EGZAMIN MATURALNY 2012 BIOLOGIA

Centralna Komisja Egzaminacyjna EGZAMIN MATURALNY 2012 BIOLOGIA POZIOM ROZSZERZONY Kryteria oceniania odpowiedzi CZERWIEC 2012

2 Zadanie 1. (01) Obszar standardów 1. D, 2. B, 3. A Opis wymaga Okrelenie biologicznej roli podstawowych pierwiastków chemicznych (I.1.c.4) 1 p. za poprawne przyporzdkowanie funkcji wszystkim trzem wymienionym pierwiastkom chemicznym 0 p. za niepoprawne przyporzdkowanie funkcji do jednego lub dwóch, lub wszystkich pierwiastków chemicznych Zadanie 2. (02) a) (01) A. denaturacja, B. renaturacja Opisanie na podstawie schematu zmian w strukturze przestrzennej biaka (I.1.c.5) 1 p. za podanie poprawnych nazw obu procesów wskazanych na schemacie 0 p. za odpowied niepen, np. podanie poprawnej nazwy tylko jednego procesu lub podanie niepoprawnych nazw obu procesów Sformuowanie wniosku na podstawie wyniku przeprowadzonego dowiadczenia (III.3.b) Przykad poprawnej odpowiedzi: Wysokie stenie mocznika powoduje denaturacj biaka (zmian struktury przestrzennej biaka), która w tym dowiadczeniu jest procesem odwracalnym. 1 p. za poprawne sformuowanie wniosku odnoszcego si do wyniku tego dowiadczenia, czyli odwracalnoci procesu 0 p. za wniosek, który nie uwzgldnia wyniku dowiadczenia lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 3. (01) Scharakteryzowanie elementów budowy komórki rolinnej na przykadzie ciany komórkowej (I.1.c.7) C. / Skadnikiem pierwotnych cian komórkowych rolin s polisacharydy, natomiast brak jest w nich biaek strukturalnych i enzymatycznych oraz wody. 1 p. za poprawne zaznaczenie zdania nieprawdziwego dotyczcego ciany komórkowej 0 p. za zaznaczenie innej lub zaznaczenie wicej ni jednej odpowiedzi

3 Zadanie 4. (02) a) (01) Sformuowanie problemu badawczego do przedstawionego dowiadczenia, dotyczcego zjawiska plazmolizy (III.1.a) B. / Czy pod wpywem 10% roztworu chlorku sodu nastpi plazmoliza w komórkach skórki licia spichrzowego cebuli? 1 p. za wybór oznaczenia zdania, które poprawnie opisuje problem badawczy do przeprowadzonych obserwacji zjawiska plazmolizy 0 p. za wybór niewaciwego oznaczenia zdania opisujcego problem badawczy lub wybór wicej ni jednej odpowiedzi Opisanie wyników przeprowadzonych obserwacji zjawiska plazmolizy (III.1.a) E. / Protoplasty komórek skórki licia spichrzowego cebuli skurczyy si po ich umieszczeniu w 10% roztworze chlorku sodu, a wic nastpia w nich plazmoliza. 1 p. za wybór oznaczenia zdania poprawnie opisujcego wyniki przeprowadzonych obserwacji 0 p. za wybór niewaciwego oznaczenia zdania opisujcego wyniki tego dowiadczenia lub za wybór wicej ni jednej odpowiedzi Zadanie 5. (01) Korzystanie z informacji Selekcjonowanie informacji dotyczcych rybosomów wedug wskazanego kryterium (II.2.a.) Przykad poprawnej odpowiedzi: 1. Rybosomy to organelle otoczone pojedyncz bon ródkomórkow / nie otoczone bon ródkomórkow. 2. Na rybosom skadaj si dwie podjednostki maa i dua / dwie podjednostki jednakowej wielkoci. 3. Podjednostki rybosomów nie rozdzielaj si po procesie translacji / rozdzielaj si po procesie translacji. 4. Podjednostki rybosomów nie cz si w nowych konfiguracjach / cz si w nowych konfiguracjach. 1 p za poprawn korekt wszystkich zda dotyczcych rybosomów, polegajc na wykreleniu z nich nieprawdziwych okrele 0 p. za nieprawidow korekt nawet jednego zdania

