WYPOSAŻENIE GÓRSKICH OBSZARÓW WIEJSKICH W POLSCE W INFRASTRUKTURĘ TURYSTYCZNĄ TOURIST INFRASTRUCTURE IN MOUNTAIN RURAL AREAS IN POLAND

Transkrypt

1 Wyposażenie górskich obszarów INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND EKOLOGY OF RURAL AREAS Nr 3/2008, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddział w Krakowie, s Komisa Techniczne Infrasrukury Wsi Doroa Chudy-Hyski WYPOSAŻENIE GÓRSKICH OBSZARÓW WIEJSKICH W POLSCE W INFRASTRUKTURĘ TURYSTYCZNĄ TOURIST INFRASTRUCTURE IN MOUNTAIN RURAL AREAS IN POLAND Sreszczenie Przedmioem badań es wyposażenie w urządzenia infrasrukury urysyczne górskich obszarów wieskich w Polsce. Obszar obęy badaniami worzy ogółem 50 gmin w czerech woewódzwach (dolnośląskim, śląskim, małopolskim i podkarpackim). San zagospodarowania urysycznego analizowanego obszaru oceniono na podsawie 29. cech diagnosycznych, posługuąc się meodą analizy wielokryerialne. Dane charakeryzuące badane zawisko gromadzono w dwóch okresach,. w roku 2005 oraz Pochodzą one z różnych źródeł, a mianowicie z bazy danych regionalnych GUS oraz badań ankieowych przeprowadzonych we wskazanych laach w urzędach gmin, uzupełnionych danymi ze sron inerneowych badanych gmin. Celem przeprowadzone analizy es ocena sanu zagospodarowania wybranego obszaru w urządzenia infrasrukury urysyczne oraz siły i kierunków zmian w ym zakresie. Przeprowadzona analiza wykazała znaczne zróżnicowanie gmin pod względem wyposażenia w infrasrukurę urysyczną. Gminą nalepie wyposażoną w 2007 roku okazała się Krynica Zdró. Gminą nasłabie zagospodarowaną w przedmioowe urządzenia była gmina Dobra. Również zmiany zachodzące w poziomie zagospodarowania infrasrukuralnego można ocenić ako znaczące, szczególnie z uwagi na wysępowanie gmin, w kórych syuaca w omawianym zakresie uległa pogorszeniu. Nakorzysniesze zmiany nasąpiły w gminie Bukowina Tarzańska. Gminą, w kóre nie odnoowano zmian była Ochonica Dolna. Naomias zmiany odzwierciedlaące degradacę sanu zagospodarowania w urządzenia infrasrukury urysyczne zaobserwowano w nawiększym zakresie w gminie Krynica Zdró. 139

2 Doroa Chudy-Hyski Zesawienie uzyskanych wyników z danymi charakeryzuącymi inensywność ruchu urysycznego na analizowanym obszarze sugerue, że są inne, bardzie isone ego czynniki (uwarunkowania), niż sama ylko infrasrukura urysyczna. Słowa kluczowe: górskie obszary wieskie, infrasrukura urysyczna Summary The subec of research were ouris infrasrucure faciliies in mounain rural areas in Poland. The area covered by he invesigaions was composed of a oal of 50 communes locaed in four provinces (dolnośląskie, śląskie, malopolskie and podkarpackie). The sae of he analysed area managemen for ourism was assessed on he basis of 29 diagnosic feaures using he mulicrierial analysis. The daa characerizing individual phenomena were colleced during wo periods, i.e. in 2005 and They originaed from various sources including daa base of regional branches of he Cenral Saisical Office (GUS) and from survey sudies conduced in he above menioned years in communal offices, supplemened by he daa from websies of he sudied communes. The analysis was conduced o assess he sae of ouris infrasrucure