Telekomunikacja Problemy.i Wyzwania dla Klientów Firm Telekomunikacyjnych Technologie i nowe metody zarządzania bardzo często mają ze sobą wiele wspólnego: są testowane na klientach. Klienci, szczególnie Ci zasobniejsi, którzy inwestują w większośd innowacji, stanowią czołówkę nowoczesnych firm jednak okupują to nie raz inwestycjami, które się nie zwróciły. Warto jednak byd w tym gronie podobnie jak na rynku finansowym, każda zasobniejsza firma ma w swoim portfelu inwestycje wysokiego ryzyka. Niektóre są hitami. Jarosław Żeliński 07-11-05
1 NOWE TECHNOLOGIE: KIEDY BYĆ PIERWSZYM A KIEDY OSTATNIM? 2 1.1 Ostatnie lata w telekomunikacji Obecnie na rynku telekomunikacyjnym mamy do czynienia wręcz z wysypem nowych technologii. W tym artykule skupimy się na tych, które mają bezpośrednią wartość dla użytkowników indywidualnych i biznesowych. Te dwa rynku zresztą dość istotnie się różnią. Nie przypadkiem nazywa się często rynek użytkowników biznesowych rynkiem profesjonalnym. Jeżeli założymy, że profesjonalny oznacza większą jakość i niezawodność a także zwiększone wymagania to dokonamy pierwotnego podziału na dwie grupy rozwiązań telekomunikacyjnych: Rozwiązania na rynek detaliczny: masowe o niskim priorytecie Rozwiązania na rynek biznesowy: zindywidualizowane o wysokim priorytecie Nawet taki prosty opis sugeruje już pierwsze wnioski: nowe technologie często są zbyt słabo opanowane by możliwe było świadczenie usług biznesowych. Dlatego bardzo często nie znajdują zbyt szybko wielu nabywców z powodu kłopotów z zapewnieniem oczekiwanej jakości a nie z powodu ich wysokiej ceny. Przykładem może być technologia transmisji EDGE czy UMTS, która początkowo z powodu małej dostępności i kłopotów z jakością transmisji trafiła głównie do entuzjastów oraz osób nie mających alternatywy. Ta druga grupa jest często także motorem napędowym. Są to tak zwani testerzy (notabene sam do nich należę w tym przypadku). Liczba dostępnych technologii zaczyna rosnąć. Jednak z punktu widzenia odbiorcy liczy się korzyść z otrzymanej usługi. Dlatego użytkownik łącza stałego raczej stoi przed wyborem pomiędzy ADSL a xdsl (nie ADSL). Pierwsze to łącza asymetryczne gdzie szybkość transmisji do nas jest z reguły kilkukrotnie wyższa niż od nas. Wykorzystano tu fakt, że pojedyncza osoba lub mała firma wykorzystuje łącze jako dostęp do sieci Internet i jest głównie biorcą danych. Łącza tak zwane symetryczne (xdsl) to oferta głownie dla firm i to raczej średnich i większych, w których wymiana danych odbywa się w równym stopniu w obu kierunkach. Przyczyna tego jest duży udział danych wymienianych a nie tylko pobieranych z sieci. Opisany stan praktycznie nie ulega zmianie. Dostępne obecnie media transmisyjne to linie kablowe miedziane i światłowodowe oraz technologie bezprzewodowe o różnym zasięgu.
