PRODUKTYWNOή WYBRANYCH MLECZARNI LUBELSZCZYZNY I PODLASIA ORAZ JEJ UWARUNKOWANIA

Transkrypt

1 496 Jan Zuba STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom XI l zeszyt 1 Jan Zuba Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie PRODUKTYWNOŒÆ WYBRANYCH MLECZARNI LUBELSZCZYZNY I PODLASIA ORAZ JEJ UWARUNKOWANIA PRODUCTIVITY AND ITS CONDITION OF CHOSEN DAIRIES IN LUBLIN AND PODLASIE REGIONS S³owa kluczowe: produktywnoœæ, aktywa, zatrudnienie, mleczarnie, uwarunkowania, regiony Key words: productivity, assets employment, dairies, conditioning, regions Synopsis. Przedstawiono wskaÿniki produktywnoœci maj¹tku i jego wybranych wskaÿników oraz zatrudnienia mleczarni zlokalizowanych w dwóch regionach Polski. Ponadto, przeprowadzono systemow¹ analizê uwarunkowañ poziomów tych wskaÿników produktywnoœci. Wstêp Jednym z g³ównych kryteriów oceny efektywnoœci przedsiêbiorstw jest produktywnoœæ ich podstawowych czynników produkcji [Sierpiñska, Jachna 2002]. Wzrost produktywnoœci maj¹tku i pracy w polskim przemyœle mleczarskim jest szczególnie wa ny dla podniesienia jego poziomu konkurencyjnoœci na globalnym œwiatowym rynku mleka [Karziewicz i in. 2008, Wyrzykowska 2006]. Znacz¹cy wp³yw m.in. na kszta³towanie poziomów produktywnoœci maj¹tku i zatrudnienia w polskich mleczarniach ma wybór kana³ów dystrybucji produktów mleczarskich [Zuba 2008]. Coraz wiêksze znaczenie na rynku mleka maj¹ i bêd¹ mieæ regionalne strategie rozwoju i konkurowania mleczarni. St¹d celem pracy by³a systemowa analiza porównawcza produktywnoœci maj¹tku i zatrudnienia mleczarni zlokalizowanych na LubelszczyŸnie i Podlasiu, w regionach o du ych mo liwoœciach rozwoju mleczarstwa. Czêœæ metodyczna Badaniami objêtych by³o 10 mleczarni, w tym 5 zlokalizowanych na LubelszczyŸnie i 5 na Podlasiu. Te wybór do badañ uzale niony by³ mo liwoœci¹ uzyskania od mleczarni okreœlonych informacji gospodarczych. Zarówno z jednego, jak i drugiego regionu by³y to mleczarnie markowe o du ym maj¹tku, jak i mniej znane, posiadaj¹ce ma³y maj¹tek. Ich nazwy zosta³y utajnione zgodnie z obietnic¹ z³o on¹ przez autora w³adzom tych mleczarni podczas zbierania od nich materia³ów Ÿród³owych do pracy. Materia³y te stanowi³y sprawozdania finansowe i wywiad ustrukturyzowany w formie ankiety. Badania obejmuj¹ lata (przed i po wst¹pieniu Polski do UE). Produktywnoœæ maj¹tku w tym trwa³ego i obrotowego oraz osób zatrudnionych w badanych mleczarniach mierzono wartoœci¹ przychodów netto ze sprzeda y. W pracy ze wzglêdu na ograniczon¹ objêtoœæ przedstawiono tylko wartoœci skrajne (min i ) i œrednie arytmetyczne. Do zbadania podjêtego problemu zastosowano systemow¹ metodê wskaÿnikow¹. Czêœæ merytoryczna Wartoœci aktywów (maj¹tek) ogó³em badanych mleczarni w obu regionach by³y bardzo zró nicowane (tab. 1). Te wartoœci mleczarni na Podlasiu by³y œrednio znacznie wy sze w porównaniu do mleczarni z Lubelszczyzny. Rozpatrywana ró nica w ich poziomach by³a ponad 3-krotna. Mo na przy tym zauwa yæ, e zarówno na LubelszczyŸnie, jak i na Podlasiu nastêpowa³ œrednio sta³y wzrost analizowanych aktywów mleczarni w ca³ym badanym okresie. Œrednie tempo roczne tego wzrostu wynosi³o odpowiednio 10,1 i 18,1%, a poziom dynamiki rozpatrywanego wzrostu wynosi³ odpowiednio 121,5 i 139,0%.

