ZMIANY W ŚWIADCZENIACH PIELĘGNACYJNYCH I ZASIŁKACH DLA OPIEKUNÓW ORAZ WYBRANE PROBLEMY POMOCY SPOŁECZNEJ

Transkrypt

1

2 ZMIANY W ŚWIADCZENIACH PIELĘGNACYJNYCH I ZASIŁKACH DLA OPIEKUNÓW ORAZ WYBRANE PROBLEMY POMOCY SPOŁECZNEJ Iwona Sierpowska Bartłomiej Mazurkiewicz Magdalena Januszewska Krystyna Tymorek Zamów książkę w księgarni internetowej Warszawa 2014

3 Tekst pochodzi z Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Stan prawny na 15 maja 2014 r. Redaktor merytoryczny Izabela Baranowska Sylwia Gołaś-Olszak Łamanie JustLuk Autorzy: Część I i II: Bartłomiej Mazurkiewicz Część III: Bartłomiej Mazurkiewicz, Iwona Sierpowska, Magdalena Januszewska (pkt 1.12) Część IV: Krystyna Tymorek (s ) Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na POLSKA IZBA KSIĄŻKI Copyright by Wolters Kluwer SA, 2014 ISBN: Wydane przez: Wolters Kluwer SA Dział Praw Autorskich Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel , fax ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

4 Spis treści 5 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Część I Zmiany w świadczeniach pielęgnacyjnych i zasiłkach dla opiekunów oraz wybrane problemy pomocy społecznej Rozdział 1 Zmiana wysokości świadczenia pielęgnacyjnego od 1 maja 2014 r Świadczenie pielęgnacyjne Krąg osób uprawnionych Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego Programy rządowe dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego Zmiany od 1 maja 2014 r Kwota świadczenia pielęgnacyjnego Kwota świadczenia pielęgnacyjnego od 1 stycznia 2017 r Nowy wniosek o świadczenie pielęgnacyjne (nowi klienci) Zmiana dotychczasowych decyzji Zagadnienia prawne Procedura zmiany decyzji Składki na ubezpieczenia Ubezpieczenie społeczne Ubezpieczenie zdrowotne Podsumowanie Rozdział 2 Zasiłek dla opiekunów procedura przyznawania Utrata świadczenia pielęgnacyjnego Trybunał Konstytucyjny Procedura przyznania zasiłku dla opiekuna Upoważnienie Obowiązek informacyjny Wniosek o zasiłek dla opiekuna Dokumentacja... 28

5 6 Spis treści Ustalenie uprawnień Wyrównanie Zasiłek od dnia 15 maja 2014 r Rolnik Decyzja Składki na ubezpieczenia Ubezpieczenie społeczne Ubezpieczenie zdrowotne Waloryzacja zasiłku dla opiekuna Podsumowanie Część II Wzory dokumentów 1. Decyzja w sprawie zmiany wysokości świadczenia pielęgnacyjnego wzór dokumentu Notatka urzędowa wszczęcie postępowania w sprawie zmiany wysokości świadczenia pielęgnacyjnego Informacja o możliwości złożenia wniosku o przyznanie zasiłku dla opiekuna Decyzja w sprawie przyznania zasiłku dla opiekunów Wniosek o ustalenie prawa do zasiłku dla opiekuna Część III Pytania i odpowiedzi Rozdział 1 Zmiany w świadczeniach pielęgnacyjnych i zasiłkach dla opiekunów Czy osoby ubiegające się o zasiłek dla opiekuna powinny złożyć dwa wnioski: jeden wnoszący o wypłatę za okres od 1 lipca 2013 r. do 14 maja 2014 r., a drugi za okres od 15 maja do ważności orzeczenia? Czy osoba, której przyznano świadczenie pielęgnacyjne do 30 czerwca 2013 r., należy do grona osób, które organ winien z urzędu powiadomić o możliwości złożenia wniosku o przyznanie zasiłku dla opiekuna? Czy organ musi informować o możliwości złożenia wniosków o przyznanie zasiłków dla opiekunów te osoby, które złożą wnioski o wypłatę tych zasiłków przed wysłaniem informacji? Kto ma upoważnienie do realizacji ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów?... 66

