17 OUTSOURCING RACHUNKOWOCI I DORADZTWA PODATKOWEGO W SEKTORZE MP IMPLIKACJE DLA URZDNIKÓW SKARBOWYCH Marek Matejun Katedra Zarzdzania, Politechnika Łódzka 1. Wprowadzenie Outsourcing stanowi interesujc koncepcj dla małych i rednich firm, przede wszystkim z powodu moliwoci uzyskania okrelonych korzyci ekonomicznych i jakociowych, zwizanych np. z obnik kosztów, czy bezinwestycyjnym rozwojem rónych sfer przedsibiorstwa. Specyficznym kierunkiem wykorzystania tej koncepcji w sektorze MP jest outsourcing rachunkowoci i doradztwa podatkowego, który obejmuje współprac małych i rednich podmiotów macierzystych z zewntrznymi, wyspecjalizowanymi usługodawcami (np. biurami rachunkowymi). Z powodu swojej specyfiki rozwizanie takie implikuje okrelone konsekwencje równie dla urzdników skarbowych, którzy s odbiorcami znacznej czci dokumentacji i informacji generowanych w trakcie procesu outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego. Urzdy administracji publicznej (przede wszystkim urzdy skarbowe) oraz ich pracownicy pełni tu rol regulacyjn, nadrzdn i kontroln, wynikajc z przepisów prawa i uprawnie nadanych im przez organy władzy pastwowej. Biorc to pod uwag jako cel opracowania wyznaczono identyfikacj i ocen konsekwencji wynikajcych z wykorzystania outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego w sektorze MP dla urzdników skarbowych. W badaniach przedstawiono ponadto rónorodne aspekty współpracy, na które, w ocenie urzdników skarbowych, powinni zwróci szczególn uwag mali i redni przedsibiorcy powierzajcy prowadzenie swoich spraw rachunkowo-podatkowych na rzecz wyspecjalizowanych biur rachunkowych. W rozdziale przedstawiono wyniki bada prowadzonych metod ankiety w urzdach skarbowych województwa łódzkiego. Jako technik badawcz wykorzystano technik ankiety rozdawanej. Do ostatecznego opracowania zakwalifikowano 194 kwestionariusze ankiety.
Cz IV. Wyzwania dla zarzdzania współczesnymi organizacjami publicznymi 277 2. Podstawy teoretyczne i elementy konstrukcji koncepcji outsourcingu Koncepcja outsourcingu (obsługi zewntrznej) ma rodowód amerykaski [4, s. 13], a jej ujcie teoretyczne sprowadza si do zawenia zakresu obszarów (zada, funkcji, procesów, modułów) realizowanych przez wewntrzne słuby (zasoby) przedsibiorstwa i powierzenia ich do wykonywania partnerowi zewntrznemu (odrbnemu pod wzgldem prawnym podmiotowi gospodarczemu) [8, s. 228], którego nazywa si równie trzecim partnerem, partnerem logistycznym [2, s. 7] lub firm usługow [7, s. 118]. Koncepcj obsługi zewntrznej w ujciu teoretycznym charakteryzuj nastpujce właciwoci, które zachodz łcznie [10, s. 432]: podjcie decyzji o wydzieleniu lub zleceniu okrelonego obszaru działalnoci na rzecz zewntrznego, wyspecjalizowanego podmiotu, koncentracja systemu gospodarowania organizacji macierzystej wokół wybranej kluczowej działalnoci przy jednoczesnym rozwijaniu trwałych, strategicznych relacji partnerskich z firmami usługowymi, pisemna kontraktacja współpracy, umoliwiajca midzy innymi przeniesienie odpowiedzialnoci za wykonywanie usług na firm zewntrzn, zakładany długi okres (wzgldna trwało) współpracy, podział korzyci i ryzyka pomidzy partnerów, dwukierunkowa wymiana informacji dotyczca wzajemnej współpracy, koordynacji działa i zaufania, denie do uzyskania przez firm macierzyst korzyci ekonomicznych (w tym przede wszystkim finansowych) oraz efektów jakociowych, pozwalajcych na rozwój, przede wszystkim poprzez wzmacnianie kluczowej działalnoci przedsibiorstwa (efekt synergii skierowany na rdze organizacji). Teoretycznym uzasadnieniem zastosowania tej metody w praktyce gospodarczej s zarówno załoenia ekonomii skali, jak równie teorie ekonomiczne przedstawicieli szkoły neoinstytucjonalnej, takie jak teoria kosztów transakcyjnych Coase a i Williamsona, czy teoria kontraktualna przedsibiorstwa. Uzasadnieniem dla praktycznego wykorzystania outsourcingu jest ponadto koncepcja łacucha wartoci M. Portera, przewaga decyzji buy podjta w ramach analiz MOB, czy koncepcja kluczowych (wyróniajcych) kompetencji Hamela i Prahalada. Analizujc szerokie i rónorodne spojrzenia na outsourcing prezentowane w literaturze z zakresu zarzdzania mona stwierdzi, i jest to koncepcja organizacji i zarzdzania, polegajca na przeniesieniu odpowiedzialnoci za realizacj okrelonych obszarów działalnoci gospodarczej (zada, funkcji lub procesów) na stron wyspecjalizowanego partnera zewntrznego, przy uwzgldnieniu korzyci ekonomicznych i jakociowych oraz przy jednoczesnej moliwoci rozwijania kluczowych kompetencji przedsibiorstwa i dodawaniu nowej wartoci, co umoliwia wzmocnienie rynkowej przewagi konkurencyjnej i rozwój przedsibiorstwa. Podstawowe nurty teoretyczne oraz kluczowe elementy konstrukcji koncepcji outsourcingu przedstawiono na rysunku 1.
