponujących ograniczonymi kompetencjami w zakresie specyfikacji lub budowy systemów informatycznych opis modelu procesu biznesowego może zostać wykonany wprost w środowisku interpretera wbudowanego w system epuap, eliminując konieczność budowy własnych aplikacji. Dla większych jednostek administracji oraz komercyjnych dostawców oprogramowania opis modelu stanowić będzie jednoznaczną wskazówkę umożliwiającą specyfikację wymagań dla budowanego oprogramowania bez ryzyka wynikającego z konieczności interpretacji zapisów prawa. Za tworzenie opisu procesu biznesowego odpowiedzialny będzie ten sam podmiot, w którego kompetencjach jest wydawanie aktu prawnego regulującego wybraną dziedzinę zadań publicznych. Rolą epuap będzie natomiast określenie metamodelu procesowego (minimalnych wymagań dla procesów biznesowych administracji publicznej) i weryfikacja zgodności przekazywanych do repozytorium procesów z określonymi wymaganiami. Jedno miejsce dostępu do referencyjnych procesów biznesowych 13

15 epuap w praktyce administracji publicznej pozwoli także na wzbogacenie idei scentralizowanych usług administracji o koncepcję rozproszonych usług korzystających z danych, funkcjonalności i warstwy prezentacyjnej pochodzących z różnych źródeł. Rozwiązanie takie pozwoli także na udostępnienie infrastruktury informacyjnej państwa podmiotom spoza administracji w celu zaspokajania i tworzenia potrzeb biznesowych oraz społecznych. Wśród korzyści biznesowych płynących ze stworzenia repozytorium procesów administracji publicznej można również wymienić: optymalizację prezentacji informacji udostępnianych publicznie usługi z katalogu usług epuap zostaną dowiązane do zdefiniowanych procesów, optymalizację procesu tworzenia usług elektronicznych administracji w modelu tym usługi elektroniczne będą instancjami procesów wykorzystujących infrastrukturę epuap lub innych systemów teleinformatycznych, pogłębienie rynku rozwiązań IT dostosowanych do zadań administracji, podnoszenie świadomości obywatelskiej funkcjonowania państwa. Model procesowy dostępu do rejestrów publicznych obejmuje zagadnienia dostępu do szeroko rozumianych zasobów informacyjnych państwa i ich ponownego wykorzystania z określeniem zasad dostępu, a także podmiotów uprawnionych do realizacji określonych działań w obrębie rejestrów. Wymaganiem dla modelu jest zapewnienie interoperacyjności, rozliczalności, anonimizacji, subsydiarności oraz transparentności dostępu do zgromadzonych danych. Proponowane rozwiązanie zapewni każdemu obywatelowi uzyskanie wiedzy na temat informacji o nim przechowywanych w rejestrach. Poza tym obywatel dowie się, kto i w jakim zakresie ma prawo dostępu i modyfikacji tych danych oraz jaka jest historia dostępu i modyfikacji danych gromadzonych na jego temat. 14

16 Wprowadzenie do epuap Model procesowy dostępu do rejestrów publicznych będzie obejmował następujące obszary: zarządzanie procesami dostępu do rejestrów; zarządzanie rolami w procesach; zarządzanie użytkownikami, którym nadawane są role. Zakłada się budowę systemu o hierarchicznej, rozproszonej strukturze nadawania użytkownikom uprawnień do procesów. Konieczność zachowania hierarchiczności systemu nadawania uprawnień wynika z następujących przesłanek: administracja publiczna w Polsce funkcjonuje w hierarchicznym modelu terytorialnym, istnieje duże rozproszenie systemów komputerowych administracji publicznej, systemy informatyczne jednostek poświadczających uprawnienia osób występujących w roli funkcjonariusza publicznego nie są zintegrowane, istnieje potrzeba filtrowania uprawnień dla podmiotów i osób pomiędzy poziomami struktury, ze względu na znaczącą liczbę podmiotów wymagana jest duża skalowalność rozwiązania, możliwe jest docelowo osiągnięcie struktury o bardzo dużym rozmiarze uwzględniającej powiązania pomiędzy osobami występującymi we wszystkich jednostkach publicznych, a także rolami, procesami i rejestrami, wymagane jest rozwiązanie pozwalające na szybkie i elastyczne zarządzanie wszystkimi obiektami, którym można nadawać uprawnienia (rejestry, procesy, role, organizacje, osoby), istnieje potrzeba zapewnienia dostępu do wszystkich aplikacji i zasobów rejestrów publicznych z dowolnego miejsca struktury dla użytkownika z odpowiednimi uprawnieniami. Rolą epuap w tym zakresie będzie nie tylko udostępnianie określonych procesowo zasad dostępu do rejestrów, ale 15