2 Produktywnoœæ wybranych mleczarni Lubelszczyzny i Podlasia oraz jej uwarunkowania 497 Wartoœæ aktywów trwa³ych badanych mleczarni by³a równie zró nicowana w obu regionach. Te wartoœci mleczarni na Podlasiu w porównaniu z mleczarniami Lubelszczyzny by³y œrednio znacznie wy sze, w 2003 roku o 160%, a w 2005 roku o 205%. Œrednie tempo roczne wzrostu wartoœci rozpatrywanych aktywów mleczarni na LubelszczyŸnie wynosi³o 10,5%, a na Podlasiu 24,5%. Wartoœæ specyficznej grupy produkcyjnych œrodków trwa³ych (urz¹dzeñ i maszyn) badanych mleczarni by³a równie mocno zró nicowana. We wszystkich latach wartoœæ rozpatrywanej grupy œrodków trwa³ych by³a œrednio istotnie wy sza na Podlasiu w porównaniu odpowiednio do mleczarni Lubelszczyzny. Wartoœæ aktywów obrotowych analizowanych mleczarni w obu regionach by³a równie mocno zró nicowana. Te wartoœci mleczarni na Podlasiu by³y równie œrednio wy sze w porównaniu odpowiednio z mleczarniami Lubelszczyzny. W 2003 roku ró nica œrednich wartoœci tych aktywów miêdzy regionami wynosi³a 405,9%, a w 2005 roku odpowiednio 419,6%. Œrednie roczne tempo wzrostu wartoœci aktywów obrotowych analizowanych mleczarni na LubelszczyŸnie wynosi³o 8,9%, a na Podlasiu 12,7%. Wartoœci zapasów analizowanych mleczarni, podobnie jak wczeœniej analizowanych wartoœci aktywów obrotowych, by³y zró nicowane w regionach oraz miêdzy nimi. Œrednie tempo wzrostu wartoœci zapasów mleczarni Lubelszczyzny i Podlasia wynosi³o odpowiednio 6,1 i 9,5%. Poziom dynamiki œredniego wzrostu wartoœci zapasów mleczarni w regionach wynosi³ odpowiednio 112,1 i 120,1%. Udzia³ zapasów w wartoœci aktywów obrotowych badanych mleczarni Podlasia by³ ni - szy w porównaniu odpowiednio z mleczarniami Lubelszczyzny. Œrednio wynosi³ on odpowiednio 24,6 i 29,6%. Wartoœæ nale noœci krótkoterminowych badanych mleczarni, podobnie jak analizowanych aktywów obrotowych, by³a równie znacz¹co zró nicowana zarówno w regionach, jak i miêdzy nimi. Œrednie tempo ich wzrostu mleczarni na LubelszczyŸnie wynosi³o 13,2 i na Podlasiu 11,0%, a dynamika wzrostu odpowiednio 128,4 i 122,9%. Udzia³ analizowanych nale noœci w wartoœci aktywów obrotowych mleczarni Lubelszczyzny wzrasta³ œrednio z 56,2 do 60,5%, a mleczarni Podlasia odpowiednio zmniejsza³ siê œrednio z 57,8 do 56,4%. Tabela 1. Wartoœæ i Podlasia Wyszczególnienie aktywów [mln z³] i liczba osób zatrudnionych w badanych mleczarniach Lubelszczyzny Region min Lata wielkoœæ ogó³em L 9, ,863 47,384 9, ,838 55,064 10, ,152 61,799 P 19, , ,566 22, , ,178 26, , ,610 trwa³e L 4,141 60,220 25,232 4,298 62,377 29,633 4,357 71,143 33,539 P 7, ,629 65,647 9, ,631 83,937 14, ,197 92,028 Urz¹dzenia i maszyny L 1,270 21,606 10,799 1,187 26,652 12,709 1,107 31,089 14,731 P 2,503 86,443 31,262 3, ,155 44,889 8, ,772 48,858 obrotowe L 5,072 57,643 22,152 5,274 65,460 25,430 5,763 77,862 28,260 P 11, ,854 89,918 13, , ,240 11, , ,582 Zapasy L 1,074 16,540 6,939 1,273 16,866 7,118 1,197 19,350 7,618 P 2,527 62,260 21,918 3,063 68,972 25,369 3,074 69,961 26,392 Nale noœci krótkoterminowe L 2,241 32,629 12,870 2,610 41,034 16,128 2,716 52,739 18,802 P 6, ,212 51,849 7, ,598 62,843 7, ,936 66,217 ogó³em L P w produkcji w handlu i marketingu L Lublin region, P Podlasie region. ród³o: opracowanie w³asne. L P L P x