278 Problemy i wyzwania w zarzdzaniu organizacjami publicznymi Rys. 1. Podstawy teoretyczne i najwaniejsze elementy konstrukcji koncepcji outsourcingu ródło: Opracowanie własne. W ródłach literaturowych podkrela si, e outsourcing jest pojciem stosunkowo nowym, chocia zjawisko w ten sposób okrelone towarzyszy nieodłcznie prowadzeniu działalnoci gospodarczej. Outsourcing zaliczany jest przy tym do grona współczesnych (a czasem wrcz nowoczesnych) koncepcji zarzdzania [22, s. 56-62, 16, s. 7]. Pocztkowo outsourcing traktowany był w aspekcie taktycznym, jako modyfikacja koncepcji make or buy, majcej na celu głównie redukcj kosztów funkcjonowania przedsibiorstwa w okrelonych obszarach. Obecnie outsourcing traktowany jest przede wszystkim jako metoda strategicznego kształtowania struktury działalnoci gospodarczej [18, s. 43]. 3. Moliwoci wykorzystania outsourcingu w praktyce gospodarczej Wprawdzie koncepcja outsourcingu wywodzi si z dowiadcze duych przedsibiorstw (organizacji komercyjnych), jednak rozwaania teoretyczne oraz liczne przykłady praktyczne wskazuj, i moe ona by stosowana take przez małe i rednie firmy, organizacje non-profit, jak równie instytucje działajce w ramach administracji publicznej. Moliwoci wykorzystania outsourcingu w sektorze MP wynikaj ze specyficznych cech (ilociowych i jakociowych) oraz uwarunkowa funkcjo-
Cz IV. Wyzwania dla zarzdzania współczesnymi organizacjami publicznymi 279 nowania mniejszych podmiotów gospodarczych. Firmy takie nie s czsto w stanie utrzymywa we własnym zakresie okrelonych działów funkcjonalnych lub procesów zajmujcych si wyspecjalizowanymi działaniami. Ponadto, wzrost i rozwój małych firm odbywa si głównie na drodze specjalizacji, co sprzyja zlecaniu zada firmom zewntrznym, przy jednoczesnej koncentracji na wybranych obszarach, budujcych przewag konkurencyjn podmiotu. Wród specyficznych efektów wykorzystania outsourcingu dla małych i rednich przedsibiorstw mona wymieni [12, s. 148-151]: zmniejszenie zapotrzebowania na rodki finansowe i ograniczenie niepotrzebnych (kosztownych transakcyjnie i pochłaniajcych czas) inwestycji oraz kosztów funkcjonowania, moliwo bezinwestycyjnego rozwoju okrelonych sfer przedsibiorstwa, przeniesienie ryzyka (np. starzenia si technologii) na dostawc outsourcingowego, moliwo tworzenia powiza sieciowych, a wrcz ławic małych, przedsibiorczych organizacji, co pozwala na dzielenie si wiedz i osiganie efektu synergii ze wspólnego działania, przy jednoczesnym ograniczaniu kosztów i zwikszaniu elastycznoci działania, wirtualizacj działalnoci mniejszych podmiotów gospodarczych, wspieranie rozwoju firm sektora MP poprzez ograniczanie zewntrznych oraz wewntrznych barier działalnoci mniejszych podmiotów gospodarczych, tworzenie nisz rynkowych do wykorzystania przez małe i rednie przedsibiorstwa jako dostawców oustourcingowych, głównie dla duych przedsibiorstw. Według obserwacji firmy Arthur Andersen outsourcing wród małych firm jest tradycyjnie bardzo popularnym rozwizaniem [1]. Wynika to z ograniczonego dostpu do wewntrznych zasobów. Niszy jest bowiem koszt wydzielenia peryferyjnych funkcji, ni tworzenie słub zajmujcych si nimi. Dodatkowo rozwizanie takie zapewnia elastyczno w odpowiedzi na zmiany zachodzce na rynku [5, s. 184]. W przypadku firm sektora MP szczególnie popularnym rozwizaniem jest outsourcing rachunkowoci i doradztwa podatkowego, w ramach którego małe lub (rzadziej) rednie przedsibiorstwa korzystaj ze stałej obsługi zewntrznej ze strony uprawnionych, profesjonalnych dostawców okrelanych jako biura rachunkowe lub kancelarie doradztwa podatkowego [11, s. 21-30]. J. Zieliski podkrela, i te obszary oustsourcingu rozwijaj si dynamicznie włanie w małych i rednich przedsibiorstwach, gdzie piony ksigowoci i doradztwa podatkowego nie s a tak rozbudowane w strukturze organizacyjnej przedsibiorstwa [21, s. 30]. Z. Mikołajczyk zwraca uwag, i outsourcing rachunkowoci i doradztwa podatkowego jest bardzo popularny i niemal tradycyjnie ju kojarzony z sektorem małych i rednich przedsibiorstw [13, s. 159]. Wyniki bada Instytutu Gallupa prowadzone na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci wskazuj, e firmy sektora MP do