6 Spis treści Jaki organ powinien wydać decyzję przyznającą prawo do zasiłku dla opiekunów? Co należy rozumieć poprzez zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego w myśl ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów? Czy należy poinformować osobę o możliwości złożenia wniosku o zasiłek dla opiekunów w przypadku wznowienia postępowania w sprawie orzeczenia o niepełnosprawności? Jaki organ powinien wydać decyzję przyznającą prawo do zasiłku dla opiekunów? Jak należy interpretować zwrot zostało ustalone prawo w rozumieniu ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów? W jaki sposób dokonać zmiany decyzji przyznającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w związku ze zmianami wysokości tego świadczenia od 1 maja 2014 r.? Czy wymóg zaprzestania prowadzenia gospodarstwa w przypadku rolnika odnosi się do całości okresu przyznania zasiłku dla opiekuna? Kiedy przysługuje specjalny zasiłek opiekuńczy? Kto powinien rozpatrywać wniosek o zasiłek dla opiekuna, w przypadku gdy zachodzi element koordynacji zabezpieczenia społecznego? W jakich sytuacjach należy przyznać specjalny zasiłek opiekuńczy? Czy w przypadku wniosku o zasiłek dla opiekuna konieczne jest ustalanie w trakcie przeprowadzania rodzinnego wywiadu środowiskowego sytuacji dochodowej i majątkowej opiekuna? Czy pobieranie zasiłku stałego wyklucza otrzymywanie zasiłku dla opiekuna? Czy organ przeprowadzający wywiad środowiskowy do przyznania specjalnego zasiłku opiekuńczego powinien gromadzić dokumentację? Rozdział 2 Zasiłek stały Czy przy ustalaniu prawa do zasiłku stałego należy wliczyć do dochodu dochód z prac dorywczych męża oraz zasiłek pielęgnacyjny z wyrównaniem? Jak należy traktować dochód z użytków rolnych przy obliczaniu zasiłku stałego?... 98

7 8 Spis treści 2.3. Od kiedy należy uchylić decyzję przyznającą zasiłek stały? Czy należy zwiększyć wysokość zasiłku stałego ze względu na czasową zmianę dochodu? Czy należy przeliczyć zasiłek stały, uwzględniając trzynastkę, czy można potraktować ją jako jednorazowe świadczenie? Czy można jednocześnie pobierać emeryturę i zasiłek stały z pomocy społecznej? Jak wzrost dochodu rodziny wpływa na wysokość zasiłku stałego? W jaki sposób wstrzymać wypłatę zasiłku stałego? Rozdział 3 Dochód a świadczenia z pomocy społecznej Czy do dochodu rodziny ubiegającej się o świadczenia z pomocy społecznej należy doliczać wpływy z gospodarstwa rolnego? Czy zwrot podatku jest dochodem w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej? Czy umorzenie długu powinno być traktowane jako dochód w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej? Czy kierownik ośrodka pomocy społecznej może ustalić w drodze umowy z wstępnymi mieszkańca domu pomocy społecznej opłatę na niższym poziomie niż wskazany w ustawie? Czy można odliczyć alimenty od dochodu ojca? Jak prawidłowo obliczyć dochód rodziny? W jakich sytuacjach należy odmówić przyznania zasiłku rodzinnego? Jak prawidłowo ustalić dochód przy ustalaniu prawa do zasiłku rodzinnego? Czy do dochodu rodziny należy doliczyć klientce dochód z zasiłku macierzyńskiego? Jak prawidłowo ustalić skład rodziny? Jak prawidłowo ustalić dochód rodziny uprawniający do świadczeń rodzinnych? Rozdział 4 Inne świadczenia z pomocy społecznej Jak prawidłowo przyznać świadczenie w postaci schronienia? Czy do okresów pobytu, przy ustalaniu prawa do pomocy pieniężnej na usamodzielnienie, należy wliczać okresy, kiedy wychowanek przebywał poza ośrodkiem?