3 498 Jan Zuba Tabela 2. Skup mleka [mln litrów], przychody netto ze sprzeda y [mln z³] oraz handlu i asortyment produktów badanych mleczarni Lubelszczyzny i Podlasia Wyszczególnienie Region min Lata Stany zatrudnionych ogó³em osób w analizowanych mleczarniach by³y podobnie jak i ich aktywa zró nicowane. Œredni stan rozpatrywanego zatrudnienia w badanych mleczarniach Podlasia w porównaniu odpowiednio do mleczarñ Lubelszczyzny w 2003 roku by³ wy szy tylko o 78,9%, a w 2005 roku o 66,1%. Wynika³o to st¹d, e dynamika wzrostu analizowanego zatrudnienia w mleczarniach Podlasia wynosi³a 99,4% (ujemna), a w mleczarniach Lubelszczyzny 103,2%. W wyniku wiêkszej dynamiki wzrostu aktywów ogó³em i mniejszego przyrostu zatrudnienia ogó³em w mleczarniach Podlasia w porównaniu odpowiednio z mleczarniami Lubelszczyzny w tych pierwszych wyst¹pi³ wiêkszy wzrost wartoœci maj¹tku ogó³em w przeliczeniu na zatrudnionego (wyposa enia miejsca pracy) ni w tych drugich. Tym samym œredni poziom wartoœci wyposa enia miejsca pracy w badanych mleczarniach Podlasia wzrós³ z 181,6 do 253,3 tys. z³ (wzrost o 39,5%). Poziom tego samego wskaÿnika badanych mleczarni Lubelszczyzny w tym samym czasie wzrós³ œrednio z 107,0 do 129,8 tys. z³ (wzrost o 21,3%). W ramach analizowanego zatrudnienia w mleczarniach stany zatrudnionych w nich pracowników w udziale produkcji ró ni³y siê równie w ramach regionów, jak i miêdzy nimi. Liczba zatrudnionych w produkcji w mleczarniach Podlasia w porównaniu odpowiednio do mleczarni z Lubelszczyzny w 2003 roku badañ by³a œrednio wy sza o 136,9%, a w 2005 roku o 120,9%. Tym samym w analizowanym okresie wyst¹pi³o zró nicowanie poziomów wartoœci wyposa enia stanowiska pracy w produkcji mierzone wartoœci¹ aktywów trwa³ych w mleczarniach Podlasia i Lubelszczyzny. Poziom rozpatrywanego wskaÿnika w badanych mleczarniach Lubelszczyzny wzrós³ œrednio z 192,5 do 212,6 tys. z³ (wzrost o 10,4%). Wartoœæ analizowanego wskaÿnika w badanych mleczarniach Podlasia w tym czasie wzros³a œrednio z 192,2 do 269,6 tys. z³ (wzrost o 40,3%) i tym samym œrednia iloœæ przerobionego mleka w roku przez pracownika zatrudnionego w produkcji w mleczarniach Lubelszczyzny wzros³a tylko z 437,9 do 466,7 tys. litrów (wzrost o 6,6%). Podczas kiedy œrednia wielkoœæ analizowanego wskaÿnika w badanych mleczarniach Podlasia w tym czasie wzros³a z 655,0 do 770,5 tys. litrów (wzrost o 17,6%). Kolejn¹ analizowan¹ grup¹ pracowników badanych mleczarni maj¹c¹ istotny wp³yw w szczególnoœci na ich wielkoœæ przychodów ze sprzeda y byli pracownicy zatrudnieni w dziale handlu i marketingu. Ich liczba w badanych mleczarniach by³a mocno zró nicowana. W badanych mleczar- udzia³y w nich [%] miejsc wielkoœæ Skup mleka L 14, 8 115, 6 59, 8 13, 7 143, , 0 151, 