280 Problemy i wyzwania w zarzdzaniu organizacjami publicznymi powszechnie korzystaj z usług biur rachunkowych. Usługi z zakresu rachunkowoci i doradztwa podatkowego, wiadczone przez firmy zewntrzne s najbardziej popularne w przypadku małych przedsibiorstw zatrudniajcych do 49 pracowników [3, s. 203]. W grupie instytucji administracji publicznej wydzieleniu na zewntrz podlega bd raczej obszary typowo pomocnicze, nie zwizane cile z zasadnicz działalnoci instytucji administracji publicznej. Ograniczony zakres wykorzystania outsourcingu wynika tutaj z istotnych ogranicze prawnych, zwizanych przede wszystkim z koniecznoci realizacji przepisów ustawy o zamówieniach publicznych oraz specyfik zada realizowanych przez instytucje administracyjne, w tym przede wszystkim z ochron informacji niejawnych i danych osobowych [10, s. 439-440]. Z drugiej strony coraz czciej podkrela si konieczno i racjonalno zastosowania tej koncepcji w stosunku do rónorodnych obszarów realizowanych w organach administracji publicznej. Nale do nich przede usługi transportowe, informatyczne w tym dostarczanie oraz serwisowanie sprztu i oprogramowania. Przyczyn wykorzystania outsourcingu staj si bowiem czsto zbyt wysokie koszty wewntrznej realizacji funkcji. W tym przypadku celami zastosowania metody obsługi zewntrznej moe by redukcja kosztów funkcjonowania oraz moliwo przeniesienia odpowiedzialnoci za realizacj okrelonych funkcji na zewntrznego dostawc. Przykłady wskazuj, i załoone przez instytucje administracji publicznej efekty outsourcingu s osigane w praktyce gospodarczej [9, s. 132-133]. 4. Urzdy skarbowe jako specyficzna strona w procesie outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego w sektorze MP Proces outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego w sektorze MP ma swoj wyran specyfik i w istotny sposób odrónia si od innych rodzajów (w ujciu funkcjonalnym) outsourcingu. Naley bowiem zwróci uwag, i funkcja rachunkowoci i doradztwa podatkowego oraz wykorzystanie outsourcingu w tym obszarze charakteryzuje si t właciwoci, e w nawizane stosunki partnerskie pomidzy gospodarczymi stronami outsourcingu wchodzi z pozycji siły kolejny gracz. Graczem tym s instytucje administracji publicznej, w tym przede wszystkim aparat fiskalny (instytucje zwizane z poborem podatków, najczciej urzdy skarbowe), który z mocy przepisów prawa został wyposaony w szczególne uprawnienia w zakresie wykrywania nieprawidłowoci podatkowych w firmach [21, s. 65]. Proces outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego obejmuje wszelkie działania zwizane z fizycznym przepływem wszystkich dokumentów ródłowych i informacji pomidzy usługobiorc (firm macierzyst), a usługodawc (dostawc zewntrznym), zapewniajce, e wszelkie dokumenty wyjciowe, na przykład w postaci deklaracji podatkowych lub ZUS (w zalenoci od potrzeb lub obowizków wynikajcych z przepisów prawa)
Cz IV. Wyzwania dla zarzdzania współczesnymi organizacjami publicznymi 281 zostan dostarczone w odpowiednim czasie do odpowiedniego urzdu lub miejsca [21, s. 27]. Konieczne wydaje si jednak rozszerzenie tej definicji o dodatkowe aspekty tego procesu, takie jak proces komunikacji z klientem i przekazywania danych zarówno charakteryzujcych sytuacj finansow i podatkow przedsibiorstwa, jak równie innych informacji, w zalenoci od zapotrzebowania. Proces ten z punktu widzenia instytucji publicznych koczy si przekazaniem wszelkich niezbdnych dokumentów wyjciowych (deklaracji podatkowych, ZUS, i innych przewidzianych prawem lub potrzebami) w ustawowych terminach do właciwych urzdów i innych uytkowników. Jednoczenie naley przedstawi