faciliies in a seleced area, as well as he srengh and direcions of changes in his respec. Conduced analysis revealed a considerable diversificaion of communes in respec of ouris infrasrucure faciliies. In 2007 he bes siuaion was regisered in Krynica-Zdró, whereas he Dobra commune was he mos poorly managed in consideraion of he above menioned faciliies. Also changes occurring on he level of infrasrucural managemen may be considered significan, paricularly because of communes where he siuaion of ouris infrasrucure worsened. The mos favourable changes were noiced in he Bukowina Tarzańska commune. Ochonica Dolna commune proved he one where no changes were visible. On he oher hand, changes reflecing a degradaion of he ouris infrasrucure faciliies were observed o he greaes exen in he Krynica-Zdró commune. Comparison of he obained resuls wih he daa characerizing he inensiy of ouris raffic in he analyzed area suggess ha here are oher, more imporan facors (condiionings) affecing i han he ouris infrasrucure alone. Key words: mounain rural areas, ouris infrasrucure WPROWADZENIE Celem arykułu es analiza sanu wyposażenia górskich obszarów wieskich w Polsce z podziałem na gminy w urządzania infrasrukury urysyczne. Analizie poddano akże endence zmian w ym zakresie. W opracowaniu posłużono się analizą wielokryerialną, oparą na dorobku meod aksonomicznych. Poruszona problemayka sae się współcześnie coraz bardzie isona, na co składa się kilka podsawowych przyczyn. Po pierwsze, konsumpca urysyczna sanowi coraz większy udział w bieżące konsumpci Polaków, co sku- 140

3 Wyposażenie górskich obszarów kue zwiększaącą się inensywnością ruchu urysycznego. Po drugie, urysyka wieska es silnie rozwiaącym się elemenem gospodarki urysyczne. Wreszcie po rzecie, rozwó urysyki es szansą rozwou gmin wieskich, a szczególnie ych, kóre maą ograniczone możliwości wyboru alernaywnych dróg rozwou lokalnego. Z aką syuacą można spokać się zwłaszcza w odniesieniu do gmin górskich. METODYKA OPRACOWANIA Obszarem badawczym opracowania są górskie obszary wieskie w Polsce. Obszar en worzy w sumie 50 gmin (położonych w granicach adminisracynych czerech woewódzw: dolnośląskiego, śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego, z czego 43 o gminy wieskie, a 6 o gminy miesko-wieskie). Wykaz badanych gmin zamieszczono w abeli 1 worzą one zbiór G = { G1, G2,..., G ng }, gdzie G i ( i = 1,2,..., ng ) oznacza poszczególne gminy, będące elemenami ego zbioru. Tabela 1. Gminy sanowiące w Polsce górskie obszary wieskie Oznaczenie Nazwa gminy Powia Woewódzwo G 1 Kamienna Góra kamiennogórski G 2 Lewin Kłodzki G 3 Sronie Śląskie (m-w) kłodzki G 4 Czarny Bór G 5 Głuszyca (m-w) wałbrzyski G 6 Mieroszów (m-w) G 7 Uście Gorlickie gorlicki G 8 Dobra G 9 Kamienica G 10 Mszana Dolna limanowski G 11 Niedźwiedź G 12 Słopnice G 13 Lubień G 14 Tokarnia myślenicki G 15 Krynica-Zdró (m-w) G 16 Łabowa G 17 Muszyna (m-w) nowosądecki G 18 Piwniczna-Zdró (m-w) G 19 Czarny Dunaec nowoarski G 20 Czorszyn G 21 Jabłonka G 22 Krościenko nad Dunacem G 23 Lipnica Wielka Łapsze Niżne G 24 dolnośląskie małopolskie 141

