Księgowość budżetowa, gospodarka finansowa i sprawozdawczość jednostek pomocy społecznej

Transkrypt

1

2 BIBLIOTEKA POMOCY SPOŁECZNEJ Księgowość budżetowa, gospodarka finansowa i sprawozdawczość jednostek pomocy społecznej Zamów książkę w księgarni internetowej Warszawa

3 Tekst pochodzi z Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Stan Stan prawny prawny na na 1 listopada października r. r. Wydawca Magdalena Wydawca Stojek-Siwińska Magdalena Stojek-Siwińska Redaktor prowadzący Redaktor prowadzący Ewa Fonkowicz Ewa Fonkowicz Redaktor Redaktor merytoryczny merytoryczny Izabela Izabela Baranowska Baranowska Sylwia Sylwia Gołaś-Olszak Gołaś-Olszak Łamanie Kamila JustLuk Tomecka Łukasz Drzewiecki, Justyna Szumieł, Krzysztof Drzewiecki Projekt okładki i stron tytułowych Studio Kozak Ilustracja na okładce istockphoto.com/mstay Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na POLSKA IZBA KSIĄŻKI Copyright by Wolters Kluwer SA, ISBN: Wydane przez: Wolters Kluwer SA Dział Praw Autorskich Dział Praw Autorskich Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel Warszawa, 82 00, fax ul. 22 Przyokopowa tel ksiazki@wolterskluwer.pl 82 00, fax ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa księgarnia internetowa

4 SPIS TREŚCI CZĘŚĆ 1 GOSPODARKA FINANSOWA I WYBRANE ELEMENTY EWIDENCJI KSIĘGOWEJ JEDNOSTEK POMOCY SPOŁECZNEJ Rozdział 1 Zadania gminy w sferze pomocy społecznej Klasyfikacja zadań z zakresu pomocy społecznej Gmina a pomoc społeczna Obligatoryjne zadania własne Zadania własne o charakterze nieobowiązkowym Zadania zlecone gminie z zakresu administracji rządowej Wykonywanie zadań z zakresu pomocy społecznej w gminie Ośrodek pomocy społecznej Wójt i kierownik ośrodka pomocy społecznej Rada gminy Inne jednostki organizacyjne Pytania i odpowiedzi Rozdział 2 Fundusz alimentacyjny Wstęp Komu przysługują alimenty z funduszu alimentacyjnego? Wysokość świadczenia z funduszu alimentacyjnego Zasady przyznawania świadczenia z funduszu alimentacyjnego Działania podejmowane wobec dłużników alimentacyjnych Okres, na jaki zostaje przyznane świadczenie Obliczanie kryterium dochodowego na cele świadczenia z funduszu alimentacyjnego Wstrzymanie oraz zwrot nienależnie wypłaconego świadczenia... 67

5 6 9. Czynności podejmowane przez organ wypłacający świadczenie z funduszu alimentacyjnego w odniesieniu do dłużników alimentacyjnych Wzory dokumentów Pytania i odpowiedzi Rozdział 3 Odpłatność za pobyt w domu opieki społecznej Wstęp Wysokość opłat za pobyt w DPS Sposób uiszczania opłat za pobyt,. ewidencja księgowa Ewidencjonowanie odsetek za pobyt mieszkańca w DPS Umorzenie opłaty w razie śmierci pensjonariusza Odsetki od depozytów mieszkańców DPS CZĘŚĆ 2 SPRAWOZDAWCZOŚĆ JEDNOSTEK POMOCY SPOŁECZNEJ Rozdział 1 Sprawozdania rzeczowo-finansowe z wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej Zakres podmiotowy Samorząd gminny zadania własne Samorząd powiatowy zadania własne Samorząd województwa zadania własne Samorząd gminny zadania zlecone Samorząd powiatowy zadania zlecone Samorząd województwa zadania zlecone Zasady finansowania wspierania rodziny i systemu pieczy. zastępczej Środki z budżetu państwa Środki z budżetów jednostek samorządu terytorialnego Opłaty ponoszone przez rodziców za pobyt dziecka. w pieczy zastępczej Obowiązek sprawozdawczy z wykonania zadań z zakresu. wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej Sprawozdanie gminne z wykonywania zadań z zakresu. wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej

6 Sprawozdanie powiatowe z wykonywania zadań z zakresu. wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej Sprawozdanie województwa z wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej Wzory dokumentów Rozdział 2 Sprawozdania rzeczowo-finansowe z wykonywania zadań z zakresu świadczeń rodzinnych Wzory dokumentów CZĘŚĆ 3 AKTY PRAWNE Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym. do alimentów Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej. z dnia 9 kwietnia 2013 r. w sprawie sprawozdań rzeczowo-finansowych. z wykonywania zadań z zakresu świadczeń rodzinnych Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej. z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie sprawozdań rzeczowo-finansowych. z wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu. pieczy zastępczej

