WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW PRODUKUJ CYCH MLEKO W LATACH W RÓ NYCH SCENARIUSZACH CENOWYCH 1. Artur Wilczyñski

Transkrypt

1 82 ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, A. WILCZYÑSKI SERIA G, T. 96, z. 1, 29 WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW PRODUKUJ CYCH MLEKO W LATACH W RÓ NYCH SCENARIUSZACH CENOWYCH 1 Artur Wilczyñski Katedra Zarz¹dzania Przedsiêbiorstwami Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie Kierownik: prof. dr hab. Micha³ Œwit³yk S³owa kluczowe: scenariusze cenowe, produkcja mleka, dochodowoœæ, koszty produkcji Key words: prices scenario, dairy farms, farm income, production costs S y n o p s i s. Zaprezentowano wyniki badañ sytuacji ekonomicznej gospodarstw specjalizuj¹cych siê w produkcji mleka, w ró nych scenariuszach cenowych. Analizowane gospodarstwa s¹ po³o one na terenie województwa mazowieckiego i podlaskiego. W celu obliczenia przysz³ej dochodowoœci przyjêto trzy warianty kszta³towania siê cen na produkty rolne, na œrodki do produkcji rolnej oraz poziomu wsparcia w ramach WPR. Przeprowadzone badania wskazuj¹ na to, e w wiêkszoœci badanych gospodarstw dochodowoœæ bêdzie charakteryzowaæ siê ni szym poziomem w 213 roku w porównaniu z rokiem 28. Taka sytuacja bêdzie mia³a miejsce niezale nie od przyjêtego w badaniach scenariusza. Jedynym wyj¹tkiem bêdzie gospodarstwo posiadaj¹ce stado o wielkoœci 65 krów, w którym w scenariuszu optymistycznym dochodowoœæ bêdzie wy sza w ostatnim roku analizy o oko³o 2% w stosunku do 28 roku. WSTÊP W sektorze mleczarskim, podobnie jak w innych dzia³ach gospodarki narodowej, istnieje koniecznoœæ posiadania informacji o przysz³ym stanie okreœlonych zjawisk. Informacje te s¹ niezbêdne do podejmowania trafnych decyzji, zarówno w gospodarstwach produkuj¹cych mleko, zak³adach przerabiaj¹cych je, czy jednostkach handluj¹cych produktami mleczarskimi [Majewski 26]. Niezbêdne informacje o przysz³ych zmianach zjawisk mo - na pozyskaæ przez prognozowanie, czyli racjonalne, naukowe przewidywanie przysz³ych zdarzeñ [Cieœlak 24]. Celem badañ jest oszcowanie sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych specjalizuj¹cych siê w produkcji mleka w latach , w ró nych scenariuszach zmian cen na œrodki do produkcji rolnej, produkty rolne oraz poziomu wsparcia w postaci p³atnoœci bezpoœrednich. 1 Publikacja wykonana w ramach projektu badawczego DWM/N68/EDF-IFCN-AB/28

2 WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW PRODUKUJ CYCH MLEKO W LATACH METODYKA BADAÑ Badania przeprowadzono w oparciu o metodê wywiadu standaryzowanego oraz metod¹ dokumentacyjn¹. Za pomoc¹ kwestionariusza wywiadu oraz dokumentów zwi¹zanych z dzia³alnoœci¹ gospodarstwa zebrano oko³o 3 zmiennych opisuj¹cych ka de z gospodarstw [Wilczyñski 28]. Po zakoñczeniu etapu zwi¹zanego z pozyskaniem danych zbudowano modele gospodarstw, które oddaj¹ w jak najwiêkszym stopniu realnoœæ funkcjonowania danego gospodarstwa. Wykorzystano do tego celu model TIPI-CAL (Technology Impact and Policy Impact Calculations), który jest modelem wielookresowym, dynamicznym i mo e funkcjonowaæ jako model deterministyczny