Marketing usług turystycznych

Renata Tylińska Marketing usług turystycznych Poradnik metodyczny dla nauczyciela

Projekt ok adki: Joanna Plakiewicz Redakcja: Barbara Gers Redaktor prowadz cy: Stanis aw Grzybek Wydawnictwo REA, Warszawa 2011 ISBN 978-83-7544-241-0 Wydawnictwo REA s.j. 01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11 tel./fax: (22) 631-94-23, 632-21-15, 632-69-03, 632-68-82 http://www.rea-sj.pl e-mail: handlowy@rea-sj.pl Podr cznik i wszystkie pomoce dydaktyczne s chronione prawem. Ka dorazowe ich wykorzystanie w innych ni zastrze one prawem przypadkach wymaga pisemnego zezwolenia wydawnictwa. Sk ad: WMC s.c.; Warszawa ul. Frascati 1; wmcsc@wp.pl

Spis treści Wskazówki metodyczne 5 Propozycja nauczycielskiego planu wynikowego do przedmiotu marketing us ug turystycznych na podstawie programu nauczania: 341{05}/MEN/2008.02.07 9 Przyk adowe scenariusze lekcji 20 Projekt plan marketingowy 70 Przyk adowe testy 74 Krzy ówki 99 Bibliogra a 120 3

4

Wskazówki metodyczne Przekazuj Pa stwu pakiet edukacyjny Marketing us ug turystycznych, który sk ada si z dwóch cz ci: podr cznika dla ucznia, poradnika dla nauczyciela. Pakiet przeznaczony jest do kszta cenia w ramach zaj edukacyjnych z marketingu us ug turystycznych uczniów techników i szkó policealnych kszta c cych w zawodzie technik obs ugi turystycznej, którzy w przysz o ci chc pracowa w szeroko rozumianej turystyce. Z podr cznika mog równie korzysta uczniowie i studenci szkó hotelarskich i gastronomicznych zainteresowani tematyk marketingu, w szczególno ci marketingu w turystyce. Podr cznik Marketing us ug turystycznych zosta napisany zgodnie z podstaw programow kszta cenia w zawodzie technik obs ugi turystycznej oraz standardem wymaga egzaminacyjnych. Mo e by realizowany na podstawie dost pnych programów nauczania tego zawodu, w tym programów modu owych. Podr cznik Marketing us ug turystycznych zawiera kilka lekcji, dzi ki którym ucze pozna zasady dzia ania przedsi biorstw turystycznych na rynku. Na pocz tku jest cz wprowadzaj ca w wiat marketingu. Ucze de niuje rynek turystyczny. Poznaje takie poj cia, jak popyt turystyczny, poda turystyczna, produkt turystyczny. W dalszej cz ci poznaje ró ne koncepcje dzia ania przedsi biorstw turystycznych na rynku, istot marketingu polegaj c na aktywnym kszta towaniu procesu sprzeda y oraz ró ne podej cia do jego zde niowania. Ucze zapoznaje si z narz dziami marketingu, jakimi biuro turystyczne pos uguje si w walce o swoje miejsce na rynku, np. jak dostarczy turystom satysfakcji z zakupu produktu turystycznego, w jaki sposób porozumiewa si ze swoimi klientami i jak nak ania ich do zakupu. Dowiaduje si, jak wa n rol w procesie podejmowania decyzji pe ni informacje i dlaczego przedsi biorstwo turystyczne w trakcie dzia alno ci stosuje ró ne metody gromadzenia danych. Na zako czenie ucze poznaje tematyk zarz dzania marketingowego. Dostrzega ró nice pomi dzy misj rmy, wizj i strategi dzia ania. Uczy si planowania dzia alno ci opartej na wiedzy o przedsi biorstwie i otoczeniu, w którym funkcjonuje. Niektóre tre ci podr cznika przekazywane s wprost, do innych ucze dochodzi przez wykonanie wicze, analiz studiów przypadku oraz tekstów 5

