RYNEK MLEKA IV/2014. Dorota Śmigielska

RYNEK MLEKA IV/2014 Dorota Śmigielska Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka Kwiecień 2014 1

2

1. Pogłowie bydła i informacje ogólne Populacja bydła w grudniu 2013r. liczyła 5 595,5 tys. sztuk i była wyższa o 1,4 % (o 75,2 tys. sztuk) niż przed rokiem, jednak w porównaniu z czerwcem 2013 roku odnotowano spadek o 4,5% (264,0 tys. sztuk). W przypadku pogłowia krów nastąpiły również zmiany. Porównując z grudniem 2012 roku spadek wyniósł 1,1 % tj. o 26,7 tys. sztuk, do poziomu 2 441,9 tys. sztuk. W stosunku do czerwca 2013r. pogłowie krów zmniejszyło się o 3,5% (tj. o 88,6 tys. sztuk). Pogłowie krów mlecznych osiągnęło poziom 2 299,1 tys. sztuk, spadek nastąpił o 0,9% w porównaniu z grudniem 2012r. natomiast w porównaniu z czerwcem 2013 wzrosło o 0,9%. Krowy mleczne stanowią 94,2% ogólnego pogłowia krów w Polsce i 41,08% ogólnego pogłowia bydła w kraju. Tabl.1 Pogłowie bydła w grudniu 2011 2013 wg sektorów własnościowych. Wyszczególnienie Rok Ogółem Sektor Struktura pogłowia Dynamika prywatny publiczny ogółem (w odsetkach) czerwiec ub.r.=100 grudzień ub.r.=100 2011 5500,9 5419,5 81,4 100,0 98,9 95,5 Bydło ogółem 2012 5520,3 5442,9 77,4 100,0 100,4 95,6 2013 5595,5 5513,6 82,0 100,0 101,4 95,5 2011 2568,0 2532,9 35,1 46,7 97,4 97,8 Krowy 2012 2468,7 2435,2 33,5 44,7 96,1 95,8 2013 2441,9 2407,4 34,4 43,6 98,9 96,5 2011 2932,9 2886,6 46,3 53,3 100,2 93,5 Bydło pozostałe 2012 3051,6 3007,7 43,9 55,3 104,0 95,4 2013 3153,6 3106,2 47,6 56,4 103,3 94,7 Źródło: Dane GUS W sektorze prywatnym pogłowie bydła w grudniu 2013r. wynosiło 5 513,6 tys. sztuk i było o 1,3% (70,7 tys. sztuk) wyższe w stosunku do grudnia 2012r. oraz o 4,6% (264,7 tys. sztuk) niższe porównując z czerwcem 2013 roku. W indywidualnych gospodarstwach pogłowie kształtowało się na poziomie 5 288,7 tys. sztuk tj. wyższe o 1,1% (59,9 tys. sztuk) niż w grudniu 2012r. W porównaniu z pierwszą połową 2013 roku pogłowie spadło o 4,9% (271,6 tys. sztuk) W sektorze publicznym nastąpił wzrost liczby utrzymywanych zwierząt o 5,8%, tj. o 4,6 tys. sztuk w porównaniu ze stanem w grudniu 2012r. do poziomu 82,0 tys. sztuk. W strukturze stada udział poszczególnych grup wiekowo użytkowych w grudniu 2013r. przedstawiał się następująco: Cielęta w wieku poniżej 1 roku 25,3% Młode bydło hodowlane i rzeźne w wieku 1-2 lat 24,5% Krowy 43,6% Pozostałe bydło dorosłe hodowlane i rzeźne w wieku 2 lat i więcej 50,2% Porównując analogiczny okres 2012r. odnotowano wzrost liczby cieląt o 0,2%, młodego bydła w wieku 1 2 lat o 0,5%, obniżyła się natomiast liczba bydła dorosłego w wieku 2 lata i więcej o 0,7%, w tym udział krów spadł o 1,1%. 3

