fot. Ewelina Sobańska Narzędzie oceny kompetencji w pozyskiwaniu drewna liściastego

fot. Ewelina Sobańska Narzędzie oceny kompetencji w pozyskiwaniu drewna liściastego

Narzędzie oceny kompetencji w pozyskiwaniu drewna liściastego Oscar Hultåker & Ewa Lidén Wprowadzenie Treść niniejszej broszury opracowano w ramach projektu rozwoju regionalnego Hardwoods Are Good wspieranie przedsiębiorców działających w łańcuchu przetwórstwa drewna liściastego pochodzącego z lasów w regionie Bałtyku Południowego. Projekt Hardwoods Are Good jest finansowany z unijnego programu Południowy Bałtyk za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Projekt koncentruje się na poprawie funkcjonowania łańcucha przetwórstwa drewna liściastego pochodzącego z lasów, a jego celem jest zbudowanie stałej sieci poświęconej tematom związanym z drewnem liściastym. W pracach tego projektu uczestniczą partnerzy oraz organizacje stowarzyszone z pięciu państw. fot. Ewelina Sobańska Streszczenie Rośnie zainteresowanie walidacją kompetencji. Do dnia dzisiejszego nie funkcjonuje żadne narzędzie walidacji kompetencji robotników pozyskujących drewno z lasów. W ramach projektu poświęconego drewnu liściastemu z regionu Bałtyku Południowego opracowano łatwe w użyciu narzędzie do oceny kompetencji robotników leśnych. Narzędzie to pozwala udokumentować wymagania w zakresie kompetencji, a także rzeczywisty poziom kompetencji, określa potrzeby szkoleniowe i skłania do wzajemnych refleksji dotyczących kompetencji. Wstępną wersję narzędzia przetestowano w praktyce i stosownie do uzyskanych opinii dokonano w nim zmian. Zaleca się także, by w przedmiotowej branży dołożyć starań zmierzających do opracowania bardziej ogólnych i wyczerpujących systemów walidacji kompetencji robotników leśnych. 1 Autor korespondencyjny; Szwedzki Uniwersytet Nauk Rolniczych, Wydział Produktów Leśnych 7008, SE-750 07 Uppsala; oscar.hultaker@slu.se.

Przedmowa Ograniczona ilość drewna leśnego nadającego się dla celów handlowych w państwach regionu Bałtyku Południowego, a także odrębne krajowe rynki usług leśnych są czynnikami, które hamują rozwój biznesu i przedsiębiorczości w części branży leśnej zorientowanej na drewno liściaste. Problemowi temu poświęcony jest finansowany przez UE projekt Hardwoods are good. Główną grupą docelową projektu są podwykonawcy leśni w łańcuchu przerobu drewna liściastego. Niniejszy raport stanowi zbiór najważniejszych opinii uzyskanych w trakcie opracowywania systemu walidacji kompetencji robotników leśnych oraz firm podwykonawczych związanych z drewnem liściastym. Opisanymi tu pracami kierował dr Oscar Hultåker z Wydziału Produktów Leśnych Szwedzkiego Uniwersytetu Nauk Rolniczych (Swedish University of Agricultural Sciences). W pracach uczestniczyła także dr Ewa Lidén, DELO - Organisationsberatung. 1 Wprowadzenie Główny nurt kompetencji w branży leśnej regionu Bałtyku Południowego skupia się na lasach liściastych. Często mówi się o braku kompetencji w zakresie drewna liściastego, zwłaszcza gdy chodzi o jego pozyskiwanie. Ponadto ogólny poziom kompetencji w branży pozyskiwania drewna z lasów może być niski. Dlatego właśnie trzeba osiągnąć ogólny wzrost poziomu kompetencji w branży przerobu drewna liściastego pochodzącego z lasów, zwłaszcza w dziedzinie jego pozyskiwania. Zasadniczo, głównymi uczestnikami branży pozyskiwania drewna z lasów są obecnie małe i średnie przedsiębiorstwa oraz ich pracownicy. Podczas gdy rośnie rynek pracy i przekracza granice państw, małym i średnim przedsiębiorstwom w branży pozyskiwania drewna z lasów oraz ich klientom brakuje możliwości oceny kompetencji, a ponadto nie pasują one do krajowych systemów klasyfikacji. Zatem trzeba zwiększyć zdolność tej branży do oceny kompetencji pojedynczych robotników leśnych oraz firm podwykonawczych. fot. Ewelina Sobańska