zaczerpni tych z prasy bran owej. Istotn jego cech jest przejrzysto oraz prosta budowa, bogata szata gra czna. Poradnik dla nauczyciela jest ci le skorelowany z podr cznikiem i stanowi pomoc w organizowaniu procesu kszta cenia. Zawiera mi dzy innymi: wskazówki metodyczne, propozycj nauczycielskiego planu wynikowego, przyk adowe scenariusze lekcji uzupe niaj ce propozycje zawarte w podr czniku, testy, krzy ówki, bibliogra. Zamieszczone w poradniku propozycje mog stanowi podpowied dla nauczyciela do zaplanowania i zorganizowania w asnego procesu kszta cenia. Przyk adowe scenariusze zaj pomog Pa stwu w znalezieniu odpowiedniej metody przeprowadzenia lekcji. Do nauczyciela jako organizatora procesu kszta cenia nale y tworzenie w asnych scenariuszy w zale no ci od potrzeb zespo u klasowego, mo liwo ci i predyspozycji uczniów. Wskazane jest, aby zaj cia dydaktyczne by y prowadzone ró nymi metodami ze szczególnym uwzgl dnieniem aktywizuj cych metod nauczania, tak bardzo przydatnych do kszta towania umiej tno ci stosowania zasad i narz dzi marketingowych w konkretnych sytuacjach rynkowych przedsi biorstw turystycznych. Formy organizacyjne pracy uczniów mog by zró nicowane, pocz wszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespo owej. Proponowane wiczenia pozwol sprawdzi wiedz i umiej tno ci oraz wskaza te tematy, które sprawiaj uczniom najwi cej trudno ci. Nale y podkre la, e wiedza z zakresu marketingu us ug turystycznych umo liwia zrozumienie mechanizmów funkcjonowania wspó czesnego rynku turystycznego i jest potrzebna w codziennej pracy pracowników zatrudnionych w turystyce. Ze wzgl du na specy czn terminologi, celowe jest równie zastosowanie metod podaj cych: wyk adu informacyjnego, pogadanki. Wa ne jest korzystanie podczas zaj z ró nych róde informacji, w tym z internetu oraz materia ów informacyjno-reklamowych biur podró y. Nauczycielski Plan wynikowy zosta opracowany chronologicznie na podstawie materia u nauczania przewidzianego programem nauczania przedmiotu marketing us ug turystycznych. W planowaniu i organizacji procesu kszta cenia z marketingu us ug turystycznych szczególny nacisk nale y po o y na aktywno oraz otwarcie spo eczne uczniów. Odpowiedni dobór metod aktywizuj cych do omawianych tre ci po- 6

zwoli na wyzwalanie prze y emocjonalnych uczniów, które pomog nie tylko bardziej zrozumie i zapami ta tre ci kszta cenia, ale przede wszystkim nadadz procesowi kszta cenia wymiar dynamiczny. Ucze b dzie mia szans sam kreowa swoje umiej tno ci, zainteresowania, spostrzegawczo, a tak e otwarto i tolerancj na ró nice w pogl dach innych osób. Dominuj cymi metodami kszta cenia na zaj ciach z marketingu us ug turystycznych powinny sta si takie metody, jak: ró ne formy dyskusji, gry symulacyjne, dydaktyczne i decyzyjne, metoda sytuacyjna, studium przypadków, burza mózgów, metoda projektów, inscenizacja, wycieczki dydaktyczne, lm dydaktyczny. Wa nym elementem w procesie kszta cenia jest pokazanie uczniowi po- czenia teorii z praktyk. Dlatego analiza sytuacji ró nych przedsi biorstw dzia aj cych na szeroko rozumianym rynku turystycznym, studia przypadków w procesie nauczania tego przedmiotu s szczególnie istotne. Najbardziej odpowiednim narz dziem pomiaru dydaktycznego podstawowych wiadomo ci z marketingu us ug turystycznych mo e by test osi gni szkolnych (wielostopniowy, wielozadaniowy) sk adaj cy si z zada typu wyboru wielokrotnego, zada prawda fa sz czy na dobieranie. W badaniach sumatywnych wskazane jest do czenie zada otwartych po czonych z analiz odpowiednich przypadków. Chocia testy s powszechnie uznawane za nowoczesne i cz sto stosowane na poszczególnych etapach kszta cenia uczniów jako bardzo dobre narz dzie pomiaru dydaktycznego, to nie mog one by jedynym ród em informacji o poziomie wiedzy i umiej tno ci ucznia. Stosowanie aktywizuj cych metod kszta cenia niejako wymusza zró nicowane formy organizacyjne pracy uczniów. Umiej tne przechodzenie od pracy jednolitej ca ej grupy uczniów, poprzez jednolit i zró nicowan prac w mniejszych zespo ach, a do zró nicowanej pracy indywidualnej daje szanse pe nej aktywno ci oraz postrzegania jednostki jako cz stki w zespole, której wk ad w wykonanie wspólnego zadania wp ywa na procesy integruj ce i wyzwalaj ce wi zi spo eczne. Projektuj c proces dydaktyczny, nale y uwzgl dni samokszta cenie uczniów, z wykorzystywaniem materia ów typu: podr czniki, czasopisma, 7

