PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH ELEWACJI BUDYNKU SIEDZIBY MUZEUM WOLI PRZY UL. SREBRNEJ W WARSZAWIE ZLECENIODAWCA : MUZEUM WARSZAWY Rynek St. Miasta 28 00-272 Warszawa AUTOR : E.D PROJEKT arch. Ewa Domanus ul. Dzika 15 m 22 00-172 Warszawa
Przedmiot opracowania Opracowanie programu prac konserwatorskich remontu elewacji obiektu budynku przy ul. Srebrnej 12 w Warszawie Podstawa formalno-prawna: Umowa z dnia 12.XII.2014 r. Materiały wstępne: Wizja lokalna w terenie i serwis fotograficzny dla potrzeb opracowania Inwentaryzacja budowlana budynku przekazana przez Zamawiającego Konsultacje z Biurem Projektowym Żera 2 Architekci SP. J Inne materiały archiwalne podano w przypisach Ekspertyza Konstrukcyjna dotycząca stanu technicznego budynku Muzeum Woli m. st. Warszawy przy ul. Srebrnej 12 wykonana przez dr. inż. Stanisława Karczmarczyka i mgr inż. Wiesława Berezę
Historia obiektu lata 80. XIX w. (?) źródło: Cyfrowe Archiwum Woli grudzień 2007 źródło: zdjęcie - Ryszard Mączewski Pałacyk powstał dla rzeźbiarza-kamieniarza Aleksandra Sikorskiego ok. 1880 r Po wybudowaniu willi Sikorski przeniósł na tyły posesji swój warsztat, który znajdował się przy ul. Wolskiej 14/16.W zakładach kamieniarskich Sikorskiego wykonywano m.in. elementy zdobnicze do Koścoła w Wilanowie, domu Kronenberga, Hotelu Europejskiego, domu Towarzystwa Kredytowego oraz liczne pomniki na cmentarze warszawskie. To tu przeprowadzono renowację kolumny Zygmunta po zniszczeniach w czasie manifestacji w 1861 r. Po śmierci Sikorskiego,od spadkobierców,teren i zabudowania odkupiła inna znana firma kamieniarska Po 1881 Wiktor Heurteux i Józef Norblin (od 1884 r. Wiktor Heurteux i Jan Lilpop ) - W owym okresie posesja połączona z działką przy Wroniej 8. W 1883 r posesję, obciążoną hipotecznie, bez warsztatów kupił inżynier cywilny Maurycy Borman, współwłaściciel mieszczącej się przy Srebrnej 16 Fabryki Mechanicznej Borman i Szwede Po śmierci Maurycego w 1913 r do 1929 właścicielką była jego żona Cecylia z domu Lilpop. Od 1929 do 1937 pałacyk często zmieniał właścicieli i swoją funkcję. Między innymi był siedzibą Biura Sprzedaży Produktów Chemicznych i Polskiego Oddziału Syndykatu Octanu Wapnia. W 1937r. w drodze licytacji posesja przeszła na rzecz Skarbu Państwa.W latach 1937-44 znajdował się tu III Miejski Ośrodek Zdrowia. W czasie okupacji w suterenie urządzono łaźnię i odwszalnię. W Powstaniu Warszawskim pałacyk był placówką trzeciej kompanii I Batalionu Zgrupowania Armii Krajowej Chrobry II i stanowił jedną z kluczowych pozycji obronnych na Woli. Uległ zniszczeniu 21 sierpnia 1944 r gdy bomba wpadła przez świetlik. Na placu przed pałacem znajdował się cmentarzyk powstańczy. Pałacyk pozostał w rękach powstańców do zakończenia działań i wymarszu oddziałów z Warszawy.
W latach 1945-1973 stanowił siedzibę RSW Prasa Książka-Ruch - mieściły się tu magazyny czasopism i Biuro Wydawnicze Ruch W lipcu 1965 r został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 736 przez Konserwatora m.st. Warszawy. W 1974 r po remoncie kapitalnym i adaptacji pomieszczeń według projektu inż. arch. Zygmunta Łuszczyńskiego i Jerzego Zawistowskiego, pałacyk przy Srebrnej został przeznaczony na siedzibę muzeum Woli i Wolskiego Towarzystwa Przyjaciół Warszawy. Dziś mieści się tu Muzeum Woli filia Muzeum Warszawy.. Foto z: (ADM) Jerzy Kasprzycki, Korzenie Miasta, t. II, listopad 1938 r.