Wizją, która przewodziła opisywanemu tu projektowi jest opracowanie sprawnego narzędzia oceny kompetencji robotników lasów liściastych, koncentrującego się głównie na małych i średnich przedsiębiorstwach, będących podwykonawcami w branży leśnej, oraz na ich pracownikach. Trzeba się także skupić na potrzebach właścicieli lasów, przedsiębiorstwach leśnych oraz pozostałych organizacjach korzystających z usług podwykonawców branży leśnej. Ocena kompetencji robotników leśnych ma duże znaczenie dla zapewnienia produktów wysokiej jakości. Skuteczne paneuropejskie narzędzie oceny kompetencji ułatwiłoby mobilność między państwami. Trudnością w opracowywaniu paneuropejskich systemów oceny są różnice między krajami, np. dotyczące systemu szkolnictwa, świadectw kwalifikacji zawodowych, systemów administracyjnych, itp. Ponadto nawet w obrębie każdego z państw różne organizacje stawiają różne wymogi wewnętrzne wobec identycznych kwestii (Hudson, 2008). Dlatego transgraniczny system, który ma zostać opracowany w ramach obecnego projektu może jedynie obejmować wspólne dla wszystkich zagadnienia. Pozostałe wymagania muszą zostać uzupełnione na poziomie poszczególnych krajów lub organizacji. 2 Metodologia W praktyce, w ramach gromadzenia danych, poproszono partnerów krajowych o dostarczenie danych na temat stanu obecnego, a także potrzeb w zakresie kompetencji oraz oceny kompetencji wyrażanych przez uczestników branży drewna liściastego z regionu Bałtyku Południowego. Ponadto uczestników tych poproszono o opinie dotyczące testowania wstępnej wersji narzędzia oceny kompetencji. Najpierw partnerzy krajowi przeanalizowali wszystkie dane. Raporty pochodzące od partnerów krajowych opisujące ich wrażenia związane z korzystaniem z testowej wersji narzędzia oceny kompetencji poddano analizie pod względem wymagań co do zmian. Uczyniono to w taki sam sposób, jak w przypadku raportów dotyczących gromadzenia danych. Na podstawie reportów partnerów opracowano ostateczną wersję narzędzia oceny kompetencji. 3 Wyniki fot. Ewelina Sobańska Raporty partnerów dotyczące ich oceny odzwierciedlają całą gamę różnych opinii. Zasadniczo szwedzkie raporty oceniają narzędzie jako stosunkowo dobre i przydatne. Z drugiej strony polskie raporty oparte są na ocenie, w której robotnicy samodzielnie korzystali z narzędzia w porównaniu z metodą kiedy robotnicy leśni korzystali z narzędzia z pomocą przy dawaniu odpowiedzi. Zastosowanie metody opartej o samodzielnym użyciu narzędzia skutkuje uzyskaniem wysokich wyników w każdym przypadku, zatem prawdopodobnie jest ona mało przydatna. Z drugiej jednak strony, metoda w ramach której świadczono pomoc wydaje się prowadzić do uzyskania o wiele rzetelniejszej oceny.