teksty zaczerpni te z prasy bran owej, foldery, poradniki, lmy dydaktyczne, materia y informacyjno-reklamowe przedsi biorstw turystycznych. Aktywizuj ce formy i techniki nauczania zak adaj zasadnicz zmian roli nauczyciela na lekcji. Nauczyciel przestaje by centraln postaci na zaj ciach, jedynym i niepodwa alnym ród em informacji, czyli tzw. odpytywaczem. Staje si natomiast organizatorem swobodnej wymiany opinii i pogl dów oraz inspiratorem ciekawych i oryginalnych rozwi za. ród a atrakcyjno ci lekcji marketing us ug turystycznych tkwi zarówno w charakterze tre ci nauczania, jak i w umiej tno ciach nauczyciela. Nauczyciel powinien inicjowa dzia ania uczniów, motywowa ich do pracy oraz prawid owo kierowa ich dzia alno ci poznawcz. Jest to mo liwe jedynie wtedy, gdy nauczyciel prawid owo dobiera i stosuje metody nauczania, dostosowuj c je do celów lekcji. Dla zapewnienia prawid owej organizacji oraz realizacji procesu kszta cenia wymagane jest zabezpieczenie odpowiedniej bazy techniczno-dydaktycznej. Zaj cia powinny odbywa si w przewidzianej w podstawie programowej pracowni do kszta cenia zawodowego w zawodzie technik obs ugi turystycznej. 8

Propozycja nauczycielskiego planu wynikowego do przedmiotu marketing usług turystycznych na podstawie programu nauczania: 341{05}/MEN/2008.02.07 Nr lekcji Temat lekcji 1. Omówienie programu nauczania i wymaga edukacyjnych w roku szkolnym 20../.. PODSTAWOWE (A+B) Ucze identy kuje wymagania podstawowe. WYMAGANIA PONADPODSTAWOWE (C+D) Ucze charakteryzuje wymagania ponadpodstawowe. WPROWADZENIE DO MARKETINGU W TURYSTYCE Podstawowe wiadomo ci o rynku turystycznym 2. Rynek turystyczny 3/4 Popyt turystyczny 5/6 Poda turystyczna de niuje poj cie: rynek turystyczny w uj ciu ekonomicznym i marketingowym, rozró nia elementy rynku turystycznego, wymienia podmioty rynku turystycznego. de niuje poj cie: popyt turystyczny, wskazuje czynniki wp ywaj ce na zmienno popytu turystycznego. de niuje poj cie: poda turystyczna, wymienia czynniki wp ywaj ce na poda us ug turystycznych, wymienia elementy pierwotnej i wtórnej poda y turystycznej. klasy kuje rynek turystyczny wed ug ró nych kryteriów, charakteryzuje podmioty rynku turystycznego. charakteryzuje popyt turystyczny, analizuje czynniki wp ywaj ce na zmienno popytu turystycznego. charakteryzuje poda turystyczn, analizuje czynniki wp ywaj ce na zmienno poda y turystycznej. 9

7 Produkt turystyczny 8 Powtórzenie wiadomo ci z zakresu podstawowych wiadomo ci o rynku 9 Sprawdzian wiadomo ci i umiej tno ci z zakresu podstawowych wiadomo ci o rynku turystycznym 10 Poj cie marketingu 11/12 System marketingu 13/14 Podstawowe koncepcje dzia ania rmy de niuje termin: produkt turystyczny, wymienia cechy produktu turystycznego, podaje przyk ady produktów turystycznych. rozpoznaje stopie spe nienia wymaga podstawowych. II. PODSTAWOWE WIADOMO CI O MARKETINGU de niuje poj cie: marketing, wymienia zasady marketingu. wymienia elementy systemu marketingu, rozró nia poj cia i terminy: makro- i mikrootoczenie, marketing wewn trzny, zewn trzny i interaktywny, wymienia elementy makro- i mikrootoczenia. identy kuje za o enia ró nych koncepcji dzia ania rmy, rozró nia podstawowe koncepcje dzia ania rmy, wskazuje sytuacje na rynku charakterystyczne dla ró nych koncepcji, wyja nia cechy us ug, wyja nia cechy produktu turystycznego. analizuje stopie spe nienia wymaga ponadpodstawowych. wyja nia istot marketingu, charakteryzuje zadania specjalisty ds. marketingu. charakteryzuje elementy otoczenia, wyja nia powi zania rmy z otoczeniem, wyja nia istot marketingu wewn trznego, zewn trznego i interaktywnego, analizuje zale no ci pomi dzy elementami systemu marketingu. charakteryzuje lozo dzia ania poznanych orientacji rynkowych, porównuje podstawowe koncepcje dzia ania rmy, dobiera strategi dzia ania rmy do okre lonego problemu i sposobu rozwi zania, wskazuje przyk ady rm ukierunkowanych na produkt, produkcj, sprzeda i rynek. 10