4 Doroa Chudy-Hyski Oznaczenie Nazwa gminy Powia Woewódzwo G 25 Nowy Targ G 26 Ochonica Dolna G 27 Raba Wyżna G 28 Rabka-Zdró (m-w) G 29 Spykowice G 30 Szaflary G 31 Bysra-Sidzina G 32 Jordanów G 33 Sryszawa suski G 34 Zawoa G 35 Biały Dunaec G 36 Bukowina Tarzańska G 37 Kościelisko arzański G 38 Poronin G 39 Czarna G 40 Luowiska bieszczadzki G 41 Cisna leski G 42 Komańcza sanocki G 43 Isebna cieszyński G 44 Jeleśnia G 45 Koszarawa G 46 Milówka G 47 Racza żywiecki G 48 Ślemień G 49 Usoły G 50 Węgierska Górka (m-w) oznacza część wieską gminy miesko-wieskie. Źródło: opracowanie własne na podsawie [Rozporządzenie 2004]. podkarpackie śląskie Przedmioem analizy es san oraz zmiany wyposażenia badanego obszaru w urządzenia infrasrukury urysyczne. Dane charakeryzuące badane zawisko gromadzono w dwóch okresach: w roku 2005 oraz Pochodzą one z różnych źródeł, a mianowicie z bazy danych regionalnych GUS oraz badań ankieowych przeprowadzonych we wskazanych laach w urzędach gmin, uzupełnionych danymi ze sron inerneowych badanych gmin. Cechy diagnosyczne, kóre uwzględniono w badaniu, zesawiono w abeli 2 worzą one zbiór X = { X, 1 X 2,..., X n X } własności, kóre opisuą elemeny zbioru G. Wszyskie one maą charaker symulan 1, zn. ich większe warości świadczą o wyższym poziomie badanego zawiska. 1 Poęcie symulany oznacza aką zmienną, kóre wysokie warości są pożądane z punku widzenia badanego zawiska, naomias niskie niepożądane. Dla desymulany naomias syuaca es odwrona, o znaczy, że niskie warości są pozyywnie odbierane z punku widzenia badanego zawiska [Maewski 1999]. 142

5 Wyposażenie górskich obszarów Tabela 2. Cechy diagnosyczne charakeryzuące san infrasrukury urysyczne Symbol cechy X 1 X 2 X 3 X 4 X 5 X 6 X 7 X 8 X 9 X 10 X 11 X 12 X 13 X 14 X 15 X 16 X 17 X 18 X 19 X 20 X 21 X 22 X 23 X 24 X 25 X 26 X 27 X 28 X 29 Źródło: opracowanie własne. Cechy diagnosyczne [ednoska] Wyciągi narciarskie [obieky] Trasy narciarswa biegowego [obieky] Trasy narciarswa zazdowego [obieky] Tory saneczkowe [obieky] Lodowiska i ślizgawki [obieky] Szlaki urysyczne piesze [obieky] Szlaki rowerowe oznakowane [obieky] Szlaki konne [obieky] Turysyczne szlaki wodne [obieky] Szlaki archiekury drewniane [obieky] Podziemne rasy urysyczne [obieky] Ścieżki dydakyczne [obieky] Ścieżki przyrodnicze [obieky] Punky widokowe [obieky] Obszary przeznaczone do uprawiania sporów loniczych i eksremalnych [obieky] Ścianki wspinaczkowe [obieky] Hale sporowe [obieky] Boiska sporowe [obieky] Boiska do siakówki plażowe [obieky] Kory enisowe [obieky] Baseny i kąpieliska oware [obieky] Baseny i kąpieliska krye [obieky] Sauny [obieky] Wypożyczalnie sprzęu sporowo-urysycznego [obieky] Koleki linowe [obieky] Sadniny koni [obieky] Obszary łowieckie [ha] Szlaki kaakowe [obieky] Solaria [obieky] Poziom wyposażenia infrasrukuralnego zosał oceniony na podsawie skonsruowane miary syneyczne, uwzględniaące warości wszyskich przyęych do analizy zmiennych według sanu na rok Warości zmienne charakeryzuące w sposób syneyczny wyposażenie badanych gmin w infrasrukurę urysyczną uzyskano w drodze nasępuących czynności: 1. Warości bezwzględne cech przeliczono na warości względne [Faferek 1969]. Umożliwiło o porównywanie zgromadzonych danych saysycznych, co es warunkiem koniecznym opisu złożonych zawisk społeczno-ekonomicznych za pomocą wyselekconowanych zmiennych diagnosycznych [Pawełek 2006]. Do ego celu w badaniu zasosowano przekszałcenie ilorazowe (normalizacę), dzięki kóremu przekszałcone cechy diagnosyczne zachowały swoe wariance. W en sposób nadano cechom zróżnicowane znaczenie [Malina, Zeliaś 1997]. 143

