Prawo i jego źródła. wstęp historyczny III. Prawo rzymskie i tradycja romanistyczna IV/ Jakub Urbanik

Transkrypt

1 Prawo rzymskie i tradycja romanistyczna IV/ Prawo i jego źródła. wstęp historyczny III Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego i Antycznego Wydziału Prawa i Administracji U.W.

2 Syllabus Prawo poklasyczne: problemy z rozrośnięciem się źródeł prawa : uproszczenia, wyciągi, kodyfikacje. Prawo justyniańskie i co po nim? Historia źródeł prawa rzymskiego III: okres poklasyczny. Prawo poklasyczne: problemy z rozrośnięciem się źródeł prawa: uproszczenia, wyciągi, kodyfikacje. Prawo justyniańskie i co po nim? Inst. III 12 13, XI U podstaw I 6 7

3 Czasy poklasyczne Dominat (od panowania Dioklecjana)

4 Czasy poklasyczne jedyne twórcze źródło prawa: legislacja cesarska ius vetus ius novum wulgaryzacja próby uporządkowania prawa konstytucje o cytowaniu (konstytucja raweńska, 426). wyciągi prywatne kodyfikacje Codex Gregorianus, Hermogenianus, Codex Theodosianus ( )

5 Barbarzyńskie zbiory praw Codex Euricianus (Euryk ) Lex Salica (Chlodwig, ca. 502) Edictum Theodorici Regis (502?) Lex Romana Burgundiorum Lex Romana Wizigothorum (Breviarum Alarici), 506 < > (Codex Theodosianus, Novellae Epitome Gai, Sent. Pauli) Liber Iudiciorum (Lex Wisigothorum), 654, Reccesvinthus > 1241 Fuero Juezgo: Ferdynand III Kastylijski Interpretationes i szkoły prawa w Galii

6 485 (?) Justynian zamysł zjednoczenia terytorium religii prawa

7 Kodyfikacja założenie: między tradycją a unowocześnieniem monopol w tworzeniu, interpretacji i nauczaniu prawa Zamysł kodyfikacji: Haec quae necessario (528) Codex vetus: 529 (P.Oxy. XV 1814)

8 Digesta seu Pandecta Deo auctore (530) Tanta/ έδωκεν (533) Teoria Bluhme (1820): masy papiniańska, sabiniańska, edyktalna i Appendix współczesne problemy metodologiczne: Interpolationenjagdt

9 Instytucje Justyniana Cesarski majestat winien być ozdobiony nie tylko orężem, lecz także uzbrojony prawami, aby zarówno czas wojny, jak i pokoju rządzić się mógł należycie, i by princeps rzymski był zwycięzcą nie tylko w potyczkach z wrogami, lecz także usuwając niesprawiedliwości podłych prawnymi środkami, i by triumfował tak nad zwyciężonymi wrogami, i jako najbardziej prawu oddany (...) A wszystkie już ludy rządzą się prawami przez nas ułożonymi lub ogłoszonymi. I skoro najświętsze konstytucje uprzednio pomieszane, doprowadziliśmy do świetnej harmonii, i kiedy już rozciągnęliśmy naszą troskę nad niezmierzone tomy dawnej mądrości, i beznadziejne dzieło, jakby przez środek głębi idąc, za przyczyną niebios, ukończyliśmy.

10 Instytucje Justyniana Gdy to wszystko już zostało dokonany z Bożą pomocą, przywoławszy Tryboniana..., Theophila i Doroteusa..., zleciliśmy aby z mocy naszego autorytetu i naszej inspiracji ułożyli Instytucje: tak byście mogli poznawać kołyskę prawa nie z dawnych opowieści, lecz brać ją z cesarskiego blasku, tak by, tak uszy, jak i dusze wasze nie przyjęły, nic nieużytecznego, nic błędnie przedstawionego, lecz tylko to, co w tych sprawach obowiązuje. Poprzednikom przypadało dopiero po czterech latach nauki czytać konstytucje cesarskie, wy zaś poznajecie je już na początku, wyróżnieni takim zaszczytem i dotknięci taki szczęściem, że początek i koniec waszego wykształcenia pochodzi z ust princepsa.

11 Instytucje Justyniana Kiedy te Instytucje ułożone z wielu starożytnych Instytucji, a przede wszystkim z prac naszego Gajusa tak Instytucji, jak Praktycznych porad prawnych na codzień oraz innych licznych komentarzy, trzej wymienieni mężówi nam przedstawili, przeczytaliśmy je i poznaliśmy i nadaliśmy im moc najpełniejszą naszych konstytucji. Przyjmijcie zatem te nasze prawa z największą ochotą i żarliwą pilnością, abyście i wy sami wykazali się takim wykształceniem, byście mogli żywić najpiękniejszą nadzieję, że po dokonaniu całego studium prawa, będziecie mogli rządzić naszą rzeczypospolitą w częściach wam powierzonych.

12 Po Digestach Nowy Codex: 534 kolejne reformy zebrane już po śmierci Justyniana w Novellae transkrypcja na grekę: Parafraza Instytucji Theophila, Katapoda, Basiliki, Nomocanon W średniowieczu Corpus Iuris Civilis (Digesta, Codex, Institutiones i Novellae z Libri Feudorum)

13 Archaiczne Królestwo Wczesna Republika Fas (normy religijne) Mos (zwyczaje) Plebiscita Zgromadzenia plebsu (praktycznie zrównane z Leges regiae (?) (Ustawy Króla) Leges Rogatae Datae (zgromadzenia komisje) (XII Tablic) Interpretacja Pontifices cavere agere respondere Jurysprudencja Laicka Legis Actiones przedklasycze Wojny punickie Srodkowa i pózna Republika Leges przez Lex Hortensia 287 pne Arystokracj Edykt (prawo tworzone przez magistratów:: praetores, ediles, namiestników prowincji), Proces formulkowy Klasyczne Koniec Repuliki Pryncypat Senatus consulta Senat Konstytucje Cesarskie Cesarze Edykty Reskrypty Mandaty Dekrety Zawodowi prawnicy z ius respondendi Doradcy cesarza Edictum perpetum (131 ne) Proces kognicyjny Poklasyczne Dominat IUS NOVUM IUS VETUS Kodyfikacja Justynianska CODEX I i II (a potem NOVELLAE) DIGESTA INSTITUTIONES Schemat Historii Zródel Prawa rzymskiego Organy wydające prawo

14 Uniwersytety

15

16 Syllabus następny Osoba jako podmiot prawa; nawiązywanie stosunków prawnych (zdarzenia i czynności prawne: wprowadzenie). Fizyczność osoby i czynniki określające jej status Eksurs: osoba prawna rozwój koncepcji Wolni niewolni. Obywatele i nie-obywatele Principles III, IV Inst. II 7 IV U podstaw II 1 III 1