15/16 Powstanie i rozwój marketingu turystycznego wymienia przyczyny rozwoju marketingu w turystyce, rozró nia strategie dzia ania przedsi biorstw turystycznych. uzasadnia konieczno rozwoju marketingu w turystyce, porównuje zmiany strategii dzia ania rm turystycznych w czasie, analizuje wp yw transformacji ustrojowej na rozwój marketingu w turystyce. 17 Powtórzenie wiadomo ci z zakresu podstawowych wiadomo ci o marketingu 18 Sprawdzian wiadomo ci i umiej tno ci z zakresu podstawowych wiadomo ci o marketingu 19/20 Marketing mix rozpoznaje stopie spe nienia wymaga podstawowych. III. MARKETING MIX de niuje termin: marketing mix, rozró nia instrumenty marketingu mix przedsi biorstwa turystycznego, rozró nia terminy: formu a 4P; formu a 4C. analizuje stopie spe nienia wymaga ponadpodstawowych. charakteryzuje instrumenty marketingu mix przedsi biorstwa turystycznego, porównuje formu y marketingu mix: 4P i 4C, charakteryzuje koncepcj marketingu mix 7P, wyja nia znaczenie czynnika ludzkiego w dzia alno ci przedsi biorstwa turystycznego. 21/22 /23 Produkt turystyczny de niuje poj cie: produkt turystyczny, wymienia motywy podró owania, rozró nia elementy produktu turystycznego, identy kuje potrzeby turystów. charakteryzuje elementy produktu turystycznego, dobiera elementy produktu turystycznego do potrzeb podró uj cych w ró nych celach, analizuje potrzeby i oczekiwania turystów podró uj cych w tych samych celach, porównuje produkty turystyczne wybranych biur podró y. 11

24 Rodzaje produktów turystycznych 25/26 /27 Struktura produktu turystycznego 28/29 Cykl ycia produktu turystycznego rozró nia produkty turystyczne ró nych rodzajów, podaje przyk ady produktów turystycznych ró nych rodzajów. wymienia elementy struktury produktu turystycznego z punktu widzenia wytwórcy, wymienia elementy produktu turystycznego z punktu widzenia odbiorcy. de niuje terminy: cykl ycia produktu, cykl ycia produktu na rynku, wyja nia cykl ycia produktu turystycznego na rynku. 30/31 Marka de niuje poj cie: marka, opisuje funkcje marki, wymienia elementy budowy marki. 32/33 Cena wymienia czynniki wp ywaj ce na decyzje cenowe rmy, rozró nia ró ne podej cia do ustalania cen: ekonomisty, ksi gowego i specjalisty ds. marketingu. 34 Strategie cenowe w turystyce 35/36 Kryteria ró nicowania cen de niuje termin: strategia cenowa rmy, rozró nia poj cia: cena strategiczna i cena taktyczna, rozró nia rodzaje strategii cenowych, wymienia wady i zalety strategii cenowych. wymienia kryteria ró nicowania cen produktu turystycznego. klasy kuje produkty turystyczne wed ug stopnia z o ono ci, analizuje elementy produktów turystycznych ró nych rodzajów. sporz dza struktur dowolnego produktu turystycznego, dobiera elementy produktu turystycznego do rodzaju produktu, porównuje zmiany struktury produktu turystycznego w czasie, analizuje przyczyny zmian struktury produktu w czasie. charakteryzuje etapy cyklu ycia produktu turystycznego na rynku, przedstawia gra cznie cykl ycia produktu turystycznego, analizuje cykl ycia wybranych produktów turystycznych na rynku. analizuje rol marki w sukcesie rynkowym rmy, podaje interpretacj loga znanych turystycznych marek. porównuje ró ne podej cia do ustalania cen: ekonomisty, ksi gowego i specjalisty ds. marketingu, analizuje wp yw wybranych czynników na decyzje cenowe rmy. charakteryzuje rodzaje strategii cenowych, dostosowuje strategi cenow do produktu turystycznego i sytuacji rynkowej rmy, analizuje strategie cenowe wybranych produktów na podstawie cenników i katalogów. dobiera kryterium ró nicowania cen do sytuacji na rynku. 12

