NIEZBĘDNIK PEDAGOGICZNY 5 Drodzy Rodzice, zwracam się do Was kolejny już raz i podkreślam, iż mówiąc o normie i patologii w rozwoju dziecka musimy pamiętać, że każde dziecko, również i Wasza Pociecha rozwija się psychicznie i fizycznie, a rozwój ten następuje według określonego wzorca i przebiega pewnymi etapami. Etapy te są dla wszystkich dzieci jednakowe, ale zarówno sposób, jak i tempo ich pokonywania są charakterystyczne dla danego dziecka i stanowią o jego indywidualności. Wszystkie dzieci różnią się od siebie rytmem i tempem rozwoju, co oznacza, że nie każde dziecko musi koniecznie osiągnąć dany etap rozwoju akurat dokładnie w tym, a nie innym momencie życia. Jest zupełnie naturalne, że niektóre Przedszkolaki niecko wyprzedzają swój wiek kalendarzowy w zakresie niektórych czynności, a do innych z kolei dorosną nieco później. Poniżej, podobnie jak w poprzednim numerze, spróbuję przedstawić pewne zachowania oraz mogące się pojawić w rozwoju Waszego Malucha zdarzenia, które choć często budzą nasze zaniepokojenie nie zakłócają jednak prawidłowości rozwojowych dziecka, a także te zachowania i zdarzenia, które już nie mieszczą się w ramach prawidłowości rozwojowych i powinny budzić nasz niepokój. Przypominam, że na osiągnięcie pewnego etapu zawsze trzeba dać dziecku pewien czas. Stąd opisując normę i patologię rozwoju Przedszkolaka zaczęłam od samego początku od 1-go roku życia, a skończę na 6-tym. Dzięki temu uzyskamy całkowity obraz rozwoju Naszego Malucha, a studiując aktualny etap Jego rozwoju, będziemy mogli zarówno wrócić do etapu poprzedniego, jak i wybiec w następny etap. Teraz kolejny już raz zachęcam Państwa do lektury. Zapraszam serdecznie tym razem będzie to norma i patologia w 3-im i w 4-tym roku życia Waszej Pociechy.
NORMY ROZWOJOWE ZASYPIANIE I SEN W pierwszej połowie trzeciego roku życia udawanie się na spoczynek oraz zasypianie zostają zrytualizowane - pożegnanie z domownikami, rozbieranie się, kąpiel, układanie do snu, zasypianie zawsze przy tej samej bajce i tak samo. Z czasem rytuały stopniowo zanikają i Trzylatek potrafi już zasnąć po chwili zabawy bądź po przeczytaniu bajki i to nie koniecznie dokładnie tej samej, co wczoraj. Trzylatek może także budzić się w nocy, wychodzić z łóżka i wędrować po całym mieszkaniu jest to naturalne i nieszkodliwe zjawisko dla tego wieku. Może także wspominać, że coś Mu się w nocy śniło. Czterolatek przed snem chętnie ogląda książeczki i z upodobaniem przyjmuje na siebie obowiązek gaszenia światła na dany przez rodziców sygnał. Zwykle dobrze zasypia, jednak w nocy może budzić się pod wpływem wyrazistych snów. SPOŻYWANIE POSIŁKÓW Trzylatek miewa bardzo zmienny apetyt, ustawicznie wybrzydza i grymasi, miewa silne nawyki i rytuały związane z jedzeniem - zawsze ta sama pora, kolejność, sztućce, naczynia, a nawet potrawy. Wszystkie te nawyki i rytuały zanikają dopiero w okolicy trzecich urodzin. Trzylatek potrafi jeść samodzielnie łyżką i swobodnie napić się z kubka. Czterolatek dosłownie rwie się do pomagania przy przygotowaniach posiłków i nakrywania do stołu, przygotowaniu posiłków i nakrywania do stołu, przy czym robi wszystko bardzo szybko i zamaszyście. Również bardzo szybko i zwykle bez grymasów je - bowiem jedzenie dla Niego to strata czasu.