Wzrost pogłowia zaobserwowano w 10 województwach. Największy poziom osiągnął w województwie lubuskim (o 7,4%), podlaskim (o 5,5%) i pomorskim (o 4,2%). W województwie wielkopolskim pogłowie pozostało bez zmian, natomiast w pozostałych 5 województwach nastąpił spadek liczby utrzymywanych sztuk, z czego największy miał miejsce w województwie małopolskim (o 6,3%), świętokrzyskim (o 3,3%), opolskim (o 3,1%). Pomimo tendencji spadkowych w pogłowiu krów mlecznych sukcesywnie wzrasta liczba krów podlegających ocenie użytkowości mlecznej, osiągając na koniec 2013 roku poziom 679 028,9 sztuk. Populacja krów ocenianych stanowi około 33,4% w ogólnej liczbie krów mlecznych w Polsce. Wykres 1. Liczba krów ocenianych w poszczególnych RO I - III 2014 r. 344618 348587 352869 192377 194075 196104 167156 169032 170652 Styczeń Luty Marzec Styczeń Luty Marzec Styczeń Luty Marzec Parzniew Poznań Bydgoszcz Źródło: Dane PFHBiPM Zwiększa się również liczba stad objętych oceną. Wykres 2. Liczba stad objętych oceną w okresie I III 2014r. 11029 11080 11145 4315 4325 4348 4430 4461 4479 styczeń luty marzec styczeń luty marzec styczeń luty marzec Parzniew Poznań Bydgoszcz Źródło: Dane PFHBiPM 4

2. Skup mleka surowego Jak wynika ze wstępnych danych Agencji Rynku Rolnego, rok kwotowy 2013/2014 zakończył się przekroczeniem krajowej kwoty dostaw o ponad 170 mln kg, tj. o 1,7%. Agencja szacuje, że kwoty przekroczyło około 56 tys. producentów hurtowych. Po zastosowaniu współczynnika realokacji będą oni musieli zapłacić po mniej więcej 30 groszy za każdy kilogram mleka ponad limit. Polska będzie musiała zapłacić karę około 47 mln euro, czyli około 195 mln zł. W okresie od 1 kwietnia 2013r. do 31 marca 2014r. do podmiotów skupujących mleko dostarczono 10,076 mld kg tego surowca, limit natomiast wynosił 9,908 mld kg. W styczniu skup wyniósł 852,2 mln kg mleka i był o 7,4% większy niż w styczniu 2013r., oraz o 2,8% większy niż w grudniu 2013r. Według danych ARR w lutym skupiono 791,3 mln kg, o 7,15% mniej niż miesiąc wcześniej, oraz o 7,4% więcej niż w analogicznym okresie 2013 roku. Wykres 3. Skup mleka w latach 2012 2014 w mln l 900 850 800 750 700 650 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2012 2013 2014 Źródło: ARR Również w Unii Europejskiej w grudniu 2013r. skup mleka wykazał tendencję wzrostowe. Do podmiotów skupujących mleko w całej UE trafiło 11 533,66 tys. ton mleka, tj. o 4,4% więcej w relacji rocznej, oraz 1,4% więcej w relacji miesięcznej. W miesiącu grudniu 2013 roku, Polska zajmowała 5 miejsce pod względem wielkości skupu. Przed nami byli jedynie Niemcy, Francja, Wielka Brytania i Holandia. 5

Wykres 4. Skup mleka w UE w tys. ton (grudzień 2013) 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Niemcy Francja Wlk. Brytania Holandia Polska Włochy Hiszpania Dania Belgia Austria Szwecja Finlandia Czechy Irlandia Portugalia Węgry Litwa Rumunia Słowenia Estonia Łotwa Grecja Chorwacja Słowacja Bułgaria Luksemburg Cypr Źródło: Miesięczna analiza Polskiej Izby Mleka W Unii Europejskiej największy skup odnotowano w miesiącu maju 2013 roku, wynosił on 12 903,14 tys. ton. Wykres 5. Skup mleka w Unii Europejskiej w tys. ton (VIII 2012-VIII 2013) 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Źródło: EUROSTAT 6