oraz stochastyczny [Hemme i in. 1997]. Model TIPI- CAL jest u ywany w projekcie naukowym o nazwie Miêdzynarodowa Sieæ Gospodarstw Porównawczych (International Farm Comparison Network IFCN) i s³u y do szacowania sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych [Wilczyñski, Karolewska 27]. Model ten sk³ada siê z trzech segmentów. W pierwszym wprowadzane s¹ dane charakteryzuj¹ce gospodarstwo (np. œrodki produkcji, koszty produkcji i informacje dotycz¹ce systemu produkcji, tj. nawo enie, dawki ywieniowe, zarz¹dzanie stadem). W drugim wprowadza siê za³o one scenariusze, a w trzecim otrzymuje siê wyniki ekonomiczne gospodarstwa w postaci rachunku zysków i strat [Wilczyñski 24]. Opracowanie scenariuszy rozwoju sytuacji ekonomicznej badanych gospodarstw wymaga³o przyjêcia okreœlonych za³o eñ, co do kszta³towania siê cen na œrodki do produkcji rolniczej, cen na produkty rolne oraz poziomu wsparcia dla gospodarstw rolnych (p³atnoœci bezpoœrednie). Poziom cen na œrodki do produkcji w 28 roku zosta³ przyjêty na podstawie danych publikowanych przez Instytut Ekonomiki i Organizacji Gospodarki ywnoœciowej w Warszawie (tab. 1). W niektórych przypadkach prognozy pos³u ono siê wskaÿnikiem wzrostu Tabela 1. Za³o enia dotycz¹ce poziomu cen na wybrane œrodki do produkcji rolniczej (27=1%) Utrzymanie maszyn Praca najemna Noœniki energii Nawozy Œrodki ochrony roœlin Us³ugi obce Weterynarz i leki Wielkoœci w roku a , 125,9 121,8 19, 114,4 11,1 13,7 16,1 132,2 125,5 198,6 119,5 115,1 18,4 19,3 138,8 129,2 27,5 124,9 12,2 113,2 a dane rzeczywiste na podstawie Rynek Rolny IERiG z miesiêcy I-VIII w³asne i Rynek Rolny IERiG styczeñ-sierpieñ ,6 145,7 133,1 216,8 13,5 125,6 118,3 115,9 153, 137,1 226,6 136,4 131,3 123,7 119,4 16,7 141,2 236,8 142,6 137,2 129,2 cen na œrodki do produkcji. Jego wysokoœæ zosta³a obliczona na podstawie œredniego wzrostu cen œrodków produkcji z lat i wynios³a 4,5% [Wilczyñski 28]. Przyjêto trzy scenariusze charakteryzuj¹ce przysz³y poziom cen na produkty rolne: 1. Scenariusz prawdopodobny (PRAW) ceny produktów rolnych oszacowano na podstawie danych publikowanych przez Food and Agricultural Policy Research Institute (FAPRI) w Stanach Zjednoczonych oraz oddzia³ tej jednostki mieszcz¹cy siê w Rural Economy Research Centre Teagasc w Irlandii (tab. 2). Cena mleka w latach stanowi okreœlony procent ceny z 28 roku. Takie podejœcie wynika³o ze znacznego

3 84 A. WILCZYÑSKI Tabela 2. Za³o enia dotycz¹ce poziomu cen na wybrane produkty rolne Pszenica [z³/t] Rzepak [z³/t] Mleko [%] (28=1%) Wielkoœci w roku scenariusz prawdopodobny a , , 92, , , 3 a dane rzeczywiste na podstawie Rynek Rolny IERiG z miesiêcy I-VIII w³asne na podstawie Rynek Rolny IERiG styczeñ-sierpieñ 28, Binfield i in. 28, FAPRI 27. U.S. and World Agricultural Outlook , 2 zró nicowania cen pomiêdzy gospodarstwami. Za³o ono kurs euro na poziomie 3,5 z³/ euro i kurs dolara amerykañskiego na poziomie 2,5 z³/usd. 2. Scenariusz zerowy (), w którym poziom cen na lata przyjêto na poziomie z 28 roku. 3. Scenariusz optymistyczny () ceny produktów rolnych bêd¹ wzrastaæ o 2% w porównaniu ze scenariuszem prawdopodobnym. Na