8 Spis treści Czy organ miał prawo odmówić przyznania świadczenia, jeśli świadczeniobiorca spełniał warunki do jego otrzymania? Na jakiej podstawie należy wyliczyć zasiłek okresowy? Czy w świetle przepisów ustawy o pomocy społecznej ośrodek pomocy społecznej może ponosić opłaty za całodzienne wyżywienie dzieci w przedszkolu lub uczniów przebywających w internacie? Czy przebywanie w szpitalu w związku z porodem należy traktować jako zaprzestanie sprawowania osobistej opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem i w związku z tym przeliczyć wysokość świadczenia pielęgnacyjnego za dany miesiąc? Czy uprawniony ma prawo do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji, gdy dziecko przebywa w sanatorium? Kiedy należy zmienić dotychczasową decyzję oraz zmienić dane odbiorcy świadczenia na przekazie pocztowym? Kiedy należy żądać zaświadczenia o dochodzie? Kiedy można przyznać i wypłacić dodatek z tytułu urodzenia dziecka? Rozdział 5 Nienależnie pobrane świadczenia z pomocy społecznej Czy można uchylić decyzję przyznającą świadczenie pieniężne za okres przeszły, z datą uchylenia od momentu wystąpienia przyczyny? W jaki sposób powinno zostać zwrócone nienależnie pobrane świadczenie? Czy można uchylić decyzję przyznającą świadczenie pieniężne za okres przeszły, z datą uchylenia od momentu wystąpienia przyczyny? Rozdział 6 Opłata za pobyt w domu pomocy społecznej Od kiedy zostaje wydana decyzja zmieniająca opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej? Czy po śmierci klientki gmina może ubiegać się o zwrot poniesionych kosztów z tytułu pobytu w domu pomocy społecznej z masy spadkowej? Czy w związku ze zmianą odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej (zwiększona odpłatność) należy zmienić decyzję, jeśli zmianie nie uległy dochody klienta?

9 10 Spis treści 6.4. Jak prawidłowo obliczyć odpłatność córki za pobyt matki w domu pomocy społecznej? Co zrobić w sytuacji braku możliwości przeprowadzenia wywiadu alimentacyjnego na rzecz osoby przebywającej w domu pomocy społecznej? Jak należy traktować dochód z użytków rolnych przy obliczaniu zasiłku stałego? Czy ośrodek pomocy społecznej może skierować osobę do zakładu opiekuńczo leczniczego, jeżeli osoba złożyła podanie o skierowanie do domu pomocy społecznej? Czy można ustalić odpłatność za pobyt w schronisku z zasiłku stałego? Część IV Akty prawne Ustawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów

10 Wykaz skrótów 11 WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121) Konstytucja rp Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) k.p.a. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 267 z późn. zm.) r.s.w.r. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu wspierania osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego (Dz. U. poz z późn. zm.) r.ś.r. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 stycznia 2013 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. poz. 3) r.u.p. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 sierpnia 2012 r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie (Dz. U. poz. 954) u.d.l. ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 217 z późn. zm.) u.e.r. ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.) u.m.w. ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz z późn zm.) u.p.d.o.f. ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) u.p.s. ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.)

11 12 Wykaz skrótów u.s.u.s. u.ś.o.z. u.ś.r. u.u.w.z. nowela z dnia 7 grudnia 2012 r. nowela z dnia 24 kwietnia 2014 r. ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.) ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz z późn. zm.) ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.) ustawa z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. poz. 567) ustawa z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz z późn. zm.) ustawa z dnia 24 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. poz. 559) Inne CBOSA DPS GOPS KRUS MOW NFZ NSA ONSAiWSA OPS OSNcp OSNP ROPS SKO SN SZO TK WSA ZUS Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych dom pomocy społecznej gminny ośrodek pomocy społecznej Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego młodzieżowy ośrodek wychowawczy Narodowy Fundusz Zdrowia Naczelny Sąd Administracyjny Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych ośrodek pomocy społecznej Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych regionalny ośrodek polityki społecznej Samorządowe Kolegium Odwoławcze Sąd Najwyższy specjalny zasiłek opiekuńczy Trybunał Konstytucyjny wojewódzki sąd administracyjny Zakład Ubezpieczeń Społecznych