4 Zadanie 6. (02) Korzystanie z informacji Okrelenie funkcji wakuoli w komórce rolinnej na podstawie informacji przedstawionych w tekcie (II.2.a) Wakuola magazynuje róne substancje, np. substancje organiczne i jony. Wakuola gromadzi substancje toksyczne oraz produkty metabolizmu. Wakuola nadaje komórce turgor, gdy wypeniona jest sokiem komórkowym. W wakuoli zachodz procesy trawienne biaek i wglowodanów. 2 p. za podanie na podstawie tekstu dwóch poprawnych funkcji wakuoli 1 p. za podanie na podstawie tekstu jednej poprawnej funkcji wakuoli 0 p. za odpowied, która nie okrela funkcji wakuoli, np. stanowi przepisany fragment tekstu lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 7. (02) a) (01) Wyjanienie przedstawionego na schemacie mechanizmu regulacji aktywnoci enzymatycznej (III.2.a) Produkt kocowy hamuje aktywno pierwszego enzymu szlaku metabolicznego, co powoduje zatrzymanie caego szlaku metabolicznego. Produkt kocowy szlaku metabolicznego wie si (odwracalnie) z pierwszym enzymem tego szlaku i hamuje (blokuje) dziaanie caego szlaku metabolicznego. 1 p. za poprawne wyjanienie mechanizmu regulacji aktywnoci enzymatycznej uwzgldniajce wpyw produktu kocowego na funkcjonowanie pierwszego enzymu szlaku metabolicznego 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn Wyjanienie znaczenia dla komórki przedstawionego mechanizmu regulacji aktywnoci enzymatycznej (III.2.a) Tego typu regulacja aktywnoci enzymatycznej chroni komórk przed nagromadzeniem si nadmiaru produktu. Ograniczane s koszty zwizane z niepotrzebnym wytwarzaniem produktów porednich, gdy blokowanie enzymu nastpuje ju na etapie pierwszej reakcji w szlaku metabolicznym. 1 p. za poprawne wyjanienie na przykadzie znaczenia dla komórki przedstawionego mechanizmu regulacji 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn

5 Zadanie 8. (03) a) (02) Korzystanie z informacji Skonstruowanie na podstawie danych w tabeli wykresu liniowego dotyczcego wpywu wiata na intensywno fotosyntezy przy rónych temperaturach (II.3.a) Przykad poprawnej odpowiedzi: 2 p. za poprawne narysowanie wykresu, czyli: opisanie obu osi [o X natenie wiata ( jednostki umowne), o Y intensywno fotosyntezy (mm 3 CO 2 /cm 2 h)] oraz wyskalowanie obu osi i naniesienie wszystkich punktów, poczenie punktów prostymi, oraz legend 1 p. za poprawne opisanie osi przy niepoprawnym wyskalowaniu osi, lub niepoprawnym naniesieniu punktów i poczeniu ich prostymi, lub niepoprawn legend lub poprawne wyskalowanie obu osi i naniesienie wszystkich punktów, poczenie punktów prostymi oraz poprawn legend przy niepenym lub niepoprawnym opisaniu osi 0 p. za cakowicie nieprawidowo narysowany wykres Sformuowanie wniosku na podstawie skonstruowanego wykresu (III.3.b) Wraz ze wzrostem natenia wiata intensywno fotosyntezy w temp. 30 o C jest wysza ni w temp. 20 o C. Wraz ze wzrostem natenia wiata wzrasta intensywno fotosyntezy w obu podanych temperaturach. 1 p. za sformuowanie prawidowego wniosku dotyczcego wpywu natenia wiata na intensywno fotosyntezy 0 p. za odpowied niepen, np. wniosek odnoszcy si tylko do jednej krzywej lub odpowied merytorycznie niepoprawn