klientowi wnioski z rozliczenia miesica, informacje o wysokoci podatków i innych opłat, zapyta o potrzebn pomoc, ustali zapotrzebowanie na spotkanie, a take przypomnie o terminach na nastpny miesic [19, s. 192]. Naley zatem w procesie logistyki i współpracy uwzgldnia ze szczególn starannoci obowizki i potrzeby rónorodnych urzdów, z którymi musz kontaktowa si zarówno firma macierzysta, jak równie biuro rachunkowe. Mona tu wymieni midzy innymi urzdy skarbowe, ZUS, celne i inne w zalenoci od specyfiki prowadzonej działalnoci. Oznacza to, e w proces współpracy włczona zostaje równie strona trzecia, która dodatkowo pozostaje w pewnych stosunkach nadrzdnych (przede wszystkim kontrolnych) do pozostałych realizatorów kontraktu. Outsourcing modyfikuje w tym przypadku klasyczne załoenia współpracy przedsibiorca (podatnik) instytucja administracji publicznej (urzd skarbowy) pracownicy tej instytucji (urzdnicy skarbowi). Pomidzy sfer biznesu i administracji wchodzi bowiem dodatkowe ogniwo gospodarcze w postaci dostawcy outsourcingowego, który, pomimo, i traktowany jest jako przedłuenie interesów organizacji gospodarczej, z punktu widzenia prawnego i podatkowego jest odrbnym organizmem. Wywołuje to szereg implikacji dla urzdów skarbowych oraz bezporednio dla urzdników tych instytucji obsługujcych podatników. Fakt bliskiej współpracy urzdników z biurami rachunkowymi i przedsibiorcami moe skutkowa przy tym dla administracji skarbowej pewnymi korzyciami, jak równie problemami organizacyjnymi. Wród korzyci dla urzdów i urzdników skarbowych, wynikajcych z wykorzystania outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego w sektorze MP mona wymieni: mniejsz ilo błdów merytorycznych popełnianych w składanych dokumentach i prowadzonej ewidencji ksigowo-rachunkowej przez biura rachunkowe, wzajemne zrozumienie i wspólny fachowy jzyk z pracownikami biura pozwalajcy na szybsze i łatwiejsze wyjanianie problemów podatkowoprawnych, ułatwiony kontakt z biurem rachunkowym oraz dostp do dokumentacji rachunkowo-ksigowej podatników,
282 Problemy i wyzwania w zarzdzaniu organizacjami publicznymi moliwo zastosowania sankcji z Kodeksu Karnego Skarbowego za wykroczenia i przestpstwa skarbowe take wobec biura rachunkowego. Bliska współpraca biur rachunkowych z urzdami pozwala równie na dobr weryfikacj przez urzdników poziomu merytorycznego obsługi zewntrznej w zakresie rachunkowoci i doradztwa podatkowego, a take wycignicie pewnych wniosków na temat uytecznoci tego rozwizania dla małych i rednich przedsibiorstw. Z drugiej strony mog pojawi si rónorodne bariery organizacyjne dla urzdów i urzdników skarbowych wynikajce ze współpracy przedsibiorców z biurami rachunkowymi. Wród takich mankamentów mona wymieni na przykład: utrudnione kontakty z przedsibiorcami, włacicielami bd wspólnikami firmy, którzy powierzajc prowadzenie spraw ksigowo-rachunkowych na rzecz zewntrznego podmiotu mog unika bezporedniego kontaktu z urzdami, trudnoci z ustaleniem faktycznej odpowiedzialnoci za popełnione błdy, co moe by zwizane z koniecznoci analizy szerokiego spektrum czynników, łcznie z umow kontraktujc współprac midzy stronami, w efekcie mog wystpi problemy z egzekwowaniem odpowiedzialnoci biur rachunkowych ze popełnione błdy, mankamentem moe by równie niewystarczajca wiedza pracowników biura rachunkowego na temat specyfiki działalnoci klienta. Istotne konsekwencje dla relacji zachodzcych pomidzy gospodarczymi stronami outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego a instytucjami skarbowymi maj zagadnienia odpowiedzialnoci biur rachunkowych i kancelarii podatkowych za czynnoci wykonywane w ramach umowy. Odpowiedzialno ta moe by bowiem rozpatrywana zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak równie kodeksu karnego skarbowego, prawa bilansowego i innych przepisów prawa. Decydujc si na outsourcing naley bowiem pamita, i podmioty korzystajce z usług