Opis budynku Budynek składa się z dwóch części wzniesionych na planie litery L frontowej, paradnej i tylnej dobudówki nieco mniej reprezentacyjnej. Wysokość dwie i pół kondygnacji. Dach części frontowej kopertowy, uzupełniony w centralnym punkcie bryły frontowej w ozdobną latarnię. W części tylnej wielospadowy. Elewacja frontowa (południowa) Symetryczna, pięcioosiowa, dwu i pół kondygnacyjna. Okna po cztery z każdej strony prostokątne ze znacznie okrojonym detalem. Okna kondygnacji sutereny ukryte za studniami. Gzymsy pośredni i wieńczący uproszczone w porównaniu z pierwotnymi. Wejście podkreślone niewielkim ryzalitem, poprzedzonym czterokolumnowym portykiem na którym wspiera się balkon. Nad ryzalitem tympanon. Narożniki bryły głównej jak i ryzalitu podkreślone skromnym boniowaniem, zróżnicowanym na kondygnacjach.
Elewacja boczna (zachodnia) Budynek główny - niesymetryczna, dwuosiowa, dwu i pół kondygnacyjna. Elewacja został przebudowana w tynku rysują się ślady po dwóch zamurowanych otworach na każdej kondygnacji. Okna prostokątne bez detalu. Dwa okna kondygnacji sutereny ukryte za betonowymi studniami. Budynek tylny elewacja niesymetryczna 7- osiowa dwukondygnacyjna. Nie ma przekazu, czy okna miały dekoracje (zapleczowy charakter tej części obiektu wskazywać może, że dekoracje były tu mocno uproszczone lub ich nie było). Okna prostokątne bez detalu. Na parterze w oknach kraty. Gzymsy pośredni i wieńczący mocno uproszczone w porównaniu z pierwotnymi. Narożniki obu części podkreślone skromnym boniowaniem.
Elewacja tylna (północna) front budynek tylny Bez żadnych otworów w części tylnej i 2 -osiowa w części frontowej. Gzymsy pośredni i wieńczący mocno uproszczone w porównaniu z pierwotnymi. Narożniki podkreślone skromnym boniowaniem.
Elewacja boczna (wschodnia) Budynek główny- elewacja niesymetryczna 3-osiowa, dwu i półkondygnacyjna. Okna prostokątne i bez detalu w budynku głównym i tylnym. W oknach na parterze obu budynków kraty. Elewacja budynku tylnego 7-osiowa. Wejście do sutereny w zagłębieniu zasłonięte betonowym obmurowaniem. W ostatniej osi na parterze otwór drzwiowy. Gzymsy uproszczone. Na narożnikach skromne boniowanie.