17 epuap w praktyce także zapewnienie mechanizmów informatycznych służących do nadawania uprawnień dostępu do rejestrów, nadawania uprawnień urzędnikom oraz osobom fizycznym. System zarządzania uprawnieniami będzie wykorzystywał wdrożone i budowane w MSWiA rozwiązania organizacyjne oraz sprzętowo-programowe dla konstrukcji systemu identyfikacji, uwierzytelniania oraz kontroli dostępu jednolitego dla całości administracji publicznej w kraju. epuap jako broker informacyjny pełni rolę centralnego brokera udostępniającego informacje z zasobów administracji publicznej, wykorzystywanego w dostępie do rejestrów zarówno przez podmioty publiczne, jak i podmioty spoza administracji publicznej, komercyjne i niekomercyjne. Broker informacyjny będzie dostarczał zestandaryzowane schematy oraz protokoły komunikacyjne. Zmiany w rejestrach, np. w wyniku nowelizacji ustaw, będą skutkowały jedynie koniecznością dokonania zmian w komunikacji epuap z rejestrem, którego zmiana dotyczy. Dla odbiorców zewnętrznych nie będzie wymogu dokonywania żadnych dodatkowych zmian ani w procedurze dostępu do rejestrów, ani w infrastrukturze informatycznej służącej do uzyskiwania takich informacji. Ilościowe efekty zmian Realizacja założonych celów epuap wiąże się m.in. z koniecznością ciągłego rozwijania architektury systemu i z dalszą rozbudową infrastruktury organizacyjnej oraz technicznej wspierającej przyjęty model procesowy administracji. Zalety jakościowe modelu procesowego w rozwoju epuap powinny skutkować m.in. następującymi efektami ilościowymi: zwiększeniem liczby rejestrów dostępnych dla wszystkich zainteresowanych stron, zwiększeniem liczby zapytań do rejestrów, zwiększeniem liczby podmiotów korzystających z rejestrów w modelu procesowym, 16

18 Wprowadzenie do epuap zmniejszeniem kosztów zarządzania administracją i realizacji przez nią zadań publicznych, zwiększeniem liczby podmiotów udostępniających usługi, zwiększeniem liczby podmiotów i osób korzystających z usług. Waldemar Ozga Zastępca kierownika projektu eusługi - Zintegrowana wielofunkcyjna platforma komunikacyjna Policji z funkcją usług dla obywateli i przedsiębiorców w CPI MSWiA. Absolwent Wydziału Cybernetyki Wojskowej Akademii Technicznej 17

19 epuap w praktyce 2. Przepisy o informatyzacji w Polsce Regulacje prawne powinny służyć obywatelowi. W dziedzinie informatyzacji istotne jest więc, aby stworzyć ramy normatywne dla podstaw komunikacji elektronicznej z organami władzy publicznej. Wykonywanie przez podmioty publiczne ich zadań za pomocą nowoczesnych technik telekomunikacyjnych i informatycznych, określane jako elektroniczny urząd (e-government) czy elektroniczna administracja, musi być w zgodzie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Wynika to z zasady praworządności wyrażonej w art. 7 Konstytucji, według którego organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach przepisów prawa. Zresztą w tym kontekście termin elektroniczna administracja może być mylący, ponieważ przepisy prawa regulujące informatyzację powinny odnosić się nie tylko do administracji publicznej, ale również do innych podmiotów władzy publicznej. Wobec powyższego niezbędne staje się właściwe określenie podstaw prawnych stosowania nowych technologii w wykonywaniu określonych prawem zadań publicznych, tym bardziej że e-administracja ma służyć polepszaniu realizacji tych działań. Podstawowym celem prawnej regulacji jest zatem określenie zasad zastosowania nowych technik w działalności organów władzy publicznej (czy szerzej: podmiotów wykonujących zadania publiczne), a z punktu widzenia obywatela stworzenie podstaw komunikacji elektronicznej z tymi podmiotami. Nadążyć za techniką Informatyzacja podmiotów publicznych jest typowym przykładem sytuacji, w której prawodawca próbuje nadążyć za 18