doradców podatkowych bd ksigowych nie zapewniaj sobie przez to nietykalnoci ze strony organów skarbowych. Wrcz przeciwnie, w przypadku stwierdzenia przez organy podatkowe na przykład zanienia kwoty podatku, wszystkimi konsekwencjami obciony jest bezporednio podatnik, gdy to na nim spoczywaj obowizki publicznoprawne. Moe on jednak domaga si od usługodawcy wyrównania strat na drodze postpowania cywilnego [6, s. 137]. Przesłank odpowiedzialnoci cywilnej podmiotów wiadczcych usługi outsourcingu jest umowa cywilnoprawna, w zwizku z wykonywaniem której moe zaistnie szkoda [20, s. 14]. Podatnik moe dochodzi odpowiedzialnoci wobec biura rachunkowego lub kancelarii podatkowej (doradców podatkowych, ksigowych, a take osób, z których pomoc czynnoci te były wykonywane) z tytułu niewykonania lub nienaleytego wykonania umowy na podstawie przepisów kodeksu cywilnego [14, s. 280]. Aby uchroni si przed finansowymi skutkami ewentualnych szkód, wynikajcych z koniecznoci zaspokojenia roszcze cywilnych z tytułu
Cz IV. Wyzwania dla zarzdzania współczesnymi organizacjami publicznymi 283 niewykonania lub nienaleytego wykonania umowy, doradcy podatkowi oraz podmioty wiadczce usługi na podstawie certyfikatów ksigowych na mocy przepisów prawa zobowizani s do obowizkowego ubezpieczenia od odpowiedzialnoci cywilnej z tytułu wykonywanej działalnoci. Fakt zawarcia tego rodzaju umowy z zakładem ubezpiecze daje klientowi gwarancj wyegzekwowania nalenego mu odszkodowania [15, s. 2]. Jeeli biuro rachunkowe bez winy podatnika dopuci si przestpstwa lub wykroczenia skarbowego, w stosunku do właciciela biura urzd skarbowy moe zastosowa sankcje wynikajce z kodeksu karnego skarbowego [14, s. 281]. W tym przypadku mona okreli trzy konieczne przesłanki poszerzenia odpowiedzialnoci na gruncie KKS. Po pierwsze, podmiot musi zajmowa si sprawami gospodarczymi, co obejmuje wszelkiego rodzaju czynnoci prawne i faktyczne, które s podejmowane w zwizku z działalnoci danego przedsibiorstwa. Czynnoci doradztwa podatkowego oraz usługowego prowadzenia ksig rachunkowych bezsprzecznie posiadaj taki charakter. Drug przesłank jest fakt, i czynnoci kwalifikujce si jako prowadzenie spraw gospodarczych musz dotyczy innego podmiotu, niezalenie od jego formy prawnej. Po trzecie, zajmowanie si sprawami gospodarczymi musi nastpowa w oparciu o jedn ze wskazanych w KKS podstaw, co w przypadku usług doradztwa podatkowego oraz prowadzenia ksig rachunkowych oznacza najczciej umow. Postanowienia umowy maj tu bardzo istotne znaczenie, pozwalaj bowiem na okrelenie zakresu spraw, którymi zajmuje si dana osoba. W praktyce przy rozpatrywaniu odpowiedzialnoci na gruncie KKS organy postpowania karnego skarbowego w pierwszej kolejnoci badaj zakres obowizków wynikajcych z umowy i fakt czy doszło do ich naruszenia przez usługodawc i przez to do zawinionego popełnienia czynu zabronionego. Pozytywna odpowied na to pytanie oznacza przypisanie sprawstwa usługodawcy [17, s. 25]. Outsourcing rachunkowoci i doradztwa podatkowego rodzi wic dla pracowników urzdów skarbowych wiele konsekwencji, zarówno o pozytywnym, jak i negatywnym charakterze. Szczególnym obszarem tej specyficznej współpracy gospodarczej s złoone zagadnienia rozdziału odpowiedzialnoci pomidzy firm macierzyst oraz zewntrznego, wyspecjalizowanego dostawc. Urzdnicy skarbowi funkcjonuj jednak w rzeczywistoci gospodarczej, której cech charakterystyczn jest powszechne wykorzystywanie outsourcingu przez małe firmy. Dlatego te z opisanymi powyej licznymi implikacjami stykaj si w codziennej pracy zawodowej. 5. Metodyka prowadzonych bada empirycznych i charakterystyka respondentów Realizacji celu pracy powicono badania empiryczne prowadzone wród pracowników Urzdów Skarbowych działajcych w regionie łódzkim, którzy s odbiorcami znacznej czci informacji i dokumentacji generowanej w procesie realizacji funkcji rachunkowoci przez małe i rednie przedsibiorstwa.
