E-PORADNIK ROZWIĄZANIE UMOWY O PRACĘ PRAWA PRACOWNIKA I OBOWIĄZKI PRACODAWCY
Stan prawny na 1 stycznia 2013 r. Autorzy Część I: Jarosław Masłowski Część II: Jarosław Masłowski, Katarzyna Pietruszyńska, Małgorzata Skibińska Redaktor merytoryczny Sylwia Gołaś-Olszak Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy prawo i cudzą własność. Więcej na www.legalnakultura.pl Polska Izba Książki Copyright by Wolters Kluwer Polska SA, 2013 ISBN (e-book PDF): 978-83-264-4324-4 Wydane przez: Wolters Kluwer Polska SA 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl
SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 5 Część I Rozwiązanie umowy o pracę prawa pracownika i obowiązki pracodawcy... 7 1. Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia... 7 2. Wolne dni na poszukiwanie pracy... 9 3. Wykorzystanie urlopu wypoczynkowego... 10 4. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop... 11 5. Odprawy... 13 5.1. Odprawa z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników... 13 5.2. Odprawa emerytalna i rentowa... 14 6. Dokumentacja związana ze stosunkiem pracy... 15 6.1. Świadectwo pracy... 15 6.2. Opinia o byłym pracowniku.... 19 7. Obowiązki pracodawcy jako płatnika zaliczek na podatek dochodowy.... 19 8. Obowiązki pracodawcy jako płatnika składek na ubezpieczenie społeczne.... 20 Część II Rozwiązanie umowy o pracę w pytaniach i odpowiedziach... 21 1. Wypowiedzenie umowy o pracę... 21 1.1. Czy okres wypowiedzenie umowy na czas określony może wynosić 3 miesiące?... 21 1.2. Czy w okresie wypowiedzenia pracownik musi wykorzystać przysługujący mu urlop wypoczynkowy?... 23 1.3. Czy wypowiedzenie umowy o pracę wręczone pierwszego roboczego dnia pracy rozpocznie bieg od tego właśnie dnia, czy dopiero od pierwszego dnia następnego miesiąca?... 25
4 SPIS TREŚCI 1.4. Czy pracodawca powinien ponownie konsultować ze związkami zawodowymi datę wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę?... 26 1.5. Czy wypowiedzenie, wysłane pocztą elektroniczną, jest skuteczne?... 28 1.6. Czy zwolnienie lekarskie powoduję przesunięcie daty rozwiązania umowy o pracę?... 30 1.7. Jaki okres wypowiedzenia obowiązuje pracownika, który jest zatrudniony w zakładzie pracy 5,5 miesiąca?... 31 1.8. Czy przysły pracownik może rozwiązać umowę w okresie od dnia zawarcia umowy o pracę do dnia rozpoczęcia pracy?... 32 2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia... 35 2.1. Kiedy umowa o pracę ulega rozwiązaniu, gdy pracownik nie odebrał pisma i pozostawiono awizo?... 35 2.2. Jaką datę rozwiązania stosunku pracy należy umieścić w świadectwie pracy?... 36 2.3. Czy pracodawca ma prawo skrócić okres wypowiedzenia do jednego miesiąca?... 37 2.4. Na jakiej podstawie pracodawca może rozwiązać umowę z pracownikiem, który nie został dopuszczony do pracy przez lekarza?... 38 2.5. Czy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, jeśli pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim?... 40 3. Świadectwo pracy... 42 3.1. Kiedy należy wystawić świadectwo pracy?... 42
WYKAZ SKRÓTÓW k.c. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) r.t.ś.p. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz. U. Nr 60, poz. 282 z późn. zm.) r.u.u.w. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14 z późn. zm.) u.e.r. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) u.p.d.o.f. ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) u.s.u.s. ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) u.s.z.r.p. ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z późn. zm.) u.ś.o.z. ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.)
6 WYKAZ SKRÓTÓW u.z.s.o.z. ustawa z dnia 27 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. poz. 1016)
Część I ROZWIĄZANIE UMOWY O PRACĘ PRAWA PRACOWNIKA I OBOWIĄZKI PRACODAWCY Złożenie oświadczenia przez strony stosunku pracy o jego rozwiązaniu, czy to w drodze porozumienia stron, za wypowiedzeniem, czy też bez wypowiedzenia, to dopiero początek drogi, którą pracodawca i pracownik muszą przejść w celu ostatecznego, zgodnego z prawem zakończenia współpracy. W praktyce tego rodzaju zdarzeniom często towarzyszą negatywne emocje, które mogą spowodować, że strony popełnią błędy, których konsekwencje będą ponosiły jeszcze przez długi czas. W niniejszym komentarzu zostaną przedstawione prawa i obowiązki ciążące w tym okresie zarówno na pracodawcy, jak i pracowniku. 1. Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia Świadczenie pracy jest podstawowym i najważniejszym obowiązkiem pracownika, wynikającym ze stosunku pracy, powiązanym po stronie pracodawcy z obowiązkiem umożliwienia pracownikowi jej wykonywania, art. 22 1 k.p. W praktyce często zdarza się jednak, że strony stosunku pracy, które podjęły decyzję o jego rozwiązaniu nie są zainteresowane tym, aby pracownik w obowiązującym je okresie wypowiedzenia świadczył pracę. Obowiązujące przepisy nie przewidują wprost możliwości jednostronnego zwolnienia pracownika przez pracodawcę z obowiązku świadczenia pracy. Dopuszczalność takiego zwolnienia w okresie wypowiedzenia umowy o pracę została jednak wielokrotnie potwierdzona w orzecznictwie i jest akceptowana przez doktrynę (III APr 25/92). Jeśli jesteś pracodawcą, pamiętaj...