6 Doroa Chudy-Hyski Normalizacę zmiennych diagnosycznych przeprowadzono na podsawie nasępuące formuły: x i, yi, =, (1) x gdzie okresie, i y, oznacza warość znormalizowaną -e cechy w i-e gminie w -ym x, es warością pierwoną -e cechy w i-e gminie w -ym okresie, i gdzie: i = 1,2,...,nG, = 1,2,...,n X, = 1,2,...,nT, naomias: (2) oznacza średnią arymeyczną -e cechy w -ym okresie. Cechy poddane przekszałceniu ilorazowemu (1) charakeryzuą się nasępuącymi właściwościami: średnia arymeyczna każde zmienne przekszałcone es równa edności [Nowak 1990, s. 90] 2, warości unormowane są liczbami niemianowanymi, niezależnie od rodzau cech, kórych warości są ransformowane, w przedziale warości unormowanych zachowana es ednolia kierunkowo preferenca warości [Borys 1978]. 2. W opracowaniu przyęo, że poszczególne cechy diagnosyczne maą różną ważność dla rozwou urysyki na danym obszarze. Z ego względu każde zmienne diagnosyczne przypisano wagę. Wagi poszczególnych cech obliczono, korzysaąc z miary opare na poziomie zmienności cech diagnosycznych [Kolenda 2006, s. 44; Bąk, Sompolska-Rzechuła 2005], według wzoru: gdzie, (3) w oznacza wagę -e cechy wyznaczoną dla -ego okresu. Wyrażenie: s V = (4) x oznacza współczynnik zmienności -e cechy w -ym okresie, kóry zosał obliczony na podsawie warości cech przed normalizacą, przy czym: 2 W lieraurze znane są akże inne sposoby normowania zmiennych, w wyniku kórych średnia arymeyczna cechy unormowane równa es edności [Bolland 1974]. 144

7 Wyposażenie górskich obszarów oznacza odchylenie sandardowe -e cechy w -ym okresie, naomias x o średnia arymeyczna wyznaczona zgodnie z regułą (2). Usalone we wskazany sposób wagi cech diagnosycznych odznaczaą się nasępuącymi właściwościami: są unormowane, a więc: dla wszyskich cech diagnosycznych: (5) 0 w 1, (6), (7) przymuą warości ym większe, im w większym sopniu dana cecha spełnia określone kryerium [Nowak 1990, s. 34]. 3. Syneyczną miarę wyrażaącą poziom wyposażenia obszaru w wybrane urządzenia infrasrukury urysyczne określono za pomocą formuły:, (8) gdzie MW i oznacza poziom wyposażenia w infrasrukurę urysyczną i-e gminy w -ym okresie. Inerpreaca syneycznego wskaźnika opisuącego poziom wyposażenia infrasrukuralnego gminy, obliczonego w sposób wskazany powyże, umożliwia ednoznaczną ocenę poziomu zagospodarowania dane gminy poprzez porównanie go ze średnim poziomem (równym edności) osiągnięym przez wszyskie gminy znaduące się w badanym zbiorze obieków. Nie umożliwia naomias oceny wielkości i kierunku zmian zachodzących w dane gminie, gdyż wyższa warość wskaźnika obliczonego w kolenych okresach analizy, co prawda oznacza poprawę syuaci dane gminy na le innych gmin, ale może o być mylna informaca spowodowana zmnieszeniem średniego poziomu zagospodarowania pozosałych gmin. W en sposób, gdy średnia, do kóre odnoszony es poziom wyposażenia infrasrukuralnego dane gminy, ulega obniżeniu, wedy sugerue o korzysnieszą syuacę dane gminy. Ze wskazanych względów, w celu oceny wielkości i kierunków zmian zachodzących w poziomie zagospodarowania analizowanych gmin opracowano drugi warian miary syneyczne. Realizaca ego warianu polegała na przyęciu do obliczeń wszyskich informaci przekroowo-czasowych dla dane zmienne. 145