Uważamy, że różniące się szwedzkie i polskie opinie odzwierciedlają ogólne różnice dotyczące kultury miejsc pracy między tymi dwoma państwami. Zatem podczas korzystania z tego narzędzia ważnym jest, by wybrać metodę właściwą dla kulturowego kontekstu. Ponadto samodzielne korzystanie z narzędzia przez robotników leśnych nigdy nie stanowiło podstawowej alternatywy. Narzędzie tak skonstruowano, by korzystali z niego podwykonawca lub inna zaufana osoba, a także pojedynczy robotnik leśny we współpracy z inną osobą, aby dojść do wspólnych refleksji. Polskie doświadczenia pokazują, że narzędzie to może się stosunkowo dobrze sprawdzić w warunkach, dla których zostało stworzone. Doświadczenia szwedzkie i niemieckie wskazują na szczegóły, które mogą wymagać zmian. Sformułowano stojące w sprzeczności wnioski dotyczące uproszczeń, a także pogłębienia szczegółowości. W obecnym formacie, w narzędziu oceny kompetencji nie ma wiele miejsca na większe uszczegółowienie problemów. Innym powodem, by nie uszczegóławiać bardziej ocen jest cytowana przez polskiego partnera opinia jednego z podwykonawców, który nie dostrzega żadnych zalet narzędzi do prowadzenia oceny, gdyż one tylko zwiększają biurokrację. Jest to zatem argument za większą prostotą. Propozycje zgłaszane w raportach dotyczących oceny mają zasadniczo zastosowanie zarówno dla narzędzi oceny kompetencji podwykonawców, jak i robotników leśnych. Większość propozycji dotyczy sformułowania pojedynczych podpunktów. Główne propozycje mówią, że: - Robotnik leśny rzadko ma wpływ na wybór metody pozyskiwania drewna. - Brakuje pytania dotyczącego certyfikacji PEFC, FSC oraz im podobnych. - Jedna lub kilka pozycji dotyczących zrozumienia, wartości oraz postaw, a także interakcji i wymiany jest zbędnych i trudnych do zastosowania. - Trzeba uwzględnić więcej wymiarów bezpieczeństwa. 4 Uwagi końcowe Kompetencje, które są niezbędne w przypadku robót leśnych są w większości wspólne dla wszystkich niezależnie od gatunków drzew. W obecnej pracy uwagę poświęcono narzędziu oceny wymagań, które są charakterystyczne dla robót wykonywanych w lasach liściastych. Uzyskane wyniki ogranicza fakt, że brakuje jednego przyjętego narzędzia oceny dotyczącego ogólnych wymagań w zakresie kompetencji robotników leśnych. Gdyby istniało takie narzędzie, możliwym było by skupienie uwagi na różnicach porównywanych z wymaganiami ogólnymi. Utrzymujemy, że zasadniczo trzeba opracować narzędzie oceny kompetencji robotników leśnych, aby następnie opracować skuteczne narzędzia dla bardziej konkretnych, mniejszych obszarów. W najlepszym razie narzędzie oceny ogólnych kompetencji robotników leśnych można by rozszerzyć na system walidacji. Jednakże wiele wymagań zależy od krajowych lub lokalnych przepisów, zasad, norm i zwyczajów. Dlatego właśnie prawdopodobnie trudnym okaże się opracowanie wspólnego paneuropejskiego systemu walidacji. W obecnym narzędziu oceny kompetencji problemowi temu poświęcono uwagę, porównując obecny poziom kompetencji z ogólnymi lokalnymi wymaganiami, kryteriami certyfikacji oraz praktykami banżowymi. Dzięki temu można uzyskać jedno rozwiązanie dla problemu na poziomie paneuropejskim. Niemniej jednak trzeba mieć świadomość występowania wymagań na poziomie krajowym lub nawet bardziej lokalnym. Pełny raport w języku angielskim dotyczący narzędzi oceny dostępny jest na stronie internetowej projektu http://www.skogsstyrelsen.se/projektwebbar/hardwoods-are-good/project-documentation/43-competence-assessment/

Nazwa zakładu i osoba kontaktowa Numer rejestracyjny zakładu Numer telefonu Adres zakładu Kod pocztowy i miasto Adres e-mail Narzędzie stosować do współpracy pomiędzy pracownikami leśnymi i np. podwykonawcami w celu dokumentowania poziomu kompetencji i potrzeb szkoleniowych oraz wzajemnej dyskusji o wymaganiach kompetencyjnych i potrzebach szkoleniowych Użyj poniższych ocen, żeby opisać poziom kompetencji w zakładzie: Bardzo dobra przekracza wymagania prawne, kryteria certyfikacyjne i praktyki branżowe Dobra spełnia wymagania prawne, kryteria certyfikacyjne i praktyki branżowe Wymagająca poprawy nie w pełni spełnia wymagania prawne, kryteria certyfikacyjne i praktyki branżowe 1 Techniki, sprzęt i certyfikacje ścinanie ręczne wyrąb zmechanizowany transport Ilość Typ maszyny lub narzędzie Model, marka Rok Ocena zakładu Certifikaty 2 Personel i kwalifikacje Kierownik(-cy) Brygadziści, nadzorcy Drwale Operatorzy maszyn Liczba Niewykwalifikowani Z podstawowym wykształceniem Dodatkowo przeszkoleni Oceń poziom zakładu dla stwierdzeń w punktach 3-6: 3 Umiejętności potrafimy wybrać sprzęt do zbioru odpowiedni do stanu drzewostanu nasi pracownicy mają odpowiednie kompetencje, żeby przygotować drzewostan do efektywnych działań nasi pracownicy są wyszkoleni w stosowaniu bezpiecznych technik wyrębu nasi pracownicy są wyszkoleni w wyrębie drzew różnych gatunków oraz zapewniającym optymalny dochód z drewna nasi pracownicy potrafią oceniać jakość, kształt i długość drewna wiemy jak osiągać optymalne cięcie poprzeczne zgodnie z wymaganiami klienta odnośnie sortymentu nasi pracownicy są wyposażeni w sprzęt ochrony osobistej procedury dotyczące pierwszej pomocy i wypadków uwzględniają bezpieczeństwo pracowników mamy umiejętności i procedury dotyczące zajmowania się produktami i odpadami niebezpiecznymi wiemy jak zachowywać i chronić biotopy i siedliska oraz zapewniać bioróżnorodność wiemy jak zachowywać i chronić znaki cywilizacji (np. pomniki historyczne, pomniki kultury) 4 Zrozumienie liczba lat nasz zakład może zaoferować wszechstronne doświadczenie zawodowe stosujemy procedury kontrolne dotyczące jakości i ilości drewna stosujemy procedury kontrolne dotyczące drzewostanu i szkód kiedy pojawiają się problemy zajmujemy się nimi i wyciągamy z nich wnioski 5 Wartości i postawy nasz zakład ma jasną wizję, która jest podzielana przez pracowników nasi pracownicy zachowują się odpowiedzialnie w sytuacjach zawodowych nasi pracownicy odczuwają dużą satysfakcję ze swojej pracy podpisujemy umowy o pracę oraz spełniamy wymagania umów zbiorowych oraz przepisów prawnych 6 Interakcja i wymiana komunikacja jest efektywna i otwarta, sprzyjająca wysokiej jakości pracy posiadamy system wymiany informacji zapewniający zaangażowanie pracowników nasi pracownicy uczestniczą w wystawach handowych, targach i innych wydarzeniach, aby wzbogacać swoją wiedzę z zewnątrz nasi pracownicy są zaangażowani i przyczyniają się do dobrej i inspirującej atmosfery w pracy t