1.2 Linie kablowe Obserwacje rynku wskazują na duży opór dużych telekomów w oddawaniu w publiczne użytkowanie zasobów dających im podstawową przewagę na rynku: tak zwaną pętle lokalną czyli inaczej mówiąc linie dostępowe (popularnie zwane miedzią w ziemi). 3 Przewidywane szybkie uwolnienie pętli lokalnej nie następuje i nie ma co obecnie liczyć na to, że szybko to nastąpi. Dlatego dostawcy usług przestali czekać i tam, gdzie pozwala na to infrastruktura instalują linie światłowodowe. Łącze te stają się coraz tańsze, ich liczba szybko przyrasta. Światłowody stały się uniwersalnym medium dla telewizji, telefonii i Internetu. Tak szerokie ich zastosowanie powoduje szybki spadek cen. Obecnie dostęp do Internetu za pośrednictwem łącz światłowodach operatów telewizji kablowych kształtuje się na poziomie cen oferowanych przez operatorów telefonii stacjonarnej. W tym obszarze trudno spodziewać się czegoś nowego. Wybór zależy jedynie głównie od dostępności usługi a nie jej ceny bo tu rynek już zrobił swoje. 1.3 Technologie bezprzewodowe W tym obszarze dzieje bardzo dużo. Dostępne są różnego rodzaju technologie jednak podzielić je należy na dwa grupy: Technologie do użytku indywidualnego Technologie dla operatorów Pierwsze to przede wszystkim dedykowane linie radiowe typu punktpunkt oraz Wi-Fi i obecnie WiMax. Drugie to głownie usługi w sieciach telefonii komórkowej. Linie radiowe to rozwiązania służące do łączenia ze sobą stosunkowo odległych punktów. Zasięg rzędu 30km i przepustowości rzędu nawet dziesiątek Mbps. Wi-Fi to technologia dostępu na odległości rzędu 100-300 m o przepustowości do 54Mbps. Wykorzystywana jest zarówno przez użytkowników indywidualnych jak i operatorów telekomunikacyjnych. Ci drudzy wykorzystują fakt, ze posiadana infrastruktura pozwala na im na rozszerzenie usług o dostęp do Internetu przez Wi-Fi w wybranych miejscach takich jak hotele, rynki miast czy skupiska kawiarni. WiMax to technologia o porównywalnych parametrach dotyczących przepustowości (do 1Mbps lub 66Mbps) jednak jej zasięg to nawet 50km (horyzontowy). Z uwagi jednak na stosunkowo wysokie koszty
stosowana głownie przez operatorów. Technologia transmisji danych GPRS stosowana jest przez operatorów telefonii komórkowej. Jej rozszerzenia EDGE i 3G (w sieciach UMTS). Przepustowości teoretyczne maksymalne to odpowiednio: 14kbps, 384kbps i 2Mbps. 4 1.4 Transmisja głosu Najwięcej chyba zamieszania zrobiła jednak transmisja głosu. Monopol telefonii komutowanej został przełamany po pojawieniu się technologii VoIP (Voice over IP, głos w sieci IP). Dlaczego rozmowy są takie istotne? Rozmowa jest nadal jednym z najskuteczniejszych sposobów wymiany informacji. Okazuje się, że: Mowa ma bardzo dużą odporność na zakłócenia, znacznie większa niż transmisja danych cyfrowych, Wszędzie tam, gdzie sprawdza się nieformalna wymiana informacji głos stanowi podstawowy sposób komunikacji W biznesie rozmowa zawsze będzie jednym z kluczowych sposobów wymiany informacji Technologie wspierające te wymianę na coraz większą odległość będą się nadal szybko rozwijały Człowiek postrzega wartość rozmowy przede wszystkim w odległości potem dopiero w czasie trwania rozmowy, VoIP i jej koszty to technologia, która odpowiada naturalnemu postrzeganiu wartości rynkowej rozmowy, która obecnie jest postrzegana podobnie jak wymiana informacji pisanej przez Internet Ta rewolucja jest typowym przykładem opisanej na początku zasady, że testują bogaci dużym kosztem. Dostawcy technologii obiecywali zwrot inwestycji w technologię VoIP w czasie rzędu nawet kwartału. Okazało się podczas eksploatacji tych usług, że poza nielicznymi firmami o rozbudowanej liczbie oddziałów i dużym natężeniu rozmów telefonicznych między nimi nie zwracają się tak szybko. Oszczędności na wymaganym paśmie oraz brak opłat za odległość (łącza internetowe są opłacane za pasmo a nie odległość) okazały się w wielu przypadkach nie realizowalne. Utrzymanie jakości na wymaganym poziomie, porównywalnym z jakością sieci stacjonarnej, wymaga pasma porównywalnego z tym jakie zajmuje rozmowa w