8 Doroa Chudy-Hyski Przebieg procedury es analogiczny do przedsawionego powyże, z ym że: 1. Normalizacę zmiennych diagnosycznych przeprowadzono na podsawie nasępuące formuły: w kóre: xi, zi, =, (9) x, (10) oznacza średnią arymeyczną -e cechy ze zbioru X we wszyskich okresach badania. Zmienna z i, oznacza więc warość znormalizowaną -e cechy w i-e gminie w -ym okresie, przy czym: i = 1,2,...,nG, = 1,2,...,nX, = 1,2,...,nT. 2. Wagi zosały obliczone ako wagi międzyokresowe, dzięki czemu we wszyskich okresach badania zmienne diagnosyczne miały przypisaną ę samą ważność waga cechy nie zmienia się wraz ze zmianą poziomu zmienności cechy w różnych okresach badania. Owa niezmienność wag w uęciu przekroowo-czasowym zosała osiągnięa za pomocą wzoru: gdzie wm oznacza wagę -e unormowane cechy,, (11) V es współczynnikiem zmienności -e cechy w -ym okresie. Usalone w en sposób wagi spełniaą wszyskie właściwości przyoczone w poprzednim wariancie. 3. Uzyskane warości znormalizowane cech oraz wagi podsawiono do wzoru:, (12) gdzie MR i oznacza poziom wyposażenia w infrasrukurę urysyczną (usalony zgodnie z drugim warianem miary syneyczne) i-e gminy w -ym okresie. Koleno dla każde gminy obliczono miarę syneyczną wyposażenia infrasrukuralnego dla obu okresów obęych analizą. Nasępnie od warości, charakeryzuące san w końcowym okresie analizy, odęo warość z okresu począkowego, co umożliwiło swierdzenie siły i kierunku rozwou badanego zawiska. 146

9 Wyposażenie górskich obszarów STAN ORAZ ZMIANY POZIOMU WYPOSAŻENIA ANALIZOWANEGO OBSZARU W INFRASTRUKTURĘ TURYSTYCZNĄ Na podsawie przyęego zesawu zmiennych, oznaczonych symbolami X 1,..., X 29, obliczono warości miernika syneycznego (8), opieraąc się na danych saysycznych pochodzących z 2007 roku. Uzyskane warości pozwoliły na dokonanie rankingu 3 badanych gmin ze względu na poziom wyposażenia obszaru w urządzenia infrasrukury urysyczne. Uporządkowanie gmin górskich, kórych powierzchnia (w całości lub w części) worzy górskie obszary wieskie, zaprezenowano w abeli 3. Tabela 3. Uporządkowanie badanych gmin według warości zmiennych syneycznych opisuących poziom wyposażenia w infrasrukurę urysyczną w 2007 r. Pozyca Nazwa i symbol gminy MW i Pozyca Nazwa i symbol gminy MW i 1 Krynica Zdró (G 15 ) 8, Słopnice (G 12 ) 0,453 2 Sronie Śląskie (G 3 ) 6, Milówka (G 46 ) 0,430 3 Bukowina Tarzańska (G 36 ) 2, Lipnica Wielka (G 23 ) 0,395 4 Czorszyn (G 20 ) 2, Ochonica Dolna (G 26 ) 0,379 5 Nowy Targ (G 25 ) 2, Jabłonka (G 21 ) 0,367 6 Muszyna (G 17 ) 1, Usoły (G 49 ) 0,360 7 Luowiska (G 40 ) 1, Kamienica (G 9 ) 0,356 8 Łapsze Niżne (G 24 ) 1, Raba Wyżna (G 27 ) 0,345 9 Piwniczna-Zdró (G 18 ) 1, Cisna (G 41 ) 0, Isebna (G 43 ) 1, Kościelisko (G 37 ) 0, Krościenko nad Dunacem (G 22 ) 1, Spykowice (G 29 ) 0, Węgierska Górka (G 50 ) 1, Szaflary (G 30 ) 0, Niedźwiedź (G 11 ) 1, Lubień (G 13 ) 0, Rabka-Zdró (G 28 ) 1, Biały Dunaec (G 35 ) 0, Głuszyca (G 5 ) 1, Ślemień (G 48 ) 0, Mszana Dolna (G 10 ) 1, Komańcza (G 42 ) 0, Czarna (G 39 ) 1, Bysra-Sidzina (G 31 ) 0, Racza (G 47 ) 0, Sryszawa (G 33 ) 0, Uście Gorlickie (G 7 ) 0, Czarny Bór (G 4 ) 0, Zawoa (G 34 ) 0, Czarny Dunaec (G 19 ) 0, Mieroszów (G 6 ) 0, Tokarnia (G 14 ) 0, Kamienna Góra (G 1 ) 0, Lewin Kłodzki (G 2 ) 0, Jeleśnia (G 44 ) 0, Łabowa (G 16 ) 0, Poronin (G 38 ) 0, Koszarawa (G 45 ) 0, Jordanów (G 32 ) 0, Dobra (G 8 ) 0,031 Źródło: obliczenia własne. 3 Rangowanie es opisem szereguącym, kórego isoa polega na porównywaniu pod pewnym względem elemenów z sobą oraz usaleniu koleności ich wysępowania [Seczkowski, Zeliaś 1997, s. 27]. 147

10 Doroa Chudy-Hyski Na podsawie przedsawionych w abeli 3 danych można wskazać, że gminą nalepie wyposażoną w 2007 roku w urządzenia infrasrukury urysyczne okazała się Krynica Zdró oraz Sronie Śląskie, a nasępnie Bukowina Tarzańska, Czorszyn i Nowy Targ. Warości wskaźnika powyże średnie dla wszyskich gmin osiągnęło ogółem 17 gmin. Gminą nasłabie zagospodarowaną w przedmioowe urządzenia była gmina Dobra, Koszarawa, Łabowa, Lewin Kłodzki i Tokarnia. Koleność gmin w rankingu znadue w niewielkim sopniu odzwierciedlenie w rozmiarach ruchu urysycznego (por. abela 4). Różnice w koleności gmin w obu rankingach (ab. 3, 4) należy obaśnić ym, że na inensywność ruchu urysycznego wpływ maą akże inne czynniki, a nie wyłącznie poziom wyposażenia infrasrukuralnego. 148 Tabela 4. Uporządkowanie badanych gmin według liczby udzielonych noclegów w 2006 r. Nazwa i symbol gminy Liczba udzielonych noclegów na km 2 powierzchni Pozyca Pozyca Nazwa i symbol gminy Liczba udzielonych noclegów na km 2 powierzchni 1 Krynica Zdró (G 15 ) 6245,4 26 Mieroszów (G 6 ) 111,8 2 Rabka Zdró (G 28 ) 3445,1 27 Lewin Kłodzki (G 2 ) 105,2 3 Muszyna (G 17 ) 1985,3 28 Sronie Śląskie (G 3 ) 78,1 4 Piwniczna-Zdró (G 18 ) 1024,1 29 Milówka (G 46 ) 71,5 5 Bukowina Tarzańska (G 36 ) 919,3 30 Luowiska (G 40 ) 60,3 6 Kościelisko (G 37 ) 834,4 31 Sryszawa (G 33 ) 58,5 Krościenko nad Dunacem (G 22 ) 813,5 32 Łabowa (G 16 ) 46,4 7 8 Zawoa (G 34 ) 742,9 33 Jabłonka (G 21 ) 43,3 9 Biały Dunaec (G 35 ) 579,8 34 Tokarnia (G 14 ) 41,3 10 Czorszyn (G 20 ) 559,8 35 Czarny Dunaec (G 19 ) 33,6 11 Isebna (G 43 ) 530,2 36 Czarna (G 39 ) 26,1 12 Poronin (G 38 ) 527,3 37 Komańcza (G 42 ) 18,9 13 Uście Gorlickie (G 7 ) 452,2 38 Kamienna Góra (G 1 ) 12,4 14 Łapsze Niżne (G 24 ) 408,1 39 Ślemień (G 48 ) 3,3 15 Racza (G 47 ) 317,9 40 Lubień (G 13 ) 1,2 16 Jeleśnia (G 44 ) 256,6 41 Lipnica Wielka (G 23 ) 1,1 17 Niedźwiedź (G 11 ) 252,9 42 Dobra (G 8 ) 1,1 18 Cisna (G 41 ) 230,3 43 Czarny Bór (G 4 ) 0,0 19 Ochonica Dolna (G 26 ) 206,6 44 Głuszyca (G 5 ) 0,0 20 Bysra-Sidzina (G 31 ) 178,5 45 Słopnice (G 12 ) 0,0 21 Węgierska Górka (G 50 ) 175,6 46 Raba Wyżna (G 27 ) 0,0 22 Mszana Dolna (G 10 ) 140,4 47 Spykowice (G 29 ) 0,0 23 Usoły (G 49 ) 139,6 48 Szaflary (G 30 ) 0,0 24 Kamienica (G 9 ) 137,4 49 Jordanów (G 32 ) 0,0 25 Nowy Targ (G 25 ) 137,0 50 Koszarawa (G 45 ) 0,0 Źródło: Opracowanie własne na podsawie danych BDR GUS.