284 Problemy i wyzwania w zarzdzaniu organizacjami publicznymi Jako metod badawcz wykorzystano metod bada ankietowych. Technik badawcz była technika ankiety rozdawanej, w ramach której wykorzystano obszerny kwestionariusz ankiety. Do badania wytypowano 10 urzdów skarbowych działajcych na terenie regionu łódzkiego. Zgod na przeprowadzenie bada wyrazili naczelnicy 9 urzdów skarbowych. Łcznie wyznaczono do badania 213 urzdników, a otrzymano zwrot 196 kwestionariuszy ankiet. Zwrot ankiet wyniósł zatem 92%. Lista urzdów skarbowych objtych badaniem wraz z liczb przekazanych i odebranych kwestionariuszy ankiet została przedstawiona w tabeli 1. Lp. Tabela 1. Wykaz urzdów skarbowych biorcych udział w badaniach wraz z liczb przekazanych i odebranych kwestionariuszy ankiety Urzd skarbowy, adres przekazanych Liczba ankiet odebranych 1. Pierwszy Urzd Skarbowy Łód-Bałuty ul. Zachodnia 47, Łód 22 21 2. Drugi Urzd Skarbowy Łód-Bałuty ul. w. Teresy 105, Łód Naczelnik urzdu nie wyraził zgody na przeprowadzenie badania. 3. Pierwszy Urzd Skarbowy Łód-Górna ul. Wróblewskiego 10, Łód 25 25 4. Drugi Urzd Skarbowy Łód-Górna ul. Wróblewskiego 10a, Łód 20 19 5. Urzd Skarbowy Łód-Polesie ul. 6 Sierpnia 84/86, Łód 30 23 6. Urzd Skarbowy Łód-ródmiecie ul. Dowborczyków 9/11, Łód 30 30 7. Urzd Skarbowy Łód-Widzew ul. Papiernicza 7, Łód 30 23 8. Urzd Skarbowy w Brzezinach ul. Sienkiewicza 16, Brzeziny 10 9 9. Urzd Skarbowy w Zgierzu ul. Popiełuszki 8, Zgierz 21 21 10. Urzd Skarbowy w Pabianicach ul. Zamkowa 26, Pabianice 25 25 Razem: 213 196 ródło: Opracowanie własne na podstawie bada. Do ostatecznego opracowania zakwalifikowano 194 kwestionariusze ankiety. Dwa kwestionariusze zostały odrzucone z powodu znacznych braków w udzielanych odpowiedziach. Celem bada było uzyskanie opinii urzdników skarbowych na temat korzyci i zagroe wynikajcych dla nich ze współpracy małych i rednich przedsibiorców z biurami rachunkowymi w ramach outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego. Urzdnicy udzielali równie wskazówek, na co powinni zwróci uwag przedsibiorcy nawizujcy współprac
Cz IV. Wyzwania dla zarzdzania współczesnymi organizacjami publicznymi 285 z zewntrznymi dostawcami realizujcymi obsług zewntrzn w opisywanym zakresie. Jako metod doboru pracowników zastosowano metod łatwego dostpu, w której zgoda na przeprowadzenie badania w urzdzie uzaleniona była od decyzji Naczelnika Urzdu Skarbowego. Do wypełnienia ankiety zostali wyznaczeni pracownicy wskazani przez Naczelnika Urzdu z nastpujcych działów: działu podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzcych działalno gospodarcz, działu podatku dochodowego od osób prawnych, działu podatku od towarów i usług, działu kontroli podatkowej oraz innych działów, których pracownicy w swojej pracy stykaj si z problematyk współpracy małych i rednich przedsibiorców z biurami rachunkowymi. Szczegółow charakterystyk respondentów z urzdów skarbowych przedstawiono w tabeli 2. Tabela 2. Charakterystyka pracowników urzdów skarbowych biorcych udział w badaniu Płe: N Procent Wykształcenie: N Procent kobieta 149 77% wysze 137 71% mczyzna 44 23% rednie 56 29% Wiek: N Procent Sta pracy w US: N Procent do 30 lat 37 19% mniej ni 2 lata 18 9% 31-40 lat 75 39% od 2 do 5 lat 32 17% 41-50 lat 49 25% pow. 5 do 10 lat 36 19% powyej 50 lat 33 17% pow. 10 do 15 lat 72 37% powyej 15 lat 34 18% Dział US: N Procent dział PIT 57 30% dział CIT 19 10% dział VAT 46 25% dział kontroli podatkowej 51 27% dział rachunkowoci 7 4% dział KKS 6 3% stanowisko ds. handlu wewntrzwspólnotowego 1 1% ródło: Opracowanie własne na podstawie wyników bada. Ponad 3/4 urzdników skarbowych biorcych udział w badaniach stanowiły kobiety. Ankietowani pracownicy urzdów skarbowych w zdecydowanej wikszoci legitymuj si wykształceniem wyszym (71% respondentów). Ponad połowa ankietowanych urzdników pracuje ju w urzdzie skarbowym od 6 do 15 lat, najczciej w dziale podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzcych działalno gospodarcz, dziale kontroli podatkowej lub w dziale podatku od towarów i usług.
286 Problemy i wyzwania w zarzdzaniu organizacjami publicznymi Charakterystyka badanej grupy urzdników skarbowych wskazuje na du feminizacj (kobiety stanowi tu 77% respondentów) oraz wysokie wykształcenie pracowników urzdów skarbowych i do długi sta pracy w skarbowoci (74% badanych pracuje co najmniej 5 lat). Z punktu widzenia jakoci wyników bada istotny jest fakt, e wikszo urzdników w swojej pracy ma bezporedni kontakt zarówno z włacicielami małych i rednich firm, biurami rachunkowymi, jak równie osobami realizujcymi funkcj rachunkowoci i doradztwa podatkowego wewntrz przedsibiorstw, co pozwala na ocen poziomu merytorycznego poszczególnych grup osób, jak równie analiz konsekwencji zawodowych wynikajcych z outsourcingu dla urzdników skarbowych. 6. Opinie urzdników skarbowych na temat outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego w sektorze MP W badaniach przedstawiono ocen rozwiza stosowanych w zakresie outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego przez urzdników skarbowych. Jest to grupa zawodowa, która jest odbiorc znacznej czci dokumentacji i informacji generowanych w trakcie procesu obsługi zewntrznej. Urzdnicy staj si zatem jedn ze stron zaangaowanych w cały proces outsourcingu, a z racji swoich kompetencji i uprawnie mog z bliska przyglda si pewnym aspektom współpracy pomidzy biurami rachunkowymi i przedsibiorcami. Pełnic rol kontroln maj równie moliwo oceny poziomu merytorycznego rónych grup zawodowych realizujcych funkcj rachunkowoci i doradztwa podatkowego w sektorze MP. W ankiecie pracownicy urzdów skarbowych zostali poproszeni o ocen ogólnego poziomu przygotowania poszczególnych grup podmiotów do prowadzenia spraw rachunkowo-podatkowych małych i rednich przedsibiorców. Ocenie w skali od 1 (bardzo niska ocena) do 4 (ocena bardzo wysoka) podlegały takie warianty jak samodzielne prowadzenie ksigowoci przez przedsibiorc, prowadzenie ksigowoci przez osob zatrudnion na umow o prac, na czarno, na szaro oraz przez biura rachunkowe posiadajce odpowiednie uprawnienia. Urzdnicy najwyej ocenili przygotowanie merytoryczne biur rachunkowych posiadajcych uprawnienia doradcy podatkowego (rednie wskazanie o sile 3,26). W tym przypadku 33% urzdników oceniło poziom ich przygotowania jako bardzo wysoki. Wysoko oceniono take przygotowanie biur posiadajcych certyfikat ksigowy (rednie wskazanie 3,10). Stosunkowo dobrze został równie oceniony poziom przygotowania osób zatrudnionych na umow o prac lub umowy cywilno-prawne. W przypadku tych trzech grup podmiotów dominowały wskazania na wysoki poziom ich umiejtnoci. Najniej oceniano natomiast prowadzenie ksigowoci na szaro a wic w ramach prowadzonej działalnoci gospodarczej jednak bez wymaganych uprawnie oraz na czarno, czyli przez osob, które nie prowadzi działalnoci
Cz IV. Wyzwania dla zarzdzania współczesnymi organizacjami publicznymi 287 gospodarczej, jak równie nie posiada zezwole. W tym drugim przypadku współpraca opiera si najczciej na wizi nieformalnej, a podmioty nie zawieraj pisemnej umowy regulujcej poszczególne aspekty współpracy. Warto zwróci uwag, i znacznie mniej urzdników podjło si oceny ogólnego poziomu przygotowania podmiotów wiadczcych usługi w szarej i czarnej strefie. W tym przypadku liczba wanych odpowiedzi była zdecydowanie nisza ni liczba wskaza na pozostałe sposoby prowadzenia spraw rachunkowopodatkowych małych i rednich podmiotów gospodarczych. Szczegółowe wyniki oceny przygotowania poszczególnych grup podmiotów do prowadzenia ksigowoci w sektorze MP przedstawiono w tabeli 3. Tabela 3. Ocena poziomu przygotowania poszczególnych grup podmiotów do prowadzenia spraw rachunkowo-podatkowych MP dokonana