Stan zachowania elewacji Zagadnienia estetyczne Porównanie dokumentacji fotograficznej z lat przedwojennych i stanu dzisiejszego dowodzi co następuje: w budynku frontowym usunięto dekoracje architektoniczne obramień okien: gzymsy podokienne i nadokienne, poza gzymsem nad drzwiami balkonowymi na piętrze, uproszczono dekoracyjny pas podokienny, ponadto: znacznie obniżono cokół kamienny okalający budynek zmieniono profile gzymsów pośredniego i wieńczącego, w partii przyziemia wykonano kamienny cokolik, betonowe studzienkiobudowy okien sutereny, opaskę z kostki betonowej. Elementy te wyraźnie odbiegają stylistyką od pozostałych części budynku, jednakże nie spełniają swoich zadań. Nie zapewniły gwarancji trwałości wykonanych części budynku a można powiedzieć, że przyczyniły się do niszczenia dolnych partii budynku, wprowadzono kraty w otworach okiennych podczas rekonstrukcji kamiennej balustrady balkonu na piętrze brakujące tralki kamienne uzupełniono betonowymi o nieco odmiennych profilach, uproszczonych bazach i głowicach wykonano betowe słupki balkonu na balkonie położono gres Koniec XIX wieku 1938 r Współcześnie
Zagadnienia techniczne Stan wypraw tynkarskich na elewacjach jest zróżnicowany. Najlepiej zachowany jest na elewacji południowej frontowej. Nie ma tu znacznych ubytków i widocznych uszkodzeń, jednak w bardzo wielu miejscach tynk jest odspojony od podłoża, przebarwiony i zawilgocony. Na gzymsach występują liczne rysy i spękania. Obróbki blacharskie gzymsów skorodowane, nieszczelne ze śladami uszkodzeń mechanicznych. Elewacja zachodnia jest zawilgocona w całym pasie przyziemia, ponadto do wysokości ok. 1.5 pokryta grafitti. Na dużych fragmentach zarówno w poziomie piętra całkowity brak tynków zastąpiono narzutem cementowym. Naprawa uszkodzeń narzutem cementowym przyczyniła się do postępującej degradacji wypraw. Ponadto występują tu : liczne ubytki wyprawy tynkowej (lokalnie do gołej cegły), odspojenia tynku od podłoża tworzące pustki powietrzne i wybrzuszenia ubytki strukturalne w gzymsach (lokalnie do gołej cegły), spękania pionowe gzymsów, odspojenia cokoliku kamiennego od podłoża powodujące wnikanie wody, zawilgocenie dolnych części murów do sprawdzenia!!! liczne odspojenia kamieni w studzienkach, awarie systemu odprowadzania wody opadowej w studzienkach (brak czyszczenia), zacieki i przebarwienia w różnych partiach (przyczyny wadliwe odprowadzenie wody, nieszczelne izolacje gzymsów) Na elewacji północnej budynku frontowego występują liczne ubytki tynku głównie na poziomie piętra.w pasie boniowania na dużych fragmentach całkowity brak tynku- odsłonięty jest materiał ceramiczny. Elewacja północna tylna,zawilgocona w poziomie przyziemia i zmurszała, pokryta grafitti do wysokości ok. 2 m, /mocno złuszczające się farby/ Elewacja wschodnia w poziomie parteru zawilgocona i cała pokryta wielokolorowym grafitti. Występują tu liczne rysy pionowe, pęknięcia gzymsu, zacieki i przebarwienia. We wszystkich elewacjach, zły stan obróbek blacharskich zarówno obróbek gzymsów,mocno skorodowanych jak i nieszczelnych rynien/ patrz Ekspertyza techniczna/ przyczynił się do zawilgocenia murów. Kamienny cokolik wokół budynku jest zbyt niski,nie spełniający swojego zadania. Na znacznej długości odspojony ze śladami uszkodzeń mechanicznych.
Spękania gzymsu, nadokiennych elewacja frontowa Zniekształcenia kroksztyn na tympanonie, zły stan obróbek blacharskich gzymsu Elewacja frontowa uszkodzenie portyku wejściowego Tralki balkonu na pierwszym piętrze, widoczne uzupełnienia betonowe o odmiennym kształcie
Szpryc cementowy na ubytkach tynków, elewacja północna Ubytki tynku na elewacji zachodniej Uszkodzenia gzymsu elewacja zachodnia Złuszczenia tynku i farby w pasie przyziemia elewacja północna
Uszkodzenia części cokołowej budynku Zniszczenia i zawilgocenia w strefie zejścia do sutereny Spękany i odspojony tynk elewacja zachodnia Zawilgocenia i uszkodzenia tynku w strefie przyziemia
Stolarka okienna Okna skrzynkowe w różnym stanie zachowania na ogół bardzo złym. Okna są wypaczone,nieszczelne, skrzydła nie przylegające do ram. Dotyczy to również okien /8 szt. /wymienionych na nowe w ostatnich latach. Profile nowych okien zbyt cienkie - ramy i skrzydła są mocno odkształcone. Stolarkę okienną należy wymienić w całości. Nową wykonać zgodnie z projektem wykonanym w oparciu o dokumentację fotograficzną. Zaprojektować okna drewniane skrzynkowe o odpowiednim współczynniku przenikania ciepła.