URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE Informacja sygnalna Data opracowania - wrzesień 2006 r. Kontakt: e-mail:sekretariatuskrk@stat.gov.pl tel. 012 415 38 84 Internet: http://www.stat.gov.pl/urzedy/krak Nr 18 BUDŻETY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO W 2005 R. Dane dotyczące budżetów jednostek samorządu terytorialnego opracowano na podstawie sprawozdań Ministerstwa Finansów. Prezentowane dane obejmują dochody i wydatki budżetów gmin, miast na, powiatów i budżetu województwa samorządowego. Podstawę prawną gospodarki finansowej jednostek samorządowych stanowi ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1014) z późniejszymi zmianami. Dochody i wydatki budżetów jednostek samorządowych grupuje się na podstawie klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych, którą ustala Minister Finansów w drodze rozporządzenia (w 2005 r. obowiązuje rozporządzenie z dnia 20 września 2004 r. Dz. U. Nr 209, poz. 2132 z późniejszymi zmianami). Dochodami jednostek samorządowych są: 1. dochody własne - dochody z tytułu udziałów we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych, - wpływy z podatków ustalanych i pobieranych na podstawie odrębnych ustaw, tj.: od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych, wpływy z karty podatkowej, podatku od spadków i darowizn, - wpływy z opłat (skarbowej, eksploatacyjnej, targowej, podatku od czynności cywilnoprawnych), - dochody z majątku gminy, - pozostałe dochody, np. opłaty administracyjne, opłaty miejscowe, odsetki od środków gromadzonych na rachunkach bankowych, odsetki za nieterminowo wnoszone opłaty; 2. dotacje celowe - z budżetu państwa na finansowanie zadań własnych, z zakresu administracji rządowej oraz realizowanych na podstawie porozumień z organami administracji rządowej, - dotacje z funduszy celowych, - pozostałe dotacje, tj. dotacje celowe otrzymane na podstawie porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego; 3. subwencje ogólne z budżetu państwa, w tym na zadania oświatowe; 4. środki na dofinansowanie własnych zadań ze źródeł pozabudżetowych. Przy przeliczeniach na 1 mieszkańca przyjęto liczbę ludności według stanu w dniu 30 VI. Ze względu na elektroniczną technikę przetwarzania danych, w niektórych przypadkach sumy składników mogą się różnić od podanych wielkości ogółem. Nazwy województwo małopolskie i Małopolska używane są zamiennie. Region południowy obejmuje województwa: małopolskie i śląskie. DOCHODY BUDŻETOWE Jednostki samorządu terytorialnego Małopolski w 2005 r. wypracowały dochody ogółem w wysokości 8123 mln zł, czyli o 12,9% więcej niż w roku 2004. Wielkość ta stanowiła 7,9% dochodów jednostek samorządowych w kraju oraz 40,0% dochodów jednostek należących do regionu południowego.