37/38 Dystrybucja de niuje poj cia: dystrybucja, lokalizacja, system dystrybucji przedsi biorstwa, wymienia funkcje systemu dystrybucji, rozró nia rodzaje dystrybucji produktu turystycznego. charakteryzuje rodzaje dystrybucji produktu turystycznego, dobiera rodzaj dystrybucji produktu turystycznego do rodzaju oferty, analizuje dobór rodzaju dystrybucji produktu turystycznego do rodzaju oferty. 39/40 /41 Kana y dystrybucji de niuje poj cie: kana dystrybucji, rozró nia rodzaje kana ów dystrybucji, wymienia uczestników procesu dystrybucji produktów turystycznych, identy kuje kryteria doboru kana ów dystrybucji do rodzaju produktu, rysuje kana dystrybucji dla okre lonego produktu, wymienia wady i zalety bezpo- rednich i po rednich kana ów dystrybucji. okre la zadania uczestników kana u dystrybucji, charakteryzuje zadania uczestników procesu dystrybucji produktów turystycznych, dobiera kana dystrybucji do rodzaju produktu i sytuacji na rynku, analizuje przemiany we wspó czesnych formach dystrybucji. 42/43 Strategie dystrybucji w turystyce rozró nia strategie dystrybucji, wskazuje przedsi biorstwa turystyczne stosuj ce poszczególne strategie. charakteryzuje strategie dystrybucji, analizuje dobór strategii dystrybucji do okre lonego produktu. 44/45 P czyli Promocja rozró nia poj cia promocja, promotion mix, opisuje narz dzia promocji, rozpoznaje elementy procesu komunikacji marketingowej. 46 Reklama de niuje poj cie: reklama, rozró nia cele reklamy, rozpoznaje rodzaje apeli reklamowych. wyja nia proces komunikacji marketingowej, charakteryzuje narz dzia promocji, analizuje znaczenie promocji w zarz dzaniu rm. analizuje rol reklamy w kszta towaniu popytu turystycznego, wyja nia proces przygotowania projektu reklamy. 47/48 Media rodki, no niki reklamy opisuje media i no niki reklamy, wymienia wady i zalety mediów i no ników reklamy. charakteryzuje media reklamy, dobiera media do celu reklamy i rodzaju produktu. 13

49/50 Promocja sprzeda y 51/52 Public relations 53 Sprzeda osobista 54 Marketing bezpo redni 55/56 Promotions mix 57/58 Personel przedsi biorstwa turystycznego de niuje poj cie: promocja sprzeda y, wymienia cele promocji sprzeda- y, rozró nia rodki promocji sprzeda y. de niuje poj cie: public relations, wymienia elementy wizualnego systemu identy kacji rmy, rozró nia narz dzia public relations, wymienia formy public relations, wymienia zasady skutecznego PR. de niuje poj cie: sprzeda osobista, wymienia warunki dobrej obs ugi klienta, wskazuje znaczenie lokalu i okna wystawowego w procesie obs ugi klienta. de niuje poj cie: marketing bezpo redni, wskazuje narz dzia marketingu bezpo redniego, rozró nia formy marketingu bezpo redniego. rozró nia strategie promocji, wymienia instrumenty strategii promocji pull i push. wymienia elementy modelowego obrazu personelu, identy kuje rodzaje personelu przedsi biorstw turystycznych. dobiera rodki promocji sprzeda y do celu promocji, rodzaju produktu oraz adresata. charakteryzuje formy public relations, dobiera narz dzia PR do rodzaju rmy, produktu i adresata, porównuje skuteczno stosowania ró nych form PR. porównuje obs ug klienta w lokalnych biurach podró y, analizuje wp yw aran acji lokalu i okna wystawowego na decyzje klienta. charakteryzuje formy marketingu bezpo redniego, dobiera form marketingu bezpo redniego do rodzaju produktu i adresata. charakteryzuje strategie promocji, dobiera strategi promocji do celu promocji, rodzaju produktu i adresata, ocenia dzia ania promocyjne wybranych przedsi biorstw turystycznych. klasy kuje personel z punktu widzenia kontaktów z klientami, dobiera elementy modelowego obrazu personelu do rodzaju stanowiska pracy, porównuje ró ne postawy pracowników, charakteryzuje marketingow postaw pracownika bran y turystycznej. 14