20 Przepisy o informatyzacji w Polsce nowymi zjawiskami, aby objąć je sferą normatywną. Ten swoisty pościg z pewnością nie został zakończony i trudno zakładać dłuższy czas obowiązywania nawet znowelizowanej właśnie ustawy o informatyzacji. W Polsce pierwszy akt prawny dotyczący elektronicznego przetwarzania danych przyjęto w 1964 r. (niepublikowana uchwała nr 18/64 Rady Ministrów z 22 stycznia 1964 r. w sprawie elektronicznej techniki obliczeniowej), natomiast w 1971 r. ustanowiono pierwszą legalną definicję informatyki (niepublikowana uchwała nr 33/71 RM z 12 lutego 1971 r. w sprawie rozwoju, organizacji i koordynacji informatyki). W początkowym okresie informatyzacja administracji państwowej była regulowana niepublikowanymi uchwałami i zarządzeniami organów administracji rządowej. Przez długi okres w krajowym prawodawstwie utrzymywał się swoisty deficyt przepisów ustawowych regulujących wykorzystanie nowych technologii w administracji publicznej, nawet w odniesieniu do już faktycznie istniejących rozwiązań. Przykładem jest system PESEL, który choć funkcjonował od lat 70. XX w., doczekał się właściwej regulacji ustawowej dopiero w roku Zastosowanie nowych technologii w administracji publicznej stało się przedmiotem większego zainteresowania prawodawcy w latach 90. ub. wieku i dopiero od tego okresu możemy mówić o tworzeniu podstaw prawnych e-administracji. W poszczególnych aktach zakres regulacji był jednak ograniczony do określonych obszarów zastosowań tych technologii. W większości przyjmowane akty nie zostały ze sobą skoordynowane, stanowiąc kolejny przykład resortowego tworzenia prawa. Zdarzały się również rozwiązania nie do końca przemyślane. Jednymi z najczęściej przywoływanych przykładów w tym zakresie są dotyczące instrukcji kancelaryjnych rozporządzenia z 1998 r. do ustaw samorządowych. Przewidywały one w urzędach administracji samorządowej odnośnie do dostępu do internetu wymóg korzystania wyłącznie z wydzielonych 19

21 epuap w praktyce i niepodłączonych do wewnętrznej sieci informatycznej urzędu stanowisk komputerowych. Wspomniane przepisy obowiązywały aż do 1 stycznia 2011 r. Początek koordynacji Koordynacja przedsięwzięć e-urzędu i przepisów prawa z tym związanych rozpoczęła się od utworzenia na podstawie art. 12a znowelizowanej ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (DzU z 2007 r. nr 65, poz. 437 ze zm.) 1 lipca 2002 r. nowego działu administracji rządowej informatyzacja. Określono także zakres zadań ministra właściwego do spraw tego działu. Zgodnie z tym przepisem jedną ze spraw należących do zakresu działań tego ministra pozostaje informatyzacja administracji rządowej i samorządowej. To właśnie ten minister (wówczas Minister Nauki i Informatyzacji) w 2003 r. przygotował projekt ustawy o informatyzacji działalności niektórych podmiotów realizujących zadania publiczne. Był to wynik coraz silniej występującej potrzeby uchwalenia głównego aktu ( ustawy informatyzacyjnej ) regulującego w sposób jednolity rozwiązania techniczne i organizacyjne w podmiotach publicznych, z którego będą następnie korzystały inne ustawy (materialne i procesowe) w odniesieniu do obszarów ich zastosowania. W wyniku burzliwej i długotrwałej pracy sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o informatyzacji działalności niektórych podmiotów realizujących zadania publiczne projekt uległ daleko idącym zmianom, które nie wypaczały jednak założeń pierwotnego rządowego przedłożenia. Ostatecznie 17 lutego 2005 r. uchwalono ustawę o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (DzU nr 64, poz. 565). W sumie ustawa i przepisy wykonawcze do niej stanowiły olbrzymie przedsięwzięcie legislacyjne. W ramach ustawy 20

