Wojciech Krawczyk Raport NBP - Analiza skutków obniżenia opłaty interchange w Polsce Warszawa / 15 października 2015
2 Agenda 1. Przesłanki przeprowadzenia analizy obniżki opłat interchange przez NBP 2. Główne źródła dla dokonania analizy 3. Historia prac nad obniżeniem opłat interchange w latach 2011-2015 4. Wysokość opłat interchange w latach 2011-2015 5. Oczekiwane w latach 2012-2013 skutki obniżenia opłat interchange 6. Rzeczywiste oczekiwane i nieoczekiwane skutki obniżenia opłat interchange 7. Wstępna ocena skutków obniżenia opłat interchange w styczniu 2015 r. 8. Inne niż poziom opłat interchange bariery ograniczające rozwój sieci akceptacji i rozwój płatności bezgotówkowych w Polsce 9. Podsumowanie
3 Przesłanki przeprowadzenia analizy obniżki opłat interchange przez NBP Potrzeba neutralnej i obiektywnej oceny obniżki opłat interchange od lipca 2014 r. Zaangażowanie NBP w próbę znalezienia kompromisu rynkowego i przygotowanie samoregulacji Udział NBP na wszystkich etapach prac parlamentarnych nad regulacyjnym obniżeniem opłat interchange Zbieranie danych statystycznych z rynku kartowego przez NBP Możliwość zebrania uzupełniających informacji w ramach badania ankietowego od wszystkich zainteresowanych podmiotów
4 Główne źródła dla dokonania analizy Dane statystyczne za okres III i IV kwartału 2014 r. wraz z ich porównaniem do kwartałów wcześniejszych 30 odpowiedzi na ankietę przygotowaną przez NBP Analiza uzasadnienia do ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz stanowisk zaprezentowanych w trakcie prac parlamentarnych Badanie pt. Badanie obrotu kartowego wśród przedsiębiorców w Polsce zrealizowane na zlecenie Fundacji Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego przez instytut badawczy Ipsos pod kierownictwem dra Jakuba Górki Dodatkowe analizy na podstawie informacji od podmiotów rynkowych Analizy własne NBP
5 Historia prac nad obniżeniem opłat interchange w latach 2011-2015 Próba samoregulacji prowadzona przez NBP Próba samoregulacji prowadzona przez ZBP Wejście w życie ustawy z dnia 30 sierpnia 2013 r. i początek 6-miesięcznego okresu przejściowego Planowany termin wejścia w życie MIF Regulation Wprowadzenie w życie obniżki interchange do poziomu max 0,5% 1.07.2014 29.01.2015 2011 2012 2013 2014 2015 Indywidualne obniżki opłat dokonane przez Visa i MasterCard Prace parlamentarne nad projektem regulacji interchange fee Visa Commitment Prace parlamentarne nad nową ustawą regulującą interchange fee Wejście w życie ustawy i rozpoczęcie 3- miesięcznego okresu przejściowego dla starych umów
6 Poziom opłat interchange w Polsce w latach 2011-2015 1,80% 1,60% 1,60% 1,45% 1,64% 1,50% 1,40% 1,25% 1,30% 1,24% 1,29% IX 2011 1,20% VII 2013 0,80% VII 2014 0,60% 0,40% 0,20% 0,50% 0,50% 0,50% 0,50% 0,30% 0,30% 0,20% 0,20% II 2015 0,00% VISA Debet VISA Kredyt MasterCard Debet MasterCard Kredyt Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Visa i MasterCard * Stawki MasterCard w 2011 r. przedstawione na wykresie wyliczone zostały dla średniej kwoty transakcji bezgotówkowej w 2011 roku w wysokości 97,7 zł.