6 Zadanie 9. (01) Opisanie przebiegu fazy fotosyntezy zalenej od wiata (I.4.a.3) wiato H ATP + NADPH + H + 2 O + ADP + P i + NADP + + ½ O 2 1 p. za poprawne zapisanie wszystkich substratów reakcji fazy fotosyntezy zalenej od wiata i podkrelenie wszystkich skadników siy asymilacyjnej 0 p. za poprawne zapisanie substratów reakcji fazy fotosyntezy zalenej od wiata przy niepoprawnym podkreleniu skadników siy asymilacyjnej, lub poprawne podkrelenie skadników siy asymilacyjnej przy niepoprawnym zapisaniu substratów reakcji, lub obie czci odpowiedzi niepoprawne Zadanie 10. (01) Sformuowanie wniosku na podstawie wyników opisanego eksperymentu (III.3.b) Miejscem syntezy (wytwarzania) nikotyny w rolinie tytoniu jest korze. 1 p. za sformuowanie prawidowego wniosku dotyczcego miejsca syntezy nikotyny w rolinie tytoniu 0 p. za odpowied niepoprawn Zadanie 11. (01) przykad: odyga / korze Przykady poprawnego wyjanienia: Scharakteryzowanie sposobu wzrostu rolin na wybranym przykadzie organu rolinnego (I.1.c.9) odygi / korzenie rolin dwuliciennych maj tkanki merystematyczne, np. merystemy wierzchokowe odyg, dziki którym mog rosn na dugo przez cae ycie. odygi / korzenie maj merystemy boczne, np. kambium i fellogen, dziki którym mog przez cae ycie rosn na grubo. 1 p. za podanie poprawnego przykadu organu roliny dwuliciennej, wykazujcego wzrost nieograniczony i poprawne przedstawienie cechy budowy umoliwiajcy ten wzrost 0 p. za podanie przykadu organu rolinnego bez przedstawienia cechy umoliwiajcej wzrost nieograniczony, lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 12. (01) Sformuowanie problemu badawczego do opisanego dowiadczenia (III.1.a) Wpyw cytokininy na proces starzenia si lici (kalarepy).

7 Wpyw cytokininy na utrzymanie barwy lici (kalarepy). Czy cytokinina wpywa na rozpad chloroplastów (w komórkach lici kalarepy)? 1 p. za poprawne sformuowanie problemu badawczego dotyczcego wpywu cytokinin na funkcjonowanie lici rolin 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 13. (01) Uzasadnienie nieprawdziwoci stwierdzenia, dotyczcego oddychania wewntrzkomórkowego (III.2.b) Przykady poprawnej odpowiedzi: Stwierdzenie to jest nieprawdziwe, poniewa tlen w przebiegu acucha oddechowego czy si z wodorem tworzc wod. Stwierdzenie to jest nieprawdziwe, poniewa czsteczki CO 2 uwalnianego przez organizm, powstaj w procesie dekarboksylacji oksydacyjnej pirogronianu oraz dekarboksylacji kwasów trójkarboksylowych podczas cyklu Krebsa, wic atomy tlenu w nim zawarte pochodz z glukozy (lub innych zwizków organicznych). 1 p. za poprawne uzasadnienie nieprawdziwoci przedstawionego stwierdzenia 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 14. (01) Wyjanienie etapu oddychania tlenowego zachodzcego w mitochondriach (I.4.a.1) Poprawna odpowied Miejsce reakcji: macierz (matrix) mitochondrialna Rola koenzymu A: Koenzym A wcza do cyklu Krebsa grup acetylow, powsta w wyniku dekarboksylacji oksydacyjnej pirogronianu. 1 p. za poprawne okrelenie miejsca zachodzenia reakcji pomostowej w mitochondrium i roli koenzymu A w procesie oddychania tlenowego 0 p. za podanie miejsca zachodzenia reakcji pomostowej w mitochondrium bez okrelenia roli koenzymu A w procesie oddychania tlenowego lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 15. (02) Opisanie na podstawie schematu procesów zwizanych z oddychaniem beztlenowym, zachodzcych w miniach i wtrobie (I.4.a.4.P) B. / Produktem oddychania beztlenowego (fermentacji) w wtrobie moe by kwas mlekowy. E. / Kierunek transportu glukozy oraz kwasu mlekowego we krwi jest taki sam. 2 p. za poprawne zaznaczenie dwóch zda zawierajcych bdne informacje 1 p. za poprawne zaznaczenie jednego (z dwóch) zdania zawierajcego bdn informacj 0 p. za zaznaczenie dwóch zda niewaciwych lub zaznaczenie wicej ni dwóch zda