- 2 - W dochodach ogółem dochody budżetów gmin (4011 mln zł) stanowiły 49,4%, dochody miast na (2568 mln zł) - 31,6%, powiatów (1075 mln zł) - 13,2% i województwa (470 mln zł) - 5,8%. W porównaniu do 2004 r. największy wzrost dochodów wystąpił w budżetach gmin (15,7%). Dochody miast na i powiatów rosły w zbliżonym tempie, odpowiednio o 12,3% i o 12,1%. Natomiast spadek dochodów o 3,4% odnotowano w budżecie województwa. W 2005 r. na 1 mieszkańca województwa małopolskiego z dochodów ogółem budżetu województwa przypadało 144 zł (o 5 zł mniej niż w roku poprzednim), z dochodów powiatów 467 zł (o 49 zł więcej), z dochodów miast na 2674 zł (o 295 zł więcej). Z dochodów ogółem gmin na 1 mieszkańca przypadało 1742 zł (o 232 zł więcej), przy czym w gminach miejskich - 1941 zł (o 253 zł więcej niż w 2004 r.), w gminach miejsko-wiejskich 1673 zł (o 197 zł więcej niż w roku poprzednim), a w gminach wiejskich 1757 zł (o 254 zł więcej niż 2004 r.). Spośród gmin miejskich - podobnie jak w roku 2004 - najwyższe dochody ogółem na 1 mieszkańca przypadały w miastach: Limanowa - 2290 zł, Zakopane - 2254 zł i Oświęcim 2417 zł. W grupie gmin miejsko-wiejskich najwyższe dochody ogółem przypadające na 1 mieszkańca uzyskały gminy: Niepołomice - 2500 zł, Dobczyce - 2356 zł, Krynica Zdrój - 2141 zł i Muszyna - 2067 zł, a dochody nie przekraczające 1500 zł odnotowano w pięciu gminach: Alwernia, Olkusz, Wolbrom, Biecz i Krzeszowice. Największe dysproporcje w dochodach przypadających na 1 mieszkańca wystąpiły wśród gmin wiejskich. Spośród 127 gmin dochody na 1 mieszkańca wyższe od przeciętnych w tej grupie osiągnęły 54 gminy, przy czym w 16 gminach przekroczyły one 2000 zł. Najwyższe wielkości odnotowano w gminach Stryszów - 3550 zł i Zembrzyce - 3225 zł, a najniższe w gminach Kocmyrzów- -Luborzyca - 1347 zł i Kozłów - 1395 zł. DOCHODY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO MAŁOPOLSKI WEDŁUG RODZAJÓW W 2005 R. dotacje 15,3% subwencja ogólna 36,5% dochody własne 44,4% środki na dofinansowanie własnych zadań z źródeł pozabudżetowych 3,8% Analiza dochodów jednostek samorządu terytorialnego wykazała, że w 2005 r. dochody własne stanowiły 44,4%, dotacje (z budżetu państwa, z funduszy celowych i otrzymane na podstawie porozumień samorządowych) 15,3%, subwencja ogólna 36,5% a środki na dofinansowanie własnych zadań pozyskane z innych źródeł 3,8%. Dochody według rodzajów i ich strukturę przedstawia tabela nr 1. Dochody własne jednostek samorządowych województwa małopolskiego w 2005 r. wyniosły 3603 mln zł i pochodziły głównie z wpłat podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych 44,1%, wpłat podatku od nieruchomości 22,8% oraz z dochodów z majątku 7,7%. Na 1 mieszkańca przypadało przeciętnie w budżecie województwa samorządowego 77 zł dochodów własnych, w powiatach 129 zł, a w miastach na 1566 zł. W budżetach gmin z dochodów własnych na 1 mieszkańca przypadało 673 zł, przy czym w gminach miejskich 1239 zł, miejsko-wiejskich 803 zł, a w gminach wiejskich 470 zł.