skutek reform Wspólnej Polityki Rolnej w starych krajach cz³onkowskich wprowadzono modulacjê, która wywo³a zmniejszenie wsparcia gospodarstw w postaci p³atnoœci bezpoœrednich. W przypadku nowych cz³onków modulacja zacznie obowi¹zywaæ, gdy wysokoœæ p³atnoœci bêdzie co najmniej równa poziomowi maj¹cemu zastosowanie w krajach piêtnastki od 3 kwietnia 24 roku. Wed³ug wyliczeñ Sekcji Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej FAPA [SAEPR FAPA 27] stawka p³atnoœci bezpoœrednich w 213 roku wyniesie ok. 21 euro/ha (bez modulacji). W badaniach przyjêto wprowadzenie 1% modulacji dla p³atnoœci obszarowej, która wyniesie 661,5 z³/ha. CHARAKTERYSTYKA BADANYCH GOSPODARSTW Powierzchnia u ytków rolnych w badanych gospodarstwach kszta³towa³a siê na poziomie od 19, do 1, ha (tab. 3). Najwiêkszym udzia³em gruntów ornych w powierzchni u ytków rolnych charakteryzowa³o siê gospodarstwo. Wynosi³ on 75,%. Natomiast najni szy udzia³ mia³o gospodarstwo 34,2%. Analizuj¹c powierzchniê dzier- awion¹ w badanych gospodarstwach mo na zauwa yæ, e jedno z nich () prowadzi- ³o produkcjê jedynie na gruntach w³asnych, a pozosta³e w ró nym stopniu korzysta³y z gruntów dzier awionych. Struktura u ytków rolnych w analizowanych gospodarstwach by³a zdominowana przez zbo a, których œredni udzia³ osi¹gn¹³ poziom 68,2%, przy czym najwy szy wynosi³ 76,9%, a najni szy 52,%. Istotne znaczenie wœród uprawianych roœlin mia³a kukurydza na kiszonkê, która stanowi³a w wiêkszoœci analizowanych gospodarstw podstawowe Ÿród³o ywienia byd³a. Inna sytuacja mia³a miejsce w gospodarstwie, w którym produkcja pasz objêtoœciowych oparta by³a na zakiszaniu traw. Pozosta³e roœliny zajmowa³y powierzchniê od,2 ha w gospodarstwie do 12, ha w gospodarstwie. Najczêœciej na tej powierzchni uprawiano ³ubin i ziemniaki. Wszystkie z badanych gospodarstw specjalizowa³y siê w produkcji mleka, na co wskazuje udzia³ powierzchni paszowej w strukturze gruntów ornych, który kszta³towa³ siê œrednio na poziomie 95,8%. Liczba krów w badanych gospodarstwach wynosi³a od 12 do 65 krów, przy czym trzy spoœród analizowanych gospo-

4 WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW PRODUKUJ CYCH MLEKO W LATACH Tabela 3. Charakterystyka badanych gospodarstw w 26 roku Powierzchnia u ytków rolnych [ha] Powierzchnia gruntów ornych [ha] Udzia³ powierzchni dzier awionej w powierzchni u ytków rolnych ogó³em [%] Œredni plon zbó [t/ha] Struktura gruntów ornych [%] zbo a kukurydza na kiszonkê pozosta³e Udzia³ powierzchni paszowej w strukturze Liczba krów [szt.] Wydajnoœæ mleczna [kg] Obsada zwierz¹t [DJP/1 ha UR] GO [%] Wielkoœci dla gospodarstw a 19, 6, 5 5, 3 3, 9 22,5 11, 5-3, 32, 14, 25, 3, 6 1, 75, 55, 4, 5 76,9 73, 9 7, 52, 2, 17, 4-34, 7 3, 1 8, 7 3, 13, 3 96, , 2 1, , 2 1, , 9 86, , 2 darstw by³y podobne pod wzglêdem liczby posiadanych krów (stado krów). Ponadto, badane gospodarstwa by³y zró nicowane pod wzglêdem wydajnoœci mlecznej, która w gospodarstwie by³a najni sza i wynosi³a 57 kg. Z kolei najwy sz¹ wydajnoœci¹ charakteryzowa³y siê gospodarstwa oraz, co wskazuje na to, e nie mo na stwierdziæ zale noœci pomiêdzy wydajnoœci¹ a wielkoœci¹ stada wœród analizowanych gospodarstw. Trzy gospodarstwa charakteryzowa³y siê wysokim poziomem obsady zwierz¹t, a tylko w gospodarstwie poziom ten by³ œredni. Najwy sze koszty produkcji w 26 roku odniesione na 1 ha u ytków rolnych mia³o gospodarstwo i wynosi³y one 5121,5 z³, a najni szy poziom charakteryzowa³ gospodarstwo (tab. 4). Z kolei analizuj¹c koszty produkcji przypadaj¹ce na 1 kg ECM (Energy Corrected Milk za Hemme [24] mleko o zawartoœci t³uszczu 4% i bia³ka 3,3%) Tabela 4. Koszty produkcji w badanych gospodarstwach w 26 Koszty bezpoœrednie Koszty ogólnogospodarcze Amortyzacja Koszty czynników zewnêtrznych Koszty produkcji ogó³em Koszty bezpoœrednie Koszty ogólnogospodarcze Amortyzacja Koszty czynników zewnêtrznych Koszty produkcji ogó³em roku Wielkoœci dla gospodarstw a 1198,2 1495,6 776,6 29,5 3499, 9 25,9 32, 3 16, 8, 6 75, 6 z³/ha 169, 174,5 46,4 111,1 3345, z³/1 kg ECM 36,8 58, 6 15, 8 3, 8 115, 1294,2 125,3 326,8 8,8 297, 1 39,7 37, 1, 2, 5 89, ,5 717, 1295,2 1223,8 5121,5 39,6 15, 1 27, 2 25, 7 17, 6

5 86 A. WILCZYÑSKI wyprodukowanego w gospodarstwie sytuacja by³a inna, a mianowicie najwy sze koszty produkcji wystêpowa³y w gospodarstwie (115,1 z³/1 kg ECM), a najni sze w gospodarstwie (75,6 z³/1 kg ECM). Koszty bezpoœrednie w analizowanych gospodarstwach stanowi³y od 32,% kosztów produkcji ogó³em w gospodarstwie do 44,5% w gospodarstwie. W przypadku kosztów ogólnogospodarczych udzia³ ten by³ bardziej zró nicowany, gdy w gospodarstwie wynosi³ jedynie 14,%, a w gospodarstwie kszta³towa³ siê na poziomie 51,%. Sytuacja, która mia³a miejsce w gospodarstwie wynika z niskich kosztów utrzymania maszyn i budynków, które determinowa³ nowy park maszynowy i budynki, co z kolei znajdowa³o odzwierciedlenie w najwy szych kosztach amortyzacji w tym gospodarstwie. Gospodarstwa o liczbie krów od 12 do 15 charakteryzowa³y siê niskim udzia³em kosztów czynników zewnêtrznych w strukturze kosztów produkcji. Przeciêtny ich poziom osi¹ga³ wartoœæ 2,3 z³/1 kg ECM, co stanowi 2,3% kosztów produkcji ogó³em. Inna sytuacja mia³a miejsce w przypadku gospodarstwa, w którym koszty czynników zewnêtrznych wynosi³y 25,7 z³/1 kg ECM, co stanowi 23,9% kosztów produkcji ogó³em, z czego po³owê stanowi³y koszty dzier awy u ytków rolnych. Wartoœæ Dotacje Dochód Tabela 5. Przychody i dochodowoœæ produkcji rolniczej rolniczy netto Wartoœæ Dotacje Dochód rolniczy Cena mleka produkcji rolniczej netto w badanych gospodarstwach w 26 roku Wielkoœci dla gospodarstw a 3799, 756, 155,1 82,4 16, 4 22, 8 9, ,1 853,7 1437,8 z³/ha z³/1 kg ECM 134,1 29,1 49, 5 19, , 584,8 1599,8 121,8 18,2 49, 1 111, 3 651,9 581,2 197,5 137,2 12,2 41, 4 113, 4 Wartoœæ produkcji rolniczej przypadaj¹ca na 1 ha u ytków rolnych najwiêkszy poziom mia³a w gospodarstwie wynosz¹c 651,9 z³/ha, a najni sza by³a w gospodarstwie osi¹gaj¹c 3922, z³/ha (tab. 5). Udzia³ dotacji w przychodach ca³kowitych kszta³towa³ siê od 8,2% w gospodarstwie do 17,8% w gospodarstwie. Analizuj¹c dochodowoœæ badanych gospodarstw odniesion¹ na 1 ha u ytków rolnych mo na zauwa- yæ, e w gospodarstwie dochód rolniczy netto wynosi³ 197,5 z³/ha i by³ najwy szy w badanej