7 72, 9 P 51, 0 595, 0 221, 2 54, 8 761, 0 263, 6 56, 1 892, 0 300, 8 Przychody netto ze sprzeda y L 24, 9 177, 5 94, 0 31, 4 254, 8 123, 6 32, 6 277, 0 133, 3 P 53, 5 854, 4 356, 3 69, , 0 497, 9 70, , 6 559, 1 W³asne sklepy L 0 5, 0 2, 3 0 4, 0 2, 1 0 4, 0 2, 1 P 0 1, 0 0, 8 0 1, 0 0, 7 0 1, 0 0, 6 Firmowe L 0 3, 0 1, 8 0 3, 0 2, 0 0 2, 5 1, 7 P 0 6, 0 3, 5 0 7, 0 3, 8 0 8, 0 4, 1 W³asne hurtownie L 0 32, 0 24, , 0 24, , 0 25, 3 P 0 46, 0 36, , 0 35, , 0 37, 3 Sieci handlowe L 0 55, 0 40, , 0 37, , 0 36, 3 P 12, 0 73, 0 48, , 0 45, 2 10, 0 69, 0 46, 1 Obce hurtownie L 0 21, 1 12, , 0 11, , 9 10, 1 P 0 7, 0 4, 3 0 6, 5 4, 5 0 6, 0 4, 4 Szerokoœæ asortymentu L , , , 4 P , , , 4 D³ugoœæ asortymentu L , , , 4 P , , , 4 L Lublin region, P Podlasie region. ród³o: opracowanie w³asne. x

4 Produktywnoœæ wybranych mleczarni Lubelszczyzny i Podlasia oraz jej uwarunkowania 499 niach Podlasia liczba osób zatrudnionych w porównaniu odpowiednio z mleczarniami Lubelszczyzny by³a œrednio wy sza. W 2003 roku zatrudnienie by³o wy sze o 141,1%, a w 2005 roku o 161,1%. Uwarunkowaniem, które mia³o niew¹tpliwie istotny wp³yw na poziomy osi¹ganych wartoœci sprzeda y badanych mleczarni by³a wielkoœæ skupu mleka (tab. 2). Wielkoœæ skupu mleczarni z Podlasia w porównaniu do mleczarni z Lubelszczyzny œrednio by³a znacz¹co wy sza. W 2003 roku ta ró nica wielkoœci by³a œrednio 3,7-krotna, a w 2005 roku a 4,1-krotna. Te zró nicowane wielkoœci skupu mleka przez badane mleczarnie uzale nione mog³y byæ m.in. zró nicowanymi liczbami dostawców mleka. Badane mleczarnie z Podlasia w porównaniu z mleczarniami z Lubelszczyzny obejmowa³y œrednio znacznie wiêksze liczby gospodarstw rolniczych, które sprzedawa³y im mleko. Przeciêtnie jedna z badanych mleczarni Podlasia w 2003 roku skupowa³a mleko od 6782 gospodarstw, a w 2005 roku od 5779 gospodarstw. Natomiast mleczarnia z Lubelszczyzny skupowa³a mleko odpowiednio od 4713 i 4029 gospodarstw. Wartoœæ przychodów netto ze sprzeda y badanych mleczarni to jedno z podstawowych uwarunkowañ poziomów analizowanej produktywnoœci maj¹tku i zatrudnienia. Wielkoœæ tych przychodów w badanych mleczarniach by³a istotnie zró nicowana i stale rosn¹ca. W okresie badañ wartoœci rozpatrywanych przychodów mleczarni z Podlasia osi¹gnê³y dynamikê przyrostu w wysokoœci œrednio 145,6%, a mleczarni z Lubelszczyzny œrednio 139,2%. Mleczarnie z Podlasia osi¹gnê³y œrednio wiêksze wartoœci rozpatrywanych przychodów w porównaniu odpowiednio do mleczarni z Lubelszczyzny. W 2003 roku te porównywane przychody by³y wiêksze œrednio 3,8- krotnie, a w 2005 roku 4,2-krotnie. Na rozpatrywane wielkoœci przychodów badanych mleczarni niew¹tpliwy wp³yw mia³y miejsca sprzeda y produktów mleczarskich [Zuba 2008]. Udzia³ w³asnych miejsc sprzeda y (sklepów firmowych i hurtowni) badanych mleczarni w osi¹ganiu wartoœci przychodów by³ stosunkowo niewielki w obu badanych regionach (œrednio do 7,4%) i nie ró ni³ siê znacz¹co miêdzy porównywanymi grupami mleczarñ. Równie obce miejsca sprzeda