3. Ceny skupu mleka Od początku 2013 roku na rynku mleczarskim można było zauważyć tendencję wzrostową cen skupu mleka, różnica cen pomiędzy rokiem 2012 (119,79 zł/hl) a 2013 (135,67 zł/hl) była znacząca. Ceny na wysokim poziomie utrzymały się również przez pierwsze trzy miesiące 2014 roku. W styczniu bieżącego roku hodowcy średnio za 100 litrów mleka dostali netto 153,65 zł, tj. o 0,2% mniej niż miesiąc wcześniej ale o 24,4% więcej niż w analogicznym okresie 2013r. W lutym nastąpił kolejny spadek o około 1,3%. W tym okresie średnia cena netto mleka kształtowała się na poziomie 151,65 zł/100l i była wyższa o 22,6% w porównaniu z lutym 2013r. W marcu 2014r. cena netto osiągnęła poziom 150,31 zł/100l. tj. o 0,9% mniej niż przed miesiącem, ale o 19,9% więcej niż w analogicznym okresie 2013 roku. Wykres 6. Średnie ceny netto mleka w Polsce w latach 2012-2014 (zł/100 litrów) 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2012 2013 2014 Źródło: Miesięczna analiza Polskiej Izby Mleka Zróżnicowanie cen netto skupu mleka jest bardzo wyraźne w województwach. Województwami, gdzie hodowcy w miesiącu marcu otrzymali najniższe ceny netto były województwa małopolskie 137,19 zł/100l, łódzkie 141,51 zł/100l, oraz lubelskie 143,18 zł/100l. Najwyższe ceny netto osiągnęły województwa dolnośląskie 160,98 zł/100l, opolskie 159,13 zł/100l mleka, oraz lubuskie 156,41 zł/100l mleka. 7

Wykres 7. Średnie ceny netto mleka w województwach w marcu 2014r. ( zł/100 litrów) 165,00 160,98 159,13 160,00 156,41 155,00 148,97 149,41 150,00 145,68 143,18 145,00 141,51 140,00 137,19 135,00 130,00 125,00 156,22 155,40 151,88 153,23 149,87 147,64 161,39 Źródło: Dane ARR, GUS Średnia cena mleka w Unii Europejskiej - 28 w grudniu 2013 roku wynosiła 40,35 EUR/100 kg. Najwyższe ceny były wypłacane na Cyprze, w Finlandii, Grecji oraz w Holandii. Polska ze średnią ceną mleka 37,17 euro/100 kg zajmowała 17 miejsce. Wykres.8 Średnie ceny mleka w Unii Europejskiej w EUR/100 kg (grudzień 2013r) 70 60 50 40 30 20 10 0 Cypr Finlandia Grecja Holandia Luksemburg Austria Irlandia Dania Niemcy Szwecja Belgia Włochy Wlk. Brytania Hiszpania Francja Chorwacja Estonia Polska Portugalia Bułgaria Litwa Słowenia Czechy Słowacja Węgry Rumunia Łotwa Źródło : Komisji Europejskiej 8

4. Produkcja wybranych artykułów mleczarskich Zwiększona podaż mleka oraz utrzymujący się popyt na produkty mleczarskie przyczyniły się do wzrostu produkcji. Podmioty przetwarzające mleko zwiększyły produkcję serów dojrzewających, jak i niedojrzewających w tym twarogów, mleka w proszku, masła, mleka spożywczego oraz śmietany niezagęszczonej. Ograniczono natomiast produkcję jogurtów. Produkcja odtłuszczonego mleka w proszku w styczniu 2014r. wynosiła ponad 11 tys. ton i była o 20% wyższa niż w grudniu 2013r., oraz o 74% większa niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. W lutym produkcja OMP osiągnęła poziom blisko 12 tys. ton, o 5% więcej niż miesiąc wcześniej i o 89% mniej niż w analogicznym okresie 2013 roku. Wyk.9. Produkcja OMP (tys. ton) 16 14 12 10 8 6 4 2 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2011 2012 2013 2014 Źródło: ARR Również w przypadku masła produkcja jest na niższym poziomie niż w 2013 roku. W styczniu wyniosła 15,5 tys. ton i była o 8% niższa niż miesiąc wcześniej ale o 5% wyższa niż w analogicznym okresie 2013 roku. W lutym sytuacja wyglądał bardzo podobnie. Produkcja była o 16% niższa niż w styczniu ale o 2% wyższa niż przed rokiem, wyniosła 13 tys. ton. 9

Wykres.10. Produkcja masła (tys. ton) 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2012 2013 2014 Źródło: ARR, GUS Produkcja serów podpuszczkowych dojrzewających w pierwszym miesiącu 2014 roku wyniosła blisko 26 tys. ton, była o 1% wyższa niż w grudniu 2013 i w ubiegłym roku. W lutym wyprodukowano 22 tys. ton, o 15% mniej niż w styczniu i o 8% mniej niż w analogicznym okresie 2013 roku. Wykres. 11. Produkcja serów podpuszczkowych dojrzewających (tys. ton) 30 25 20 15 10 5 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2012 2013 2014 Źródło: ARR 10