- 3 - Dochody własne przekraczające 1000 zł na 1 mieszkańca uzyskało 19 jednostek (o 6 więcej niż w 2004 r.). Należały do nich - miasta na : Kraków, Nowy Sącz, Tarnów; gminy miejskie: Zakopane, Oświęcim, Bukowno, Limanowa, Gorlice, Sucha Beskidzka, Bochnia, Nowy Targ; gminy miejsko-wiejskie: Brzeszcze, Trzebinia, Krynica-Zdrój, Niepołomice, Chrzanów, Dobczyce, Skawina oraz gmina wiejska Bolesław (powiat olkuski). Równocześnie w 4 gminach (Łukowica, Korzenna, Szerzyny, Słopnice) dochody własne przypadające na 1 mieszkańca nie przekroczyły 250 zł. Nadal utrzymuje się silne zróżnicowanie udziału dochodów własnych gmin w ich dochodach ogółem. W gminie miejsko-wiejskiej Brzeszcze oraz w gminach miejskich Bukowno, Zakopane i Oświęcim udział dochodów własnych w dochodach ogółem przekroczył 70%, a równocześnie w 8 gminach wiejskich (Kamienica, Szerzyny, Lipnica Wielka, Korzenna, Ropa, Łukowica, Stryszów i Słopnice) był niższy niż 15%. W ramach subwencji ogólnej do budżetów jednostek samorządu terytorialnego Małopolski wpłynęło 2962 mln zł, z czego 55,7% otrzymały gminy, 23,2% miasta na, 18,1% powiaty i 3,0% budżet województwa. Subwencja ogólna zasila budżety w zróżnicowanym stopniu. W 2005 r. w 86 gminach i 14 powiatach stanowiła ona więcej niż połowę dochodów ogółem, a największy jej udział odnotowano w trzech gminach wiejskich: Lipnica Wielka 70,9%, Tokarnia 64,8%, Nowy Targ 64,1%. Równocześnie w trzech gminach miejskich (Zakopane, Oświęcim i Bukowno) i miejsko-wiejskiej Brzeszcze jej udział nie przekroczył 20% dochodów ogółem. Jednym ze źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego są dotacje otrzymane z budżetu państwa, z funduszy celowych i z pozostałych źródeł. W 2005 r. do jednostek samorządowych przekazano ogółem 1249 mln zł dotacji, z czego 1130 mln zł pochodziło z dotacji celowych z budżetu państwa, 54 mln zł z funduszy celowych, 65 mln zł z pozostałych dotacji. Do budżetów gmin wpłynęła połowa wszystkich dotacji, miasta na otrzymały 25%, powiaty 18 %, a budżet województwa 7%. W 2005 r. wyraźnie wzrósł udział w dochodach ogółem środków na dofinansowanie zadań własnych ze źródeł pozabudżetowych. Stanowiły one 3,8% dochodów ogółem wszystkich jednostek samorządowych, podczas gdy w roku poprzednim było to 1,5%. Tylko 27 gmin nie uzyskało żadnych środków z tego tytułu, natomiast znaczny ich udział w dochodach ogółem odnotowano w 4 gminach wiejskich: Stryszów 54,9%, Zembrzyce 42,7%, Wierzchosławice 30,8% i Szczucin 30,2%. WYDATKI BUDŻETOWE Wydatki ogółem jednostek samorządu terytorialnego za 2005 r. wyniosły 8356 mln zł i wzrosły podobnie jak dochody ogółem o 12,9% w porównaniu do 2004 r. Stanowiły one 8,0% wydatków jednostek samorządowych w kraju i 40,8% wydatków w regionie południowym. Na budżety gmin przypadało 4049 mln zł (48,5%), na budżety miast na 2676 mln zł (32,0%), na budżety powiatów 1096 mln zł (13,1%) i na budżet województwa 534 mln zł (6,4%). W 2005 r. wydatkowano więcej środków w przeliczeniu na 1 mieszkańca z budżetów jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli w województwie. Z budżetu województwa wydatkowano 164 zł (o 34 zł więcej), z budżetów powiatów 476 zł (o 59 zł więcej), miast na 2787 zł (o 242 zł więcej), a gmin 1759 zł (o 203 zł więcej). Największe dysproporcje w wydatkach przypadających na 1 mieszkańca wystąpiły w budżetach gmin. W gminie Stryszów wynosiły one 3550 zł, a w gminie Koszyce 1314 zł (różnica 2236 zł). Wydatki wyższe niż przeciętne w tej grupie jednostek wystąpiły w 74 gminach, przy czym w 5 gminach przekroczyły 2500 zł w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Z analizy wydatków w układzie rodzajowym wynika, że 32,5% środków przeznaczono na wynagrodzenia, 18,1% na zakup materiałów i usług, a 19,2% na wydatki majątkowe. W 2005 r. na wydatki majątkowe przeznaczono 1607 mln zł, z czego na inwestycje przypadało 95,1%, a na udziały w spółkach i zakup akcji 4,9%.