y (obce hurtownie i sklepy) badanych mleczarni w obu regionach mia³y œrednio wyrównany (poza niewielk¹ ró nic¹ w ostatnim roku badañ) udzia³ w uzyskiwaniu przychodów netto ze sprzeda y. Najwiêksze ró nice w uzyskiwaniu przychodów badanych grup mleczarni wyst¹pi³y w przypadku stopnia ich korzystania z us³ug sieci handlowych. Badane mleczarnie z Podlasia w porównaniu odpowiednio z mleczarniami Lubelszczyzny w znacznie wiêkszym œrednio stopniu prowadzi³y sprzeda produktów przez sieci handlowe w ca³ym analizowanym okresie. Na analizowane wielkoœci przychodów ze sprzeda y badanych mleczarni niew¹tpliwy wp³yw mia³ równie asortyment produktów. Szerokoœæ asortymentu produktów (liczba linii) mleczarni z Podlasia w porównaniu z mleczarniami Lubelszczyzny by³a œrednio wy sza od 11,9 do 23,8%. D³ugoœæ asortymentu produktów (iloœæ na wszystkich liniach) mleczarni z Podlasia w porównaniu odpowiednio z mleczarniami Lubelszczyzny by³a œrednio znacznie wy sza od 78,0 do 114,2%. Nale y przy tym dodaæ, e w obu badanych grupach mleczarni rozpatrywane wartoœci przychodów w zdecydowanej wiêkszoœci pochodzi³y ze sprzeda- y na rynku krajowym. Udzia³ wartoœci ze sprzeda y na tym rynku jednak z ka dym rokiem zmniejsza³ siê œrednio w obu badanych grupach mleczarni. Dla mleczarni z Lubelszczyzny udzia³ analizowanych przychodów z rynku krajowego zmniejsza³ siê œrednio z 89,5 do 86,6%, a mleczarni z Podlasia z 92,5 do 84,4%. Na wartoœæ analizowanych przychodów ze sprzeda y badanych mleczarni równie niew¹tpliwy wp³yw mia³ stosowany poziom mar y handlowej (mar y brutto). Poziom mar y badanych mleczarni by³ œrednio niski i zmniejsza³ siê pomimo wejœcia Polski w tym czasie do UE (2004 r.). W 2003 roku mleczarnie z Lubelszczyzny uzyska³y rozpatrywan¹ mar ê œrednio na poziomie 1,22%, a w 2005 roku mar ê ujemn¹ na poziomie 0,04%. Mleczarnie z Podlasia osi¹gnê³y w tym czasie œrednio nastêpuj¹ce poziomy rozpatrywanej mar y, odpowiednio 1,67 i 0,55%. Tym samym bardzo niskie poziomy mar y handlowej uzyskiwane przez badane mleczarnie niew¹tpliwie sprzyja³y osi¹gniêciu tak wysokiej dynamiki rozpatrywanych przychodów ze sprzeda y. Kieruj¹c siê celem pracy w tabeli 3 przedstawiono wartoœci wskaÿników analizowanych produktywnoœci aktywów i zatrudnienia w badanych mleczarniach. Poziomy wartoœci tych wskaÿników stanowi³y relacje przychodów netto ze sprzeda y do odpowiednio wielkoœci analizowanych sk³adników maj¹tku i zatrudnienia badanych mleczarni. W zwi¹zku ze zmianami w czasie wartoœci tych sk³adników relacji wyst¹pi³o równie odpowiednio zró nicowanie poziomów analizowanych wskaÿników produktywnoœci. Tym samym produktywnoœci aktywów ogó³em, w tym trwa³ych mleczarni z Podlasia w porównaniu z mleczarniami z Lubelszczyzny w pierwszym roku badañ by³y œrednio wy sze odpowiednio o 6,5 i 17,4%, a w nastêpnych latach by³y ni sze. W drugim roku bada

