Szczecin, dnia 1 grudnia 2008 r. NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA W SZCZECINE 71-420 Szczecin, ul. Jacka OdrowąŜa 1 tel. 091 4231776 fax 091 4224581 LSZ-41091-1-08 P/08/076 Tekst jednolity Pani Beata Płaza Dyrektor Centrum Kształcenia Ustawicznego w Koszalinie WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Szczecinie skontrolowała Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Stanisława Staszica w Koszalinie (Centrum), w zakresie organizacji kształcenia zawodowego osób dorosłych w formach szkolnych i pozaszkolnych w latach 2005/2006-2008/2009 (do 31.10.2008 r.), w aspekcie potrzeb rynku pracy. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, podpisanym w dniu 6 listopada 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, stosownie do art. 60 ust. 1 ustawy o NIK, przekazuje Pani Dyrektor niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia skontrolowaną działalność Centrum. 1. W latach szkolnych 2007/2008 2008/2009 w Centrum kształceniem obejmowano odpowiednio 997 i 854 dorosłych słuchaczy, z których od 49,9 do 63,3 % uczęszczało do szkół umoŝliwiających zdobycie kwalifikacji zawodowych. Od 1.09.2005 r. do 1.09.2008 r. zwiększono ofertę kształcenia dla dorosłych o 8 zawodów. Zmiany w tym zakresie dokonano z zachowaniem trybu określonego w art. 39 ust. 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty 2, zwanej dalej,,ustawą o systemie oświaty. W okresie tym zawieszono kształcenie w 2 zawodach (technik teleinformatyk i technik rolnik), co wiązało się z brakiem chętnych do zdobycia takich kwalifikacji. 1 Dz.U. z 2007 r., Nr 231, poz. 1701 2 Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.
- 2 - W latach objętych kontrolą struktura kształcenia zawodowego Centrum nie była w pełni dostosowana do potrzeb regionalnego i lokalnego rynku pracy, określanych na podstawie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyŝkowych, prowadzonego przez publiczne słuŝby zatrudnienia powiatu. Stwierdzono, Ŝe spośród 14 zawodów w których w badanym okresie prowadzono kształcenie 4 z nich (sprzedawca, technik handlowiec, mechanik pojazdów samochodowych i ślusarz) w latach 2007 2008 r. znajdowało się w grupie zawodów nadwyŝkowych. W Centrum w latach 2007/2008 i 2008/2009 nie był egzekwowany obowiązek przedkładania przez osoby ubiegające się o przyjęcie do pierwszych klas szkół dla dorosłych zaświadczeń lekarskich o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kształcenia w określonym zawodzie. Wymóg taki wynika z 7 ust. 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych 3. Badania 320 dokumentacji rekrutacyjnej słuchaczy przyjętych w ww. latach do szkół zawodowych dla dorosłych wykazały, Ŝe 102 z nich (31,9 %) do dnia 3.10.2008 r. nie przedłoŝyło takiego zaświadczenia lekarskiego. W badanym okresie kształcenie osób dorosłych w Centrum prowadzono z wykorzystaniem programów nauczania, dobranych zgodnie z 24 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 5 lutego 2004 r. w sprawie dopuszczenia do uŝytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia 4. Osoby objęte kształceniem w technikach legitymowały się wymaganym kierunkiem wykształcenia (zawodem) na niŝszym etapie edukacji. Kontrola wykazała nieprawidłowości dotyczące organizacji i prowadzenia w latach szkolnych 2007/2008 i 2008/2009 w Centrum kształcenia osób dorosłych. W szczególności stwierdzono, Ŝe: - w toku prowadzenia kształcenia zawodowego w Technikum Uzupełniającym dla Dorosłych w zawodzie technik handlowiec (oddział nr 5) nie zachowano wymiaru godzin dotyczącego kształcenia zawodowego, określonego ramowym planem nauczania, stanowiącym załącznik nr 40 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych 5. W całym cyklu nauczania zajęcia z tego przedmiotu realizowano w wymiarze 23 godzin/tygodniowo, tj. o 1 godzinę mniejszym, od wymaganego w ramowym planie nauczania (24 godziny), - szkolny plan nauczania Zasadniczej Szkoły Zawodowej dla Dorosłych w zawodzie mechanik pojazdów samochodowych, nie obejmował w 3-letnim okresie nauczania zajęć 3 Dz.U. Nr 26, poz. 232 4 Dz.U. Nr 25, poz. 220 5 Dz.U. Nr 15, poz. 142 ze zm.