11 Wyposażenie górskich obszarów Kolenym eapem badania była analiza siły i kierunku zmian w zakresie wyposażenia górskich obszarów wieskich w Polsce w urządzenia infrasrukury urysyczne. Posłużono się w ym celu przedsawioną powyże procedurą oparą na różnicy warości miernika (12) obliczonego na podsawie danych charakeryzuących oba okresy analizy. Wyniki e operaci zesawiono w abeli 5. Tabela 5. Bezwzględna zmiana warości zmienne syneyczne uwarunkowań poziomu wyposażenia w infrasrukurę urysyczną w laach 2005 i 2007 według gmin Nazwa i symbol gminy Zmiana wskaźnika MR i Nazwa i symbol gminy Zmiana wskaźnika MR i Kamienna Góra (G 1 ) -0,026 Ochonica Dolna (G 26 ) 0,000 Lewin Kłodzki (G 2 ) 0,006 Raba Wyżna (G 27 ) 0,125 Sronie Śląskie (G 3 ) 2,174 Rabka Zdró (G 28 ) 0,274 Czarny Bór (G 4 ) 0,034 Spykowice (G 29 ) 0,023 Głuszyca (G 5 ) -0,885 Szaflary (G 30 ) 0,183 Mieroszów (G 6 ) 1,004 Bysra-Sidzina (G 31 ) 0,036 Uście Gorlickie (G 7 ) -0,246 Jordanów (G 32 ) 0,113 Dobra (G 8 ) -1,360 Sryszawa (G 33 ) 0,043 Kamienica (G 9 ) 0,324 Zawoa (G 34 ) 0,342 Mszana Dolna (G 10 ) 0,705 Biały Dunaec (G 35 ) 0,138 Niedźwiedź (G 11 ) 0,618 Bukowina Tarzańska (G 36 ) 2,176 Słopnice (G 12 ) -0,531 Kościelisko (G 37 ) 0,005 Lubień (G 13 ) 0,233 Poronin (G 38 ) 0,140 Tokarnia (G 14 ) 0,087 Czarna (G 39 ) -1,145 Krynica Zdró (G 15 ) -4,250 Luowiska (G 40 ) 0,728 Łabowa (G 16 ) -1,290 Cisna (G 41 ) 0,067 Muszyna (G 17 ) 0,903 Komańcza (G 42 ) 0,017 Piwniczna Zdró (G 18 ) -0,489 Isebna (G 43 ) 0,246 Czarny Dunaec (G 19 ) -0,184 Jeleśnia (G 44 ) 0,418 Czorszyn (G 20 ) 1,978 Koszarawa (G 45 ) -0,002 Jabłonka (G 21 ) 0,022 Milówka (G 46 ) 0,080 Krościenko nad Dunacem (G 22 ) -0,067 Racza (G 47 ) 0,542 Lipnica Wielka (G 23 ) 0,477 Ślemień (G 48 ) -0,734 Łapsze Niżne (G 24 ) 0,139 Usoły (G 49 ) -0,026 Nowy Targ (G 25 ) 1,871 Węgierska Górka (G 50 ) 0,055 Źródło: Obliczenia własne. Na podsawie uzyskanych i przedsawionych w abeli 5 danych można swierdzić, że nakorzysniesze zmiany nasąpiły w gminie Bukowina Tarzańska, Sronie Śląskie, Czorszyn oraz Nowy Targ. Gminy, w kórych odnoowane zmiany były bardzo nieznaczne, o: Ochonica Dolna, Koszarawa, Kościelisko i Lewin Kłodzki. Naomias zmiany odzwierciedlaące degradacę sanu zagospodarowania w urządzenia infrasrukury urysyczne zaobserwowano w gminach: KrynicaZdró, Dobra, Łabowa oraz Czarna. 149