59/60 /61 Powtórzenie wiadomo ci z zakresu marketingu mix rozpoznaje stopie spe nienia wymaga podstawowych. analizuje stopie spe nienia wymaga ponadpodstawowych. 62 Sprawdzian wiadomo ci i umiej tno ci z zakresu marketingu mix IV. SEGMENTACJA RYNKU 63 Segmentacja rynku 64/65 Wybór rynku docelowego de niuje termin: segmentacja rynku, wskazuje przyczyny segmentacji rynku. wymienia etapy segmentacji rynku, de niuje terminy: rynek docelowy, nisza rynkowa, pozycjonowanie, rozró nia cechy optymalnego segmentu rynku. wyja nia przyczyny segmentacji rynku turystycznego. charakteryzuje proces segmentacji rynku, okre la cechy optymalnego segmentu rynku, wyja nia zasady wyboru rynku docelowego. 66/67 Kryteria segmentacji wymienia kryteria segmentacji rynku turystycznego, wymienia cechy poszczególnych segmentów rynku turystycznego. stosuje kryteria podzia u rynku turystycznego, charakteryzuje poszczególne segmenty rynku turystycznego. 68/69 Sposoby dzia- ania przedsi biorstw a segmentacja rynku 70 Powtórzenie wiadomo ci z zakresu segmentacji rynku. 71 Sprawdzian wiadomo ci i umiej tno ci z zakresu segmentacji rynku. wymienia sposoby dzia ania przedsi biorstw turystycznych na rynku. rozpoznaje stopie spe nienia wymaga podstawowych. charakteryzuje sposoby dzia ania przedsi biorstw turystycznych na rynku, dobiera dzia ania marketingu mix do segmentu rynku. analizuje stopie spe nienia wymaga ponadpodstawowych. 15

V. BADANIA MARKETINGOWE 72/73 System informacji marketingowej 74/75 Badania marketingowe 76/77 Podzia bada marketingowych 78/79 ród a informacji marketingowych 80/81 82/83 Pomiar w badaniach marketingowych 84 Metody i techniki gromadzenia danych pierwotnych, a w szczególno ci: 85/86/ 87 Wywiad de niuje termin: System Informacji Marketingowej, wymienia elementy SIM. de niuje poj cie: badania marketingowe, wymienia cel, przedmiot i korzy- ci z bada. wskazuje kryteria klasy kacji bada marketingowych, rozró nia rodzaje bada marketingowych. rozró nia ród a i rodzaje informacji, wskazuje informacje pierwotne i wtórne, w asne i obce. rozró nia sposoby doboru próby do badania, wymienia instrumenty pomiaru, wyja nia zasady budowy kwestionariusza, rozró nia rodzaje pyta, w szczególno ci pytania zamkni te, wskazuje regu y uk adania pyta i ich rodzaje. rozró nia metody i techniki gromadzenia danych pierwotnych. de niuje poj cia: wywiad g binowy, wywiad zogniskowany fokus group, rozró nia rodzaje wywiadu, wskazuje narz dzia do przeprowadzenia wywiadu ró nych rodzajów, wskazuje zastosowanie technik wywiadu w dzia alno ci przedsi biorstwa turystycznego. analizuje SIM w wybranych przedsi biorstwach turystycznych, wyja nia rol informacji w zarz dzaniu marketingowym. charakteryzuje proces przekszta cania problemu decyzyjnego w badawczy. klasy kuje badania marketingowe wed ug ró nych kryteriów, dobiera rodzaj badania do problemu decyzyjnego. klasy kuje informacje wed ug ród a pochodzenia, charakteryzuje ród a informacji marketingowej, dobiera ród a informacji do celu i przedmiotu bada. opisuje sposoby doboru próby, klasy kuje instrumenty pomiaru, sporz dza kwestionariusz do badania ankietowego, wyja nia regu y uk adania pyta. dobiera metody i techniki pomiaru do celu badania. charakteryzuje rodzaje wywiadu, przygotowuje narz dzia do przeprowadzenia wywiadu ró nych rodzajów, dobiera rodzaj techniki wywiadu do celu badania. 16

88/89/ 90 Badanie ankietowe rozró nia rodzaje bada ankietowych, wskazuje zastosowanie technik ankietowych w dzia alno ci przedsi biorstwa turystycznego. charakteryzuje rodzaje bada ankietowych, sporz dza kwestionariusz do badania ankietowego, dobiera rodzaj techniki badania ankietowego do celu badania. 91/92 Badania projekcyjne de niuje poj cie: techniki projekcyjne, rozró nia rodzaje technik projekcyjnych, wymienia zasady przeprowadzania bada projekcyjnych, wskazuje zastosowanie technik projekcyjnych w dzia alno ci przedsi biorstwa turystycznego. wyja nia istot bada projekcyjnych, charakteryzuje techniki bada projekcyjnych, dobiera rodzaj techniki do celu badania. 93/94 Badania heurystyczne de niuje poj cie: techniki heurystyczne, rozró nia rodzaje technik heurystycznych, wymienia zasady przeprowadzania bada heurystycznych, wskazuje zastosowanie technik heurystycznych w dzia alno ci przedsi biorstwa turystycznego. wyja nia istot bada heurystycznych, charakteryzuje techniki bada heurystycznych, dobiera rodzaj techniki do celu badania. 95/96/ 97 Przebieg bada marketingowych wymienia etapy badania marketingowego, wskazuje elementy planu badania marketingowego, rozró nia elementy raportu z badania marketingowego. charakteryzuje etapy badania marketingowego, sporz dza plan badania marketingowego, opracowuje raport z badania, formu uje wnioski z przeprowadzonych bada marketingowych. 98 Powtórzenie wiadomo ci z zakresu bada marketingowych 99 Sprawdzian wiadomo ci i umiej tno ci z zakresu bada marketingowych rozpoznaje stopie spe nienia wymaga podstawowych. analizuje stopie spe nienia wymaga ponadpodstawowych. 17