5. Ceny artykułów mleczarskich Wysokie ceny skupu mleka wpływają na wzrost cen artykułów mleczarskich. Ceny odtłuszczonego mleka w proszku od dłuższego czasu systematycznie rosną. W styczniu za kg OMP płacono 14,02 zł. Była to cena o 1% wyższa niż w grudniu 2013 i aż o 23% wyższa niż w analogicznym okresie 2013 roku. Kolejny wzrost odnotowano w lutym. Cena była o 1% wyższa niż miesiąc wcześniej i o 23% wyższa niż w lutym 2013 roku, osiągnęła poziom 14,16 zł/kg. Wykres. 12. Ceny OMP (zł/kg) 15 14 13 14,02 14,16 12,22 13,05 13,29 13,36 13,47 13,48 13,62 13,5 13,87 12 11 11,41 11,51 11,48 10,38 10,08 9,77 10,65 11,15 11,35 11,37 10 9 9,2 8,91 9,02 9,12 9,51 8 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2012 2013 2014 Źródło: ARR, GUS Według danych Agencji Rynku Rolnego od początku 2014 roku spadły ceny masła. W styczniu na masło w blokach trzeba było zapłacić 17,71 zł/kg, tj. o 4% mniej niż w grudniu 2013r. natomiast o 18% więcej niż w analogicznym okresie 2013r. Cena za masło konfekcjonowane wynosiła 18,65 zł/kg, tj. o 1% niższa niż miesiąc wcześniej jednak o 16% wyższa niż przed rokiem. Również w lutym ceny masła osiągnęły 6% i 3% spadek w porównaniu do miesiąca poprzedniego, do poziomu 16,66 zł/kg masła w blokach, i 18,04 zł/kg masła konfekcjonowanego. 11

Wykres 13. Ceny masła w blokach (zł/kg) 19 18 17 16 15 14 13 12 18,46 18,19 18,16 18,19 17,71 17,81 17,49 16,66 16,68 16,09 15 14,71 14,75 15,15 15,39 14,92 14,33 13,73 13,64 13,81 12,78 12,71 12,72 12,77 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2012 2013 2014 Źródło: ARR, GUS W styczniu bieżącego roku nastąpił wzrost ceny serów podpuszczkowych dojrzewających. Za ser dojrzewający Edamski w styczniu 2014r. płacono 17,82 z/kg, natomiast za ser Gouda producenci otrzymywali 17,50 zł/kg, co względem grudnia 2013r. stanowi wzrost o 0,5%. W porównaniu z analogicznym okresem roku 2013, wzrost ceny ukształtował się na poziomie 17 19%. Niestety w lutym odnotowano spadek. Ceny sera Edamskiego wynosiły 17,47 zł/kg i były o 2% niższe niż w styczniu ale o 16% wyższe niż w analogicznym okresie 2013 roku. Za ser Gouda, w lutym trzeba było zapłacić 17,21 zł/kg, tj. o 2% mniej niż miesiąc wcześniej i o około 17% więcej niż przed rokiem. 6. Handel zagraniczny Rok 2013 zakończył się rekordowym poziomem wartości obrotu artykułami mleczarskimi. Wartość eksportu wyniosła około 1,7 mld euro i była o 17,5% wyższa w porównaniu z rokiem 2012. Korzystna sytuacja na krajowym rynku mleka sprzyjała również importowi, mimo to saldo wyniosło około 1 mld euro (w 2012 roku wynosiło 0,9 mld euro). Polskie produkty mleczarskie największym zainteresowaniem cieszą się w krajach Unii Europejskiej (74% eksportu). Głównymi odbiorcami są: Niemcy 315 mln euro, Czechy 143 mln euro, Holandia 115 mln euro, Włochy 112 mln euro. Trafiają również do państw spoza Unii tj. Rosja 142 mln euro, Chiny 28 mln euro oraz Ukraina 28 mln euro. Największym zainteresowaniem cieszą się sery dojrzewające. W 2013 roku do Unii Europejskiej i krajów trzecich wywieziono około 148 tys. ton tych produktów (o 13% więcej niż w 2012 roku). Przez pierwsze dwa miesiące bieżącego roku eksport serów dojrzewających oszacowano na 23 tys. ton, tj. o 7,5% więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Tendencje wzrostowe utrzymują się również w przypadku 12