7 Polska Niemcy Cypr Hiszpania Słowenia Grecja Rumunia Estonia Czechy Austria Portugalia Litwa UE Słowacja Włochy Francja Łotwa Irlandia Bułgaria Wielka Brytania Dania Luxemburg Holandia Węgry Szwecja Malta Belgia Finlandia Porównanie stawek opłaty interchange w krajach Unii Europejskiej - karty debetowe Visa IX 2011 VII 2013 1,10% 1,05% 0,90% 0,90% 0,72% 0,70% 0,66% 0,63% 0,55% 0,41% 0,40% 0,37% 0,30% 0,25% 0,25% 0,21% 0,21% 0,21% 0,21% 0,19% 1,60% 1,58% 1,50% 1,42% 0,00% 0,50% 1,50% 2,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Visa (wrzesień 2011 r.) Niemcy Hiszpania Cypr Grecja Polska Chorwacja Słowenia Rumunia Estonia Czechy Austria Litwa Portugalia UE Włochy Francja Słowacja Bułgaria Irlandia Wielka Brytania Dania Luksemburg Szwecja Węgry Malta Łotwa Holandia Belgia Finlandia 1,26% 1,25% 1,20% 1,10% 0,90% 0,88% 0,75% 0,73% 0,70% 0,70% 0,70% 0,48% 0,48% 0,30% 0,27% 0,22% 0,22% 0,22% 0,22% 0,22% 0,22% 0,19% 1,58% 1,55% 1,50% 0,00% 0,50% 1,50% 2,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Visa (lipiec 2013 r.)
8 Hiszpania Cypr Grecja Chorwacja Słowenia Rumunia Niemcy Estonia Czechy Austria Litwa Portugalia Włochy Słowacja Bułgaria UE Polska Irlandia Wielka Francja Dania Szwecja Malta Luxemburg Holandia Belgia Węgry Finlandia Łotwa Porównanie stawek opłaty interchange w krajach Unii Europejskiej - karty debetowe Visa 0,50% 0,48% 0,48% 0,32% 0,30% 0,22% 0,22% 0,22% 0,22% 0,22% 0,20% 0,19% 0,18% VII 2014 II 2015 1,26% 1,20% 1,10% 0,90% 0,88% 0,73% 0,70% 0,70% 0,70% 1,55% 1,50% 0,00% 0,50% 1,50% 2,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Visa (lipiec 2014 r.) Cypr Grecja Chorwacja Słowenia Austria Niemcy Estonia Czechy Rumunia Litwa Włochy Bułgaria Słowacja Portugalia UE Irlandia Wielka Brytania Francja Dania Belgia Szwecja Holandia Malta Luxemburg Węgry Hiszpania Polska Finlandia Łotwa 1,26% 1,20% 1,10% 0,90% 0,73% 0,70% 0,70% 0,70% 0,62% 0,48% 0,48% 0,32% 0,30% 0,22% 0,22% 0,22% 0,22% 0,22% 0,20% 0,20% 0,20% 0,19% 0,18% 1,50% 0,00% 0,50% 1,50% 2,00% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Visa (luty 2015 r.)
9 Oczekiwane w latach 2012-2013 skutki obniżenia opłat interchange Lp. Skutek 1. Wzrost sieci akceptacji kart płatniczych jako konsekwencja ograniczenia bariery kosztowej po stronie akceptantów 2. Przeniesienie środków z banków do konsumentów poprzez obniżenie cen towarów i usług 3. Zmniejszenie przychodów po stronie wydawców kart płatniczych i wynikające z tego potencjalne dalsze konsekwencje 3.1 Zrekompensowanie spadku przychodów przez podwyżkę opłat pobieranych od klientów 3.2 Zwiększenie atrakcyjności innych niż karty płatnicze bezgotówkowych instrumentów płatniczych 3.3 Poszukiwanie przez banki możliwości obniżenia kosztów związanych z dokonywaniem płatności kartami 3.4 Zmniejszenie środków przeznaczanych na bezpieczeństwo oraz innowacje 4. Zmiany w wysokości dodatkowych elementów opłaty akceptanta 5. Wzrost liczby i wartości bezgotówkowych transakcji kartowych 6. Zniknięcie karteczek w sklepach z informacją o minimalnych kwotach akceptacji kart 7. Wyeliminowanie mechanizmów, które ograniczają konkurencję na krajowym rynku płatniczym 8. Zachęcenie do tworzenia nowych rozwiązań oraz krajowych organizacji kartowych 9. Zmiana miejsca Polski w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej pod względem wysokości opłat interchange
10 Wzrost sieci akceptacji (1) Liczba akceptantów posiadających terminale POS w latach 2012-2014 170 000 169 180 160 000 164 433 159 778 150 000 151 477 140 000 144 648 137 338 139 768 130 000 120 000 121 427 127 802 123 821 130 965 128 063 133 799 110 000 117 918 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 2012 2013 2014 2015 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP zebranych od agentów rozliczeniowych.