8 CZĘŚĆ I 1) Pracodawca nie może jednostronnie zwolnić pracownika ze świadczenia pracy. Jest to dopuszczalne jedynie za jego zgodą. Choć zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy jest zwykle korzystne dla pracownika, w określonych okolicznościach może na tym tle dojść do sporu o dopuszczenie do pracy. Co za tym idzie, w celu uniknięcia niepotrzebnych nieporozumień, zwolnienie pracownika z tego obowiązku powinno zostać dokonane na piśmie i powinno zostać potwierdzone przez pracownika. 2) Z formalnego punktu widzenia okres zwolnienia pracownika ze świadczenia pracy jest traktowany jako okres zatrudnienia. Co za tym idzie nawet, jeśli strony zgodnie postanowiły o takim zwolnieniu, pracownik zachowuje w tym czasie prawo do wynagrodzenia oraz wszelkie inne prawa pracownicze, a na pracodawcy jako płatniku zaliczek na podatek dochodowy oraz płatniku składek na ubezpieczenie społeczne, nadal ciążą wszystkie dotychczasowe obowiązki. Jeśli jesteś pracownikiem, pamiętaj... 1) Nawet, jeśli pracownik wraz z pracodawcą ustali, że w okresie wypowiedzenia umowy o pracę nie będzie świadczył pracy, okres ten nadal będzie okresem pozostawania w dyspozycji pracodawcy. W wyroku z dnia 7 lutego 2004 r., I PKN 240/00, OSNP 2002, nr 21, poz. 518, SN wskazał, że (...) brak obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia nie jest równoznaczny z zerwaniem więzów łączących pracownika z pracodawcą i ustaniem wszelkich jego obowiązków wynikających ze stosunku pracy, pracodawca może bowiem w tym czasie żądać od pracownika wypełnienia konkretnych powinności. Przykład Pracodawca złożył Janowi T. oświadczenie o wypowiedzeniu łączącej ich umowy o pracę na czas nieokreślony. Jednocześnie poinformował go, że z uwagi na charakter pracy, jaką dotychczas wykonywał, chciałby w okresie wypowiedzenia umowy zwolnić go z obowiązku świadczenia pracy. Jan T. wyraził na to zgodę. Jednak już w drugim miesiącu okresu wypowiedzenia pracodawca zwrócił się do Jana T. z prośbą o stawienie się w zakładzie pracy i udzielenie pomocy przy wdrożeniu do pracy jego następcy. Jan T. odmówił, twierdząc, że nie ma takiego obowiązku. Pracownik nie ma w tym przypadku racji okres zwolnienia ze świadczenia pracy jest szczególnym okresem, w którym musi on pozostawać w dyspozycji pracodawcy i ma obowiązek stawienia się w zakładzie pracy na jego wezwanie.
ROZWIĄZANIE UMOWY O PRACĘ PRAWA PRACOWNIKA... 9 2) Nawet, jeśli pracodawca wyraził zgodę na zwolnienie pracownika w czasie okresu wypowiedzenia z obowiązku świadczenia pracy, okres ten jest traktowany jako okres zatrudnienia. Co za tym idzie, pracownik zachowuje w tym czasie prawo do wynagrodzenia, a także wszelkie inne prawa pracownicze, a okres ten jest wliczany do pracowniczego stażu pracy. 2. Wolne dni na poszukiwanie pracy Jak wynika z art. 37 k.p., w okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia umowy o pracę, dokonanego przez pracodawcę, pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wymiar tego zwolnienia wynosi: 1) 2 dni robocze w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia, 2) 3 dni robocze w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia, także w przypadku jego skrócenia na podstawie art. 36 1 1 k.p. Warto zwrócić uwagę na to, że w przytoczonym przepisie ustawodawca wprost wskazał, że zwolnienie na poszukiwanie pracy przysługuje w okresie wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przez pracodawcę, a więc nie przysługuje, gdy inicjatywa rozwiązania stosunku pracy leży po stronie pracownika. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi dni wolnych na jego wniosek, a pracownik może wykorzystać je rozdzielnie lub łącznie. Jeśli jesteś pracodawcą, pamiętaj... 1) Zwolnienie na poszukiwanie pracy jest zwolnieniem celowym. Jeśli pracodawca wie, że pracownik po rozwiązaniu łączącej go umowy o pracę nie ma zamiaru podejmować kolejnego zatrudnienia, bo np. przechodzi na emeryturę, pracodawca nie ma obowiązku udzielania pracownikowi tego zwolnienia. 2) Jeśli pracownik w trakcie okresu wypowiedzenia nie zwróci się z wnioskiem o udzielenie mu przedmiotowego zwolnienia, pracodawca nie ma obowiązku wychodzenia z tego rodzaju inicjatywą. 3) Jeśli pracownik w trakcie okresu wypowiedzenia nie wykorzysta zwolnienia, nie przysługuje mu z tego tytułu żaden ekwiwalent i roszczenie o nie. Jeśli jesteś pracownikiem, pamiętaj...