8 Zadanie 16. (01) Scharakteryzowanie czynnoci yciowych bakterii (I.1.a.9) Przykad poprawnej odpowiedzi: Zobojtnienie rodowiska wokó bakterii powoduje, e nie dochodzi do trawienia bakterii / nie dochodzi do niszczenia bakterii przez niskie ph soku odkowego. 1 p. za poprawne wyjanienie znaczenia zobojtniania odczynu rodowiska dla przeycia bakterii, uwzgldniajce wpyw odczynu rodowiska na aktywno enzymów w odku lub wpyw zobojtniania na ph rodowiska bakterii 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 17. (02) a) (01) grupa II Okrelenie grupy kontrolnej w przeprowadzonym eksperymencie na podstawie jego opisu (III.1.a.P) 1 p. za poprawne podanie grupy kontrolnej w opisanym eksperymencie 0 p. za odpowied niepoprawn Przykady poprawnej odpowiedzi: Sformuowanie wniosku na podstawie wyników przeprowadzonego eksperymentu (III.3.b.P) Niskotuszczowa dieta rolinna jest skuteczniejsza w leczeniu miadycy od diety standardowej, zalecanej przez lekarzy. Dieta rolinna o niszej, ni dieta standardowa, zawartoci tuszczu powinna by polecana przez lekarzy jako forma terapii miadycy. 1 p. za sformuowanie poprawnego wniosku dotyczcego diety stosowanej w leczeniu osób z chorob serca, uwzgldniajcego porównanie diety standardowej i diety rolinnej 0 p. za wniosek ogólny, który nie odnosi si do porównania obu rodzajów diet lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 18. (02) Okrelenie, moliwych do realizacji, sposobów dziaania zmniejszajcych ryzyko zakaenia si wirusem HCV (III.1.a.P) Praca w rkawiczkach jednorazowego uytku. Zmiana rkawiczek przy kadym kontakcie lekarza lub pielgniarki z pacjentem. Stosowanie sprztu jednorazowego uytku. Waciwa sterylizacja i dezynfekcja sprztu medycznego wielokrotnego uytku.

9 2 p. za podanie dwóch poprawnych zalece zmniejszajcych ryzyko zakaenia si wirusem HCV podczas zabiegów medycznych 1 p. za podanie jednego (z dwóch) zalecenia zmniejszajcego ryzyko zakaenia si wirusem HCV podczas zabiegów medycznych 0 p. za podanie dwóch zalece nieprawidowych Zadanie 19. (02) Przedstawienie na przykadach procesów zachodzcych w neuronie, wymagajcych nakadu energii (I.4.a.5.P) Polaryzacja (i repolaryzacja) bony neuronu. Aktywny transportu jonów Na + (na zewntrz komórki neuronu) a jonów K + (do wntrza neuronu) w celu utrzymania polaryzacji bony komórkowej. Utrzymanie gradientu stenia jonów po obu stronach bony komórkowej neuronu. 2 p. za podanie dwóch prawidowych przykadów procesów zachodzcych w neuronie, które wymagaj nakadu energii 1 p. za podanie jednego (z dwóch) prawidowego przykadu procesu zachodzcego w neuronie, który wymaga nakadu energii 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 20. (03) Porównanie budowy oraz funkcjonowania oka i ucha (I.2.b.2.P) Narzd Cecha Rodzaj odbieranego bodca Komórki odbierajce bodziec (receptorowe) Struktura, w której wystpuj komórki receptorowe Ucho dwik / fala mechaniczna komórki rzsate / komórki woskowate / komórki receptorowe w narzdzie spiralnym (Cortiego) narzd Cortiego/ limak / kana limaka Oko wiato/ fala elektromagnetyczna czopki i prciki / komórki siatkówki siatkówka 3 p. za poprawne porównanie wszystkich trzech cech oka i ucha 2 p. za poprawne porównanie dwóch cech wskazanych narzdów 1 p. za poprawne porównanie jednej cechy wskazanych narzdów 0 p. za odpowied cakowicie niepoprawn Zadanie 21. (01) Zinterpretowanie przedstawionych w tekcie informacji dotyczcych budowy i funkcjonowania wirusów (III.2.a)