kanale PCM (Pulse Code Modulation, modulacja cyfrowa wykorzystywana w sieciach ISDN). Dodatkowo sieć Internet nie ma obecnie możliwości gwarancji pasma, usługi Quality of Service są realizowane w zamkniętych sieciach, szkielet sieci Internet nie pozwala na realizację tej usługi. 5 Zagwarantowanie jakości transmisji jest możliwe przy użyciu łącz dzierżawionych, te zaś są wyceniane zależnie od odległości. Technologia VoIP stała się typowym przykładem, w którym niespełnienie pierwotnych obietnic dostawców spowodowało, że zaczęto analizować dokładnie możliwości i korzyści z technologii. Okazuje się, że korzyści z tej technologii odnoszą głównie operatorzy telekomunikacyjni gdyż pozwala im ona na konwergencje usług głosowych i transmisji danych w jednej sieci szkieletowej. Firmy w większości nadal korzystają z usług telefonii u operatorów. Zmieniło się natomiast korzystanie z usług nieprofesjonalnych i do nieformalne rozmów w firmach. Święcą triumfy wręcz takie rozwiązania jak Skype. Okazuje się, że pewna rezygnacja z jakości na rynku spowodowała lawinowy wzrost popularności. Główną wartością na rynku nieprofesjonalnym, jak już wspomniano, jest możliwość prowadzenia rozmowy i odległości a nie jej jakość co tłumaczy tę popularność. Przeczekanie więc boomu na VoIP przez wiele firm pozwoliło im oszczędzić nieraz znaczne środki. Teraz bez inwestowania w kosztowna infrastrukturę można korzystać z rozmów przez Internet a liczba operatorów tej usługi stale rośnie. 1.5 Dlaczego to takie ważne Telekomunikacja, szczególnie bezprzewodowa, staje się coraz ważniejszym elementem infrastruktury firm. Coraz częściej mamy do czynienia z odmiejscowionymi procesami biznesowymi. To co jeszcze nie dawno odbywało się w firmie coraz częściej dzieje się poza nią. Pracownicy wykonują swoje zadania często u klientów lub w drodze. Narzędziem pracy standardowym staje się komputer przenośny to zaś wymaga uniezależnienia się od połączeń przewodowych. Tradycyjna postać firmy:
6 W miarę jak rozwija się obecna tendencja do pracy z klientem na jego terenie część procesów opuszcza firmę: Potrzebą chwili staje się więc mobilność i praca zdalna. Procesy biznesowe takie jak sprzedaż czy obsługa posprzedażna wymagają zasobów IT w miejscy wykonywania pracy zaś kluczowe systemy znajdują się w siedzibie firmy. Dostęp zdalny do nich jest obecnie wymogiem koniecznym. 1.6 Jak postępować przy wyborze inwestycji w telekomunikację Podstawowa zasada: dokładnie określ potrzeby i wskaż ograniczenia. Telekomunikacja to dwa główne typy usług: głosowe i transmisja danych. W przypadku usług głosowych zawsze warto rozważyć użycie technologii VoIP. Należy tu jednak podkreślić, że jednym z głównych ograniczeń technologii VoIP jest duża trudność w realizacji połączeń na zewnątrz. Połączenia pomiędzy użytkownikiem telefonii stacjonarnej a internetowej realizowane są przez tak zwane bramki (gateways), te zaś są kontrolowane przez operatorów (są stroną w ich realizacji, więc muszą wyrażać na nie zgodę). Technologie transmisji danych i głosu, opisane w pierwszej części i wiedza o nich, mają dla odbiorcy biznesowego coraz mniejsze znaczenie. Powoli zbliżamy się do czasów, w których nie ma znaczenia użyta technologia. Będą ją rozumieli tylko dostawcy tych usług. Obecnie nikt nie zastanawia się nad czym jakiej technologii używamy oglądają program telewizyjny. Co najwyżej mamy świadomość korzystania z usługi telewizji kablowej, satelitarnej czy tradycyjnej rozsiewczej naziemnej.
Z punktu widzenia użytkownika ważny jest dostęp do usługi i jej koszt. Staje się normą opłata za zużycie zamiast opłaty za posiadanie. Postęp technologiczny jest obecnie tak szybki, że trudno jest ocenić rentowność inwestycji skoro okres jej zwrotu jest porównywalny z okresem jej moralnego starzenia a bywa że dłuższy. 7 Obecnie najbezpieczniejszym sposobem korzystania z usług transmisji danych i głosowych wydaje się być w większości przypadków wykupienie usługi u operatora. Podstawowym jej elementem jest regulamin usługi (umowa SLA, Service Level Agrement, ang. poziom świadczonej usługi). Określa on to za co płacimy. Usługa zamiast własnej infrastruktury uwalania nas od ryzyka zakupu nietrafionej technologii oraz pozwala na zmianę warunków umowy, a nawet operatora, jeżeli nie odpowiada nam jakość usług. Praktycznie całe ryzyko bierze na siebie operator. Ryzyko to ma oczywiście swoja cenę, jednak możliwość łatwej zmiany najczęściej warta jest tej ceny. Jarosław Żeliński, Analityk Biznesowy http://it-consulting.pl j.zelinski@it-consulting.pl 608 05 90 20