12 Wykaz skrótów 13 Część I Zmiany w świadczeniach pielęgnacyjnych i zasiłkach dla opiekunów oraz wybrane problemy pomocy społecznej

13

14 Rozdział 1. Zmiana wysokości świadczenia pielęgnacyjnego 15 Rozdział 1 ZMIANA WYSOKOŚCI ŚWIADCZENIA PIELĘGNACYJNEGO OD 1 MAJA 2014 R. W dniu 1 maja 2014 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych. Tym razem przedmiotem zmian są m.in. kwoty świadczenia pielęgnacyjnego, jak również procedury jego waloryzacji. Przed organami administracji publicznej wypłacającymi świadczenie pielęgnacyjne postawiono zadanie dokonania zmian w decyzjach administracyjnych Świadczenie pielęgnacyjne Krąg osób uprawnionych Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 1) matce albo ojcu, 2) opiekunowi faktycznemu dziecka, 3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 135 z późn. zm.), 4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 788 z późn. zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością sa

15 16 Część I. Zmiany w świadczeniach pielęgnacyjnych i zasiłkach modzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki: 1) rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 2) nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 3) nie ma osób takich jak opiekun faktyczny dziecka bądź osób będących rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub osoby te legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała: 1) nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub 2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego Od 1 maja 2004 r. przez szereg lat wysokość świadczenia pielęgnacyjnego nie była zmieniana i pozostawała na poziomie 420 zł (do 31 października 2009 r.). Dopiero z dniem 1 listopada 2009 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2009 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1058) wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, o którym mowa w art. 17 u.ś.r., wynosiła 520 zł miesięcznie (do 30 czerwca 2013 r.). Z dniem 1 lipca 2013 r. weszła w części w życie nowela z dnia 7 grudnia 2012 r., która z tą datą podniosła wysokość świadczenia pielęgnacyjnego do kwoty 620 zł miesięcznie (ta wysokość świadczenia obowiązywała do 30 kwietnia 2014 r.).

16 Rozdział 1. Zmiana wysokości świadczenia pielęgnacyjnego 17 Od 1 maja 2014 r. obowiązuje nowa wysokość świadczenia pielęgnacyjnego zob. pkt Jednocześnie należy zaznaczyć, że świadczenie pielęgnacyjne przysługujące za niepełne miesiące kalendarzowe wypłaca się w wysokości 1/30 świadczenia pielęgnacyjnego za każdy dzień. Należną kwotę świadczenia zaokrągla się do 10 gr w górę Programy rządowe dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego Wskazać należy, iż od dnia 1 listopada 2011 r. sukcesywnie pojawiały się rządowe programy wsparcia dla osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne. Obecnie obowiązującym rozporządzeniem w tym zakresie jest zmienione z dniem 17 marca 2014 r. rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu wspierania osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego, wydane na podstawie art. 24 ust. 2 u.p.s. Zgodnie z zapisami wskazanego rozporządzenia prawo do pomocy przysługuje osobom mającym ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego za miesiące od stycznia do grudnia 2014 r., przyznane na podstawie art. 17 u.ś.r. Pomoc przysługuje w wysokości 200 zł miesięcznie i jest przyznawana niezależnie od dochodu. Pomoc jest wypłacana w terminie wypłaty świadczenia pielęgnacyjnego i realizowana przez organ właściwy w rozumieniu ustawy. Przyznanie oraz odmowa przyznania pomocy następuje w drodze decyzji administracyjnej. W sprawach dotyczących ustalenia prawa do pomocy nie przeprowadza się rodzinnego wywiadu środowiskowego określonego w ustawie o pomocy społecznej, zaś postępowanie w sprawie ustalenia prawa do pomocy wszczyna się z urzędu. Co istotne, od kwoty pomocy nie są odprowadzane ani składki na ubezpieczenie społeczne, ani na ubezpieczenie zdrowotne Zmiany od 1 maja 2014 r. W dniu 1 maja 2014 r. weszła w życie nowela z dnia 24 kwietnia 2014 r. Co do zasady wprowadzono nią natychmiastową (od 1 maja 2014 r.) waloryzację kwoty świadczenia pielęgnacyjnego oraz zmieniono kilka przepisów ustawy.

17