- 4 - Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem wyniósł 18,3% i był wyższy niż w 2004 r. o 1,4 pkt. Na inwestycje przekazano ogółem 1528 mln zł, z tego z budżetów gmin wydatkowano 747 mln zł, co oznaczało zainwestowanie 324 zł w przeliczeniu na 1 mieszkańca (o 42 zł więcej niż przed rokiem). Z budżetów miast na na inwestycje przekazano w przeliczeniu na 1 mieszkańca 440 zł (o 54 zł więcej niż w 2004 r.). Z budżetów powiatów i budżetu województwa na inwestycje przeznaczono w przeliczeniu na 1 mieszkańca środki w podobnej wysokości, było to odpowiednio 63 zł i 65 zł, w obu przypadkach o 23 zł więcej niż przed rokiem. Wśród gmin największe inwestycje w 2005 r. prowadziły gminy: Stryszów - wydatkując na 1 mieszkańca 2130 zł, Zembrzyce - 1740 zł i Wierzchosławice 1346 zł. Równocześnie w 19 gminach na inwestycje przekazano mniej niż 100 zł w przeliczeniu na 1 mieszkańca, przy czym najmniej w gminach Gręboszów - 14 zł i Tomice - 3 zł. WYDATKI JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO MAŁOPOLSKI WEDŁUG DZIAŁÓW W 2005 R. pozostałe 15,1% rolnictwo i łowiectwo 1,5% transport i łączność 12,1% gospodarka komunalna i ochrona środowiska 6,7% administracja publiczna 9,2% edukacyjna opieka wychowawcza 3,6% ochrona zdrowia i pomoc społeczna 15,1% oświata i wychowanie 36,7% Główne kierunki wydatków jednostek samorządowych według klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych Ministra Finansów już od kilku lat nie ulegają zmianie. W 2005 r. najwięcej środków przekazano na finansowanie oświaty i wychowania 3065 mln zł, ochrony zdrowia i pomocy społecznej 1257 mln zł, transportu i łączności 1008 mln zł, administracji publicznej 771 mln zł oraz gospodarki komunalnej i ochrony środowiska 562 mln zł. Wydatki na oświatę i wychowanie stanowiły największą pozycję w budżetach gmin 43,1%, powiatów 37,3% i miast na 32,2% ogółu ich wydatków. W 2005 r. wydatki w tym dziale wzrosły o 161 mln zł w porównaniu do roku poprzedniego, czyli o 5,5%. Blisko 60% wszystkich środków na ten cel pochodziło z budżetów gmin. Zostały przeznaczone głównie na utrzymanie szkół podstawowych, gimnazjów i przedszkoli. Środki pochodzące z subwencji na zadania oświatowe pokryły w gminach wydatki na oświatę i wychowanie w 70,6% (w roku poprzednim w 71,7%). Zaznaczyć należy, że jednostki samorządowe realizowały również zadania z zakresu edukacyjnej opieki wychowawczej (m.in. utrzymanie świetlic szkolnych, przedszkoli), na którą przekazano 304 mln zł, czyli o 47 mln zł więcej niż rok wcześniej. Na ochronę zdrowia i pomoc społeczną jednostki samorządowe przekazały 1257 mln zł., tj. o 31,6% więcej niż w 2004 r. Z budżetu województwa finansowano głównie utrzymanie szpitali ogólnych i lecznictwa ambulatoryjnego. Pozostałe jednostki finansowały przede wszystkim przeciwdziałanie alkoholizmowi, domy pomocy społecznej oraz zasiłki i dodatki mieszkaniowe dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej.