eksportu serwatki. W 2013 roku wywóz osiągnął poziom 234 tys. ton i był o 25% wyższy niż w 2012 roku. W okresie styczeń luty 2014 eksport serwatki wyniósł 41 tys. ton (13% więcej niż przed rokiem). Na bardzo wysokim poziomie utrzymuje się także eksport mleka w proszku. W 2013 roku z Polski wywieziono 19 tys. ton pełnego mleka w proszku, tj. o 7% więcej niż w roku 2012. Zmniejszył się natomiast eksport odtłuszczonego mleka w proszku o 22%, do poziomu 61 tys. ton. Trochę inaczej przedstawia się sytuacja po pierwszych dwóch miesiącach br. Wywóz PMP wzrósł o 77%, tj. 5 tys. to, a OMP o 68%, tj. 16 tys. ton w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku. Systematycznie rośnie również eksport polskich jogurtów. Na koniec poprzedniego roku eksport jogurtów wyniósł 47 tys. ton (o 2% więcej niż w 2012 r.), natomiast w okresie styczeń luty 2014 eksport ukształtował się na poziomie 8 tys. ton (o 1% wyższy niż w analogicznym czasie 2013r.). Odwrotną tendencję można zaobserwować w przypadku masła. Rok 2013 zakończył się zmniejszeniem eksportu tego produktu o 2% (29 tys. ton), również początek 2014 roku charakteryzował się zmniejszeniem wywozu aż o 15% w porównaniu z dwoma pierwszymi miesiącami 2013 roku. Polska bardzo dużo eksportuje swoich produktów, ale także znaczną część sprowadza. Doskonałym przykładem są sery dojrzewające, których import w 2013 roku wyniósł 39 tys. ton i był o 30% wyższy niż w 2012 roku. Również na początku 2014 roku odnotowano wzrost importu serów o 17% do poziomu 8 tys. ton. Kolejnym przykładem może być mleko w proszku. Import OMP wynosił 27 tys. ton, a PMP 9 tys. ton i był wyższy w obu przypadkach o 40% w porównaniu z 2012 rokiem. Początek 2014 roku także charakteryzowała się zwiększonym importem mleka w proszku (31% więcej OMP do poziomu 4 tys. ton, oraz 3 tys. ton PMP wobec 0,9 tys. ton w 2013 roku). W przypadku pozostałych produktów mleczarskich tendencje z 2013 roku nie utrzymały się na początku br. Import serwatki w 2013 roku był 4,7 razy wyższy (66 tys. ton) niż w 2012 roku, natomiast w okresie styczeń luty 2014 obniżył się o 9% do poziomu 10 tys. ton. Również w przypadku jogurtów tendencje są zaskakujące. W 2013 roku import był o 22% mniejszy niż w 2012 (17,5 tys. ton), w 2014 wzrósł o 1,5% do poziomu 3 tys. ton. Odwrotnie sytuacja wygląda jeśli chodzi o masło. W 2013 roku import masła był o 12% wyższy niż w 2012 roku, natomiast w 2014 obniżył się do poziomu 1,3 tys. ton tj. o 6%. 7. Dopłaty do prywatnego przechowywania masła W dniu 28 lutego 2014 roku zakończył się w UE okres prywatnego przechowywania masła. Łącznie do mechanizmu było zgłoszone 90 tys. ton, z czego 84 tony z Polski. Do końca listopada 2013 z krajowych magazynów zostało wycofane masło, a Agencja Rynku Rolnego z tytułu funkcjonowania tego mechanizmu wypłaciła przedsiębiorcom około 16 tys. zł. Zgodnie z nowym rozporządzeniem nr 1308/2013 z dn. 17 grudnia 2013 roku, które obowiązuje od 1 stycznia 2014r., dopłaty do prywatnego przechowywania masła, OPM i serów, będą uruchamiane na mocy decyzji podjętej przez Komisję Europejską w przypadku wystąpienia trudnej sytuacji rynkowej. Wyżej wymienionym rozporządzeniem przywrócono dopłaty do OMP, które zostały wycofane w 2007 roku. W przypadku serów 13