Tysiące Analiza skutków obniżenia opłaty interchange w Polsce 11 Wzrost sieci akceptacji (2) Liczba punktów handlowo-usługowych akceptujących płatności kartowe w latach 2012-2014 320 300 280 Rzeczywisty stan Prognoza ARIMA 270,5 280,5 295,4 301,0 313,6 260 240 220 200 257,2 253,6 243,4 246,1 259,8 235,6 254,8 230,3 225,4 243,1 243,8 246,8 221,3 238,1 213,2 226,6 227,1 230,1 221,8 205,0 210,2 211,1 213,8 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q1 2012 2013 2014 2015 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP zebranych od agentów rozliczeniowych.
Tysiące Analiza skutków obniżenia opłaty interchange w Polsce 12 Wzrost sieci akceptacji (3) Liczba terminali POS w latach 2012-2014 430 410 Rzeczywisty stan Prognoza ARIMA 398,2 407,1 425,3 390 378,7 370 350 330 310 290 270 250 357,4 333,3 326,3 311,8 310,5 337,1 331,6 298,2 326,1 292,5 284,4 289,5 320,6 315,1 309,6 274,0 304,2 298,7 293,4 282,7 287,7 272,3 277,0 266,2 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 2012 2013 2014 2015 Terminale POS Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP zebranych od agentów rozliczeniowych.
13 Wzrost sieci akceptacji (4) Ocena NBP: 1. Sieć akceptacji rozwinęła się w II, III i IV kwartale 2014 r. w tempie wyższym niż w kwartałach wcześniejszych, na co istotny wpływ miała obniżka opłaty interchange 2. Liczba akceptantów na koniec 2014 r. (ok. 160 tys.) nie osiągnęła prognozowanej w 2012 r. liczby akceptantów 215,7 tys., uwzględniającej akceptantów, którzy rozpoczęliby przyjmowanie kart po obniżce MSC do poziomu od 0,76% do 1,0% 3. Sieć akceptacji rozwinęła się znacząco szybciej niż wynikałoby z prognoz NBP, nieuwzględniających zmiany czynników zewnętrznych 4. Wzrost sieci akceptacji wydaje się największą korzyścią wynikającą z obniżki opłat interchange
14 Przeniesienie środków z banków do konsumentów poprzez obniżenie cen towarów i usług (1) Spodziewany przepływ środków z opłat interchange
Miliony Analiza skutków obniżenia opłaty interchange w Polsce 15 Przeniesienie środków z banków do konsumentów poprzez obniżenie cen towarów i usług (2) Szacowane przychody banków z tytułu opłaty interchange w latach 2012-2015 2 000 zł 1 800 zł 1 600 zł 1 757,23 1 576,46 1 400 zł 1 200 zł 1 236,16 1 000 zł 800 zł 600 zł 400 zł 398,99 200 zł 0 zł 2012 2013 2014 2015 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP zebranych od banków.
16 Przeniesienie środków z banków do konsumentów poprzez obniżenie cen towarów i usług (3) Szacowane przychody banków z tytułu interchange fee Rok Szacowane przychody banków z tytułu IF Spadek szacowanych przychodów banków z tytułu interchange fee Hipotetyczne przychody z tytułu IF (przy założeniu utrzymania stawek z 2012 r.) Spadek przychodów banków wynikający z hipotetycznego braku zmian w stawkach interchange fee z 2012 r. 2012 1 757 232 354 zł - 1 757 232 354 zł - 2013 1 576 455 020 zł 180 777 334 zł 1 942 893 889 zł 366 438 869 zł 2014 1 236 155 130 zł 340 299 890 zł 2 285 038 094 zł 1 048 882 964 zł I półrocze 841 099 657 zł - 1 036 608 950 zł 195 509 293 zł II półrocze 395 055 473 zł 446 044 184 zł 1 248 429 143 zł 853 373 670 zł 2015 398 988 626 zł 837 166 504 zł 2 524 628 467 zł 2 125 639 841 zł Łączny spadek przychodów 1 358 243 728 zł Łączny hipotetyczny spadek przychodów 3 540 961 674 zł Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP zebranych od banków.
