RAPORT Z BADA NIEKOMERCYJNYCH INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU 1 W WOJEWÓDZTWIE DOLNOLSKIM

Krzysztof B. Matusiak RAPORT Z BADA NIEKOMERCYJNYCH INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU 1 W WOJEWÓDZTWIE DOLNOLSKIM Spis treci: 1. Pojcie i zadania niekomercyjnych instytucji otoczenia biznesu... 2 2. Rozwój instytucji wspierania rozwoju gospodarczego w Polsce... 4 3. Załoenia do bada... 8 4. Wstpna charakterystyka próby badawczej... 10 5. Cele i rodki realizacji działalnoci statutowej... 11 6. Odbiorcy oferowanych usług... 11 7. Finansowanie działalnoci i zasoby kadrowe... 12 8. Wyspecjalizowane formy aktywnoci... 14 8.1. Orodki Szkoleniowo-Doradcze... 14 8.2. Centra Transferu Technologii... 16 8.3. Lokalne Fundusze Poyczkowe.. 17 8.4. Fundusze Porcze Kredytowych... 19 8.5. Inkubatory Przedsibiorczoci... 19 8.6. Parki technologiczne... 21 8.7. Venture Capital 23 9. Sie współpracy... 24 10. Bariery rozwoju instytucji.. 28 11. Bariery przedsibiorczoci i rozwoju MSP... 30 12. Podsumowanie i rekomendacje... 33 Aneks 1. Wnioski z analizy komercyjnych podmiotów otoczenia biznesu w województwie dolnolskim Wrocław, maj 2004 r. 1 Przyjte w koncepcji opracowania RIS Dolny lsk okrelenie dla instytucji aktywnych w działaniach na rzecz rozwoju lokalnego i gospodarki regionu. W literaturze polskiej moemy spotka okrelenia: instytucje wspierania rozwoju gospodarczego, infrastruktura przedsibiorczoci i transferu technologii, orodki innowacji i przedsibiorczoci, instytucje wspierajce. 1

1. POJCIE I ZADANIA NIEKOMERCYJNYCH INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU (INSTYTUCJI WSPIERAJCYCH) Nowoczesne podejcie do strategii rozwoju gospodarczego opiera si na poszukiwaniu bezpiecznych i trwałych podstaw rozwoju wewntrz regionów, przy szerokim wykorzystaniu zaangaowania rodowisk lokalnych. Zorientowane na wspieranie przedsibiorczoci, transfer i komercjalizacj technologii oraz popraw konkurencyjnoci lokalne i regionalne programy gospodarcze wymagaj profesjonalnej obudowy instytucjonalnej. W praktyce oznacza to potrzeb tworzenia instytucji rozwoju lokalnego, wyspecjalizowanych w działaniach na rzecz rozwoju gospodarczego poprzez: 2 wspieranie przedsibiorczoci, samozatrudnienia, ułatwianie startu i pomoc nowotworzonym prywatnym firmom; promocj i popraw konkurencyjnoci MSP; tworzenie warunków dla transferu nowych rozwiza technologicznych do gospodarki i realizacj przedsiwzi innowacyjnych; podnoszenie jakoci zasobów ludzkich poprzez edukacj, szkolenia i doradztwo oraz upowszechnianie wzorów pozytywnego działania; zagospodarowanie zasobów i realizacj przedsiwzi infrastrukturalnych; tworzenie sieci współpracy i partnerstwa rónych podmiotów działajcych na rzecz dynamizacji rozwoju, wzrostu dobrobytu i zasobnoci mieszkaców. Szeroki wachlarz celów oraz konieczno uwzgldnienia lokalnych i regionalnych uwarunkowa determinuj du rónorodno form organizacyjnych i instytucjonalnych. Podstawow cech omawianych instytucji jest ich niekomercyjny charakter. Celem ich działania nie jest maksymalizacja zysku, lecz zaspokajanie nietypowych potrzeb, inicjowanie zmian i transformacji lokalnych społecznoci. Spełniaj one na rynku funkcje usługowe, tworzc specyficzn infrastruktur, umoliwiajc dynamizacj procesów rozwojowych oraz realizacj wyznaczonych strategii. O wsparciu mówimy wówczas, gdy cena wiadczonych usług odbiega od biecych relacji rynkowych. wiadczenie usług wspierajcych jest realizowane w oparciu o pomoc publiczn i róne formy działalnoci nie nastawionej na zysk (non profit). Obejmuje róne formy aktywnoci nie podejmowane w oparciu o kalkulacj rynkow lub proponowan cen ograniczajc szerok ich dostpno, ale w oparciu o inny rodzaj kalkulacji majcy na celu szeroko pojty rozwój lokalny i regionalny. Takie działania dotycz obszarów uznanych za kluczowe dla rozwoju rynków, lokalnej gospodarki oraz prywatnych małych i rednich firm edukacja, szkolenia, doradztwo, transfer technologii, zarzdzanie informacj. Zakres przedmiotowy podejmowanych działa, misja i cele oraz załoenie o niedochodowym charakterze (non-profit) pozwalaj zakwalifikowa do omawianej kategorii instytucji nastpujce rodzaje podmiotów: fundacje i stowarzyszenia lub jednostki przez nie powołane, realizujce programy rozwoju przedsibiorczoci i transferu technologii oraz działajce na rzecz rozwoju lokalnego; 2 Zob. K.B. M a t u s i a k, Zasoby i kierunki rozwoju infrastruktury przedsibiorczoci i transferu technologii [w:] K.B. M a t u s i a k, E. S t a w a s z, A. J e w t u c h o w i c z, Zewntrzne determinanty rozwoju innowacyjnych firm, KEUŁ, Łód 2001, s. 252-254. 2

spółki publiczno-prywatne 3 powołane z inicjatywy i przy duym zaangaowaniu organizacyjnym i finansowym władz publicznych, podejmujce działania prorozwojowe i nie zobligowane do generowania zysków do podziału midzy udziałowców; 4 izby gospodarcze, organizacje rzemiosła, zrzeszenia i zwizki pracodawców oraz inne instytucje przedstawicielskie biznesu podejmujce inicjatywy i działania prorozwojowe; wyodrbnione organizacyjnie i finansowo jednostki samorzdowe, administracji publicznej, instytucji naukowo-badawczych zorientowane na wspieranie rozwoju lokalnej gospodarki. Struktura i zakres podejmowanych przez poszczególne instytucje zada jest zdeterminowana: celami lokalnej/regionalnej strategii rozwoju, uwarunkowaniami kulturowymi, sytuacj ekonomiczn i poziomem rozwoju gospodarczego. Nie ma jednoczenie jednego, uniwersalnego wzorca organizacyjnego i funkcjonalnego dla omawianych instytucji. Działalno kadej z nich jest uzaleniona od: zasobów uzyskanych od udziałowców, przyjtej misji, sprawnoci i przygotowania merytorycznego pracowników, moliwoci pozyskiwania zewntrznych rodków na działalno statutow, ich odbioru przez lokaln społeczno. Czsto mona spotka si z dyskusyjn tez, e instytucje wspierania rozwoju gospodarczego pełniej spełniaj swoje funkcje w mniejszych rodowiskach i regionach, od lat borykajcych si z okrelonymi problemami ekonomicznymi i społecznymi. W silnych ekonomicznie aglomeracjach w wikszym zakresie mona uruchomi mechanizmy rynkowe i nie jest potrzebne przysłowiowe obywatelskie pospolite ruszenie. Omawiane instytucje stanowi coraz popularniejszy kanał redystrybucji rodków publicznych i midzynarodowych funduszy pomocowych przeznaczonych dla regionów dotknitych okrelonymi trudnociami gospodarczymi, strukturalnymi i społecznymi według starej chiskiej maksymy zamiast ryby, daj głodnemu wdk i naucz go łowi. 5 Instytucje wspierania rozwoju gospodarczego umoliwiaj aktywizacj wewntrznych (endogenicznych) zasobów regionów i pełne wykorzystanie lokalnych czynników wzrostu. W nowoczesnych strategiach rozwoju odchodzi si od zhierarchizowanych struktur bazujcych na duym zakresie interwencjonizmu pastwowego do relacji sieciowych i inicjatyw obywatelskich ułatwiajcych przenikanie idei i wymian informacji. Rozwój regionu powinien by stymulowany przez lokalne potrzeby i wol zmian zgłaszan przez mieszkaców. Organizacje pozarzdowe działajce na rzecz rozwoju gospodarczego w tych warunkach tworz szans dla: mobilizacji wszystkich aktorów rozwoju lokalnego, aktywizacji stojcych na uboczu grup społecznych, tworzenia atmosfery wzajemnego zaufania i wspólnoty celów; rozwoju publiczno prywatnego partnerstwa i uspołecznienia polityki gospodarczej; wprowadzania mechanizmów konkurencji w wykorzystaniu rodków publicznych i odbiurokratyzowaniu działa prorozwojowych; łczenia rodków publicznych z prywatnymi oraz pozyskiwania rodków zewntrznych dla lokalnych przedsiwzi prorozwojowych i infrastrukturalnych; 3 W wikszoci krajów wysokorozwinitych dopuszcza si formuł non-profit dla okrelonych spółek akcyjnych lub z ograniczon odpowiedzialnoci podejmujcych ustawowo okrelone obszary działania pomoc społeczna, przeciwdziałanie bezrobociu, wspieranie przedsibiorczoci i procesów innowacyjnych. W Polsce od kilku lat trwaj prace nad ustaw o poytku publicznym, której celem jest zniwelowanie tych braków w naszym prawodawstwie. 4 Do omawianej kategorii zalicza si czsto wyodrbnione organizacyjnie jednostki, aktywne w obszarze wspierania przedsibiorczoci i transferu technologii przy administracji publicznej, szkołach wyszych, izbach przemysłowohandlowych, zwizkach zawodowych. 5 Efektywno omawianej filozofii podkrela Raport Rady Klubu Rzymskiego A. K i n g, B. S c h n e i d e r, Pierwsza rewolucja globalna, Warszawa 1992. 3

rozwoju nowoczesnych form transferu technologii, wspierania przedsibiorczoci i marketingu lokalnego. Funkcjonalnie omawiane instytucje koncentruj swoj aktywno na newralgicznych dla procesów rozwojowych obszarach wspierania przedsibiorczoci i procesów innowacyjnych w formie: 1) szerzenia wiedzy i umiejtnoci poprzez doradztwo, szkolenia, informacj w ramach orodków szkoleniowo-doradczych; 2) pomocy w transferze i komercjalizacji nowych technologii w ramach centrów transferu technologii; 3) pomocy finansowej (seed i start-up) w formie parabankowych funduszy poyczkowych i porczeniowych oferowanej osobom podejmujcym działalno gospodarcz i młodym firmom bez historii kredytowej; 4) szerokiej pomocy doradczej, technicznej i lokalowej dla nowo powstałych przedsibiorstw w pierwszym okresie działania w inkubatorach przedsibiorczoci i centrach technologicznych; 5) tworzenia skupisk przedsibiorstw (cluster) i animacji innowacyjnego rodowiska poprzez łczenie na okrelonym zagospodarowanym terenie usług biznesowych i rónych form pomocy firmom w ramach: parków technologicznych, stref biznesu, parków przemysłowych. Dla tych organizacji przyjło si w Polsce okrelenie orodki innowacji i przedsibiorczoci. Z pomocy omawianych orodków korzystaj osoby i podmioty rozpoczynajce działalno gospodarcz nie mogce ze wzgldów finansowych lub merytorycznych skorzysta z pomocy instytucji rynkowych firm konsultingowych, banków itp. Jednoczenie powysze działania wywołuj silne impulsy rozwojowe identyfikowane w perspektywie lokalnej i regionalnej w zakresie: 1) tzw. dyfuzji industrializacji nastpujcej poprzez inkubacj nowych firm (czsto typu rzemielniczego) wykorzystujcych miejscowe umiejtnoci od dawna tkwice w lokalnej kulturze w regionach peryferyjnych i opónionych w rozwoju gospodarczym; 2) wzmocnienia struktur rynkowych o nowe technologiczne firmy o duej sile konkurencyjnej dziki umiejtnociom innowacyjnym umoliwiajcym cigł adaptacj nowych produktów i technologii; 3) rozwoju kompleksów przemysłowych wysokiej technologii i systemów inkubacji innowacji w aglomeracjach miejskich dysponujcych silnym zapleczem naukowym. Geneza orodków innowacji i przedsibiorczoci wywodzi si od inicjatyw społecznych, socjalnych i kulturalnych realizowanych tradycyjnie na marginesie sektorów: publicznego i prywatnego. Zmiany, jakie nastpiły w społeczestwach zachodnich w ostatnim wierwieczu minionego stulecia (USA przełom lat szedziesitych i siedemdziesitych, Europa Zachodnia koniec lat siedemdziesitych) otworzyły przed instytucjami pozarzdowymi, jako stymulatorem zmian i rozwoju gospodarczego. Nowe moliwoci pojawiły si wraz z tzw. rewolucj neoliberaln pocztku lat osiemdziesitych. 4

2. ROZWÓJ INSTYTUCJI WSPIERANIA ROZWOJU GOSPODARCZEGO W POLSCE Podstawowe przesłanki dla instytucjonalizacji rozwoju lokalnego w Polsce zostały stworzone wraz z reformami systemowymi po 1989 r. Mimo, e pierwsze koncepcje wypracowano w drugiej połowie lat osiemdziesitych, to pierwsze orodki innowacji i przedsibiorczoci pojawiły si niezalenie od siebie w rónych regionach kraju w 1990 r. Sporód wielu podjtych wówczas inicjatyw na uwag zasługuje: utworzenie Wielkopolskiego Centrum Innowacji i Przedsibiorczoci S.A. w Poznaniu oraz Fundacji Progress & Business w Krakowie, a take rozwój sieci agencji lokalnych przez Fundacj Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych. Powysze inicjatywy były z reguły podejmowane przez pasjonatów, którzy mieli okazj zapozna si z zachodnimi dowiadczeniami w tym zakresie i musieli na kadym kroku przekonywa potencjalnych zainteresowanych, czemu maj słuy tego typu orodki. Duy wpływ na wzrost zainteresowania nimi miała realizacja rónego typu programów pomocowych, przyjazdy ekspertów i konsultantów oraz wyjazdy zagraniczne działaczy gospodarczych i przedstawicieli administracji. Równolegle zadania zwizane ze wspieraniem przedsibiorczoci, transferu technologii, promocj i rozpowszechnianiem informacji były adaptowane w rónego typu organizacjach biznesu (izby gospodarcze, organizacje rzemiosła, zrzeszenia i zwizki pracodawców oraz inne instytucje przedstawicielskie przedsibiorców) w formie wyodrbnionych centrów biznesu. Pojawiły si wyodrbnione organizacyjnie i spójne koncepcyjnie orodki szkoleniowo-doradcze, fundusze poyczkowe i porczeniowe, centra transferu technologii, inkubatory przedsibiorczoci i parki technologiczne. Na pocztku podchodzono z du rezerw do wszystkich tego typu pomysłów, a inicjatywy organizacyjne podejmowano czsto z myl o łatwiejszym dostpie do rodków pomocowych. Wzrost zainteresowania orodkami innowacji i przedsibiorczoci przyniosła dopiero połowa lat dziewidziesitych. Wiele podjtych w pierwszych latach pomysłów nie zostało zrealizowanych zgodnie z zamierzeniami ze wzgldu na ograniczenia finansowe, prawne i organizacyjne. Okres ten był jednak niezmiernie istotny dla gromadzenia krajowych dowiadcze i budowy zespołów, które w kolejnych latach nie popełniały ju błdów pionierskiego okresu. Pojawiło si wiele prób konsolidacji rodowiska i wytworzenia struktur lobbyingowych, do których naley zaliczy utworzenie: Stowarzyszenia Organizatorów Orodków Innowacji i Przedsibiorczoci w Polsce, Stowarzyszenia Agencji i Fundacji Rozwoju Regionalnego; Stowarzyszenia Wolna Przedsibiorczo ; Krajowego Stowarzyszenia Funduszy Porczeniowych. Istotn funkcj konsolidujc i integrujc w skali kraju spełnia Krajowy System Usług utworzony przez Polsk Fundacj Promocji i Rozwoju MSP (obecnie Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci). Potrzebny był czas na zrozumienie nowej idei przez działaczy samorzdowych, polityków i pracowników administracji terenowej i centralnej. 6 Oceniajc sytuacj przy uwzgldnieniu uwarunkowa i sytuacji społeczno-gospodarczej w Polsce, rozwój instytucji wspierania rozwoju gospodarczego naley uzna za sukces. Podjto skuteczn prób adaptacji koncepcyjnie zaawansowanej formy instytucjonalnej w trudnych warunkach gruntownej przebudowy systemu gospodarczego. W tej dziedzinie wyprzedzilimy pozostałe kraje postsocjalistyczne, a kilka orodków w niczym nie odbiega od standardów zachodnio europejskich czy amerykaskich. Utworzone instytucje zgromadziły zasoby i potencjał niezbdny dla podejmowania aktywnych działa wspierajcych: nowopowstajce firmy i przedsibiorczo oraz rozwój lokalny. Dziki ich aktywnoci ponad 300 tys. (głównie bezrobotnych) zostało przeszkolonych i zdobyło nowe kwalifikacje na rónego typu kursach, 6 Zob. K.B. M a t u s i a k, K. Z a s i a d ł y, Stan, zasoby i kierunki rozwoju orodków innowacji i przedsibiorczoci na pocztku 2001 r., [w:] Orodki innowacji i przedsibiorczoci w Polsce, SOOIPP-Raport 2001, KEUŁ, Łód/Pozna 2001, s. 11-17. 5

szkoleniach, seminariach i konsultacjach. Fundusze poyczkowe i gwarancyjno-porczeniowe dały szans dostpu do rodków finansowych około 4500 nowym firmom bez historii kredytowej. W inkubatorach i centrach technologicznych rozpoczło działalno gospodarcz ponad 1600 nowych podmiotów przy jedynie kilkuprocentowym wskaniku bankructw. Głbsza analiza wyników podejmowanych działa wskazuje na wysok efektywno tworzenia i funkcjonowania tego typu instytucji. Rozwój orodków innowacji i przedsibiorczoci jest przejawem tworzenia i rozwoju społeczestwa obywatelskiego oraz wzrostu zainteresowania nowoczesnymi działaniami inicjujcymi twórcze mylenie o rozwoju regionalnym. Wiele orodków stanowi lokalne wizytówki okrelane potocznie jako drzwi do wspólnej Europy. 7 Podstawow cech polskich orodków innowacji i przedsibiorczoci jest ich skromny udział w powstawaniu i rozwoju nowych firm technicznych oraz szeroko postrzeganym procesie komercjalizacji i transferu technologii. Dotychczasowy rozwój infrastruktury przedsibiorczoci i transferu technologii został zdominowany przez polityk rynku pracy. Ministerstwo Pracy i wydzielona administracja pracy stanowi główne ródło inspiracji i finansowania tworzenia nowych orodków. Instytucje te zasilaj równie szerokim strumieniem finasowym biec działalno orodków poprzez zlecania zada celowych w zakresie szkole doradztwa, tworzenia funduszy start-up itp. W biecej działalnoci głównymi partnerami orodków innowacji i przedsibiorczoci s wic urzdy pracy i programy celowe zorientowane na samozatrudnienie bezrobotnych. Współpraca z instytucjami naukowo-badawczymi, technologicznymi firmami oraz działania na rzecz transferu i komercjalizacji technologii posiadaj drugorzdne znaczenie. Przyczyn tego stanu naley upatrywa w: niskiej aktywnoci Ministerstwa Gospodarki i Komitetu Bada Naukowych oraz podległych im agend rzdowych w zakresie inicjowania i finansowania przedsiwzi w sferze transferu i komercjalizacji technologii; braku wizji politycznej wspierania innowacyjnoci sektora MSP, likwidacja Agencji Techniki i Technologii zakoczyła próby budowy takiego systemu na poziomie krajowym; działania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci od pocztku charakteryzowały si nieporadnoci i nikł znajomoci zagadnienia; w małym zakresie zrestrukturyzowanej i starzejcej si sferze nauki i bada nie przygotowanej do współpracy z organizacjami pozarzdowymi; braku dowiadczenia i rozpowszechnionych wzorów działania oraz procedur organizacji transferu technologii; niskim zainteresowaniu małych i rednich przedsibiorstw współprac z nauk, zwizku z dominacj arbitraowego charakteru przedsibiorczoci w Polsce. Działalno zdecydowanej wikszoci orodków innowacji i przedsibiorczoci jest skierowana na wspieranie przedsibiorczoci bez ogranicze, co do rodzaju firm, brany itp. W trakcie rozmów z kierownikami orodków widoczna jest potrzeba nowego kroku jakociowego w kierunku wspierania innowacyjnych przedsiwzi gospodarczych. Omawiane instytucje s z reguły jednak merytorycznie nie przygotowane do podjcia tego typu działa. Silnie akcentowana jest potrzeba kompleksowych działa, programów rzdowych i regionalnych w tym zakresie, gdy istniejce orodki duo mniejszymi rodkami mona przestawi na nowe formy działania, zbliajce rynek do sfery nauki i bada. W wikszoci realizowanych przedsiwzi podkrela si potrzeb innowacji i rozwoju współpracy z orodkami naukowymi. W praktyce jednak te deklaracje i działania okazuj si, w polskich warunkach, niezmiernie trudne. Orientacja na nowe produkty i technologie i wspieranie technologicznych firm jest głównym wyzwaniem dla polskich orodków 7 Tame, s.18-19. 6

innowacji i przedsibiorczoci na pocztku XXI wieku. Niezalenie pojawia si szereg zagroe dla omawianych instytucji: upolitycznienie instytucji i mechanizmów zasilania finansowego; postrzeganie omawianych podmiotów jedynie w wymiarze kanału transferu rodków zewntrznych do regionu; monopolizacja zada w obszarze terytorialnym przez pojedyncze instytucje. Skuteczny orodek innowacji i przedsibiorczoci tworzy si latami i aby taki był wrosn w instytucjonaln sie regionu. Pierwsze widoczne efekty działania pojawiaj si dopiero po kilku latach. Jednoczenie im szerzej orodek pojmuje funkcje innowacyjne, tym bardziej okres ten moe si wydłua. Problemem towarzyszcym wielu próbom organizacji omawianych orodków s kierowane pod ich adresem nadmierne oczekiwania, e oka si one cudownym rodkiem na lokalne bolczki, głównie bezrobocie. Jeli nie pojawiły si spektakularne efekty w krótkim czasie, to dotychczasowi entuzjaci staj si czsto ich wrogami. W praktyce wikszym problemem, ni pienidze s ludzie i klimat wokół przedsiwzi lokalizacyjnych. Niezalenie w ostatnim okresie widoczny jest wyrany wzrost zainteresowania omawianymi formami instytucjonalnymi. Tworzy to korzystny klimat dla kolejnych przedsiwzi lokalizacyjnych. Obserwujemy jednoczenie rosnce zainteresowanie orodkami wyspecjalizowanymi w realizacji okrelonej strategii rozwoju lub restrukturyzacji inkubatory rolno-spoywcze, kuchenne i inne. Moe niepokoi cigle niska strategiczna orientacja wynikajca z niedorozwoju rynków nowych produktów i technologii. Przy wikszoci realizowanych przedsiwzi podkrela si potrzeb innowacji i rozwoju współpracy z orodkami naukowymi. Reforma administracyjna i nowy podział kompetencji w zarzdzaniu krajem tworzy moliwoci dla ekspansji aktywnoci prorozwojowej na poziomie regionalnym. Analiza obecnie przyjmowanych strategii rozwoju poszczególnych województw wskazuje na siln orientacj regionalnych programów rozwoju na zagadnienia infrastrukturalne. Dominuj zadania dotyczce wzmocnienia wyposaenia w infrastruktur techniczn: budowa dróg, oczyszczalni, zbiorników wodnych itp. W programach strategicznych uwaga skupiona jest take na rozwojuj zasobów ludzkich, podnoszeniu umiejtnoci i kwalifikacji zasobów pracy, ale jako narzdzie ograniczenia problemu bezrobocia, nie za instrument wspierania przedsibiorczoci i innowacyjnoci gospodarki. Drugorzdne znaczenie w wikszoci strategii maj zadania zorientowane na wspieranie rozwoju firm, innowacyjno i transfer technologii. Brak jest równie działa zwizanych z koordynacj działania ju istniejcej infrastruktury przedsibiorczoci i transferu technologii, docelowo majcej prowadzi do powstania regionalnych systemów innowacji i przedsibiorczoci. Dla wzmocnienia istniejcych i tworzenia nowych instytucji, a tym samym jakociow orientacj mechanizmów rozwoju kraju i regionów na innowacje i przedsibiorczo, kluczowe znaczenie posiadaj działania w zakresie: 8 1. tworzenia programów wspierania przedsibiorczoci, innowacyjnoci oraz rozwoju małych i rednich firm na poziomie krajowym, regionów i powiatów, dysponujcych rodkami finansowymi i dostpnymi na zasadzie konkursu dla najefektywniejszych instytucji; naley uwzgldni specyfik rónych grup odbiorców pomocy np. samozatrudnienie bezrobotnych i tworzenie nowych miejsc pracy (MPiPS), transfer technologii oraz nowe i rozwijajce si technologiczne firmy (MGPiPS), aktywizacja terenów wiejskich (MR); 8 K.B. Matusiak, K. Zasiadły, Czynniki sukcesu wybranych orodków innowacji i przedsibiorczoci w Polsce, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2001, s.62-63. 7

2. przygotowania regulacji prawnych pozwalajcych funkcjonowa przedsiwziciom publicznoprywatnym niezalenie od formy organizacyjno-prawnej zgodnie ze standardami europejskimi, kluczowa kwestia dotyczy przeznaczenia zysku na dalszy rozwój tych instytucji jeli realizuj cele społeczne w tym wspieranie przedsibiorczoci i transferu technologii; 3. uporzdkowania regulacji prawnych, podatkowych i finansowych dotyczcych organizacji pozarzdowych, w tym dowolnoci interpretacji przepisów przez urzdy skarbowe oraz zasad funkcjonowania funduszy poyczkowych i gwarancyjnych dla małych i rednich przedsibiorstw; 4. szkole i doskonalenia zespołów; podnoszenia umiejtnoci opracowywania programów i przygotowywania aplikacji; rozwoju edukacji doradców dla małych i rednich firm; 5. rozwoju struktur lobbyingowych w regionach, na poziomie krajowym, a take przy komisjach europejskich; 6. rozwoju sieci współpracy z administracj lokaln i regionaln, instytucjami naukowymi i innymi instytucjami pozarzdowymi; 7. pomocy orodkom innowacji i przedsibiorczoci w mniejszych miejscowociach, gdzie liczba potencjalnych klientów nie pozwala na samowystarczalno finansow, rozwizaniem moe by tzw. kapitał elazny dajcy stabilno ekonomiczn; 8. zabezpieczenia rodków finansowych (budetowych i pomocowych) na realizacj ju przyjtych programów wspierania innowacyjnoci gospodarki oraz rozwoju małych i rednich przedsibiorstw; 9. pomocy w przygotowaniu studiów moliwoci i biznesplanów nowych orodków oraz dbało o równomierny ich rozwój na terenie całego kraju. 3. ZAŁOENIA DO BADA Celem przeprowadzonych bada było okrelenie zasobów, potencjału i kierunków rozwoju instytucji wspierajcych w Województwie Dolnolskim. Podjlimy prób znalezienia odpowiedzi na nastpujce zagadnienia: iloci i rodzajów instytucji działajcych na terenie województwa; inicjatorów i załoycieli instytucji; zakładanych celów i rodków ich osigania; oferty usług, dotychczasowych osigni i strategii dalszego rozwoju; ródeł finansowania oraz zasobów kadrowych i rzeczowych; osigni w zakresie wspierania tworzenia nowych technologicznych firm i realizacji przedsiwzi innowacyjnych; współpracy z MSP; parabankowej działalnoci poyczkowej i porczeniowej w regionie; współpracy z instytucjami europejskimi i dowiadcze w realizacji projektów UE. Dla potrzeb bada zidentyfikowano wstpnie ponad 120 instytucji, sporód których około 50 spełniło wyjciowy warunek prowadzenia aktywnoci w zakresie wspierania 8

przedsibiorczoci, transferu technologii i rozwoju lokalnego. Zidentyfikowane podmioty stanowi około 9% wszystkich instytucji wspierajcych w Polsce. Informacje o istniejcych instytucjach zgromadzono w oparciu o bazy danych Urzdu Marszałkowskiego, sie KSU, bezporednie kontakty, rónego typu informatory i publikacje oraz wyniki dotychczasowych prac w ramach RIS. 9 Oceny o zakwalifikowaniu do bada dokonano w oparciu o szczegółowe informacje dotyczce poszczególnych instytucji, weryfikowane podczas wstpnej rozmowy telefonicznej przeprowadzonej przez członka zespołu badawczego. Szereg adresów od razu okazało si nieaktualnych. Cz instytucji po wstpnej ocenie dokonanej drog krótkiego wywiadu telefonicznego nie została zakwalifikowana do dalszych bada ze wzgldu na brak faktycznej aktywnoci. Wszystkie wybrane instytucje zostały objte badaniami ankietowymi, przeprowadzonymi przez Zespół Badawczy powołany przez Politechnik Wrocławsk z osobami bezporednio kierujcymi instytucjami oraz ich jednostkami organizacyjnymi. Do przeprowadzonej analizy wykorzystano równie rónego typu dodatkowe informacje dostarczone przez instytucje, wywiady telefoniczne, studia przypadków (case studies), oraz materiały statystyczne i inne przeprowadzone w tym obszarze badania. Przy konstrukcji ankiety wykorzystano w pierwszej kolejnoci wyniki dyskusji przeprowadzonej w ramach Regionalnego Forum Innowacyjnego oraz materiały i analizy opracowane dla potrzeb RIS. Wykorzystano równie dowiadczenia zespołu ekspertów i wyniki bada instytucji wspierajcych prowadzone w programach badawczych UE (IncoCopernicus), Komitetu Bada Naukowych oraz bada dla potrzeb RIS-Silesia dla Województwa lskiego. Wród wykorzystywanych materiałów na uwag zasługuj raporty o stanie orodków innowacji i przedsibiorczoci w Polsce przygotowywane od 1995 roku przez Stowarzyszenie Organizatorów Orodków Innowacji i Przedsibiorczoci oraz opracowania Ministerstwa Gospodarki i Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci. Wstpnie na podstawie dotychczasowej wiedzy i wyników dyskusji sformułowano nastpujce hipotezy badawcze: 1. Instytucje wspierajce s w Polsce stosunkowo nowym zjawiskiem instytucjonalnym i tworz dopiero swój potencjał, buduj sie kontaktów i odbiorców oferowanych usług. 2. Cigle słyszymy wiele wtpliwoci dotyczcych zasadnoci tworzenia instytucji wspierajcych, wynikajcych ze skromnej wiedzy co do ich funkcji i rynkowej roli. 3. Działania wikszoci instytucji koncentruj si na instrumentach rynku pracy i pomocy bezrobotnym. 4. Działania w zakresie transferu technologii i wspierania procesów innowacyjnych posiadaj w wikszoci instytucji ladowy charakter. 5. Odczuwalny jest brak wsparcia na poziomie regionalnym i krajowym dla działalnoci tego typu instytucji. Przygotowana ankieta składała si z dwóch czci. W pierwszej zasadniczej znalazły si ogólne pytania dotyczce całokształtu działalnoci instytucji i jest ona skierowana bezporednio do osób zarzdzajcych (Prezesa i Zarzdu). Cz druga, uzupełniajca, obejmuje szczegółowe pytania dotyczce rónych obszarów wspierania przedsibiorczoci, innowacji i transferu technologii realizowanych w poszczególnych instytucjach z reguły w formie wyodrbnionych jednostek organizacyjnych: 1) orodków szkoleniowo-doradczych (spotykanych czsto pod nazwami: Orodek Wspie-rania Przedsibiorczoci, Centrum Wspierania Biznesu, Orodek Szkoleniowy itp.); 2) centrów transferu technologii; 9 K.P. Konkol, Wstpna analiza potencjału wspomagania innowacji na Dolnym lsku, Wrocław, stycze 2004. 9

3) lokalnych funduszy poyczkowych; 4) funduszy porcze kredytowych; 5) inkubatorów przedsibiorczoci; 6) parków technologicznych. Kada instytucja wypełnia cz pierwsz i w zalenoci od specyfiki i zakresu aktywnoci wybrane elementy z czci drugiej wywiadu. Wybrana ankieta uzupełniajca była dołczana do zasadniczej po wstpnej telefonicznej ocenie aktywnoci instytucji przez członka Zespołu Badawczego. Dla zidentyfikowanych w trakcie bada nowatorskich działa w zakresie transferu technologii i wspierania procesów innowacyjnych opracowano studia przypadków (case studies). Dla 2 zidentyfikowanych funduszy inwestycyjnych spełniajcych wstpne warunki venture capital przygotowano specjalny formularz ankietowy. 4. WSTPNA CHARAKTERYSTYKA PRÓBY BADAWCZEJ Podjtymi badaniami empirycznymi objto ostatecznie 41 podmiotów, co stanowi 87 % zidentyfikowanych w regionie dolnolskim instytucji wspierajcych, działajcych na rzecz przedsibiorczoci, innowacyjnoci i rozwoju gospodarczego. Naley wskaza na du rónorodno form organizacyjno-prawnych poczwszy od fundacji i stowarzysze, poprzez cechy, izby gospodarcze, spółki akcyjne i z o.o. po jednostki publiczne. Łcznie według formy organizacyjno prawnej zgromadzilimy szczegółowe informacje z: 2 fundacji i 9 stowarzysze działajcych na rzecz rozwoju lokalnego; 18 instytucji przedstawicielskich biznesu: 8 cechów i izby gospodarczych oraz 10 stowarzysze pracodawców; 8 spółek publiczno-prywatnych zorganizowanych w formie spółek akcyjnych i spółek z o.o. (dotyczy agencji rozwoju regionalnego oraz 2 funduszy porcze kredytowych); 2 zamknitych funduszy inwestycyjnych zorganizowane w formie spółek akcyjnych; 10 1 wyspecjalizowanej jednostki uczelnianej i 1 publicznej (orodek doradztwa rolniczego). Wstpna ocena instytucji według form organizacyjno-prawnych wskazuje na duo wikszy w porównaniu z innymi regionami kraju, udział stowarzysze pracodawców oraz mał ilo fundacji i spółek z ograniczon odpowiedzialnoci. 45% analizowanej próby stanowi instytucje przedstawicielskie biznesu. Znaczcy potencjał, zasoby i dowiadczenia w zakresie działa na rzecz rozwoju gospodarczego posiada zasadniczo 36% instytucji, a pozostałe podejmuj okazyjne akcje w zalenoci od moliwoci finansowych i organizacyjnych. Najwicej instytucji posiada swoj siedzib we Wrocławiu (co czwarta) oraz duych orodkach województwa: Wałbrzych, Legnica, Jelenia Góra. Zdecydowana wikszo (86%) badanych instytucji powstała po przełomie demokratycznym w 1989 roku na fali poszukiwania nowych form aktywizacji rodowisk lokalnych i regionów. Najstarsza powstała w 1945 r. a najmłodsza w 2001. Najwysza dynamika załoycielska miała miejsce w latach 1991-93. Powstała wówczas, co trzecia badana instytucja. 10 Ze wzgldu na specyfik ujte tylko w analizie szczegółowej venture capital. 10

Równie dobrym rokiem pod wzgldu na powstawanie tego typu organizacji był 2001, co naley tłumaczy zbliajcym si przystpieniem do Unii Europejskiej. 5. CELE I RODKI REALIZACJI DZIAŁALNOCI STATUTOWEJ W tworzeniu przecitnej instytucji uczestniczyło 29 podmiotów. Wród załoycieli przewaały przedsibiorstwa, osoby prywatne i władze lokalne. Naley wskaza due zrónicowanie liczby osób i podmiotów uczestniczcych w procesie załoycielskim od 160 do 1. Liczba członków badanych instytucji od momentu powstania wzrosła przecitnie o 115%. W 56% badanych podmiotów odnotowalimy wzrost liczby członków/udziałowców, w 24% spadek, a w pozostałych 20% stabilizacj. Wzrost dotyczy przede wszystkim organizacji pracodawców, cechów i izb gospodarczych. Wzgldnie stabilna jest struktura członkowska stowarzysze, fundacji i agencji. Cech charakterystyczn dla Dolnego lska w porównaniu z innymi regionami jest due zaangaowanie przedsibiorstw i ich przedstawicieli. Wszystkie badane podmioty s otwarte na pozyskanie nowych członków. Głównym wymogiem przystpienia w 2/3 instytucji jest wypełnienie deklaracji i wniesienie składki członkowskiej. Aby zosta członkiem co trzeciej instytucji trzeba prowadzi działalno gospodarcz, a w przypadku co pitej wymagane jest wniesienie kapitału. Wród deklarowanych celów statutowych na pierwszym miejscu znalazły si działania aktywizujce lokaln gospodark, wymienione na pierwszym miejscu przez 60% instytucji. Wymieniane cele statutowe uzyskały w 100 punktowej skali nastpujc liczb punktów: aktywizacja rozwoju lokalnej gospodarki 69 pkt.; pomoc w tworzeniu nowych firm 23 pkt.; obrona interesów członków 22 pkt.; podnoszenie kompetencji lokalnych firm poprzez szkolenia i doradztwo 21 pkt. ; promocja regionu i miejscowych firm 18 pkt.; wykorzystanie dostpnych funduszy pomocowych 10 pkt.; walka z ubóstwem 10 pkt.; zagospodarowanie wolnych terenów gospodarczych w regionie 9 pkt.; pomoc osobom bezrobotnym w znalezieniu pracy 9 pkt.; ułatwienia transferu technologii i realizacji przedsiwzi innowacyjnych 5 pkt. Wskazane cele preferuj działania wzmacniajce gospodark regionu. Badane instytucje podejmuj rónego typu działania umoliwiajce osiganie załoonych celów: od szkole i doradztwa, asysty w transferze technologii, działalnoci poyczkowej i porczeniowej, organizacji targów, seminariów i konferencji po wynajem powierzchni w inkubatorach przedsibiorczoci. 11

6. ODBIORCY OFEROWANYCH USŁUG Do przecitnej dolnolskiej instytucji wsparcia zwróciło si w 2003 r. około 1124 klientów, korzystajc głównie z usług szkoleniowych i informacyjnych (wykr. 1). Naley podkreli du rozpito liczby klientów od 12 do 29 tys. wiadczc o rónicowanych moliwociach i pozycji na rynku poszczególnych instytucji Wykres 1. Struktura klientów według rodzajów usług oferowanych w instytucjach wsparcia (w %) pozostałe 8% informacja 30% doradztwo 42% szkolenia 20% ródło: Opracowanie własne na podstawie bada ankietowych (N=39). Wykres 2. Struktura odbiorców usług badanych instytucji (w %) dzieci i młodzie 6% urzdnicy administracji publicznej 7% Pozostali 9% studenci i pracownicy naukowi 3% MSP 58% bezrobotni 8% pocztkujcy przedsibiorcy 9% ródło: Opracowanie własne na podstawie bada ankietowych (N=39) Z oferowanych usług korzystaj najczciej małe i rednie przedsibiorstwa (58% wszystkich klientów) oraz pocztkujcy przedsibiorcy i bezrobotni. 12

7. FINANSOWANIE DZIAŁALNOCI I ZASOBY KADROWE ródłami finansowania podejmowanych inicjatyw i biecej działalnoci instytucji wspierajcych s: opłaty za usługi w ramach działalnoci statutowe; programy pomocowe i granty zagranicznych instytucji; subwencje publiczne (dotacje samorzdowe, instrumenty rynku pracy, np. prace interwencyjne, stae absolwenckie); darowizny, składki członkowskie i wkłady członkowskie; własna działalno gospodarcza. Przecitny roczny budet badanej instytucji wspierajcej w 2003 r. wyniósł 1 486 tys. zł. Najzasobniejszym budetem (rednio 2 909 tys. zł) dysponuj spółki publiczno-prywatne (agencje rozwoju lokalnego i regionalnego), w drugiej kolejnoci stowarzyszenia i fundacje (1 798 tys. zł), a najniszym organizacje przedstawicielskie biznesu (742 tys. zł). Naley podkreli bardzo du rozpito w zakresie dysponowanych rodków finansowych od 15 do 8 mln zł. Wykres 3. Struktura dochodów badanych instytucji w 2003 r. krajowych grantów, dotacji i projektów celowych 4% zagraniczne granty i projekty celowe 6% pozostałe 7% komercyjna działalno gospodarcza 19% dochody z działalnoci statutowej 64% ródło: Opracowanie własne na podstawie bada ankietowych (N=39) W strukturze dochodów dominuj wpływy z działalnoci statutowej (64%), w tym co pita złotówka pochodzi z opłat od uczestników szkole i doradztwa. Na drugim miejscu identyfikujemy dochody z działalnoci gospodarczej stanowice jedn pit wpływów. Realizacja krajowych i zagranicznych grantów i projektów celowych przynosi przecitnie około 10% dochodów. Ze wsparcia zagranicznego korzysta co czwarta instytucja. Wyrany jest zwizek zasobnoci finansowej instytucji i zdolnoci do absorpcji pomocy zagranicznej. Bogatsze instytucje maj zdolno pozyskiwania konkursowych rodków pomocowych. W przecitnej instytucji zatrudnionych jest 6 pracowników etatowych. Czst praktyk wielu instytucji jest zatrudnianie pracowników subwencjonowanych przez Urzdy Pracy w ramach prac interwencyjnych i stay absolwenckich. Ponad 90% instytucji korzysta z pomocy specjalistów 13

zewntrznych wykorzystywanych przy szkoleniach, doradztwie czy realizacji projektów. Ekspertami zewntrznymi s najczciej specjalici z innych firm, pracownicy szkół wyszych i indywidualni konsultanci. Zatrudnianie osób spoza instytucji umoliwia istotne ograniczenie kosztów osobowych oraz optymalny dobór osób dla potrzeb konkretnego przedsiwzicia. Z kad instytucj jest przecitnie zwizanych 14 osób, zatrudnianych doranie na umow o dzieło lub zlecenie. Kadrowo najsilniejsze s agencje rozwoju regionalnego. 8. WYSPECJALIZOWANE FORMY AKTYWNOCI Specyfika rónych form wsparcia biznesu, procesów innowacyjnych i rozwoju lokalnego prowadzi w praktyce do ich organizacyjnego wydzielania. Nastpuje to przede wszystkim w instytucjach aktywnych na rónych polach poczwszy od szkole i doradztwa, poprzez usługi finansowe na ofercie lokalowej w inkubatorach i parkach technologicznych koczc. Wyodrbnienie pozwala na lepsze zarzdzanie ludmi i finansami oraz wiksz przejrzysto kompetencji. Przeprowadzone badania pozwoliły na identyfikacj w Województwie Dolnolskim nastpujcych, wyodrbnionych jednostek organizacyjnych (orodków innowacji i przedsibiorczoci), wyspecjalizowanych w działaniach na rzecz przedsibiorczoci i transferu technologii: 13 orodków szkoleniowo-doradczych; 2 centra transferu technologii; 5 funduszy poyczkowych; 7 funduszy porcze kredytowych; 3 inkubatory przedsibiorczoci; 2 fundusze inwestycyjne venture capital. Naley wskaza na relatywnie niski poziom zaawansowania organizacyjnego i pogłbienia specjalizacji instytucji wspierajcych na Dolnym lsku. W stosunku do liczby instytucji rzadko spotykamy wyodrbnienie zaawansowanych instrumentów wspierania rozwoju (np. inkubatory, fundusze poyczkowe, centra transferu technologii). Sytuacja zaczyna si poprawia od 2-3 lat (7 funduszy porczeniowych, 2 inkubatory), ale i tak region pozostaje w tyle za innymi województwami w kraju. Krótki okres funkcjonowania szeregu orodków ogranicza przeprowadzenie zaawansowanych analiz statystycznych. Mona mówi cigle o okresie grinderskim orodków innowacji i przedsibiorczoci w regionie. Mimo, e województwa nie mona zaliczy w skali kraju do liderów tworzenia rozwinitych form wspierania przedsibiorczoci i procesów innowacyjnych, naley wskaza na szereg pionierskich i wysoko ocenianych inicjatyw (Wrocławski Park Technologiczny, fundusze Venture Capital, Wrocławskie Centrum Transferu Technologii). 8.1. Orodki Szkoleniowo-Doradcze W co trzeciej z badanych instytucji działa Orodek Szkoleniowo-Doradczy (OSD), spotykany pod rónymi nazwami: orodek wspierania przedsibiorczoci, centrum biznesu, centrum 14

przedsibiorczoci. OSD to nie nastawione na zysk jednostki doradcze, informacyjne i szkoleniowe, pracujce na rzecz rozwoju przedsibiorczoci i samozatrudnienia, transferu i komercjalizacji nowych technologii oraz poprawy konkurencyjnoci małych i rednich przedsibiorstw. OSD uczestniczy we wszelkich inicjatywach majcych na celu rozbudowanie potencjału gospodarczego oraz popraw jakoci ycia społecznoci lokalnej. Cele działalnoci orodka s integralnie zwizane z potrzebami i wymaganiami lokalnych rynków pracy i nowych technologii. W szczególnoci cele te obejmuj: wspieranie i popularyzowanie idei przedsibiorczoci i samozatrudnienia; pomoc w transferze i komercjalizacji technologii, audyt technologiczny; aktywne wspieranie inicjatyw lokalnej społecznoci w zakresie tworzenia oraz rozwijania małych i rednich przedsibiorstw; aktywn współprac z lokaln i rzdow administracj oraz innymi organizacjami (prywatnymi, pozarzdowymi itp.) w celu tworzenia wspólnej płaszczyzny do działalnoci na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego regionu; działalno wynikajc z doranych potrzeb gospodarczych i społecznych w regionie. Zrealizowane badania umoliwiły zgromadzenie materiałów empirycznych z 13 OSD. Przecitny orodek liczy 6 lat, w tym najstarszy powstał w 1991 roku, a najmłodszy w 2002 r. Wykres 4. Obszary oferowanych usług według powicanego czasu pracy OSD (w %) pozostałe usługi 14% asysta w tworzeniu nowych firm 3% doradztwo dla nowopowstałych firm 6% szkolenia i doradztwo dla duych firm 16% szkolenia dla bezrobotnych 24% szkolenia i doradztwo dla MSP 37% ródło: Opracowanie własne na podstawie bada ankietowych (N=13). W działalnoci merytorycznej widoczna jest silna orientacja na zadania zwizane z doradztwem, szkoleniami dla MSP, bezrobotnych i duych firm. aden z orodków nie wskazał aktywnoci zwizanej z szeroko rozumianym transferem i komercjalizacj technologii. Jednoczenie OSD funkcjonujce w ramach agencji, izb i cechów charakteryzuj si siln orientacj na rozwój usług dla firm, a fundacje i stowarzyszenia wicej zaangaowania wykazuj w obszarze szkole dla bezrobotnych i wspierania nowotworzonych firm. W układzie rodzajowym (tab. 1) w ofercie OSD najczciej spotykamy: (1) szkolenia i udostpnianie informacji w zakresie pozyskiwania funduszy europejskich; (2) szkolenia podatkowe, finansowe i ksigowe; (3) doradztwo w zakresie marketingu i promocji; (4) doradztwo zakresie tworzenia firmy i przygotowania biznesplanu. Najwikszym natomiast zainteresowaniem klientów 15

ciesz si szkolenia w zakresie: pozyskiwania funduszy europejskich oraz prawa pracy i podatków. Poszukiwane doradztwo dotyczy kodeksu pracy, prawa podatkowego i pozyskiwania rodków na rozwój firmy. Poszukiwana jest równie informacja w zakresie eksportu i kojarzenia partnerów, działalnoci gospodarczej w Unii i funduszy pomocowych. Tabela 1. Struktura tematyczna i rodzajowa usług oferowanych w OSD (w%) Tematyka doradztwo szkolenia informacja 1. Tworzenie firmy 54,6 45,5 36,4 2. Opracowanie biznesplanu 54,6 36,4 36,4 3. Nowe technologie i patenty 0,0 9,1 18,2 4. Porednictwo kooperacyjne 45,5 27,3 45,5 5. finanse i podatki 36,4 63,7 27,3 6. Ksigowo 36,4 63,7 9,1 7. Prawo 54,6 36,4 9,1 8. Marketing i promocja 63,7 54,6 36,4 9. Informatyka i komputery 27,3 45,5 9,1 10. Jzyki obce 0,0 9,1 0,0 11. Dostp do rodków z funduszy europejskich 63,7 81,9 81,9 12. Handel zagraniczny 27,3 9,1 36,4 13. Bezpieczestwo pracy 36,4 45,5 36,4 14. Zarzdzanie personelem 18,2 45,5 18,2 15. Kredyty i porednictwo kredytowe 18,2 9,1 18,2 16. Subwencje, granty, dopłaty 18,2 45,5 54,6 ródło: Opracowanie własne na podstawie bada ankietowych (N=13) Stały kalendarz szkole posiada 36%, a usług doradczych 55% OSD. Dwie trzecie podmiotów dysponuje dostpem do zewntrznych baz danych. 70% oferowanych usług jest bezpłatna dla uczestników, kolejnych 16% odpłatnych w czci a pozostałe 14% w całoci. Oferta usług bezpłatnych jest realizowana w oparciu o pozyskane z zewntrz dofinansowanie. Przy pomocy przecitnego OSD powstało w 2003 r. 10 nowych przedsibiorstw, opracowano 64 biznesplany i 11 wniosków kredytowych. 16

8.2. Centra Transferu Technologii Centra Transferu Technologii to nie nastawione na zysk jednostki doradcze i informacyjne zorientowane na wspieranie i asystowanie przy realizacji transferu technologii i wszystkich towarzyszcych temu procesowi zada. Działalno CTT we współpracy z instytucjami naukowymi ma zaowocowa adaptacj nowoczesnych technologii przez działajce w regionie małe i rednie firmy i przyczyni si tym samym do polepszenia dynamiki wzrostu gospodarczego oraz podniesienia konkurencyjnoci przedsibiorstw i struktur gospodarczych. Do podstawowych celów działalnoci omawianych cenrów naley zaliczy: waloryzacja potencjału naukowo-innowacyjnego w regionie, tworzenie baz danych i rozwijanie sieci kontaktów midzy wiatem nauki a gospodark; opracowywanie studiów przedinwestycyjnych obejmujcych rozpoznanie zalet nowych produktów i technologii oraz porównanie ich ze znajdujcymi si na rynku substytutami, ocen wielkoci potencjalnego rynku, szacowanie kosztów produkcji i dystrybucji oraz niezbdnych nakładów inwestycyjnych; identyfikacj potrzeb innowacyjnych podmiotów gospodarczych (audyt technologiczny), popularyzacj, promowanie i rozwijanie przedsibiorczoci technologicznej. Dla potrzeb przeprowadzonej analizy zidentyfikowano w regionie 2 centra transferu technologii, natomiast informacje empiryczne uzyskano tylko z jednego orodka. Wykres 4. Obszary oferowanych usług przez CTT według powicanego czasu pracy (w %) szkolenia i doradztwo dla duych firm 20% transfer i komercjalizacja technologii 15% doradztwo technologiczne dla nowopowstałych firm 5% szkolenia i doradztwo dla MSP 60% ródło: Opracowanie własne na podstawie bada ankietowych. Oferowane wsparcie innowacyjnej przedsibiorczoci i transferu technologii obejmuje: poszukiwanie informacji o potrzebnych technologiach; audit technologiczny, okrelanie potrzeb technologicznych w firmach; porednictwo w kontakcie z instytucjami B+R; 17

doradztwo technologiczne i patentowe; kojarzenie partnerów do przedsiwzi innowacyjnych; pomoc w pozyskiwaniu funduszy na realizacj przedsiwzi innowacyjnych. Oferta usług CTT obejmuje szeroki zakres doradztwa i szkole: przedsibiorczo, tworzenie firmy, opracowanie biznesplanu, doradztwo technologiczne i patentowe, porednictwa kooperacyjnego, dostp do funduszy europejskich i in. Z oferty (głównie szkoleniowej) skorzystało w 2003 r. 1701 klientów. Działalno zaowocowała równie 5 transferami technologii, powstaniem 20 firm, opracowaniem 40 biznesplanów i 76 wniosków dotacyjnych. Wród klientów dominuj: małe i rednie przedsibiorstwa - 50%; due firmy - 20%; pracownicy naukowi - 14%; studenci 6%; pocztkujcy przedsibiorcy 5%; urzdnicy administracji publiczne 4%. Wrocławskie CTT, działajce jako jednostka organizacyjna Politechniki Wrocławskiej naley do wiodcych tego typu orodków w Polsce. Posiada akredytacje Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci i naley do midzynarodowej sieci Innovation Relay Centre, tworzcej europejsk sie informacji technologicznej. Centrum organizuje cieszce si duym zainteresowaniem spotkania kooperacyjne, misje zagraniczne, konferencje i seminaria tematyczne. 8.3. Lokalne Fundusze Poyczkowe Lokalne Fundusze Poyczkowe (fundusze rozwoju przedsibiorczoci) typu seed i start up, to nie nastawione na zysk jednostki parabankowe, wspomagajce lokalny rozwój społecznoekonomiczny poprzez kreowanie nowych podmiotów gospodarczych i miejsc pracy, jak równie postaw sprzyjajcych przedsibiorczoci. Fundusze wiadcz pomoc finansow w formie grantów i preferencyjnych poyczek dla rozpoczynajcych działalno gospodarcz. Formuła funduszu i specjalnie przygotowane procedury maj łczy potrzeb minimalizacji kosztów funkcjonowania i wymogów zabezpieczenia spłaty z potrzeb edukacji i szkolenia przyszłych przedsibiorców oraz cigłego monitoringu firmy. Cele działalnoci LFP s integralnie zwizane z potrzebami i wymaganiami lokalnych rynków pracy i nowych technologii oraz strategi rozwoju lokalnego. Oferta tego typu funduszy pozwala przełama: dyskryminacj finansow nowopowstałych firm, sfinansowa etap przygotowania i rozruchu nowego przedsiwzicia gospodarczego, kiedy banki i fundusze ryzyka obawiaj si zaangaowa własne rodki finansowe. W ramach przeprowadzonych bada zidentyfikowano w Województwie Dolnolskim 5 parabankowych funduszy oferujcych poyczki na rozpoczcie lub rozwinicie działalnoci gospodarczej. Pierwszy fundusz poyczkowy powstał w 1992 r., a najmłodszy w 2002 r. Fundusze dysponuj łcznie kapitałem w wysokoci 21 mln. zł. Pojedynczy fundusz zarzdza rodkami finansowymi w wysokoci 4 240 tys. zł (od 514 tys. do 11,5 mln zł). Wewntrzne regulaminy szczegółowo okrelaj zasady działalnoci poyczkowej i docelowych odbiorców. Oferta poyczkowa jest z reguły skierowana do: firm zatrudniajcych osoby bezrobotne; młodych lokalnych firm; przedsibiorców działajcych na terenach wiejskich; osób bezrobotnych tworzcych własne firmy; przedsibiorców podejmujcych działalno na terenach objtych programami restrukturyzacji. 18

Oprócz poyczek wikszo funduszy oferuje komplementarne usługi wspierajce biznes: doradztwo i szkolenia, pomoc w uzyskaniu kredytu bankowego, porczenia. Wykres 5. Struktura udzielanych poyczek w 2003 r. według ich wysokoci (w %) powyej 16 tys. zł 16% do 10 tys. zł 19% 40-50 tys. zł 20% 10-20 tys. zł 20% 30-40 tys. zł 10% 20-30 tys. zł 15% ródło: Opracowanie własne na podstawie bada ankietowych (N=5). Miesicznie do przecitnego funduszu zgłasza si 33 chtnych, z tego 40% składa wniosek poyczkowy. Warunki udzielania poyczek zawieraj: kwot maksymalnej poyczki 70 tys. zł (od 50 do 100 tys. zł); oprocentowanie poyczek 6,5% (na pocztku 2003 r.); karencj w spłacie kapitału od 2 do 6 miesicy; maksymalny okres spłaty poyczki 3 lata; minimalny wkład własny przedsibiorcy 20% wnioskowanej poyczki; wysoko prowizji od 2 do 3 %. Badane fundusze od utworzenia udzieliły łcznie 1 149 poyczek (w tym 140 w 2003 r.) na kwot 71 684 tys. zł., przy 94% wskaniku spłacalnoci. W 2003 r. przy wsparciu funduszy poyczkowych powstało około 55 firm, zakładanych głównie przez osoby bezrobotne. Do głównych problemów dyrektorzy funduszy zaliczaj mały kapitał i nieprecyzyjne regulacje prawne. Wszystkie fundusze pozytywnie patrz w przyszło liczc na pozyskanie rodków unijnych i poszerzenie działalnoci. 8.4. Fundusze Porcze Kredytowych Fundusze Porcze Kredytowych to nie nastawione na zysk jednostki parabankowe, wspomagajce lokalny rozwój społeczno-ekonomiczny. Fundusze wiadcz pomoc finansow w 19

formie gwarancji i porcze dla małych rozwojowych firm nie posiadajcych wystarczajcej historii kredytowej lub wymaganych zabezpiecze w banku komercyjnym. Działalno porczeniowa jest realizowana przez 7 funduszy, zorganizowanych najczciej w formie spółek z ograniczona odpowiedzialnoci. Wszystkie fundusze powstały po 2000 r., S tym samym instytucjami nowymi budujcymi kompetencje i potencjał. Łczny kapitał porczeniowy na Dolnym lsku wynosi 8,6 mln zł., co daje na przecitny fundusz 1224 tys. zł (od 70000 do 3 mln zł). Zgromadzony kapitał pochodzi przede wszystkim od samorzdów lokalnych, aportów Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci oraz rodków własnych instytucji. Fundusze porczaj kredyty i poyczki bankowe, poyczki z urzdów pracy i innych instytucji finansowych. Dotychczasowa działalno zaowocowała 208 porczeniami (140 w 2003), umoliwiajcymi zasilenie małych firm bez zdolnoci kredytowej na kwot 10 250 248 zł. Przedsibiorstwa, które skorzystały z porcze utworzyły około 230 nowych miejsc pracy. Wikszo porcze (82%) kształtuje si na poziomie od 10 do 50 tys. zł. Straty funduszy s symboliczne, tylko dwa porczenia na łczn kwot 42 tys. zł. zostały utracone. 8.5. Inkubatory Przedsibiorczoci Inkubatory przedsibiorczoci to zorganizowane kompleksy gospodarcze obejmujce szerok grup wyodrbnionych i opartych na nieruchomoci orodków posiadajcych ofert lokalow oraz ofert usług wspierajcych małe i rednie firmy. Funkcjonowanie kompleksów jest ukierunkowane na wspomaganie rozwoju nowopowstałych firm oraz optymalizacj warunków dla transferu i komercjalizacji technologii poprzez: dostarczanie odpowiedniej do potrzeb powierzchni lokalowej na działalno gospodarcz; usługi wspierajce biznes np.: doradztwo ekonomiczne, finansowe, prawne, patentowe, organizacyjne i technologiczne; pomoc w pozyskiwaniu rodków finansowych; tworzenie właciwego klimatu dla podejmowania działalnoci gospodarczej i realizacji przedsiwzi innowacyjnych, tzw. efekty synergiczne; kontakty z instytucjami naukowymi i ocen przedsiwzi innowacyjnych. W praktyce mamy do czynienia z placówkami wielofunkcyjnymi podejmujcymi działania na rzecz pomocy małym prywatnym firmom. Głównym kryterium wyodrbnienia tej grupy orodków innowacji i przedsibiorczoci jest oferta zrónicowanej powierzchni pod wynajem lub dzieraw dla małych, rozwojowych firm. Na Dolnym lsku identyfikujemy 3 inkubatory przedsibiorczoci oferujce nowo utworzonym firmom lokale po preferencyjnych stawkach i usługi wspierajce biznes. Najstarszy powstał w 1998 r. a pozostałe dwa w latach 2003-2004. S to tym samym przedsiwzicia w okresie grinderskim, same tworzce podstawy organizacyjne i uczce si aktywnego wsparcia nowotworzonych firm. Łcznie omawiane inkubatory dysponuj pod dachem ponad 11,2 tys. m 2 powierzchni o okrelonym standardzie i wyposaeniu. Przecitny inkubator posiada 3719 m 2, z tego obecnie tylko 35% przestrzeni jest wynajta przez firmy (niski poziom zagospodarowania powierzchni dotyczy najmłodszych orodków). 2 inkubatory dysponuj powierzchni do wynajcia poniej 2000 m 2, 20