- 5 - Na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w 2005 r. gminy przeznaczyły 329 mln zł (o 62 mln zł więcej niż w roku poprzednim), a miasta na 229 mln zł (o 39 mln zł więcej). W gminach główną pozycję stanowiły wydatki na gospodarkę ściekową i ochronę wód, a w miastach na na oświetlenie ulic i placów. Dochody własne w gminach pokryły ich wydatki ogółem w 38,3% (w kraju 44,9%, w regionie południowym 47,0%), w miastach na w 56,2% (w kraju 64,1%, w regionie południowym 58,9%), w powiatach w 27,0% (w kraju 26,9%, w regionie południowym 30,0%) a w budżecie województwa małopolskiego w 47,3% (w kraju 58,2%, w regionie południowym 55,5%). WYNIK FINANSOWY Wynik finansowy za 2005 r. wykazał deficyt budżetowy w wysokości 233 mln zł. Deficyt wykazało 86 jednostek samorządowych: 71 gmin, 3 miasta na, 11 powiatów i budżet województwa. Porównując z rokiem 2004 ujemny wynik finansowy wzrósł o 32 mln zł. Pogorszenie sytuacji finansowej miało miejsce głównie w budżetach powiatów i województwa, ponieważ w ubiegłym roku jednostki te wykazywały nadwyżkę dochodów nad wydatkami. W gminach deficyt budżetowy zmniejszył się o 68 mln zł w porównaniu do 2004 r. i wystąpił w 71 gminach, czyli w 33 gminach mniej niż w roku ubiegłym. TABL.1 DOCHODY I WYDATKI JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO MAŁOPOLSKI WEDŁUG RODZAJÓW W 2005 R. DOCHODY OGÓŁEM... a 8122,9 4010,8 2567,6 1074,8 469,7 b 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Dochody własne... a 3603,1 1550,3 1503,6 296,4 252,8 b 44,4 38,7 58,6 27,6 53,8 w tym udział w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa - w podatku dochodowym... a 1589,3 557,8 659,9 158,5 213,0 b 19,6 13,9 25,7 14,7 45,3 Dotacje celowe z budżetu państwa... a 1130,3 576,5 284,8 190,4 78,6 b 13,9 14,4 11,1 17,7 16,7 Dotacje z funduszy celowych.. a 53,9 21,1 20,9 4,4 7,5 b 0,6 0,5 0,8 0,4 1,6 Pozostałe dotacje... a 65,0 27,9 7,1 24,3 5,7 b 0,8 0,7 0,3 2,3 1,2 Subwencja ogólna... a 2961,8 1649,7 686,6 536,3 89,2 b 36,5 41,1 26,7 49,9 19,0 w tym na zadania oświatowe... a 2418,3 1233,3 675,7 464,8 44,5 b 29,8 30,7 26,3 43,2 9,5 Środki na dofinansowanie własnych zadań ze źródeł pozabudżetowych... a 308,8 185,2 64,6 23,0 36,0 b 3,8 4,6 2,5 2,1 7,7
- 6 - TABL.1 DOCHODY I WYDATKI JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO MAŁOPOLSKI WEDŁUG RODZAJÓW W 2005 R. (dok.) WYDATKI OGÓŁEM... a 8355,7 4049,2 2675,9 1096,3 534,3 b 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 w tym: Dotacje... a 705,7 198,8 299,5 68,7 138,8 b 9,6 4,9 11,2 6,3 26,0 Świadczenia na rzecz osób fizycznych... a 849,5 586,9 210,6 `48,8 3,2 b 10,2 14,5 7,9 4,5 0,6 Wynagrodzenia... a 2715,1 1374,6 811,7 470,1 58,7 b 32,5 33,9 30,3 42,9 11,0 Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy... a 532,6 282,2 