WYDALANIE Trzylatek regularnie zgłasza potrzeby fizjologiczne, potrafi obudzić się w nocy i poprosić o pójście z Nim do toalety, albo tez przesypia całą noc i nie moczy się. W ciągu trzeciego roku życia pojawia się potrzeba intymności i odosobnienia podczas pobytu w toalecie. Czterolatek ma wyraźne skłonności do samodzielnego załatwiania potrzeb fizjologicznych, z upodobaniem też mówi o czynnościach wydalniczych i używa na ich określenie wulgarnych słów, a także usiłuje podglądać innych ludzi w toalecie. Niektóre Czterolatki mogą mimowolnie moczyć się w nocy, a także popuszczać i moczyć się w dzień (zwłaszcza, gdy są zajęte zabawą z rówieśnikami). UCZUCIA I EMOCJE W pierwszej połowie trzeciego roku życia znacznie wzrasta siła i ilość napięć psychicznych doznawanych przez dziecko. Mogą tez pojawić się nowe sposoby ich rozładowywania np. zacinanie się i jąkanie w momentach podekscytowania, niszczenie przedmiotów i zdrapywania tynku ze ścian, a także napady wściekłości. U Trzylatka intensywność napięć wewnętrznych znacznie spada, jednak w trudnych chwilach może On nadal uciekać się do ssania palca czy masturbacji. Jest to okres wzmożonego napięcia, stresów i licznych konfliktów. Stąd też wzrasta dotychczasowy repertuar zachowań służących ich rozładowaniu np. płaczliwość, dłubanie w nosie, obgryzanie paznokci, robienie min i grymasów, plucie, częste oddawanie moczu, nudności i wymioty w chwilach szczególnego napięcia. W ciągu całego czwartego roku życia pojawiają się w zachowaniu dzieci przeróżne manieryzmy automatycznie podskakują, przykucają, pochrząkują, mrugają oczami, stroją miny, pokasłują, pokrzykują, mlaskają, stroją grymasy, głośno wciągają powietrze, poprawiają włosy, ubranie, itp.
RELACJE Z RODZICAMI W pierwszej połowie trzeciego roku życia dziecko gorąco kocha, ale jednocześnie nie słucha żadnych argumentów i bezlitośnie tyranizuje. Z kolei druga połowa trzeciego roku życia to okres tęsknoty za niemowlęctwem domagania się np. noszenia na rękach, karmienia butelką, a nawet zakładania pieluchy. Jest to normalny etap rozwoju, który szybko mija. Trzylatek jest przyjazny, wyzbyty oporów i rozterek, potrafi na coś poczekać oraz przyjąć słowna argumentację rodzica. W pierwsze połowie czwartego roku życia dzieci obawiają się, że nikt ich nie kocha, nie lubi stąd bardzo często domagają się od innych dowodów przywiązania i miłości. Ten brak poczucia bezpieczeństwa stopniowo przeistacza się w bezczelną pewność siebie Czterolatka, dla którego rodzice stanowią jednocześnie największy autorytet i największych przeciwników. Czterolatek kocha się buntować i mówić nie. LĘKI, STRACHY, NIEPOKOJE Trzylatki zazwyczaj boją się: dziadów, czarownic, policjantów, włamywaczy, złodziei, ciemności, samotności, wszystkich zwierząt (nawet małych), z wyjątkiem znanych, zaprzyjaźnionych psów czy kotów. Czterolatek boi się: wieczornych wyjść rodziców z domu, odgłosu pracujących silników, dzikich zwierząt, a także ciemności. Jako wynik bujnej wyobraźni i fantazji pojawiają się tzw. Lęki nocne, będące reakcją na koszmarne sny.
ZACHOWANIA EROTYCZNE I SEKSUALNE Trzylatek zaczyna interesować się i pyta skąd się biorą dzieci? Interesuje się także przyczynami odmiennych pozycji dziewczynek i chłopców podczas załatwiania potrzeb fizjologicznych oraz różnicami w budowie narządów płciowych. Stąd może się pojawić usiłowanie podglądania płci przeciwnej w toalecie, bądź też demonstrowanie jej własnych genitaliów w nadziei na rewanż. Jest to zupełnie normalne i naturalne. U Czterolatków konkretyzują się dociekania na temat - skąd się biorą dzieci? Zwykle wierzą, że z brzucha mamy, który opuszczają przez pępek. Stad też wzrasta Ich zainteresowanie własnych pępkiem, dalej chętnie pokazują sobie nawzajem swoje wyposażenie płciowe doszukują się różnic i podobieństw. Z upodobaniem używają wulgaryzmów na określenie czynności wydalniczych i często podglądają innych podczas ich wykonywania. PATOLOGIE W ROZWOJU W tym okresie nasze zaniepokojenie powinny budzić stosunkowo trwałe opóźnienia w rozwoju mowy i kontaktów społecznych. A także poszukiwanie i zjadanie różnych dziwacznych substancji np. grudki ziemi, gliny, wapna, tynk ze ściany, kawałki węgla, kreda, grafit z ołówka, siarka z łepków zapałek. Najczęściej oznacza to istotne niedobory składników mineralnych w organizmie, albo głęboką frustrację zbyt ubogim i jednostajnym środowiskiem. U Trzylatków moją się pojawiać dziwne zachowania: unikanie pewnych kolorów, strach przed spoglądaniem w dół, potrząsanie uporczywie głową, mówienie o szumie, gwizdanie w uszach - świadczy to zazwyczaj o dysfunkcjach w zakresie wzroku lub słuchu. U niektórych bardzo wrażliwych Czterolatków dochodzi do powstania tików, które w skrajnych przypadkach poważnie zaburzają lub wręcz uniemożliwiają dziecku normalne funkcjonowanie. ŹRÓDŁO: A. Samson Książeczka dla przestraszonych rodziców