17 Przeniesienie środków z banków do konsumentów poprzez obniżenie cen towarów i usług (4) Szacowany przepływ kwot z tytułu opłat interchange w latach 2013-2015 Rozliczenie obrotów akceptantów z formułą IF+ oraz IF++ Rozliczenie obrotów akceptantów, którzy aneksowali umowy lub zmienili agenta Pozostali akceptanci Akceptanci z formułą IF+ oraz IF++ (60-80% udziału w obrocie) Pozostali akceptanci, którym agenci aneksowali umowy lub którzy zmienili agenta (ok. 34% udziału w liczbie) Pozostali akceptanci, którym agenci nie aneksowali umów i którzy nie zmienili agenta rozliczeniowego (ok. 66% udziału w liczbie) y kwota wynikająca z obniżki interchange fee nieprzekazana do akceptantów przez agentów rozliczeniowych
18 Przeniesienie środków z banków do konsumentów poprzez obniżenie cen towarów i usług (5) Faktyczny przepływ środków z opłat interchange w latach 2013-2015 y kwota wynikająca z obniżki interchange fee nieprzekazana do akceptantów przez agentów rozliczeniowych z kwota przeniesiona przez akceptantów na konsumentów z tytułu obniżki cen towarów i usług
19 Oceny poszczególnych grup respondentów: Przeniesienie środków z banków do konsumentów (6) Akceptanci: celem ustawowej regulacji nie było obniżenie cen w punktach handlowo-usługowych, tylko jedna sieć handlowa poinformowała o rzeczywistym odzwierciedleniu obniżenia opłaty interchange w niższych cenach towarów dla klientów, opłata interchange jest tylko jednym z czynników wpływających na ceny i to raczej inne czynniki miały na nie decydujący wpływ, obniżka interchange fee, poprzez rzeczywiste obniżenie kosztów, może mieć wpływ na przyszłe obniżki cen. Banki: obniżki interchange fee nie wpłynęły na ceny towarów i usług.
20 Przeniesienie środków z banków do konsumentów (7) Ocena NBP: Obniżenie opłaty interchange, mimo oszczędności w kosztach poniesionych na akceptantów, nie wpłynęło generalnie na ceny towarów oraz usług. Spadek przychodów banków wynikający z obniżenia interchange fee przeniósł się głównie na największych akceptantów, a nie, jak zakładali autorzy ustawy, na konsumentów w postaci obniżenia cen towarów oraz usług. Spadek przychodów banków nie przeniósł się na obniżenie opłat akceptanta u wielu mniejszych akceptantów, którym agenci rozliczeniowi nie aneksowali umów. Obserwowana deflacja spowodowana jest innymi niż obniżka interchange fee źródłami, przede wszystkim źródłami podażowymi takimi jak dobre zbiory surowców rolnych i spadek cen ropy naftowej na rynkach światowych, Koszt opłaty interchange w cenie produktu jest niewielki i nie jest istotny w procesie stanowienia cen, Obniżka opłat interchange może być jednym z czynników opóźniających podwyżki cen lub też wpływających na wzrost marż przedsiębiorców.
21 Zmniejszenie przychodów po stronie wydawców kart płatniczych Ocena NBP: 1. Zrekompensowanie spadku przychodów przez podwyżkę opłat pobieranych od klientów Podjęte w ostatnich miesiącach zmiany w taryfach prowizji i opłat wynikające z obniżki opłat interchange należy ocenić jako niekorzystne z punktu widzenia konsumentów. 2. Zwiększenie atrakcyjności innych niż karty płatnicze bezgotówkowych instrumentów płatniczych Zwiększenie atrakcyjności innych niż karty płatnicze bezgotówkowych instrumentów płatniczych spowodowane zostało, zdaniem NBP, częściowo przez obniżenie stawek opłaty interchange. Obniżka interchange fee nie jest jednak jedynym czynnikiem wpływającym na ich rozwój. Rozwój ten w dużej mierze uzależniony jest on od rozwoju technologii oraz potrzeb klientów. 3. Poszukiwanie przez banki możliwości obniżenia kosztów związanych z dokonywaniem płatności kartami Obniżenie interchange fee może być traktowane jako swoistego rodzaju akcelerator tych działań mających na celu obniżenie kosztów związanych z dokonywaniem płatności. 4. Zmniejszenie środków przeznaczanych na bezpieczeństwo oraz innowacje Obniżenie opłat od transakcji kartowych, a tym samym niższy przychód z ich tytułu, nie wpłynie na pogorszenie bezpieczeństwa płatności kartowych lub na zatrzymanie jego rozwoju.