7

8 Część 1 GOSPODARKA FINANSOWA I WYBRANE ELEMENTY EWIDENCJI KSIĘGOWEJ JEDNOSTEK POMOCY SPOŁECZNEJ

9

10 Iwona Sierpowska Rozdział 1 ZADANIA GMINY W SFERZE POMOCY SPOŁECZNEJ Realizacja zadań z zakresu pomocy społecznej jest obowiązkiem administracji publicznej. Zobowiązanie to zostało wyraźnie wyartykułowane w dwóch pierwszych ustępach art. 16 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362) dalej u.p.s. Jednocześnie podkreślono tu, że pomoc społeczna jest zadaniem państwa i samorządu terytorialnego. Obowiązek wykonywania konstytucyjnych zadań gwarantujących ochronę jednostki w trudnych sytuacjach życiowych poprzez udzielanie jej różnych form wsparcia ciąży na organach administracji publicznej. Związane z tym obowiązki państwa ustawodawca podzielił pomiędzy różne organy. Zgodnie z zasadą subsydiarności powinności jednostek samorządowych gminy i powiatu wyprzedzają obowiązki państwa. Najwięcej zaś zadań z zakresu pomocy społecznej spoczęło na gminie jako jednostce najmniejszej i najbliższej obywatelowi. 1. Klasyfikacja zadań z zakresu pomocy społecznej Klasyfikacji zadań pomocy społecznej dokonuje już w dużej mierze sam ustawodawca. W pierwszej kolejności zadania te można podzielić na rządowe i samorządowe, co nie oznacza ich odpowiedniego przyporządkowania organom administracji rządowej i samorządowej. Zadania z zakresu administracji rządowej wykonują również samorządy terytorialne. Zadania samorządu terytorialnego zostały skonkretyzowane i przyporządkowane poszczególnym jednostkom samorządowym, a zatem możemy wyróżnić zadania: gminy, powiatu i województwa samorządo-

11 12 Część 1. Gospodarka finansowa i wybrane elementy ewidencji... wego. W ramach zadań gminy można wyróżnić zadania własne i zlecone z zakresu administracji rządowej. Zaś wśród zadań własnych wyróżnia się kategorię zadań obligatoryjnych, tj. takich, z których realizacji gmina nie może zrezygnować. Zadaniami własnymi są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej art. 166 ust. 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483). Samorząd wykonuje je w imieniu własnym i w interesie lokalnym. Co do zasady, środki na realizację tych zadań pochodzą z dochodów własnych samorządu lub z subwencji. W przypadku uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych (art. 166 ust. 2 Konstytucji RP). Konstytucja, utrzymując podział na zadania własne i zlecone, daje możliwość zlecania zadań na rzecz jednostek samorządu terytorialnego i nie przewiduje sytuacji odwrotnej. Oznacza to, że można uszczuplić zadania i kompetencje administracji rządowej, nie można zaś ich odebrać administracji samorządowej. Zadania zlecone jednostki samorządu terytorialnego wykonują w imieniu i na rzecz podmiotu zlecającego, który zajmuje się również finansowaniem zadań. Środki finansowe na ten cel pochodzą z budżetu państwa i są przekazywane w formie dotacji. Warto dodać, że zadania zlecone można podzielić na dwie kategorie. Za kryterium podziału przyjmuje się formę zlecenia wykonania zadania. Możliwe jest wykonanie zadania zleconego przez jednostki samorządu terytorialnego na podstawie ustawy bądź zawartego porozumienia. W ramach zadań własnych gminy z zakresu pomocy społecznej, ustawodawca wyróżnia zadania obowiązkowe, co nawiązuje do podziału zadań na obligatoryjne i fakultatywne. O tym, którym zadaniom należy przypisać przymiot obowiązkowych, a którym dobrowolnych, za każdym razem rozstrzygają przepisy prawa materialnego. Różne są następstwa zakwalifikowania zadań do jednej bądź drugiej grupy. Zaklasyfikowanie zadania publicznego jako dobrowolnego daje jednostce samorządowej możliwość podjęcia rozstrzygnięcia w sprawie przystąpienia do jego realizacji. Obligatoryjny charakter zadania publicznego eliminuje możliwość decydowania przez samorząd o jego wykonaniu. W przypadku zadań zleconych, wykonywanych przez samorząd terytorialny, nie może być

12 Rozdział 1. Zadania gminy w sferze pomocy społecznej 13 mowy o różnicowaniu ich na zadania dobrowolne i obowiązkowe. Pewien element dobrowolności występuje jedynie w przypadku zawarcia porozumienia w sprawie wykonania zadań z zakresu administracji rządowej. 2. Gmina a pomoc społeczna Zgodnie z zasadą pomocniczości, zadania gmin w zakresie pomocy społecznej zostały najbardziej rozbudowane. To właśnie gminy są najmniejszymi jednostkami podziału terytorialnego państwa i to one znajdują się najbliżej potrzebujących. Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 594 z późn. zm.), do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Nadrzędnym celem gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Rola gmin w realizacji zadań pomocy społecznej jest szczególna. W praktyce indywidualne i zbiorowe potrzeby wspólnoty mieszkańców pojawiają się i są zaspokajane przede wszystkim w środowisku lokalnym. Wspólnota samorządowa, za pośrednictwem wyspecjalizowanej administracji, w naturalny sposób powinna podejmować działania zmierzające do niwelowania różnic w procesie zaspokajania podstawowych potrzeb, gdy są one wywołane czynnikami niezależnymi od jednostki czy rodziny. Na szczeblu gminy pomoc społeczna kierowana jest wprost do osób najbardziej potrzebujących. Skupia się ona na doraźnym rozwiązywaniu konkretnych problemów. Gmina, jako niewielka społeczność, ma możliwość zidentyfikować osoby potrzebujące wsparcia. W taki sposób pomoc staje się bardziej efektywna oraz trafia do tych, którzy jej najbardziej potrzebują. W art. 16 ust. 2 u.p.s. ustawodawca formułuje stanowczy nakaz udzielania pomocy osobom potrzebującym, nawet jeśli mogą ona otrzymać wsparcie od rodziny. Tym samym ustawa przyjmuje prymat obowiązków publicznych przed powinnościami rodziny. Powołany przepis wyraża zakaz odmowy przez gminę i powiat pomocy osobie potrzebującej, mimo istniejącego obowiązku osób fizycznych lub prawnych, zaspokojenia jej niezbędnych potrzeb życiowych. Pomocy nie mogą też odmówić podmioty, którym jednostki samorządu terytorialnego zleciły realizację zadań z zakresu pomocy społecznej.

13