Imię i nazwisko Zatrudniony od Numer telefonu Stanowisko System płacowy Średnia miesięczna płaca Narzędzie stosować do współpracy pomiędzy pracownikami leśnymi i np. podwykonawcami w celu dokumentowania poziomu kompetencji i potrzeb szkoleniowych oraz wzajemnej dyskusji o wymaganiach kompetencyjnych i potrzebach szkoleniowych Użyj poniższych ocen, żeby opisać swój aktualny poziom: Bardzo dobra Osiągam bardzo dobre wyniki, nie zostawiam problemów nierozwiązanych i podejmuję wysiłek, żeby usprawniać moją pracę. Dobra Osiągam dobre wyniki i rozwiązuję większość problemów. Jestem raczej zaangażowany w pracę. Przeciętna Udaje mi się radzić z zadaniami. Wydajność nie jest moim głównym celem. Nie dotyczy Nie występuje w zakładzie, w którym pracuję. 1 Wykształcenie i szkolenia Nazwa ukończonego kursu Organizator Okres Rok egzaminu 2 Sprzęt do zbioru drewna Oceń swoje umiejętności w następujących obszarach: Praca i konserwacja piły łańcuchowej Obsługa i konserwacja maszyn leśnych Stosuję kompletny i nowoczeny sprzęt bezpieczeństwa Stosuję przyjazne dla środowiska smar i benzynę Oceń swój poziom dla stwierdzeń w punktach 3-6. Zastosuj te same oceny. Doświadczenie (podać lata od - do): 3 Umiejętności Potrafię wybrać i zastosować metody zbioru odpowiednie do drzewostanu Potrafię przygotować drzewostan do efektywnych i bezpiecznych działań Potrafię rozpoznać popularne gatunki drzew liściastych Potrafię zastosować bezpieczne techniki wyrębu występujących gatunków Stosuję metody wyrębu zapewniające optymalny dochód z drewna Rozpoznaję i bezpiecznie zajmuję się drzewami stwarzającymi zagrożenie Potrafię określać i oceniać jakość, kształt i długość drewna występujących gatunków Wiem jak postępować, żeby spełnić wymagania klienta (odnośnie cięcia poprzecznego, sortymentu itd.) W mojej pracy spełnione są wymagania prawne i postanowienia umów zbiorowych (godziny pracy, przerwy, bezpieczeństwo itd.) Wiem jak zachowywać i chronić biotopy i siedliska oraz zapewniać bioróżnorodność Wiem jak zachowywać i chronić znaki cywilizacji, pomniki historyczne i pomniki kultury Moje oceny Moje oceny 4 Indywidualne zrozumienie Potrafię zastosować zakładowe procedury kontrolne dotyczące jakości i ilości drewna Potrafię zastosować zakładowe procedury kontrolne dotyczące drzewostanu i szkód Znam i przestrzegam procedur bezpieczeństwa Kiedy pojawiają się problemy zajmuję się nimi i wyciągam z nich wnioski 5 Podzielanie wartości firmy i postaw Znam i podzielam wizję biznesową pracodawcy Zachowuję się odpowiedzialnie w sytuacjach zawodowych Lubię swoją pracę i uważam, że przyczyniam się do zysku firmy 6 Interakcja i wymiana Dążę do skutecznej i otwartej komunikacji w pracy Jestem zaangażowany i przyczyniam się do dobrej i inspirującej atmosfery w pracy