przez urzdników skarbowych Sposób prowadzenia ksigowoci N Liczno rednia Moda mody Przez biuro rachunkowe posiadajce uprawnienia doradcy podatkowego 175 3,26 3 94 Przez biuro rachunkowe posiadajce certyfikat ksigowy 173 3,10 3 117 Prowadzenie ksigowoci przez osob zatrudnion na umow o prac lub umow 152 2,65 3 93 cywilno-prawn Prowadzenie ksigowoci przez rodzin przedsibiorcy (on, mam) 175 1,96 2 139 Samodzielne prowadzenie ksigowoci przez przedsibiorc 174 1,95 2 134 Prowadzenie ksigowoci na szaro 119 1,93 2 80 Prowadzenie ksigowoci na czarno 125 1,67 2 65 ródło: Opracowanie własne na podstawie wyników bada. Do nisko oceniono równie prowadzenie ksigowoci przez samego przedsibiorc oraz osoby z rodziny. Uzyskane wyniki wskazuj, i urzdnicy traktuj prowadzenie spraw rachunkowo-podatkowych przez biura rachunkowe jako najlepsze rozwizanie dla małych i rednich przedsibiorstw z punktu widzenia przygotowania merytorycznego tych podmiotów do realizacji zada. Pomimo najwyszej oceny przygotowania biur rachunkowym do prowadzenia spraw rachunkowo-podatkowych w sektorze MP urzdnicy na podstawie swoich dowiadcze zwracaj w zdecydowanej wikszoci uwag, i wiedza, poziom merytoryczny i profesjonalne przygotowanie tych podmiotów do prowadzenia ksigowoci jest bardzo zrónicowane (na taki wariant wskazuje 78% respondentów). Oznacza to, i pomimo ogólnej, dobrej oceny outsourcingu rachunkowoci i doradztwa podatkowego w sektorze MP przez urzdników skarbowych, zwracaj oni szczególn uwag na bardzo due zrónicowanie poziomu usług realizowanych przez podmioty zewntrzne.
288 Problemy i wyzwania w zarzdzaniu organizacjami publicznymi 16% urzdników stwierdza przy tym, e biura rachunkowe s generalnie dobrze przygotowane do pełnienia swoich funkcji w zakresie rachunkowoci i doradztwa podatkowego. Z drugiej strony tylko 6% respondentów z urzdów skarbowych niewystarczajco ocenia poziom przygotowania zewntrznych dostawców outsourcingowych do prowadzenia spraw rachunkowo-podatkowych małych i rednich przedsibiorstw. W ankiecie urzdnicy skarbowi zostali poproszeni równie o wyraenie opinii na temat wystpowania pewnych ogólnych korzyci wynikajcych ze współpracy przedsibiorców z biurami rachunkowymi. Wyniki udzielonych odpowiedzi w odniesieniu do poszczególnych wariantów zostały zaprezentowane na rysunku 2. Firmy korzystajce z usług biur rachunkowych mog liczy na wiksz przychylno urzdników skarbowych. 2% 92% 6% Firmy korzystajce z usług biur rachunkowych płac nisze podatki. 3% 59% 38% Firmy korzystajce z usług biur rachunkowych popełniaj mniej błdów i rzadziej płac kary do urzdu. 63% 9% 28% Mniejsze firmy czciej zlecaj pełn obsług ksigowo-podatkow na rzecz biura rachunkowego ni wiksze podmioty. 39% 28% 33% Przedsibiorcy korzystajcy z biur rachunkowych nie musz obawia si o swoje sprawy podatkowo-ksigowe. 7% 49% 44% Firmy korzystajce z usług biur rachunkowych rozwijaj si szybciej ni firmy samodzielnie prowadzce ksigowo. 5% 39% 56% Firmy korzystajce z usług biur rachunkowych wygrywaj wicej spornych spraw z urzdami skarbowymi. 29% 14% 57% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Prawda Fałsz Trudno powiedzie Rys. 2. Ocena wystpowania ogólnych korzyci wynikajcych ze współpracy przedsibiorców z biurami rachunkowymi dokonana przez urzdników skarbowych ródło: Opracowanie własne na podstawie wyników bada. Respondenci z urzdów skarbowych zwracaj uwag, i przedsibiorcy korzystajcy z usług biur rachunkowych nie mog liczy na wiksz przychylno urzdników w odniesieniu do ich spraw podatkowo-ksigowych. Urzdnicy nie zauwayli równie, aby firmy wydzielajce funkcj rachunkowoci i doradztwa podatkowego płaciły nisze podatki. Z drugiej strony