grupie gospodarstw. Najni szym poziomem dochodowoœci charakteryzowa³o siê gospodarstwo (155,1 z³/ha), w którym udzia³ dotacji w dochodzie rolniczym netto stanowi³ ponad 7,%. Ceny mleka uzyskiwane przez badane gospodarstwa kszta³towa³y siê na poziomie od 9,4 do 113,4 z³/1 kg ECM. Kszta³towa³o to przychody ca³kowite, których najwy sz¹ wartoœæ w 26 roku przypadaj¹c¹ na 1 kg ECM uzyskiwa³o gospodarstwo, a najni sz¹ gospodarstwo (poni ej 1 z³/1 kg ECM). Analizuj¹c dochód rolniczy netto mo na zauwa yæ, e w gospodarstwie wynosi³ on 22,8 z³/1 kg ECM, a po odjêciu dotacji jedynie 6,4 z³/1 kg ECM. Najwy szy dochód rolniczy netto mia³o gospo-

6 WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW PRODUKUJ CYCH MLEKO W LATACH darstwo (49,5 z³/1 kg ECM), ale z kolei eliminuj¹c dotacje najwy sz¹ dochodowoœci¹ charakteryzowa³o siê gospodarstwo (3,9 z³/1kg ECM). WYNIKI BADAÑ Koszty produkcji w badanych gospodarstwach do 213 roku bêd¹ systematycznie wzrastaæ (tab. 6). Ich przyrost do 28 roku bêdzie wynosiæ œrednio 28,2% w stosunku do 26 roku, natomiast w 213 roku bêdzie wy szy o 52,1% w odniesieniu do roku wyjœciowego. Najwy szy wzrost kosztów produkcji bêdzie wystêpowa³ w gospodarstwie i do 213 roku bêdzie wynosiæ 67,2% w porównaniu z rokiem 26. Rozpatruj¹c ten sam horyzont czasowy mo na zauwa yæ, e najmniejszym wzrostem kosztów produkcji bêdzie charakteryzowaæ siê gospodarstwo (36,2%). W 213 roku w gospodarstwie w scenariuszu prawdopodobnym przychody wzrosn¹ o 2,% w porównaniu z rokiem wyjœciowym (tab. 7). W scenariuszu zerowym Gospodarstwo Scenariusz PRAW 4 555, 4 555, 4 555, PRAW 4 782, , ,8 PRAW PRAW Tabela 6. Koszty produkcji w badanych gospodarstwach w latach Poziom kosztów [z³/ha] w roku , , 2 97, , ,6 3 67, , , , , ,5 6 15, , 4 441,3 4 78, , , , , ,2 5 67, , , ,2 Tabela 7. Przychody w badanych gospodarstwach w latach Poziom przychodów w z³ na ha w roku 5 232, , , ,2 5 42,8 5 41, , 6 975, ,8 4 56,8 4 56,8 7 92,1 7 92,1 7 92, , , ,6 5 34, 5 34, 5 34, 5 92,8 5 92,8 5 92,8 8 38,6 8 38,6 8 38,6 5 48,3 5 48,3 5 48, , , ,3 5 24,4 5 24,4 5 24, , , , , 4 677, , , ,3 6 72, ,2 5 29, ,6 8 36, , , ,5 4 74,6 5 57, , , ,1 5 29, 5 359, , , , , , 4 793,5 5 5, , 5 635, ,9 5 13,4 5 42, 5 755, ,8 8 54,5 9 16, ,7 4 86, ,4 5 31,4 5 7,5 6 24,9 5 79, , , , , , , , , , , , , , , , , ,7

7 88 A. WILCZYÑSKI wzrost ten bêdzie kszta³towaæ siê na poziomie 8,3%, a w scenariuszu optymistycznym bêdzie wynosi³ 15,1%. Podobna sytuacja bêdzie mia³a miejsce w pozosta³ych gospodarstwach. Najwy sze wzrosty przychodów w latach bêd¹ wystêpowaæ w gospodarstwie. W scenariuszu prawdopodobnym przychody ca³kowite wzrosn¹ o 14,7%, w scenariuszu zerowym o 23,4%, a w scenariuszu optymistycznym o 33,6%. Elementem charakterystycznym dla wszystkich badanych gospodarstw bêdzie spadek przychodów ca³kowitych w scenariusz prawdopodobnym w latach œrednio w badanej grupie wyniesie on 4,5% w porównaniu z rokiem 28. Dochód rolniczy brutto w gospodarstwie w 28 roku osi¹ga³ ni szy poziom ni w roku wyjœciowym, a ró nica ta wynosi³a 53 z³/ha (tab. 8). W latach , w scenariuszu prawdopodobnym dochodowoœæ analizowanego gospodarstwa z roku na rok