dopłatami objęte są sery posiadające europejskie znaki jakościowe: Chroniona Nazwa Pochodzenia oraz Chronione Oznaczenie Geograficzne. 8. Program Szklanka mleka. W ramach wspierania konsumpcji mleka oraz jego przetworów w placówkach oświatowych, Agencja Rynku Rolnego realizuje program Szklanka mleka. Polska jest w czołówce państw członkowskich pod względem ilości mleka i jego przetworów dostarczanych do placówek oświatowych. W roku szkolnym 2013/2014(od 1 września 2013 do 6 kwietnia 2014) na realizacje programu wydano łącznie ze środków unijnych i krajowych około 55,4 mln zł, natomiast z Funduszu Promocji Mleka 0,6 mln zł. Dzieci i uczniowie w tym czasie spożyli około 1,9 mld szklanek mleka. 9. Najważniejsze działania PROW 2014 2020 dla branży mleczarskiej Głównym celem Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020 są: poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu, zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich oraz wzrost konkurencyjności rolnictwa z uwzględnieniem celów środowiskowych. PROW 2014 2020 będzie realizował sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 2020. 1. Ułatwienie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich (priorytet przekrojowy) 2. Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych 3. Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie 4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa 5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym 6. Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich Łączne środki publiczne przeznaczone na PROW 2014 2020 wynoszą 13 513 295 000 euro z czego: 8 598 280 814 euro będą to środki Unii Europejskiej (EFRROW) 4 915 014 186 euro wyniesie wkład krajowy W ramach PROW będą realizowane następujące działania i poddziałania, które mogą mieć znaczenie dla producentów bydła mlecznego. Inwestycje w środki trwałe Poddziałanie Modernizacja gospodarstw rolnych (Inwestycje w gospodarstwach rolnych) 14

Zakresy wsparcia obejmują: rozwój produkcji prosiąt, rozwój produkcji mleka krowiego, rozwój produkcji bydła mięsnego, inne operacje związane z racjonalizacją technologii produkcji, wprowadzeniem innowacji, zmianą profilu produkcji, zwiększeniem skali produkcji, poprawą jakości produkcji lub zwiększeniem wartości dodanej produktu. Restrukturyzacja gospodarstwa prowadzi do wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie (GVA) co najmniej o 10% w odniesieniu do roku bazowego w okresie 5 lat od dnia przyznania pomocy. Beneficjent prowadzi w gospodarstwie ewidencję przychodów i rozchodów od dnia przyznania pomocy. Beneficjentem może być rolnik prowadzący działalność rolniczą w celach zarobkowych lub grupa rolników. W przypadku rolnika będącego jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, o pomoc może ubiegać się jedynie spółka osobowa. Grupę rolników stanowi co najmniej dwóch rolników, którzy ubiegają się wspólnie o pomoc w ramach tego poddziałania w celu zrealizowania inwestycji zbiorowej. Progi dostępu wielkość ekonomiczna gospodarstwa standardowa produkcja (SO): 6 tys.-250 tys. euro. W przypadku inwestycji dotyczących rozwoju produkcji mleka krowiego pomoc może być przyznana, jeżeli w gospodarstwie jest utrzymywane co najmniej 25 krów albo utrzymywane jest minimum 15 krów i w wyniku realizacji operacji do dnia złożenia wniosku o płatność ostateczną osiągnięty zostanie próg co najmniej 25 krów oraz wielkość ekonomiczna gospodarstwa uprawnionego do otrzymania pomocy nie jest większa niż 250 tys. euro. W przypadku młodego rolnika pomoc może być przyznana nawet jeśli w gospodarstwie nie są utrzymywane krowy albo utrzymywanych jest mniej niż 15 krów. Wielkość ekonomiczna gospodarstwa uprawnionego do otrzymania pomocy stanowi co najmniej równowartość 6 tys. euro, a w wyniku realizacji operacji do dnia złożenia wniosku o płatność ostateczną zostanie osiągnięty próg co najmniej 25 krów. Wsparcie gospodarstw do 300 ha. W przypadku grupy rolników warunek posiadania gospodarstwa powinien być spełniony przez każdego z rolników tworzących grupę, jednakże dopuszcza się, aby gospodarstwo nie miało wymaganej minimalnej wielkości ekonomicznej, jeżeli: w wyniku realizacji operacji taką wielkość osiągnie, suma wielkości ekonomicznej gospodarstw rolników tworzących grupę wynosi minimum 15 tys. euro. Żadne z gospodarstw tworzących grupę nie może mieć większej, niż wskazane powyżej, maksymalnej wielkości ekonomicznej lub powierzchni. W przypadku inwestycji w produkcje prosiąt minimalna liczba loch po zrealizowaniu operacji ma wynosić 50 sztuk. Nie przewiduje się wsparcia gospodarstw w zakresie chowu drobiu, chyba że produkcja jest ekologiczna albo operacja będzie polegała na zmianie sposobu chowu z konwencjonalnego na ekologiczny. 15