10 Przykady poprawnej odpowiedzi: Osonki biakowe tych fagów nie bd posiaday izotopów siarki, poniewa izotopy siarki znajduj si w osonce (kapsydzie) faga, która nie wnika do komórki bakteryjnej, a cay materia do budowy nowych fagów pochodzi z komórki gospodarza. Osonki biakowe tych fagów nie bd posiaday izotopów siarki, poniewa biakowe osonki (kapsydy) nowych fagów syntetyzowane s wycznie z aminokwasów komórki bakteryjnej. 1 p. za stwierdzenie, e nowe fagi nie bd posiaday izotopów siarki oraz prawidowe uzasadnienie 0 p. za odpowied niepen, np. stwierdzenie, e nowe fagi nie bd posiaday izotopów siarki bez uzasadnienia stwierdzenia lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 22. (02) Wykazanie zalenoci midzy budow tkanki tuszczowej brunatnej u ssaków a jej funkcj (I.3.b.2) 1. Tkanka brunatna jest obficie unaczyniona, dziki czemu w duej iloci dostarczany jest tlen do mitochondriów i moe by wytwarzana dua ilo energii cieplnej, niezbdnej do szybkiego podniesienia temperatury, obnionej na czas odrtwienia. 2. Tkanka tuszczowa posiada du ilo mitochondriów, w których zachodzi oddychanie tlenowe i moe powsta dua ilo energii cieplnej, niezbdnej do szybkiego podniesienia temperatury, obnionej na czas odrtwienia. 2 p. za poprawne wykazanie zwizku budowy tkanki tuszczowej brunatnej z penion funkcj, uwzgldniajce rol naczy krwiononych w transporcie tlenu niezbdnego do wytwarzania energii cieplnej oraz du liczb mitochondriów jako centrów wytwarzajcych energi 1 p. za wykazanie zwizku budowy tkanki tuszczowej brunatnej z penion funkcj, uwzgldniajce albo rol naczy krwiononych w transporcie tlenu niezbdnego do wytwarzania energii cieplnej albo du liczb mitochondriów jako centrów wytwarzajcych energi 0 p. za odpowied niepoprawn, która nie odnosi si do roli naczy krwiononych lub znaczenia duej liczby mitochondriów Zadanie 23. (02) a) (01) Korzystanie z informacji A 1 i 2; B 3. Opisanie schematu przedstawiajcego mechanizm regulacji cinienia osmotycznego krwi ssaka (II.3.a.) 1 p. za poprawne wpisanie na schemacie numerów wszystkich elementów okrelajcych miejsca A i B 0 p. za wpisanie na schemacie numerów elementów okrelajcych tylko miejsce A lub miejsce B, lub odpowied cakowicie niepoprawn