VI. ZARZ DZANIE MARKETINGOWE 100 Zarz dzanie marketingowe 101/ 102 Formu owanie strategii marketingowej de niuje termin: zarz dzanie marketingowe, wymienia etapy zarz dzania marketingowego. rozró nia terminy: zarz dzanie strategiczne, strategia marketingowa, wymienia etapy formu owania strategii marketingowej, opisuje schemat procesu zarz dzania marketingowego. wyja nia zasady zarz dzania marketingowego, charakteryzuje etapy zarz dzania marketingowego. charakteryzuje proces formu owania strategii marketingowej, charakteryzuje etapy formu owania strategii marketingowej, sporz dza schemat procesu zarz dzania marketingowego. 103/ 104/ 105 106/ 107/ 108 109/ 110 Analiza SWOT Analiza SWOT rmy turystycznej Misja przedsi biorstwa turystycznego 111 Cele przedsi biorstwa turystycznego de niuje termin: analiza SWOT, wymienia etapy analizy SWOT, rozró nia mocne i s abe strony rmy, rozró nia szanse i zagro enia p yn ce dla rmy z otoczenia, rozró nia modelowe sytuacje rmy na rynku. wskazuje mocne i s abe strony rmy turystycznej, formu uje szanse i zagro enia p yn ce dla rmy turystycznej z otoczenia, wskazuje sytuacj rmy na rynku. de niuje poj cia: misja, wizja. wymienia elementy deklaracji misji, opisuje cechy deklaracji misji. rozró nia rodzaje celów rmy, wymienia podstawowe cele rmy. wyja nia termin: analiza SWOT, charakteryzuje mocne i s abe strony rmy, okre la szanse i zagro enia p yn ce dla rmy z otoczenia, charakteryzuje modelowe sytuacje rmy na rynku, dobiera strategi dzia ania do sytuacji rmy na rynku, analizuje znaczenie SWOT dla potrzeb zarz dzania marketingowego. sporz dza kompletn analiz SWOT rmy turystycznej. formu uje deklaracj misji, analizuje znaczenie deklaracji misji rmy turystycznej. klasy kuje cele przedsi biorstwa z punktu widzenia kryterium czasu i szczegó owo ci. charakteryzuje cele przedsi biorstwa turystycznego, okre la cele przedsi biorstwa. 18

112/113 Wybrane strategie marketingowe 114/ 115/ 116/ 117 118/ 119 Plan marketingowy Powtórzenie wiadomo ci z zakresu zarz dzania marketingowego. 120 Sprawdzian wiadomo ci i umiej tno ci z zakresu zarz dzania marketingowego de niuje termin: strategia marketingowa, rozpoznaje rodzaje strategii marketingowych. de niuje termin: plan marketingowy, rozró nia rodzaje planów, wskazuje zale no pomi dzy planami: strategicznym i taktycznym, wymienia elementy planu marketingowego. rozpoznaje stopie spe nienia wymaga podstawowych. klasy kuje strategie marketingowe z punktu widzenia ró nych kryteriów, charakteryzuje strategie marketingowe przedsi biorstw turystycznych, analizuje znaczenie strategii marketingowych rm dzia aj cych na lokalnym rynku turystycznym. charakteryzuje elementy planu marketingowego, opracowuje uproszczony plan marketingowy biura podró y, wyja nia znaczenie planu marketingowego w rozwoju rmy. analizuje stopie spe nienia wymaga ponadpodstawowych. 19