Wsparcie: do 60% kosztów kwalifikowalnych operacji dla młodych rolników i inwestycji zbiorowych do 50% kosztów kwalifikowalnych operacji w przypadku innych beneficjentów nie mniej niż 30% kosztów kwalifikowanych Maksymalna wielkość wsparcia dla beneficjenta, na jedno gospodarstwo (w tym na realizacje projektów zbiorowych), w okresie realizacji Programu: do 900 tys. zł na rozwój produkcji prosiąt do 500 tys. zł na inwestycje związane bezpośrednio z budynkami inwentarskimi lub magazynami paszowymi, w gospodarstwach, w których prowadzona jest produkcja zwierzęca do 200 tys. zł pozostałe Powyższe limity nie łączą się. Wsparcie operacji o kosztach kwalifikowanych powyżej 50 tys. zł. Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej Poddziałanie Premie dla młodych rolników (Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz młodych rolników) Premia w wysokości 100 tys. zł wypłacana jest w dwóch ratach. I rata stanowi 80% kwoty pomocy, II rata pozostałe 20%. Beneficjentem może być osoba, która nie ukończyła 40 roku życia, posiada odpowiednia kwalifikacje zawodowe, po raz pierwszy rozpoczyna prowadzenie gospodarstwa rolnego jako kierujący gospodarstwem lub prowadzi gospodarstwo rolne jako kierujący nie dłużej niż 12 miesięcy w dniu złożenia wniosku o przyznanie pomocy. Jest możliwość uzupełnienia kwalifikacji zawodowych w ciągu 3 lat. Wielkość ekonomiczna gospodarstwa (SO) powyżej 10 tys. euro i nie większa niż 100 tys. euro. Wielkość gospodarstwa równa co najmniej średniej krajowej, a w województwach o średniej niższej niż krajowa średniej wojewódzkiej i nie większa niż 300 ha. Przynajmniej 70% minimalnej wielkości (średniej krajowej lub wojewódzkiej) stanowi własność beneficjenta lub dzierżawę z zasobu własności rolnej Skarbu Państwa lub JST. Brak możliwości wsparcia gospodarstw, których głównym kierunkiem produkcji będzie: chow drobiu (z wyjątkiem produkcji ekologicznej), prowadzenie plantacji roślin wieloletnich na cele energetyczne, prowadzenie niektórych działów specjalnych produkcji rolnej. Premia wydatkowana na cele związane z rozwojem gospodarstwa, zgodnie z założeniami biznesplanu. W celu realizacji biznesplanu w gospodarstwie beneficjenta nastąpi wzrost wartości dodanej brutto (GVA) o przynajmniej 20%. 16

Poddziałanie Restrukturyzacja małych gospodarstw Premia w wysokości do 60 tys. zł wypłacana w dwóch ratach. I rata stanowi 80% kwoty pomocy, II rata pozostałe 20%. Beneficjentem może być rolnik osoba fizyczna ubezpieczona na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, w pełnym zakresie jako rolnik, prowadzący wyłącznie działalność rolniczą. Brak możliwości wsparcia inwestycji dotyczących plantacji roślin wieloletnich na cele energetyczne oraz niektórych działów specjalnych produkcji rolnej. Wielkość ekonomiczna gospodarstwa (SO) poniżej 6 tys. euro. Premia ma być wydatkowana na restrukturyzację gospodarstwa zgodnie z założeniami biznesplanu dotyczącymi restrukturyzacji gospodarstwa, w wyniku której nastąpi wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa. W wyniku realizacji biznesplanu powinien nastąpić wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa do poziomu co najmniej 6 tys. euro, co najmniej o 20% wartości wyjściowej. Prowadzenie ewidencji przychodów i rozchodów w gospodarstwie od dnia rozpoczęcia realizacji biznesplanu i przez co najmniej 5 lat od dnia wypłaty II raty pomocy. Poddziałanie Płatność dla rolników przekazujących małe gospodarstwa Wsparcie jednorazowe. Wysokość pomocy obliczana jest jako suma rocznych stawek pomocy odpowiadających 120% rocznej płatności, do otrzymania której beneficjent kwalifikuje się w ramach systemu dla małych gospodarstw. Stawka pomocy przysługuje za rok, w którym beneficjent trwale przekazuje swoje gospodarstwo, i lata następne, do roku 2020 włącznie. Beneficjentem może być rolnik osoba fizyczna, która w roku poprzedzającym złożenie wniosku o przyznanie pomocy kwalifikowała się do uczestniczenia w systemie dla małych gospodarstw, ustanowionym zgodnie z tytułem V rozporządzenia ws. Płatności bezpośrednich, i która trwale przekaże swoje gospodarstwo rolne innemu rolnikowi. Gospodarstwo przejmujące grunty od beneficjenta musi posiadać lub osiągnąć, po przejęciu gruntów od beneficjenta działania, wielkość odpowiadającą co najmniej średniej krajowej, a w województwach o średniej niższej niż krajowa średniej wojewódzkiej. Tworzenie grup i organizacji producentów Wsparcie procentowy ryczałt od wartości przychodów netto grupy lub organizacji producentów ze sprzedaży produktów, wytworzonych w gospodarstwach rolnych jej członków, w poszczególnych latach i sprzedanych odbiorcom nie niebędącym członkami grupy lub organizacji do 100 tys. euro w każdym roku pięcioletniego okresu pomocy, w odniesieniu do wielkości produkcji sprzedanej: 10% za 1 rok, 8% za drugi rok, 6% za trzeci rok, 5% za czwarty rok, 4% za piąty rok 17