11 Rozpoznanie zasady dziaania mechanizmu przedstawionego na schemacie (I.4.a.10) sprzenie zwrotne ujemne (i dodatnie) 1 p. za podanie poprawnej nazwy mechanizmu przedstawionego na schemacie 0 p. za odpowied niepoprawn Zadanie 24. (02) Wyjanienie adaptacji rónych zwierzt do odmiennych rodowisk ycia na przykadzie procesu wydalania (III.2.b) Przykad poprawnej odpowiedzi: Dugie ptle nefronów wystpuj: u szczuroskoczków (ssaków pustynnych), które ze wzgldu na brak wody w rodowisku musz oszczdza wod / musz zatrzymywa wod w organizmie. u saków morskich, które zabezpieczaj si przed nadmiern utrat wody z organizmu, spowodowan wyszym steniem soli w rodowisku ni w organizmie. 2 p. za poprawny wybór wszystkich podanych zwierzt majcych dugie ptle nefronu: szczuroskoczków (ssaków pustynnych) i ssaków morskich oraz poprawne wyjanienie przystosowawczego znaczenia tej cechy dla kadego z nich 1 p. za poprawny wybór jednego z podanych zwierzt majcych dugie ptle nefronu szczuroskoczków (ssaków pustynnych) albo ssaków morskich oraz poprawne wyjanienie znaczenia tej cechy dla tego zwierzcia 0 p. za odpowied niepen, np. wybór ssaka majcego dugie ptle nefronu bez wyjanienia ich znaczenia lub odpowied cakowicie niepoprawn Zadanie 25. (02) a) (01) Scharakteryzowanie budowy i fizjologii ptaków wskazanie cech wspólnych dla ptaków i gadów (I.1.a.9) B. / Pas barkowy skada si z trzech par koci: kruczej, opatki i obojczyka. E. / Jaja charakteryzuj si du iloci ótka i mocn skorupk. G. / Podczas rozwoju zarodka wytwarzane s bony podowe: owodnia, omocznia, kosmówka. 1 p. za poprawne podanie oznacze literowych trzech cech wspólnych dla ptaków i gadów 0 p. za podanie poprawnych oznacze literowych dwóch lub jednej cechy wspólnej dla ptaków i gadów, lub wicej ni trzech cech, lub odpowied cakowicie niepoprawn Scharakteryzowanie budowy i fizjologii ptaków wskazanie cech stanowicych przystosowanie do lotu (I.3.a.9) A. / W szkielecie wikszoci wystpuj koci pneumatyczne wypenione powietrzem. C. / Puca s rureczkowate (kapilarne) o duej powierzchni wymiany gazowej.

12 I. / Maj wysokie tempo przemian metabolicznych. H. / Brak pcherza moczowego. 1 p. za poprawne podanie oznacze literowych trzech cech stanowicych przystosowanie ptaków do lotu 0 p. za podanie poprawnych oznacze literowych dwóch lub jednej cechy stanowicej przystosowanie ptaków do lotu, lub wicej ni trzech cech, lub odpowied cakowicie niepoprawn Zadanie 26. (02) a) (01) crossing-over niezalena segregacja chromosomów podczas mejozy losowe czenie si gamet Okrelenie mechanizmów zmiennoci rekombinacyjnej (I.4.b.24) 1 p. za podanie dwóch poprawnych przykadów mechanizmów, dziki którym zachodzi zmienno rekombinacyjna 0 p. za podanie jednego przykadu mechanizmu, dziki któremu zachodzi zmienno rekombinacyjna, lub odpowied merytorycznie niepoprawn Wskazanie i uzasadnienie typu mutacji wymienionej w tekcie, która nie jest dziedziczona przez potomstwo (I.4.b.24) Przykad poprawnych odpowiedzi: Mutacja somatyczna, poniewa: dziedziczeniu podlegaj tylko cechy zapisane w genotypie gamet. powstajcemu organizmowi cechy mog by przekazane tylko przez gamety (rodzicielskie). 1 p. za poprawny wybór mutacji, która nie jest dziedziczona i poprawne jej uzasadnienie 0 p. za odpowied niepen, np. poprawny wybór mutacji bez jej uzasadnienia lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 27. (01) Okrelenie cakowitego genomu komórki somatycznej rolinnej i komórki zwierzcej (I.1.a.7) Genom komórki rolinnej: jdro komórkowe, mitochondria, chloroplasty (plastydy) Genom komórki zwierzcej: jdro komórkowe, mitochondria 1 p. za poprawne podanie struktur, w których znajduje si DNA skadajcy si na genom komórki somatycznej rolinnej i komórki zwierzcej 0 p. za odpowied niepen, np. poprawne podanie skadu genomu komórki rolinnej lub komórki zwierzcej, lub odpowied niepoprawn w obu czciach polecenia