bêdzie ulegaæ pogorszeniu i do 213 roku bêdzie mniejsza o 94,6% w stosunku do 26 roku. Podobna tendencja bêdzie towarzyszyæ scenariuszowi prawdopodobnemu i scenariuszowi zerowemu. W przypadku scenariusza prawdopodobnego dochód rolniczy brutto w 213 roku bêdzie kszta³towa³ siê na ni szym poziomie o 78,8% w stosunku do roku wyjœciowego, a bior¹c pod uwagê scenariusz optymistyczny i ten sam horyzont czasowy spadek ten bêdzie wynosiæ 62,%. Gospodarstwo w scenariuszu prawdopodobnym charakteryzowaæ siê bêdzie spadkiem dochodowoœci po 28 roku. W latach spadek ten bêdzie wynosiæ 44,6%, natomiast do 213 roku dochód rolniczy brutto bêdzie ulega³ zmniejszeniu o kolejne 11,6%. Podobna sytuacja bêdzie mia³a miejsce w scenariuszu zerowym, w którym dochód rolniczy brutto w 213 roku bêdzie ni szy o 33,5% w stosunku do 28 roku. Inna sytuacja bêdzie mia³a miejsce w scenariuszu optymistycznym, w którym do 211 roku dochodowoœæ bêdzie osi¹ga³a wy sze wartoœci ni w 28 roku, a do 213 roku zmniejszy siê jedynie o 9,6%. Scenariusz Tabela 8. Dochód rolniczy brutto PRAW 1 831, , ,7 PRAW 1 898, , ,2 PRAW PRAW w badanych gospodarstwach w latach Wartoœci w z³ na ha w roku , , , , , ,7 2 86,8 2 86,8 2 86,8 2 13, 2 13, 2 13, 2 219, , ,7 3 89, 3 89, 3 89, 1 31,9 1 31,9 1 31, , , ,2 1 62,2 1 62,2 1 62, , , ,6 645,7 778, ,6 1 31, ,7 2 25, , , ,5 3 72, ,2 4 41,9 425,1 683,1 999,7 1 35, , 1 741, , , , , ,3 4 33,6 267,4 583, 839,8 872, , ,6 896,2 1 32, , ,5 3 25, , 168,5 485, 75,2 774, , ,9 84, 1 213, ,9 2 53, , 3 89,8 99,4 389, 696, 6 69,5 1 47, 1 424,1 728, 1 13,4 1 53, ,9 3 18, ,3

8 WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW PRODUKUJ CYCH MLEKO W LATACH Dochód rolniczy brutto w gospodarstwie bêdzie charakteryzowaæ siê podobnymi tendencjami, jak w przypadku gospodarstwa. W 213 roku w scenariuszu prawdopodobnym dochodowoœæ gospodarstwa bêdzie ni sza o 62,2% w stosunku do 26 roku. Podobna sytuacja bêdzie mia³a miejsce w scenariuszu zerowym, w którym dochód rolniczy brutto w 213 roku bêdzie ni szy o 42,7% w odniesieniu do roku wyjœciowego. Scenariusz optymistyczny charakteryzuje siê tak e spadkiem dochodowoœci do 213 roku o 6,2% w porównaniu z rokiem 26, jednak w latach dochód rolniczy brutto bêdzie mia³ wy szy poziom ni w 28 roku. Gospodarstwo bêdzie charakteryzowaæ siê dochodem rolniczym brutto w 213 roku na ni szym poziomie ni w 26 roku o 23,5%. Podobna sytuacja bêdzie mia³a miejsce w przypadku scenariusza zerowego, w którym spadek dochodowoœci dla analogicznego okresu bêdzie osi¹ga³ wartoœæ 4,8%. Inna sytuacja ni w dotychczas analizowanych gospodarstwach bêdzie wystêpowaæ w scenariuszu optymistycznym. W gospodarstwie dochód rolniczy brutto w 213 roku bêdzie wy szy o 17,5% w stosunku do 26 roku. PODSUMOWANIE Przeprowadzona analiza wskazuje na to, e w gospodarstwach specjalizuj¹cych siê w produkcji mleka, we wszystkich przyjêtych do badañ scenariuszach dochodowoœæ bêdzie kszta³towaæ siê na ni szym poziomie ni w 26 roku. Za³o one zmiany cen na produkty w latach oraz wzrost p³atnoœci bezpoœrednich nie bêd¹ w stanie pokryæ za³o onego wzrostu kosztów. W scenariuszu prawdopodobnym dochód rolniczy brutto we wszystkich gospodarstwach bêdzie ulega³ zmniejszeniu. W 213 roku bêdzie ni szy w granicach od 23,5 do 94,6% w stosunku do 26 roku. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku scenariusza zerowego, w którym utrzymano poziom cen na produkty rolne z 28 roku, przy czym spadek ten bêdzie wynosiæ od 4,8 do 78,8%. Wyj¹tkiem jest scenariusz optymistyczny, w którym pomimo spadku dochodowoœci w gospodarstwach posiadaj¹cych krów mlecznych, w gospodarstwie maj¹cym 65 krów dochodowoœæ bêdzie wzrastaæ. Wzrost ten bêdzie wynosiæ 17,5% porównuj¹c rok 213 do roku wyjœciowego badañ. LITERATURA Binfield J., Donnellan T., Hanrahan K., Westhoff P. 28: Baseline 28 Outlook for EU and Irish Agriculture. Rural Economy Research Centre Teagasc, Athenry. Cieœlak M. (red.) 24: Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wroc³awiu. FAPRI 27. U.S. and World Agricultural Outlook 28: FAPRI Staff Report, No 8-FSR 1. Iowa, United States, Hemme T., Isermeyer F., Deblitz C. 1997: TIPI-CAL Version 1.: ein Modell zur Politik- und Technikfolgenabschätzung für typische Betriebe im internationalen Vergleich Arbeitsbericht. Institut für Betriebswirtschaft 97/2, Braunschweig, 1-7 Hemme T. et al. 24: IFCN Dairy Report 24. International Farm Comparison Network, Global Farm GbR. Braunschweig, 148. Majewski J. 26: Ceny skupu mleka w Polsce Analiza i prognozowanie. Roczniki Naukowe SERiA, tom VIII zeszyt 2, SAEPR/FAPA 27: Modulacja w Polsce wyliczenia szacunkowe.

9 9 A. WILCZYÑSKI Wilczyñski A. 24: Dochodowoœæ gospodarstw rolnych po³o onych na obszarach chronionych Pomorza Zachodniego w œwietle integracji z Uni¹ Europejsk¹. [W:] Nauki rolnicze w s³u bie cz³owieka i przyrody. Wyd. AR Szczecin, Wilczyñski A., Karolewska M. 27: Rozwój i op³acalnoœæ produkcji ywca wo³owego w latach w wybranych krajach UE. Folia Univ. Agric. Stetin. 254, Oecon. 47, Wilczyñski A. 28: Perspektywa wyników ekonomicznych wielkoobszarowych gospodarstw roœlinnych w 214 roku. Roczniki Nauk Rolniczych PAN, Seria G Ekonomika rolnictwa, Tom 95, Zeszyt 1, Artur Wilczyñski ECONOMIC RESULTS OF DAIRY FARMS IN THE YEARS UNDER DIFFERENT PRICES SCENARIOS Summary The paper analyzes the dairy farms located in mazowieckie and podlaskie provinces, which were diverse according to surface and milk cows, and which had carried out from 12 to 65 dairy herd. In the calculations of future income there were accepted three scenarios of agricultural products, agricultural inputs and level of support of agricultural production under Common Agricultural Policy. The conducted analysis show that in majority of farms the farm income in the year 213 will be characterize with lower level compared to the year 28. This situation occurred independently from applied scenarios. The only except will be the farm possessing herd about size 65 cows, in which in optimistic scenario shows that the income in the year 213 will be higher about 2% in relation to the year 28. Adres do korespondencji: dr Artur Wilczyñski Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Katedra Zarz¹dzania Przedsiêbiorstwami ul. K. Janickiego 31, Szczecin tel. ( 91) artur.wilczynski@zut.edu.pl