Przykładowe scenariusze lekcji Scenariusz 1. Temat lekcji: Podstawowe koncepcje działania firmy. Czas: 45 minut Cele lekcji: Poznanie podstawowych koncepcji dzia ania rmy. Metody pracy: pogadanka, wiczenie z wykorzystaniem metody heurystycznej JIGSAW. Po zako czeniu zaj ucze powinien umie : identy kowa za o enia ró nych koncepcji dzia ania rmy A, rozró nia podstawowe koncepcje dzia ania rmy B, charakteryzowa lozo dzia ania poznanych orientacji C, wskaza sytuacje na rynku charakterystyczne dla ró nych koncepcji D. Forma organizacyjna: praca w grupie, praca samodzielna. rodki dydaktyczne: 1. Instrukcja dla nauczyciela dotycz ca stosowania metody heurystycznej JIGSAW podczas zaj dydaktycznych za cznik 1. 2. Karty z opisem koncepcji dzia ania rmy (5 kart). za cznik 2. 3. Narz dzia do pomiaru dydaktycznego: test, klucz odpowiedzi za cznik 3. PRZEBIEG LEKCJI ETAP PLANOWANIE AKTYWNO CI NAUCZYCIELA UWAGI I NAWI ZUJ CY Sprawy organizacyjno-porz dkowe. Wprowadzenie do zaj - nawi zanie do poprzednich jednostek dydaktycznych. Nauczyciel Zadaje pytania: Co jest g ównym celem dzia ania ka dego przedsi biorstwa? Czy sposób realizacji celów w ka dym przedsi biorstwie jest taki sam? Czy ka de przedsi biorstwo takie samo znaczenie przypisuje w asnym interesom, klientom, spo ecze stwu? Uczniowie, odpowiadaj c na pytania nauczyciela, podaj zysk jako g ówny cel dzia ania ka dego przedsi biorstwa, dostrzegaj ró ne sposoby realizacji celów stosowane przez przedsi biorstwa oraz ich odmienne podej cie do klientów, spo ecze stwa i w asnych interesów. Podanie tematu i celów lekcji. pogadanka 20

Nauczyciel: Podsumowuje informacje uzyskane od uczniów. Wyja nia istot i zasady techniki JIGSAW, która zostanie wykorzystana na lekcji. Dzieli klas na 5-osobowe zespo y. Etap I. ok. 5 minut Rozdaje zespo om pakiet informacji na temat pi ciu koncepcji dzia ania rmy 5 kart. Na ka dej karcie znajduje si opis tylko jednej koncepcji. Ka dy zespó ma opis wszystkich pi ciu koncepcji, tj.: produktowej A; produkcyjnej B; dystrybucyjnej C; marketingowej D i spo ecznej E. Zleca podzia pi ciu kart pomi dzy pi ciu cz onków zespo- u ekspertów. Za cznik 1 Za cznik 2 praca w grupach II POST PUJ CY Etap II. ok. 10 minut Nauczyciel: Tworzy zespo y ekspertów. Uczniowie eksperci tych samych koncepcji dzia ania rmy spotykaj si przy jednym stole w zespo ach eksperckich. Tam omawiaj istot okre lonej koncepcji, porz dkuj swoj wiedz, wyja niaj w tpliwo ci i podejmuj decyzj o najskuteczniejszym sposobie przekazania wiedzy pozosta ym cz onkom swoich grup macierzystych. Etap III. ok. 15 minut Nauczyciel: Prosi ekspertów o powrót do grup macierzystych. W swoich grupach eksperci ucz si wzajemnie, tak aby ka dy cz onek grupy posiada wiedz na temat wszystkich pi ciu koncepcji. wiczenie praca w grupach Etap IV. ok. 5 minut Nauczyciel: Rozdaje uczniom arkusze testu sprawdzaj cego stopie opanowanej wiedzy z zakresu koncepcji dzia ania rmy. Prosi uczniów o rozwi zanie sprawdzianu wiadomo ci i wpisanie poprawnych odpowiedzi. Obserwuje prac uczniów. Omawia prawid owe rozwi zanie testu. Prosi uczniów o przekazanie sprawdzianu s siadowi w celu sprawdzenia odpowiedzi. Omawia wyniki testu. praca samodzielna Za cznik 3 21

III REKAPITULACJA Nauczyciel: Dokonuje podsumowania tre ci lekcji. Dokonuje oceny pracy uczniów na lekcji. Wyja nia zadanie domowe polegaj ce na przygotowaniu, na podstawie informacji z podr cznika, wypowiedzi na temat: Jaki b dzie marketing jutra. Ko czy zaj cia po egnaniem. Załączniki: Załącznik 1 Instrukcja dla nauczyciela dotycząca stosowania metody heurystycznej JIGSAW podczas zajęć dydaktycznych. Klas dzielimy na grupy. Ka dy ucze cz onek grupy otrzymuje jedn kartk z tekstem do nauczenia si etap 1. Nast pnie uczniowie ucz cy si tego samego tekstu (eksperci) spotykaj si przy jednym stoliku etap 2. W dalszej cz ci eksperci wracaj do pierwotnych grup. Przy stolikach uczniowie przedstawiaj swoje zagadnienia, ucz si od siebie nawzajem etap 3. Schemat postępowania w metodzie JIGSAW Etap I. I. Grupa II. Grupa III. Grupa 1E 1A 1B 2E 2A 2B 3E 3A 3B 1D 1C 2D 2C 3D 3C 22