13 Zadanie 28. (02) a) (01) Rozwizanie zadania z zakresu dziedziczenia cech u czowieka zapisanie moliwych genotypów gamet badanego osobnika (III.2.c) ABY, ABX d, aby, abx d 1 p. za poprawne zapisanie wszystkich czterech moliwych genotypów badanego osobnika 0 p. za niepoprawne zapisanie nawet jednego genotypu Rozwizanie zadania z zakresu dziedziczenia cech u czowieka okrelenie fenotypu badanego osobnika (III.2.c) B. / chory 1 p. za zaznaczenie odpowiedzi okrelajcej fenotyp badanego osobnika, zgodnej z warunkami podanymi w poleceniu 0 p. za odpowied niepoprawn Zadanie 29. (01) Przykady poprawnej odpowiedzi: Rozwizanie zadania genetycznego dotyczcego dziedziczenia mukowiscydozy okrelenie i uzasadnienie prawdopodobiestwa urodzenia si dziecka chorego (III.2.c) Chore na mukowiscydoz dziecko moe urodzi si parze II, poniewa tylko w tym przypadku, w potomstwie jedno z dzieci bdzie homozygot recesywn. Chore na mukowiscydoz dziecko moe urodzi si parze II, poniewa tylko w tym przypadku oboje rodzice posiadaj allel recesywny (a) i w potomstwie pojawi si homozygota recesywna. 1 p. za poprawne okrelenie pary, której moe urodzi si dziecko chore na mukowiscydoz, i uzasadnienie tego przypadku 0 p. za odpowied niepen, np. okrelenie pary, której moe urodzi si dziecko chore na mukowiscydoz bez uzasadnienia lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 30. (02) a) (01) Zinterpretowanie faktów przedstawionych w tekcie, dotyczcych genu SRY okrelenie roli tego genu w rozwoju zarodkowym czowieka (III.2.b) Przykad poprawnej odpowiedzi Gen SRY wpywa na ujawnianie si fenotypowych cech mskich / warunkuje pe msk. 1 p. za poprawne okrelenie roli genu SRY w rozwoju zarodkowym czowieka 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn

14 Zinterpretowanie faktów przedstawionych w tekcie, dotyczcych genu SRY ustalenie i uzasadnienie bezpodnoci osób o opisanym genotypie (III.2.b) Przykad poprawnej odpowiedzi: Osoby opisane w przypadku I s bezpodne, poniewa nie maj genów z duszego ramienia chromosomu Y, które warunkuj proces spermatogenezy. 1 p. za podanie, e wskazane osoby s bezpodne i poprawne uzasadnienie bezpodnoci 0 p. za podanie, e s to osoby bezpodne bez uzasadnienia lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 31. (01) Odniesienie si do stwierdze, dotyczcych moliwoci zastosowania w medycynie komórek reprogramowanych (ipsc) (III.2.b) 1. F, 2 P, 3. P 1 p. za poprawn ocen wszystkich stwierdze, dotyczcych moliwoci zastosowania ipsc w medycynie 0 p. za niepoprawn ocen jednego lub dwóch, lub wszystkich stwierdze Zadanie 32. (02) Na podstawie przedstawionych danych ustalenie i uzasadnienie pokrewiestwa midzy hominidami (III.2.b) kolejno: czowiek (Homo), orangutan (Pongo) Rónice midzy sekwencjami nukleotydowymi szympansa (Pan) a czowieka (Homo) s najmniejsze (maj najwicej identycznych sekwencji nukleotydów w pseudogenie hemoglobiny), natomiast midzy szympansem (Pan) i orangutanem (Pongo) rónice midzy sekwencjami nukleotydowymi pseudogenu s najwiksze (maj najmniej identycznych sekwencji nukleotydów). 1 p. za poprawny wybór hominida najbliej i najdalej genetycznie spokrewnionego z szympansem oraz poprawne uzasadnienie uwzgldniajce porównanie hominidów 0 p. za poprawny wybór hominidów i brak uzasadnienia lub nieprawidowe uzasadnienie, lub odpowied cakowicie niepoprawn Zadanie 33. (03) a) (02) Korzystanie z informacji 1 II, 2 III Odczytanie z wykresu informacji dotyczcych zanieczyszczenia azotanami wód podziemnych (II.1.b.)