153,0 86,1 11,3 b 6,4 7,0 5,7 7,9 2,1 Zakup materiałów i usług... a 1511,0 671,0 556,9 214,0 69,1 b 18,1 16,6 20,8 19,5 12,9 Wydatki majątkowe... a 1607,2 756,6 478,8 145,9 226,0 b 19,2 18,7 17,9 13,3 42,3 w tym wydatki inwestycyjne... a 1528,4 747,1 422,7 145,7 213,0 b 18,3 18,5 15,8 13,3 39,9 TABL.2 WYDATKI JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO MAŁOPOLSKI WEDŁUG DZIAŁÓW W 2005 R. OGÓŁEM... a 8355,7 4049,2 2675,9 1096,3 534,3 b 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 w tym: Rolnictwo i łowiectwo... a 127,1 93,5 0,1 0,8 32,7 b 1,5 2,3 0,0 0,1 6,1 Transport i łączność... a 1008,0 348,7 258,9 162,0 238,4 b 12,1 8,6 9,7 14,8 44,6 Administracja publiczna... a 771,4 410,9 191,5 136,7 32,3 b 9,2 10,1 7,2 12,5 6,0 Oświata i wychowanie... a 3064,6 1746,9 861,2 408,6 47,9 b 36,7 43,1 32,2 37,3 9,0 Ochrona zdrowia... a 146,8 36,0 38,0 31,3 41,5 b 1,8 0,8 1,4 2,9 7,8 Pomoc społeczna... a 1110,0 585,2 357,6 164,9 2,3 b 13,3 14,5 13,4 15,0 0,4 Edukacyjna opieka wychowawcza... a 304,1 71,2 138,7 78,1 16,1 b 3,6 1,8 5,2 7,1 3,0
- 7 - TABL.2 WYDATKI JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO MAŁOPOLSKI WEDŁUG DZIAŁÓW W 2005 R. (dok.) Gospodarka komunalna i ochrona środowiska... a 561,9 328,9 228,8 0,2 4,0 b 6,7 8,1 8,6 0,0 0,7 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego... a 316,0 121,3 119,3 4,8 70,6 b 3,8 3,0 4,5 0,4 13,2 Kultura fizyczna i sport... a 119,0 57,1 56,0 3,6 2,3 b 1,4 1,4 2,1 0,3 0,4 TABL.3 DOCHODY I WYDATKI BUDŻETÓW GMIN NA 1 MIESZKAŃCA WEDŁUG POWIATÓW Dochody Wydatki 2004 2005 2004 2005 na 1 mieszkańca w złotych OGÓŁEM... 1510 1742 1556 1759 Podregion krakowsko-tarnowski powiat bocheński... 1512 1765 1609 1758 powiat brzeski... 1586 1808 1692 1916 powiat chrzanowski... 1476 1676 1587 1724 powiat dąbrowski... 1464 1758 1479 1737 powiat krakowski... 1421 1604 1478 1623 powiat miechowski... 1320 1654 1363 1713 powiat olkuski... 1428 1587 1448 1556 powiat oświęcimski... 1585 1777 1621 1847 powiat proszowicki... 1350 1668 1421 1526 powiat tarnowski... 1489 1671 1538 1664 powiat wielicki... 1474 1802 1600 1902 Podregion nowosądecki powiat gorlicki... 1588 1843 1588 1784 powiat limanowski... 1647 1891 1756 1941 powiat myślenicki... 1531 1754 1600 1809 powiat nowosądecki... 1638 1855 1658 1832 powiat nowotarski... 1487 1711 1498 1696 powiat suski... 1471 1862 1503 1851 powiat tatrzański... 1702 1876 1577 1848 powiat wadowicki... 1430 1707 1431 1775 TABL.4 DOCHODY I WYDATKI BUDŻETÓW MIAST NA PRAWACH POWIATU NA 1 MIESZKAŃCA Dochody Wydatki 2004 2005 2004 2005 na 1 mieszkańca w złotych OGÓŁEM... 2379 2674 2545 2787 Kraków... 2387 2663 2577 2788 Nowy Sącz... 2526 2933 2653 3061 Tarnów... 2223 2554 2259 2582 Opracowała: Lucyna Cuber, US Kraków - Oddział w Tarnowie, tel. 014 622 01 52 w 243