Miliony Analiza skutków obniżenia opłaty interchange w Polsce 22 Wzrost liczby i wartości bezgotówkowych transakcji kartowych (1) Liczba krajowych transakcji bezgotówkowych w latach 2012-2014 620 626,5 570 538,1 520 535,6 470 476,8 420 370 320 270 317,2 292,6 270,6 298,8 422,4 381,1 378,4 362,1 346,6 312,9 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 2012 2013 2014 2015 Źródło: Opracowanie własne na podstawie NBP zebranych od banków.
Miliony Analiza skutków obniżenia opłaty interchange w Polsce 23 Wzrost liczby i wartości bezgotówkowych transakcji kartowych (2) Wartość krajowych transakcji bezgotówkowych w latach 2012-2014 43000 41 335 41000 42 468 39000 37000 35000 33000 31000 29000 27000 25000 37 676 37 248 34 002 34 650 31 496 30 356 30 956 30 205 27 510 27 921 27 260 25 425 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 2012 2013 2014 2015 Źródło: Opracowanie własne na podstawie NBP zebranych od banków.
24 Wzrost liczby i wartości bezgotówkowych transakcji kartowych (3) Ocena NBP: Obniżenie opłat interchange fee miało wpływ na wzrost liczby oraz wartości transakcji bezgotówkowych. Należy jednak pamiętać, że obniżenie interchange nie było jedynym, ani nawet podstawowym, czynnikiem odpowiadającym za te wzrosty. Według wielu opinii ekspertów, głównym czynnikiem prowadzącym do zwiększenia liczby oraz wartości transakcji bezgotówkowych było zwiększenie transakcyjności kart zbliżeniowych w dotychczasowych punktach handlowo-usługowych akceptujących już wcześniej karty płatnicze (wg NBP w dwóch trzecich) niż transakcje kartowe w nowej sieci akceptacji (wg NBP w jednej trzeciej).
25 Pozostałe oczekiwane skutki obniżki interchange fee 1. Zniknięcie karteczek w sklepach z informacją o minimalnych kwotach akceptacji kart Zdaniem NBP, jest jeszcze zbyt wcześnie, aby w pełni ocenić zmiany w tym zakresie, aczkolwiek w obecnym momencie wydaje się, że tego typu napisy rzeczywiście zniknęły z placówek przyjmujących płatności kartami. 2. Wyeliminowanie mechanizmów, które ograniczają konkurencję na krajowym rynku płatniczym Zdaniem NBP, wszystkie działania oraz zasady regulowane ustawowo przez ustawę obniżającą maksymalne stawki opłaty interchange zostały spełnione z powodu prawnego obowiązku ich stosowania. Jednakże, NBP nie jest w stanie sprawdzić, czy wszystkie obowiązki nałożone ustawowo zostały spełnione, np. w relacji agent rozliczeniowy akceptant. 3. Zachęcenie do tworzenia nowych rozwiązań oraz krajowych organizacji kartowych Zdaniem NBP, obniżenie interchange fee od płatności kartami wpłynęło pozytywnie na rozwój krajowych rozwiązań w zakresie systemu płatniczego.