15 2 p. za poprawne odczytanie z wykresu numeru stanowiska, na którym przez cay okres monitoringu notowano zanieczyszczenie wód podziemnych azotanami (1.) oraz poprawne odczytanie numeru stanowiska, na którym we wskazanych latach takie zanieczyszczenie wód nie wystpowao (2.) 1 p. za poprawne odczytanie z wykresu numeru stanowiska 1. lub za poprawne odczytanie numeru stanowiska 2. 0 p. za odpowied niepoprawn w czci 1. i w czci 2. Planowanie dziaa ograniczajcych zanieczyszczenia rodowiska azotanami (III.1.b) Zbyt wysokie nawoenie pól uprawnych ograniczenie nawoenia, zwaszcza nawozami sztucznymi. cieki komunalne z gospodarstw domowych / nieszczelne szamba zakadanie oczyszczalni przydomowych lub budowa kanalizacji i wspólne odprowadzanie cieków do wikszych oczyszczalni. cieki przemysowe zmiana technologii i przejcie na obieg zamknity lub budowa oczyszczalni przy zakadach przemysowych 1 p. za poprawne podanie jednego róda zanieczyszczenia wód podziemnych azotanami i poprawne podanie sposobu ograniczenia tego zanieczyszczenia rodowiska 0 p. za podanie róda zanieczyszczenia wód azotanami bez podania dziaania lub podanie dziaania bez wskazania róda, lub odpowied merytorycznie niepoprawn Zadanie 34. (02) Korzystanie z informacji Selekcjonowanie informacji dotyczcych zakresu tolerancji organizmów wzgldem czynników rodowiska (II.3.b) C. / Tolerancja wzgldem okrelonego czynnika moe ulec zmianie w wyniku zmiany natenia pozostaych czynników ekologicznych. D. / Efekt jednoczesnego dziaania na organizm kilku czynników moe by silniejszy ni suma efektów tych czynników dziaajcych na organizm osobno. 2 p. za poprawne zaznaczenie dwóch prawdziwych stwierdze dotyczcych zakresu tolerancji organizmów 1 p. za poprawne zaznaczenie jednego prawdziwego stwierdzenia dotyczcego zakresu tolerancji organizmów 0 p. za zaznaczenie dwóch stwierdze nieprawidowych lub zaznaczenie wicej ni dwóch stwierdze

16 Zadanie 35. (03) a) (01) Wyjanienie na podstawie informacji w tekcie przyczyny rozprzestrzeniania si odpornoci owadów na insektycydy (III.2.a) Przykad poprawnej odpowiedzi: Objcie opryskiem prawie caej populacji powoduje, e osobniki wraliwe gin, natomiast przetrwaj przede wszystkim osobniki odporne na insektycydy, które przeka t cech potomstwu i wród ich potomstwa bdzie wicej osobników odpornych. Wielokrotnie stosowanie insektycydu powoduje, e w kadym nastpnym pokoleniu bdzie coraz wicej osobników odpornych. 1 p. za poprawne wyjanienie uwzgldniajce przetrwanie osobników odpornych i udzia ich potomstwa w rozprzestrzenianiu si odpornoci na insektycydy 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn b) (02) Planowanie dziaania na rzecz ochrony rodowiska podanie przykadów biologicznych metod zwalczania owadów szkodliwych dla czowieka (III.1.b) Wprowadzenie na teren wystpowania szkodników ich naturalnego wroga, który zmniejszy liczebno szkodników (np. nicienie, kruszynek, owady drapiene, ptaki). Wprowadzenie na teren wystpowania szkodnika patogenów, np. bakterii lub grzybów, które wywoywaby choroby lub mier owadów szkodliwych, ograniczajc w ten sposób ich liczebno. Uwalnianie do rodowiska (otrzymanych) sterylnych osobników, np. sterylnych samców, co prowadzi do zmniejszenia rozrodczoci/ liczebnoci owadów szkodliwych. Wprowadzenie zmodyfikowanych genetycznie rolin wytwarzajcych toksyn, która chroni te roliny przed owadami szkodliwymi dla rolin. 2 p. za poprawne przedstawienie dwóch przykadów skutecznej metody walki biologicznej z owadami szkodliwymi dla czowieka 1 p. za poprawne przedstawienie jednego przykadu skutecznej metody walki biologicznej z owadami szkodliwymi dla czowieka 0 p. za odpowied merytorycznie niepoprawn