- 3 - z przepisów ruchu drogowego i techniki kierowania pojazdem, które wg obowiązującego programu nauczania 3803/SZ,LZ,SP/MEN/1997.06.09, w tego typu szkole powinny być realizowane w wymiarze 1,5 godziny tygodniowo, - w szkołach Centrum nie stosowano obowiązkowego podziału na grupy, określonego w 6 ust. 1 pkt 1 przytoczonego powyŝej rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r., w przypadkach objęcia kształceniem w oddziale więcej niŝ 24 osób. Podziału takiego nie dokonano w II semestrze roku szkolnego 2007/2008 w oddziale 1IZ (Szkoła Policealna dla Dorosłych w zawodzie technik informatyk) liczącym 37 słuchaczy (zajęcia z języka angielskiego zawodowego) oraz w oddziale 1OTZ (Szkoła Policealna dla Dorosłych w zawodzie technik obsługi turystycznej) o liczebności 35 słuchaczy (nauka języka angielskiego i języka niemieckiego). Przypadki nie dokonania podziału na grupy stwierdzono takŝe w I semestrze roku szkolnego 2008/2009, przy nauczaniu języka angielskiego oraz technologii informacyjnej w oddziałach: 1IGS (Technikum Zawodowe dla Dorosłych w zawodzie technik informatyk) i 1MZ (Technikum Zawodowe dla Dorosłych w zawodzie technik mechanik) o liczebności od 25 do 27 słuchaczy. W roku szkolnym 2007/2008 w Centrum zajęcia z przedmiotów zawodowych prowadziło 50 nauczycieli, z których 1 nie spełniał wymagań kwalifikacyjnych, określonych w 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których moŝna zatrudniać nauczycieli niemających wyŝszego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli 6, ze względu na brak przygotowania pedagogicznego. Nauczyciel ten w ww. roku szkolnym prowadził zajęcia z przedmiotów zawodowych przez 128 godzin lekcyjnych. W Centrum, mimo obowiązku wynikającego z art. 67 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o systemie oświaty, nie zapewniono wymaganych warunków materialnych kształcenia zawodowego w szkołach dla dorosłych. Dokonane w toku kontroli oględziny odnoszące się do kształcenia w 5 zawodach w roku szkolnym 2008/2009 (technik mechanik, monter instalacji i urządzeń sanitarnych, technik informatyk, technik ekonomista i malarz-tapeciarz) wykazały, Ŝe Centrum nie posiadało odpowiednich pomieszczeń i nie było właściwie wyposaŝone w pomoce dydaktyczne, przewidziane w podstawach programowych do nauki tych zawodów. W szczególności ustalono, Ŝe Centrum nie posiadało wydzielonej pracowni rysunku technicznego, wymaganej do nauczania zawodu technik mechanik, monter instalacji i urządzeń sanitarnych i malarz tapeciarz oraz podręcznego laboratorium wyposaŝonego w urządzenia i sprzęt do wykonywania podstawowych badań materiałów budowlanych, 6 Dz.U. Nr 155, poz. 1288 ze zm.
- 4 - niezbędnego w nauce ostatniego z ww. zawodów. Objęta oględzinami klasopracownia ogólnobudowlana, do nauki zawodu malarz-tapeciarz, nie posiadała wymaganego wyposaŝenia i sprzętu dydaktycznego (m.in.: modele, makiety, albumy, magnetowid, telewizor i projektoskop), a pomieszczenie do wykonywania praktycznych zadań malarskich i tapeciarskich nie było wyposaŝone w instrukcje BHP, plansze, modele i tablice objaśniające wykonanie poszczególnych robót. Przeznaczona do nauki, w zawodzie monter instalacji i urządzeń sanitarnych, pracownia ogólnobudowlana nie miała wymaganego zaplecza i nie była wyposaŝona w wymagane w podstawie programowej pomoce dydaktyczne, m.in. takie jak: przyrządy pomiarowe, próbki materiałów i wyrobów instalacyjnych oraz katalogi i prospekty materiałów i wyrobów instalacyjnych. zawodu W Centrum w 2007/2008 r. nie wykazano naleŝytej dbałości o warunki realizacji nauki poza placówką, w formie zajęć praktycznych. Stwierdzono, Ŝe 8 słuchaczy Zasadniczej Szkoły Zawodowej dla Dorosłych, zajęcia praktyczne realizowało w pracowni samochodowej Zespołu Szkół Nr 10 w Koszalinie. Zawarte w powyŝszej sprawie porozumienie, nie określało: nazwy i numeru realizowanego programu nauczania, listy słuchaczy odbywających praktyczną naukę zawodu, jak równieŝ praw i obowiązków stron umowy wymaganych przepisami 7 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu 7. Praktyczna nauka zawodu, w formie praktyki zawodowej, realizowana była przez słuchaczy Centrum na podstawie umów z podmiotami zewnętrznymi. Analiza treści 15 takich umów, zawartych w roku 2007/2008 wykazała, Ŝe nie zamieszczono w nich zobowiązań do zapewnienia słuchaczom warunków, o których mowa w 8 ust. 2 pkt. 1 przywołanego powyŝej rozporządzenia. W roku szkolnym 2007/2008 w Centrum 78 słuchaczy zostało zwolnionych z odbycia zajęć praktycznej nauki zawodu, w tym 39 mimo niespełnienia warunków, określonych w 30 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania 8, zwanego dalej rozporządzeniem MEN z 30 kwietnia 2007 r. Osoby te nie legitymowały się, umoŝliwiającym takie zwolnienie, staŝem w prac albo dyplomem czeladnika lub mistrza w zawodzie, w którym się kształciły. Stwierdzono przy tym, Ŝe wbrew obowiązkowi określonemu w 30 ust. 6 ww. rozporządzeniu MEN, w dokumentacji przebiegu nauczania tych słuchaczy nie określono czy zwolnienie dotyczy całości czy części praktycznej nauki zawodu. W latach szkolnych 2006/2007 i 2007/2008 poziom skuteczności kształcenia zawodowego, w funkcjonujących w ramach Centrum szkołach dla dorosłych, nie był 7 Dz. U. Nr 113, poz. 988 ze zm. 8 Dz.U. Nr 83, poz. 562 ze zm.