5 500 Jan Zuba Tabela 3. Produktywnoœæ i Podlasia Wyszczególnienie Region aktywów [z³] i osób zatrudnionych [tys. z³] badanych mleczarni Lubelszczyzny min Produktywnoœ aktywów i osób w latach wielkoœæ ogó³em L 1,48 2,70 2,31 1,61 5,31 2,98 1,62 3,82 2,71 P 2,01 2,99 2,46 2,08 3,49 2,68 1,86 3,25 2,57 trwa³e L 2,90 6,02 4,60 3,31 11,83 6,06 3,46 8,87 5,46 P 4,14 6,97 5,40 3,66 7,39 5,79 3,06 6,78 5,21 Urz¹dzenia i maszyny by³y one œrednio ni sze odpowiednio o 10,1 i 4,5%, a w trzecim odpowiednio o 5,2 i 4,6%. W zwi¹zku z tym, e mleczarnie Lubelszczyzny w porównaniu do mleczarni Podlasia przez ca³y okres badañ mia³y œrednio wy szy wskaÿnik struktury maj¹tku (mierzony relacj¹ wartoœci aktywów trwa- ³ych do obrotowych), tym samym te pierwsze w porównaniu z drugimi osi¹gnê³y we wszystkich latach œrednio wy sze poziomy produktywnoœci aktywów obrotowych w tym nale noœci krótkoterminowych. Na podkreœlenie przy tym zas³uguje fakt, e poziomy produktywnoœci nale noœci krótkoterminowych i zapasów mleczarni z Podlasia œrednio stale wzrasta³y w badanym okresie. W pierwszym roku œrednie wskaÿniki obrotowoœci w dniach nale noœci krótkoterminowych i zapasów w tych mleczarniach wynosi³y odpowiednio 44,7 i 17,8 dób, a w ostatnim roku odpowiednio zmala- ³y do 38,0 i 13,5 dób. Tym samym w tych mleczarniach skróci³y siê œrednio okresy œci¹gania nale noœci krótkoterminowych i obrotu zapasów w przychody ze sprzeda y. Procesy te istotnie przyczynia³y siê do poprawy ekonomicznej efektywnoœci tych mleczarni. Mleczarnie z Lubelszczyzny w badanym okresie równie œrednio poprawi³y poziomy produktywnoœci nale noœci krótkoterminowych i zapasów. W pierwszym roku œrednie wskaÿniki obrotowoœci w dniach analizowanych aktywów wynosi³y odpowiednio 41,2 i 21,5 dób, a w ostatnim roku wynosi³y one odpowiednio 36,3 i 17,5 dób. Tym samym i w tych mleczarniach obroty analizowanymi aktywami przyczynia³y siê znacz¹co do poprawy ich ekonomicznej efektywnoœci. Produktywnoœæ ekonomiczn¹ osób zatrudnionych w mleczarniach Podlasia w porównaniu odpowiednio z mleczarniami Lubelszczyzny w ca³ym okresie badañ by³a znacz¹co wy sza we wszystkich trzech rozpatrywanych rodzajach zatrudnienia. By³o to wynikiem kszta³towania siê podstawowych uwarunkowañ tych produktywnoœci w analizowanych grupach mleczarni, co wy ej zosta³o przedstawione. Najwiêksze i stale wzrastaj¹ce ró nice miêdzy rozpatrywanymi grupami mleczarni wyst¹pi³y œrednio w przypadku poziomów produktywnoœci zatrudnienia ogó³em, a najni sze i stale malej¹ce rozpatrywane ró nice miêdzy porównywanymi grupami mleczarni wyst¹pi³y œrednio w przypadku poziomów produktywnoœci osób zatrudnionych w handlu i marketingu. W pierwszym roku badañ ró nice w poziomach rozpatrywanych produktywnoœci wynosi³y odpowiednio 98,7 i 61,3%, a w ostatnim roku ró nice te wynosi³y odpowiedni o 121,1 i 44,7%. L 7,34 19,61 11,45 7,75 42,81 16,67 7,77 34,91 15,11 P 9,88 21,38 13,45 8,17 18,13 12,22 6,79 13,55 9,82 obrotowe L 3,03 5,88 4,82 3,15 9,64 6,14 3,03 7,05 5,76 P 3,21 5,97 4,63 3,74 6,62 5,13 3,90 6,72 5,32 Zapasy L 10,56 23,63 16,74 12,24 24,64 21,19 12,20 27, 1 20,63 P 13,72 32,24 20,18 14,95 42,22 23,66 13,29 55,76 26,57 Nale noœci krótkoterminowe ogó³em w produkcji w handlu i marketingu L Lublin region, P Podlasie region. ród³o: opracowanie w³asne. L 5,36 11,11 8,74 5,03 19,48 10,81 4,48 14,23 9,93 P 5,27 10,41 8,05 6,18 12,54 9,20 6,82 12,91 9,48 L 133,94 336,05 221,18 233,37 408,00 287,04 215,95 475,92 297,73 P 247,86 651,32 439,47 322, ,12 625,35 333,03 981,53 658,40 L 184, ,22 686,33 333, ,79 636,11 304, ,13 855,92 P 601, , ,74 736, , ,29 763, , ,97 L 3114, , , , , , , , ,78 P 6835, , , , , , , , ,53 x

6 Produktywnoœæ wybranych mleczarni Lubelszczyzny i Podlasia oraz jej uwarunkowania 501 Osi¹gniêta œrednio wy sza dynamika wzrostu produktywnoœci zatrudnionych ogó³em w mleczarniach Podlasia w porównaniu z mleczarniami Lubelszczyzny mo e tym pierwszym u³atwiæ uzyskanie regionalnej przewagi konkurencyjnej w bran y mleczarskiej. Wnioski 1. Badane mleczarnie z Podlasia w porównaniu z mleczarniami z Lubelszczyzny osi¹gnê³y wy sz¹ dynamikê wzrostu aktywów, w tym trwa³ych i obrotowych i tym samym uzyska³y œrednio ni sze poziomy ich produktywnoœci w drugim i trzecim roku badañ. 2. Badane mleczarnie z Podlasia w wyniku wiêkszego przyrostu maj¹tku i ni szego wzrostu zatrudnienia osi¹gnê³y wy szy poziom dynamiki produktywnoœci technicznej osób zatrudnionych (mierzonej iloœci¹ przerobionego mleka) i tym samym osi¹gnê³y wiêksz¹ dynamikê wzrostu ich produktywnoœci ekonomicznej. 3. Niskie mar e handlowe stosowane w obu regionach przez mleczarnie sprzyja³y im w osi¹gniêciu du ej dynamiki przyrostu przychodów ze sprzeda y oraz wzrostu jej udzia³u z poza rynku krajowego. Literatura Karziewicz P., Kobielska Z., Wodzicki M. 2008: Sektor mleczarski na drodze do rozwiniêtego rynku. Agro Trendy. Sierpiñska M., Jachna T. 2002: Ocena przedsiêbiorstwa wed³ug standardów œwiatowych. Wyd. naukowe PWN, Warszawa. Wyrzykowska B. 2006: Wydajnoœæ pracy w Polskim przemyœle mleczarskim. Roczniki Naukowe SERIA, t. VIII, z. 2, Zuba J. 2008: Kana³y dystrybucji produktów mleczarskich instrumentem ekonomicznej konkurencyjnoœci mleczarni. Roczniki Naukowe SERIA, t. X, z. 4, Summary This paper identifies and examines the productivity of Lublin region and Podlasie region it provides also analysis of assets dairies staff productivity. The analysis also concerns conditions of examined productivity in 10 dairies; 5 of them in Lublin region and 5 in Podlasie region in the peiod An analysis shows that assets productivity including fixed assets and current assets in Podlasie region dairies were in average higher comparing to Lublin region dairies. Considerable differences in dairies productivity levels between those two regions resulted from differentiation of endowments level. Average assets value per one employee in Podlasie dairies was considerably (almost twice) higher in comparison to Lublin region s dairies. Adres do korespondencji: dr hab. Jan Zuba, prof. UP Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Katedra Ekonomiki i Organizacji Agrobiznesu ul. Akademicka Lublin tel. (0 81) janzuba@o2.pl