Beneficjentem mogą być grupy/organizacje producentów rolnych, które powstaną po 1 stycznia 2014 roku, działające jako mikro-, małe lub średnie przedsiębiorstwo. Nie przewiduje się wsparcia na tworzenie grup i organizacji producentów w kategorii produktu: drób żywy (bez względu na wiek), mięso lub jadalne podroby drobiowe: świeże, chłodzone, mrożone. Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne Poddziałanie Pakiet 7 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie Bydło 1600 zł/szt., konie 1550 zł/szt. (klacze zimnokrwiste w typie sztumskim i sokólskim) i 1900 zł/szt. (pozostałe rasy), owce 360 zł/szt., świnie 1140 zł/szt., kozy 580 zł/szt. Płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna przysługuje do maksymalnej liczby zwierząt w jednym stadzie tj.: krów: 100 sztuk, loch tej samej rasy : 70 loch stada podstawowego świń rasy puławskiej, 100 loch stada podstawowego świń rasy złotnickiej białej oraz 100 loch stada podstawowego świń rasy złotnickiej pstrej. Beneficjentem może być rolnik. Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW) Poddziałania: 1. Płatności dla obszarów górskich (ONW typ górski) 2. Płatności dla obszarów nizinnych (ONW typ nizinny) 3. Płatności dla obszarów specyficznych (ONW typ specyficzny) Stawki płatności: ONW Górskie 450 zł/ha/rok ONW Strefa nizinna I 179 zł/ha/rok, Strefa nizinna II 264 zł/ha/rok ONW Specyficzne 264 zł/ha/rok Płatności ONW podlegają degresywności na poziomie gospodarstwa, w zależności od łącznej powierzchni działek rolnych lub ich części objętych pomocą. Płatność jest przyznawana w zależności od powierzchni obszarów ONW w gospodarstwie: 1 50 ha 100% płatności 50,01 100 ha 50% płatności 100,01 150 ha 25% płatności Beneficjentem może być rolnik, który spełnia definicję rolnika aktywnego zawodowo. 18

PLAN FINANSOWY DLA PROW 2014 2020 (wg działań i poddziałań) Działanie i poddziałanie Budżet ogółem (euro) Transfer wiedzy i działalność informacyjna 43 001 302 Usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania gospodarstwem i usługi z zakresu zastępstw 65 002 515 Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych 33 004 179 Modernizacja gospodarstw rolnych 2 816 064 486 Przetwórstwo i marketing produktów rolnych 693 070 461 Scalanie gruntów 138 994 740 Przywracanie potencjału produkcji rolnej i działania zapobiegawcze 414 981 968 Premia dla młodych rolników 584 997 734 Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej 413 939 978 Restrukturyzacja małych gospodarstw 749 980 666 Rozwój przedsiębiorczości rozwój usług rolniczych 64 999 372 Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa 130 000 317 Targowiska podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich 74 966 634 Odnowa wsi podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich 1 000 000 049 Tworzenie grup i organizacji producentów 352 987 547 Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne 1 060 062 782 Rolnictwo ekologiczne 699 961 515 Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami 2 329 998 652 Zalesianie i tworzenie terenów zalesionych 300 997 069 Współpraca 42 999 730 LEADER 734 999 913 Pomoc techniczna 208 283 391 Renty strukturalne zobowiązania 560 000 000 RAZEM PROW 2014 2020 13 513 295 000 19