- 5 - zadowalający. Charakteryzujący tą skuteczność wskaźnik zdawalności (liczba słuchaczy, którym wydano dyplomy : liczba zdających w %) w Centrum wynosił odpowiednio 52,7 i 44,7 %, tj. był niŝszy od średniego wskaźnika zdawalności w roku 2006/2007 w skali kraju, wynoszącego 60 %. W roku szkolnym 2007/2008 wystąpiły przypadki zdawalności egzaminów na poziomie poniŝej 10%. Dotyczyło to słuchaczy Technikum Uzupełniającego po ZSZ kształcących się w zawodach technik budownictwa i technik handlowiec. 2. Od 7.02.2005 r. Centrum wpisane było do rejestru instytucji szkoleniowych w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Szczecinie, co umoŝliwiało włączenie w realizację szkoleń dla bezrobotnych finansowanych ze środków publicznych. Do dnia zakończenia kontroli NIK Centrum nie uzyskało akredytacji kuratora oświaty, na podstawie art. 68b ustawy o systemie oświaty, umoŝliwiającej poszerzenie oferty kształcenia zawodowego. NIK pozytywnie ocenia organizację 22 pozaszkolnych form kształcenia zawodowego, w których w roku szkolnym 2007/2008 uczestniczyło łącznie 183 osób, z których 170 (93 %) otrzymało potwierdzenia uzyskania kwalifikacji zawodowych, a 117 (64 %) przystąpiło do egzaminów potwierdzających nabycie kwalifikacji zawodowych. Organizując kształcenie pozaszkolne w formach stacjonarnych Centrum poprawnie współpracowało z Powiatowymi Urzędami Pracy w Białogardzie, Koszalinie i Szczecinku, na których zlecenie zorganizowało 10 kursów, obejmujących 57 osób. Uwagi NIK odnoszą się do niezgodnego, z postanowieniami 7 ust. 5 oraz 7 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 3 lutego 2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych 9, powoływania składu komisji egzaminacyjnych. W składzie powołanej w 2007 r. komisji egzaminacyjnej na uprawnienia spawalnicze nie określono, która z 4 powołanych osób jest przewodniczącym komisji. Jeden z jej członków komisji nie posiadał kwalifikacji zawodowych odpowiednich dla zakresu kształcenia, z którego jest przeprowadzany egzamin. W pracach komisji egzaminacyjnych dla pozostałych kursów, jako członek komisji, uczestniczył doradca zawodowy, który nie posiadał kwalifikacji zawodowych odpowiednich do zakresu kształcenia kursów. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli wnioskuje o: 1. Wyegzekwowanie, od słuchaczy przyjętych w latach szkolnych 2007/2008 i 2008/2009 do szkół Centrum, zaświadczeń lekarskich o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kształcenia w określonym zawodzie. 2. Prowadzenie kształcenia w grupach zajęciowych o liczebności do 24 osób. 9 Dz.U. Nr 31, poz. 216
- 6-3. Zorganizowanie pracowni rysunku technicznego i podręcznego laboratorium do nauki w zawodzie malarz-tapeciarz oraz uzupełnienie zalecanego w podstawach programowych wyposaŝenia do prowadzenia kształcenia w zawodzie technik mechanik, monter instalacji i urządzeń sanitarnych, technik informatyk, technik ekonomista oraz malarz - tapeciarz. 4. Zawieranie umów dotyczących praktycznej nauki zawodu, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. 5. Zwalnianie z odbywania praktycznej nauki zawodu tylko słuchaczy spełniających kryteria określone w rozporządzeniu MEN z 30 kwietnia 2007 r. oraz dokumentowanie tego w dziennikach lekcyjnych w sposób przewidziany w tym rozporządzeniu. 6. Powoływanie komisji egzaminacyjnych potwierdzających nabycie kwalifikacji zawodowych we właściwym składzie, odpowiadającym wymogom 7ust. 5 i 7 rozporządzenia MEN z dnia 3 lutego 2006 r. NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Panią Dyrektor w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu ich realizacji lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Pani Dyrektor prawo zgłoszenia na piśmie, do Dyrektora Delegatury NIK w Szczecinie, umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym wyŝej mowa, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK.