Opracowanie: Ewa Skrzywanek Budujemy dzielnicę wzajemnego szacunku Lekcja może być przeprowadzona jako podsumowanie lub wstęp do wizyty w Dzielnicy Czterech Świątyń, w całości lub tylko w wybranych przez nauczyciela fragmentach. Propozycja innych tematów: Wielokulturowy Wrocław/Dolny Śląsk, Wrocław miastem spotkań. Cele: przybliżenie interesujących miejsc we Wrocławiu i ich historii; poszukiwanie przykładów współpracy pomiędzy różnymi wyznaniami; uświadomienie, że najważniejsze jest to co łączy ludzi, a nie to co ich dzieli. Cele operacyjne: Uczeń zna: pojęcia tolerancja, ekumenizm, szacunek; podstawowe symbole i zasady wyznań: judaistycznego, prawosławnego, protestanckiego, katolickiego; świątynie Dzielnicy Wzajemnego Szacunku. Uczeń rozumie: konieczność współpracy i porozumienia pomiędzy ludźmi różnych wyznań, kręgów kulturowych. Uczeń potrafi: wskazać na planie miasta Dzielnicę Wzajemnego Szacunku; zaprezentować poszczególne wyznania i świątynie; współpracować w grupie; analizować materiały źródłowe. 15 Cel wychowawczy: Kształtowanie postaw tolerancji i szacunku dla ludzi innych wyznań ŚRODKI DYDAKTYCZNE I MATERIAŁY POMOCNICZE: słowniki, materiał pomocniczy nr 1 i nr 2, 4 duże arkusze papieru, nasz wroclaw v13 DO DRUKU.indd 15 2012-11-06 21:15:28
flamastry, kartki papieru, materiały (także fotografie) przygotowane przez nauczyciela lub uczniów o prawosławiu, judaizmie, protestantyzmie, katolicyzmie (podstawowe informacje!) Metody i formy nauczania: indywidualna, w grupie, ze źródłem, plastyczna Czas trwania zajęć: 2 godziny lekcyjne Poziom kształcenia: szkoła podstawowa kl. VI lekcja wychowawcza lub historia, religia 16 Kluczowe pojęcia: tolerancja, ekumenizm, Dzielnica Wzajemnego Szacunku PRZEBIEG: Wstęp: Tolerancja i ekumenizm to słowa, które dzięki papieżowi Janowi Pawłowi II nabrały nowego wymiaru. To za jego przyczyną podejmowane są próby prawdziwego pojednania pomiędzy kościołami, religiami świata. Niegdyś z powodu religii toczyły się wielkie wojny. Dziś świat zna również takie konflikty, np. Irlandia Płn., Kaszmir, Nigeria, Bliski Wschód. Dzisiejsze zajęcia pozwolą uzmysłowić, że są miejsca, gdzie dialog pomiędzy różnymi wyznaniami jest rzeczywisty, a wymienione wcześniej pojęcia mają swoją wartość. 1. Poproś dwóch uczniów, aby spróbowali odegrać scenki z życia codziennego, np. okazywania drugiej osobie szacunku i jego braku. Zapisz następnie razem z uczniami w postaci mapy skojarzeń jak najwięcej określeń do słowa szacunek ( materiał pomocniczy nr 1). Porozmawiaj nt., czym jest szacunek? Zapytaj, czy brak szacunku może być przejawem nietolerancji, jakie znają przejawy nietolerancji? Zwróć uwagę na nietolerancję religijną. Zapytaj, czy znają przykłady wojen religijnych w przeszłości (np. wyprawy krzyżowe) i dziś (np. konflikt w Irlandii Północnej)? Co oznacza słowo tolerancja możesz posłużyć się słownikiem. Czy znają przypadki wspólnego działania różnych wyznań? Możesz podać przykład papieża Jana Pawła II i jego dialogu z innymi wielkimi religiami. Czy wiedzą, co oznacza słowo ekumenizm? Możesz sięgnąć do słownika. nasz wroclaw v13 DO DRUKU.indd 16 2012-11-06 21:15:28
2. Przedstaw uczniom mat. pomoc. nr 2 i poproś o zapoznanie się z nim. Zapytaj, czym wyróżnia się ta dzielnica? Jakie cele przyświecały jej przedstawicielom? Jaką działalność prowadzi dzisiaj Dzielnica Czterech Wyznań. Po zebraniu odpowiedzi powiedz, że spróbujecie stworzyć własną Dzielnicę Wzajemnego Szacunku. 3. Podziel klasę na cztery grupy, poproś liderów grup o wylosowanie wyznań, którymi będą się zajmować. JUDAIZM PROTESTANTYZM PRAWOSŁAWIE KATOLICY Każdej grupie poleć zapoznanie się z przygotowanymi materiałami dotyczącymi wylosowanych religii. Uczniowie muszą odnaleźć wśród przygotowanych przez nauczyciela materiałów następujące elementy charakterystyczne dla danej religii (wypisz, czego dotyczyć będą poszukiwania na tablicy), np.: symbole, jak nazywają się świątynie, duchowni, wyznanie, podstawowe święta, święte księgi itd. 4. Uczniowie przedstawiają na dużej planszy papieru podstawowe informacje, rysują świątynie, symbole religii. Przedstawiciele grup prezentują swoje prace. Następnie wszystkie grupy łączą swoje plansze, dorysowują inne elementy (ulice, drzewa, domy...) tak, aby powstała dzielnica. Kolejnym zadaniem dla grup jest wyszukanie jak największej liczby wspólnych elementów łączących te religie (np. religie monoteistyczne, Stary Testament, dekalog itd.). Podsumowanie: Warto wiedzieć, jakie są różnice pomiędzy religiami, ale najważniejsze jest to, co łączy te wyznania. Poznawanie się prowadzi do budowania wzajemnego szacunku, a tym samym wzajemnej tolerancji i otwartości na innych. 17 Zadanie domowe: Sporządź notatkę z dzisiejszej lekcji Wypisz podobieństwa, jakie udało ci się uchwycić pomiędzy religiami: katolicką, prawosławną, protestancką, judaistyczną. Zadanie alternatywne. Podziel klasę na 4 grupy. Poproś o przygotowanie folderu lub kart pracy do poszczególnych obiektów. Każda grupa wyznacza przewodnika/ przewodników, którzy oprowadzą na wycieczce po poszczególnych świątyniach Dzielnicy Wzajemnego Szacunku. nasz wroclaw v13 DO DRUKU.indd 17 2012-11-06 21:15:28
Materiał pomocniczy nr 1 18 nasz wroclaw v13 DO DRUKU.indd 18 2012-11-06 21:15:28
Materiał pomocniczy nr 2 Wrocław to miasto gotyckich kościołów, pięknych mostów, zieleni. To miasto jest szczególne bo to miasto jest miastem pojednania, miastem wielu narodów i wielu kultur. Jest w nim takie miejsce, którego nie znajdziecie ani na planie, ani w żadnym innym mieście. Mówi się o nim: Dzielnica Czterech Świątyń, Dzielnica Wzajemnego Szacunku, Dzielnica Pojednania, Dzielnica Tolerancji. Niedaleko Starego Miasta przy ulicach św. Mikołaja, św. Antoniego, Pawła Włodkowica i Kazimierza Wielkiego są świątynie, w których modlą się wierni różnych wyznań. 1. Kościół Opatrzności Bożej katedra ewangelicko-augsburska przy ul. Kazimierza Wielkiego. Wybudowany w XVIII w. przez gminę ewangelicko-reformowaną (kalwińską), od 1830 r. nazywany kościołem Dworskim, a po 1945 r. zaczął pełnić funkcję świątyni ewangelicko-augsburskiej z nabożeństwami w języku polskim, otrzymując tytuł Opatrzności Bożej. Parafia skupia około 1000 wyznawców. 2. Kościół św. Antoniego rzymskokatolicki przy ul. św. Antoniego. Barokowy kościół i klasztor wybudowany przez franciszkanów w końcu XVII w. Szykanowani przez władze pruskie za związki z Polakami franciszkanie zostają zmuszeni do opuszczenia kościoła w XVIII w. Ich miejsce zajmują siostry elżbietanki sprowadzone z Wiednia, zajmujące się głównie chorymi. W czasie ostatniej wojny, w każdą pierwszą niedzielę miesiąca, do tego kościoła wolno było przychodzić na mszę Polakom. W 1998 r. świątynia została przekazana ojcom paulinom. 3. Synagoga Pod Białym Bocianem przy ul. Pawła Włodkowica. Powstała w 1829 r. w stylu klasycystycznym na dziedzińcu zwanym Białym Bocianem, stąd wzięła się jej nazwa. Początkowo służyła liberalnemu odłamowi gminy żydowskiej we Wrocławiu, jednak po wybudowaniu tzw. Nowej Synagogi przy ul. Łąkowej przejęli ją konserwatywni Żydzi. Po zdewastowaniu synagogi w czasie nocy kryształowej (1938 r.) stała się świadkiem zagłady wrocławskich Żydów. Przed nią Niemcy gromadzili Żydów przed transportem do obozów zagłady, a sama budowla została zamieniona na magazyn rzeczy pozostawionych przez ofiary. Po wojnie służyła jako miejsce modlitw do 1974 r. Następnie odebrana przez władze komunistyczne niszczała przez wiele lat. Powróciła na nowo do prawowitych właścicieli w 1996 r. W latach 2006 2010 synagoga została gruntownie wyremontowana przez Żydowską Gminę Wyznaniową we Wrocławiu i Fundację Bente Kahan. 19 4. Kościół pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy Katedra Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego przy ul. św. Mikołaja (dawny kościół św. Barbary). Swoimi początkami gotycka świątynia sięga XIII w. Była kościołem filialnym św. Elżbiety. Spłonęła nasz wroclaw v13 DO DRUKU.indd 19 2012-11-06 21:15:29