26 Porównanie faktycznych skutków obniżki opłat interchange z oczekiwanymi skutkami Lp. Skutek TAK NIE 1. Wzrost sieci akceptacji kart płatniczych jako konsekwencja ograniczenia bariery kosztowej po stronie akceptantów 2. Przeniesienie środków z banków do konsumentów poprzez obniżenie cen towarów i usług przez akceptantów 3. Zmniejszenie przychodów po stronie wydawców kart płatniczych i wynikające z tego potencjalne dalsze konsekwencje 3.1 Zrekompensowanie spadku przychodów przez podwyżkę opłat pobieranych od klientów 3.2 Zwiększenie atrakcyjności innych niż karty płatnicze bezgotówkowych instrumentów płatniczych 3.3 Poszukiwanie przez banki możliwości obniżenia kosztów związanych z dokonywaniem płatności kartami 3.4 Zmniejszenie środków przeznaczanych na bezpieczeństwo oraz innowacje 4. Zmiany w wysokości dodatkowych elementów opłaty akceptanta 5. Wzrost liczby i wartości bezgotówkowych transakcji kartowych 6. Zniknięcie karteczek w sklepach z informacją o minimalnych kwotach akceptacji kart 7. Wyeliminowanie mechanizmów, które ograniczają konkurencję na krajowym rynku płatniczym 8. Zachęcenie do tworzenia nowych rozwiązań oraz krajowych organizacji kartowych 9. Zmiana miejsca Polski w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej pod względem wysokości opłat interchange
27 Nieoczekiwane rzeczywiste skutki związane z obniżenie opłaty interchange 1. Zwiększenie konkurencyjności dużych akceptantów względem małych Zdaniem NBP, obniżenie interchange fee, za sprawą zróżnicowania modeli stawek między małymi a dużymi akceptantami, mogło wpłynąć na zwiększenie konkurencyjności dużych akceptantów względem małych. Głównym powodem tego wpływu jest wolniejsze tempo aneksowania umów przez agentów rozliczeniowych z mniejszymi akceptantami oraz korzyści związane z automatycznego obniżenia opłat interchange u dużych akceptantów lub z szybszego aneksowania umów z nimi niż z mniejszymi akceptantami. 2. Zmiany na rynku usług bankomatowych Zdaniem NBP, rozwój rynku bankomatowego w Polsce nie został bezpośrednio zakłócony przez wprowadzenie niższych stawek opłaty interchange. Według danych zbieranych przez NBP, liczba bankomatów stale rośnie, w IV kwartale 2014 roku ich liczba wynosiła już 20 531 urządzeń i wzrosła aż o 836 sztuk w stosunku do II kwartału 2014 r. Banki rozpoczęły jednak prace nad zmianą modeli biznesowych rynku bankomatowego, w tym postulują zmniejszenie opłat serwisowych przez organizacje kartowe. 3. Zmiany na rynku agentów rozliczeniowych Zdaniem NBP, zmiany na rynku agentów rozliczeniowych nie zakłóciły jego funkcjonowania w znacznym stopniu. Obniżenie interchange fee wymagało od większości użytkowników poniesienia pewnych dodatkowych nakładów na wdrożenie nowych stawek. Zmiany na rynku agentów rozliczeniowych wygenerowały zwiększone koszty związane z aneksowaniem umów, ale również stworzyły nowe perspektywy do pozyskiwania nowych klientów, zarówno tych, którzy nie posiadali jeszcze terminala płatniczego, jak i tych obsługiwanych już przez agenta rozliczeniowego.
28 Wstępna ocena skutków obniżenie opłat interchange fee w styczniu 2015 r. Ograniczenie ryzyka zawierania przez akceptantów umów z agentami rozliczeniowymi i migracji biznesu acquiringowego z Polski do innych krajów Unii Europejskiej Zmiana miejsca Polski w rankingu krajów UE w zakresie poziomu opłat interchange Dłuższy okres dostosowania się sektora bankowego do funkcjonowania w warunkach niższych stawek interchange fee Pełniejsza ocena będzie możliwa dopiero po upływie kolejnych kwartałów, tj. pod koniec 2015 r.
29 Inne niż poziom opłaty interchange fee bariery ograniczające rozwój sieci akceptacji i rozwój płatności bezgotówkowych w Polsce Inne bariery wzrostu sieci akceptacji Przyzwyczajenie do płacenia gotówką Wysokie koszty stałe dzierżawy terminala Koszty wdrożenia akceptacji kart Inne bariery rozwoju obrotu bezgotówkowego Bariera mentalna oraz przyzwyczajenia płatnicze konsumentów i przedsiębiorców Małe nasycenie posiadaniem kart płatniczych Niski poziom ubankowienia Niski poziom konkurencyjności na rynku polskim
30 Podsumowanie 1. Obniżenie opłaty interchange przyniosło generalnie pozytywne skutki dla rynku kartowego (np. wzrost sieci akceptacji oraz wzrost liczby i wartości transakcji kartowych). Wzrost liczby i wartości płatności kartowych wynikał jednak tylko po części z obniżenia opłat interchange (poprzez transakcje w nowych punktach handlowo-usługowych), a w dużym stopniu ze wzrostu transakcyjności, zwłaszcza u dotychczasowych akceptantów, z tytułu częstszego wykorzystywania kart zbliżeniowych. Wzrost ten nie zrekompensował bankom jednak spadku przychodów z tytułu opłat interchange. 2. Obniżenie opłat interchange przyniosło również pozytywne skutki dla konsumentów (możliwość zapłaty kartą w szerszej sieci akceptacji, zniknięcie limitów ograniczających kwotę transakcji), jednakże są one niwelowane przez negatywne skutki finansowe (zmiany w taryfach opłat i prowizji bankowych). Obniżenie opłaty interchange nie przyniosło generalnie oczekiwanych przez posłów korzyści finansowych dla konsumentów z tytułu obniżenia cen towarów i usług (z wyjątkiem przypadku jednej sieci handlowej). 3. Największe korzyści finansowe uzyskali duzi akceptanci, którzy mają automatyczną formułę rozliczania opłaty interchange i których udział w ogólnych obrotach płatności kartowych szacowany jest na 60-80%, jak również w mniejszym stopniu agenci rozliczeniowi w części obrotu kartowego pozostałych akceptantów, którym agenci rozliczeniowi nie aneksowali jeszcze umów. 4. Największe negatywne skutki w postaci spadku przychodów odczuły banki, które poprzez różne działania (np. wzrost opłat lub działania na rzecz redukcji kosztów) starały się zrekompensować ww. utratę przychodów. Tym niemniej, zdaniem NBP, wcześniejsze niż w UE obniżenie opłat interchange dało więcej czasu bankom polskim na przystosowanie się do funkcjonowania w warunkach niskich opłat interchange fee, które i tak będą wprowadzone po koniec 2015 r. regulacją unijną.
31 Ostatnie wydarzenia efekt obniżenia interchange (1) Działania mające na celu powołanie polskiej sieci bankomatowej oraz utworzenia krajowej kart płatniczej Ominięcie opłat licencyjnych oraz processingowych na rzecz międzynarodowych organizacji Powstawanie oraz dynamiczny rozwój płatności za pośrednictwem nowych systemów: BLIK, Billon Ograniczenie pośredników w transakcjach bezgotówkowych Zmniejszenie liczby kart płatniczych o 3,37% (1,2 mln) (dane NBP za II kwartał)
32 Ostatnie wydarzenia efekt obniżenia interchange (2) Działania mające na celu pozyskanie najmniej dotąd ubankowione grupy wiekowe tj.: seniorzy oraz juniorzy np. otwieranie rachunków oraz portali internetowych i aplikacji do ich obsługi dla młodzieży do lat 13 Wzrost opłat za prowadzenie konta bankowego Raport NBP wskazał wzrost opłat w I półroczu 2015 r. w stosunku do II półrocza 2014 r. o 24% Opłaty za kartę debetową wzrosły o ponad 38% Rozwój nowych technologicznych rozwiązań bankowych mających na celu ułatwienie życia klientom oraz zwiększenie atrakcyjności banku
33 Na koniec Należy pamiętać, że wpływ na rynek bankowy poza obniżeniem opłat interchange miały również inne czynniki: Niskie stopy procentowe Wyższa składna na Bankowy Fundusz Gwarancyjny Kredyty we frankach Inne
Wojciech Krawczyk Inspektor Departament Systemu Płatniczego wojciech.krawczyk@nbp.pl www.nbp.pl Narodowy Bank Polski