12 Doroa Chudy-Hyski PODSUMOWANIE Przeprowadzona w opracowaniu analiza posłużyła do sworzenia rankingu górskich gmin wieskich w Polsce ze względu na poziom wyposażenia obszaru w urządzenia infrasrukury urysyczne. Zesawienie uzyskanych wyników z danymi charakeryzuącymi inensywność ruchu urysycznego na analizowanym obszarze sugerue, że są inne, bardzie isone ego czynniki (uwarunkowania), niż sama ylko infrasrukura urysyczna. Analiza wykazała również znaczne zróżnicowanie gmin pod ym względem. Zmiany zachodzące w poziomie zagospodarowania infrasrukuralnego można ocenić ako znaczące, szczególnie z uwagi na wysępowanie gmin, w kórych syuaca w omawianym zakresie uległa pogorszeniu. BIBLIOGRAFIA Bąk i., sompolska-rzechuła a. Wielowymiarowa analiza porównawcza akości środowiska nauralnego w uęciu woewódzkim. wiadomości saysyczne 2005, nr 9, s Bolland a. Pewien sposób normalizaci cech w przypadku wysępowania warości różnoimiennych. przegląd saysyczny 1974, z. 2, s Borys. Meody normowania cech w saysycznych badaniach porównawczych. przegląd saysyczny 1978, z. 2, s Faferek a. Mierniki i meody badań saysycznych w zakresie sanu i rozwou regionów [w:] mierniki rozwou regionów. Gus, warszawa Kolenda m. Taksonomia numeryczna. Klasyfikaca, porządkowanie i analiza obieków wielocechowych, wydawnicwo akademii ekonomiczne im. Oskara langego we wrocławiu, wrocław Maewski s. Szeregowanie kraów przy pomocy diagramu czekanowskiego i aksonomicznego miernika rozwou. wiadomości saysyczne 1999, nr 8, s Malina a., zeliaś a. Taksonomiczna analiza przesrzennego zróżnicowania akości życia ludności w polsce w 1994 r. przegląd saysyczny 1997, z. 1, s Nowak e. Meody aksonomiczne w klasyfikaci obieków społeczno-gospodarczych. Pańswowe wydawnicwo ekonomiczne, warszawa Pawełek b. Wpływ normalizaci zmiennych na porządkowanie liniowe obieków z wykorzysaniem wielowymiarowe odległości. przegląd saysyczny 2006, z. 2, s Rozporządzenie rady minisrów z dnia 14 kwienia 2004 r. W sprawie szczegółowych warunków i rybu udzielania pomocy finansowe na wspieranie działalności rolnicze na obszarach o niekorzysnych warunkach gospodarowania obęych planem rozwou obszarów wieskich. dziennik usaw 2004, nr 73, poz. 657 z późn. Zm. Seczkowski., zeliaś a. Meody saysyczne w badaniu zawisk akościowych. Wydawnicwo akademii ekonomiczne w krakowie, kraków Dr Doroa Chudy-Hyski Kaedra Turysyki Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa w Kaowicach ul. Harcerzy Września 3, Kaowice-Piorowice Recenzen: Dr hab. Sanisław Węglarczyk, prof. PK 150