w XIV w., a dzisiejsza budowla pochodzi z XV i XVI w. W 1526 r. przeszła w ręce ewangelików. Odbudowana po zniszczeniach wojennych w 1963 r. przeszła w ręce kościoła prawosławnego. Od 1995 r. świątynie połączyła wspaniała idea szukania porozumienia i współpracy ponad podziałami religijnymi wspólnota tolerancji, szacunku, zaufania i życzliwości. Ten wrocławski fenomen stworzyli ludzie związani z poszczególnymi świątyniami, przybyli do Wrocławia jak większość jego mieszkańców z różnych stron. W rezultacie spotkań 27 lutego 1996 r. we Wrocławiu powołano Radę Dzielnicy Czterech Świątyń. W posiedzeniu udział wzięli przedstawiciele trzech wyznań chrześcijańskich: luterańskiego, prawosławnego i rzymskokatolickiego oraz Żydzi. Wspólne działania mają wszechstronny charakter. Rozpoczęto od wspólnych modlitw w intencji pokoju, pamięci ofiar wojny, prześladowanych z powodu religii. Kolejnym elementem jest działalność edukacyjna spotkania młodzieży wszystkich wyznań, wspólna zabawa i nauka. 20 Obok działalności religijnej i edukacyjnej wiele uwagi poświęca się działalności charytatywnej (posiłki, leki, pomoc opiekuńcza dla ludzi starszych). Na szczególną uwagę zasługuje działalność kulturalna głównie wspólne koncerty chórów lub cykle koncertów odbywających się w poszczególnych świątyniach. Znaczącym wydarzeniem dla idei Dzielnicy Wzajemnego szacunku była audycja TV z udziałem wysokich przedstawicieli poszczególnych wyznań (Biskupa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego Ryszarda Bogusza, Kardynała Henryka Gulbinowicza Arcybiskupa Metropolity Archidiecezji Wrocławskiej, Biskupa Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Polsce Ordynariusza Diecezji Wrocławsko-Szczecińskiej Jeremiasza oraz Przewodniczącego Żydowskiej Gminy Wyznaniowej we Wrocławiu Jerzego Kichlera), w której to na dziedzińcu przed synagogą rozmawiali o tolerancji, pojednaniu i dialogu między religiami. Aby poznać taką dzielnicę, zapraszam Cię do Wrocławia na spacer. Wśród starych kamieniczek odnajdziesz te miejsca i dowiesz się o wiele więcej o tej wyjątkowej dzielnicy. nasz wroclaw v13 DO DRUKU.indd 20 2012-11-06 21:15:29
Materiał pomocniczy nr 3 Nauczyciel może przygotować materiał samodzielnie (warto przejrzeć strony dotyczące wskazanych religii) lub zlecić uczniom wcześniej jako zadanie domowe, albo odnieść się do wcześniej zdobytych wiadomości szkolnych (lekcje religii, historii), lub uczniowie w trakcie wizyty w poszczególnych świątyniach robią notatki i następnie z nich korzystają, np. religia, symbol, świątynia, św. księga itd. Chrześcijaństwo Ichthys (ryba) Krzyż (łaciński) katolicyzm, kościół, Stary i Nowy Testament (Biblia) Krzyż (łaciński) protestantyzm, zbór, Stary i Nowy Testament (Biblia) Krzyż prawosławny cerkiew, Stary i Nowy Testament (Biblia) 21 Judaizm Menora Gwiazda Dawida synagoga, Stary Testament, Tora i inne nasz wroclaw v13 DO DRUKU.indd 21 2012-11-06 21:15:29
Bibliografia i netografia Przykładowe opracowania: Antkowiak Z., Wrocław od A do Z, Wrocław 1997 r. i następne wydania. Kopydłowska-Kaczorowska B., Wrocławska Dzielnica Wzajemnego Szacunku, w: Kalendarz Wrocławski 2000 Rocznik XLI, s. 203 214, Wrocław1999. Dzielnica Czterech Wyznań, praca zbiorowa, wyd. Fundacja Dzielnica Wzajemnego Szacunku Czterech Wyznań. Strony internetowe: http://pl.wikipedia.org/wiki/dzielnica_czterech_świątyń http://www.miasto-dialogu.wroc.pl/czym_jest.html http://fundacja4wyznan.pl http://www.wroclaw.pl/dzielnica_czterech_wyznan.dhtml 22 nasz wroclaw v13 DO DRUKU.indd 22 2012-11-06 21:15:29