22 Przepisy o informatyzacji w Polsce o informatyzacji zmieniono 17 innych ustaw. Były wśród nich m.in.: ustawa Kodeks postępowania administracyjnego (DzU z 2000 r. nr 98, poz ze zm.; dalej: kpa), ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (DzU nr 112, poz ze zm.), ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 673 ze zm.) i ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (DzU nr 62, poz. 718 ze zm.). Do samej ustawy przewidywano wydanie aż 12 rozporządzeń, a do innych nowelizowanych ustaw dalszych dziewięć. Wszystkie upoważnienia do wydania aktów zostały wykonane w ciągu dwóch lat od uchwalenia ustawy. Po co ustawa o informatyzacji Podstawowym celem ustawy było uporządkowanie stanu prawnego w obszarze informatyzacji sfery publicznej państwa. Dlatego w tym akcie prawnym uregulowane zostały bardzo różnorodne zagadnienia, po części pokrywające się z zadaniami wyznaczonymi dla ministra właściwego ds. informatyzacji w jego dziale administracji rządowej. W sferze wewnętrznej ustawa ma służyć skoordynowaniu wdrożeń i ujednolicaniu nowoczesnych technik telekomunikacyjnych i informatycznych w działalności różnych organów władzy publicznej ( osiągnięcie minimalnego stanu zgodności technicznej komponentów sprzętowych i programowych systemów teleinformatycznych ). W sferze zewnętrznej jej celem jest zapewnienie korzystnego środowiska prawnego w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego, w szczególności przez stworzenie ram normatywnych do funkcjonowania elektronicznej administracji. Ustawa objęła swoim zakresem podmiotowym bardzo szeroką kategorię podmiotów (podmioty publiczne), w tym: organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony 21

23 epuap w praktyce prawa, sądy, jednostki organizacyjne prokuratury, jednostki samorządu terytorialnego i ich organy, jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, fundusze celowe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Narodowy Funduszu Zdrowia, państwowe i samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu realizacji zadań publicznych. Z punktu widzenia przedmiotu regulacji przepisy o informatyzacji nie stanowią jednolitej kategorii. Możemy wyróżnić trzy główne obszary tematyczne normowane w tych przepisach: 1. Instytucje wspierające informatyzację (zarówno materialne, jak i ustrojowe) Przepisy tej grupy same w sobie nie odnoszą się do technik informatycznych i telekomunikacyjnych. Ich zadaniem jest właściwe przygotowanie i koordynacja (w tym finansowanie) przedsięwzięć, jak również zapewnienie wiedzy na temat informatyzacji podmiotów publicznych. Do tej grupy zaliczymy przepisy dotyczące: a) Planu Informatyzacji Państwa, projektów informatycznych o publicznym zastosowaniu i Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, b) Rady Informatyzacji, c) Krajowej Ewidencji Systemów Teleinformatycznych i Rejestrów Publicznych (zlikwidowana w 2010 r.), d) kontroli teleinformatycznej. 2. Rozwiązania dotyczące zasad stosowania technik telekomunikacyjnych i informatycznych w podmiotach publicznych Mają one podstawowe znaczenie dla procesów informatyzacji i można je określić jako przepisy o informatyzacji sensu stricto. Zakwalifikujemy do nich w szczególności: 22

24 Przepisy o informatyzacji w Polsce a) minimalne wymagania dla: systemów teleinformatycznych, rejestrów publicznych. b) zasady i tryb dostępu drogą elektroniczną do danych zgromadzonych w rejestrach publicznych, c) zasady i tryb wymiany informacji drogą elektroniczną (w tym dokumentów elektronicznych) pomiędzy podmiotami publicznymi, d) zasady interoperacyjności w systemach teleinformatycznych podmiotów publicznych, e) funkcjonowanie elektronicznej platformy usług administracji publicznej (e-puap) oraz profilu zaufanego e-puap, f) elementy struktury dokumentów elektronicznych oraz sposób postępowania z takimi dokumentami (ewidencjonowanie, klasyfikowanie i kwalifikowanie dokumentów elektronicznych oraz zasady i tryb ich brakowania), g) przygotowanie przykładowego oprogramowania (do tworzenia stron podmiotowych Biuletynu Informacji Publicznej). 3. Zmiany dostosowujące zadania i czynności określone w ustawach szczególnych (materialnych i proceduralnych) do rozwiązań przewidzianych w ustawie o informatyzacji, o których mowa w pkt 2 W tej grupie przepisów zmianie uległy m.in. ustawy procesowe: kpa i ustawa Ordynacja podatkowa (druga z ustaw w nowelizacji ustawy o informatyzacji z 2010 r.). Założeniem jest bowiem, że w przepisach ustawy o informatyzacji określa się rozwiązania techniczne i organizacyjne, z których korzystają inne ustawy. Przepisy proceduralne określają zasady wykorzystywane w poszczególnych postępowaniach. W ustawie o informatyzacji nie podjęto się natomiast dokonania zmian w postępowaniach przed sądami powszechnymi oraz sądami administracyjnymi ze względu na jak się wydaje potrzebę uchwalenia szerokich zmian w odrębnych ustawach proceduralnych. 23