Jak pokonać bariery dla (eko)innowacji w Polsce? Maciej Bukowski Instytut Badań Strukturalnych Warszawa, 25.05.2012
Plan Wprowadzenie po co Polsce (eko)innowacje. Pułapka średniego dochodu Nie ma ekoinnowacyjności bez innowacyjności obecny potencjał polskiej innowacyjności jaka rola publicznych wydatków? polskiej polityki proinnowacyjnej Ekoinnowacje gdzie dziś jesteśmy? problem eko czy inno? specyfika barier i wsparcia dla ekoinnowacji Podsumowanie i rekomendacje www.ibs.org.pl 2
Pułapka średniego dochodu PKB per capita względem USA 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Strefa średniego dochodu Izrael Włochy Hiszpania Grecja Portugalia Węgry Liniami przerywanymi zaznaczono strefę średniego dochodu ulokowaną orientacyjnie w granicach 50-70 proc. PKB per capita USA Źródło danych: Total Economy Database Przyczyny: niezdolność do przejścia do wzrostu opartego na innowacyjności i/lub problemy z regulacjami i rynkiem pracy www.ibs.org.pl 3
Pułapka średniego dochodu PKB per capita względem USA 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Strefa średniego dochodu Austria Finlandia Irlandia Japonia Korea Płd Jest wiele przykładów krajów, które wpadły w pułapkę, jak i tych, które sprawnie sobie z nią poradziły. Źródło danych: Total Economy Database Aby uniknąć pułapki średniego dochodu musi przestawić się na wzrost napędzany innowacyjnością w perspektywie kilkunastu lat. Tyle też zajmie budowa odpowiedniego potencjału innowacji pod warunkiem rozpoczęcia zdecydowanych działań już dziś. www.ibs.org.pl 4
Ekoinnowacje a innowacje Nieinnowacyjni ekologiczni 160 Finlandia Innowacyjni ekologiczni Szwecja Eco-Innovation Scoreboard 2011 Dania Hiszpania 130 Luksemburg Austria Niemcy Irlandia Słowenia Belgia Holandia UE27 Wielka Brytania 100 0.2 0.35 Czechy 0.5 Francja 0.65 0.8 Bułgaria Litwa Łotwa Węgry Rumunia Nieinnowacyjni nieekologiczni Słowacja Malta Grecja Włochy Portugalia Estonia 70 Cypr 40 Innovation Union Scoreboard 2011 Innowacyjni nieekologiczni UE15 Nowe Państwa Członkowskie Źródło danych: IUS 2011, EIS 2011 Nie ma ekoinnowacji bez ogólnego potencjału innowacyjności. www.ibs.org.pl 5
Innowacje w Polsce Krótka diagnoza 0,9 0,8 0,7 0,6 2010 2006 Efekty gospodarcze (24/27) Kapitał ludzki (13/27) 0,8 0,6 0,4 Jakość, otwartość, atrakcyjność systemu badań (23/27) 0,5 0,4 Liczebność innowatorów (26/27) 0,2 0,0 Finansowanie i wsparcie (19/27) 0,3 0,2 0,1 0 Łotwa Bułgaria Litwa Rumunia Słowacja Węgry Malta Grecja Hiszpania Czechy Włochy Portugalia Estonia Słowenia Cypr UE Francja Luksemburg Irlandia Holandia Austria Belgia W. Brytania Niemcy Finlandia Dania Szwecja Japonia USA Szwajcaria Tworzenie własności Inwestycje firm intelektualnej (15/27) (20/27) UE-27 Współpraca i przedsiębiorczość (24/27) Liderzy UE-27 Źródło danych: IUS 2011 należy do najmniej innowacyjnych państw UE, a jej potencjał w poszczególnych obszarach jest niezrównoważony. Szczególne problemy ze słabą współpracą nauki i biznesu oraz przedkładaniem odtwórczych rozwiązań nad innowacje. www.ibs.org.pl 6
Przykład Estonii nie tylko bogaci mogą być innowacyjni Efekty gospodarcze Summary Innovation Index 0.8 0.6 Kapitał ludzki Liczebność innowatorów 0.4 0.2 0.0 Jakość, otwartość, atrakcyjność systemu badań Tworzenie własności intelektualnej Współpraca i przedsiębiorczość Inwestycje firm Finansowanie i wsparcie 2007 2011 Estonia 2007 Estonia 2011 Źródło danych: IUS 2011 www.ibs.org.pl 7
Publiczne i prywatne nakłady na B+R 1 Szwecja Publiczne wydatki na B+R, % PKB, 2001-2009 0,8 0,6 0,4 Norwegia Rosja Czechy Estonia Austria Francja Słowenia Belgia Chiny Niemcy USA Finlandia Korea Płd Szwajcaria Japonia 0,2 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 Wydatki przedsiębiortw na B+R, % PKB, 2005-2009 UE15 Nowe państwa członkowskie Kraje spoza UE27 Źródło danych: Eurostat Publiczne wydatki B+R uzupełniają i przyciągają prywatne www.ibs.org.pl 8
Publiczne i prywatne nakłady na B+R Publiczne wydatki na B+R, % PKB, 2001-2009 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 Włochy Portugalia Szwecja Finlandia Austria Francja USA Niemcy Norwegia Holandia Dania Czechy Słowenia Estonia Hiszpania Grecja Japonia Wielka Brytania Belgia Irlandia Szwajcaria 0,0 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 Indeks Innovation Union Scoreboard, 2006-2010 UE15 Nowe państwa członkowskie Kraje spoza UE27 Źródła danych: Eurostat, IUS 2011 pozytywnie wpływając na innowacyjność gospodarki. www.ibs.org.pl 9
Publiczne i prywatne nakłady na B+R Sektory finansujące i prowadzące prace B+R w Polsce (2010) i UE-27 (2009), w proc. PKB 1,25 1,00 0,75 UE-27 1,25 1,00 0,75 Źródla finansowania B+R Zagranica Sektor non-profit Szkolnictwo wyższe Sektor publiczny Sektor przedsiębiorstw 0,50 0,50 0,25 0,25 0,00 Sektor przedsiębiorstw Sektor publiczny Szkolnictwo wyższe 0,00 Sektor przedsiębiorstw Sektor publiczny Szkolnictwo wyższe Sektory prowadzące prace B+R Sektory prowadzące prace B+R Źródło danych: Eurostat Luki prywatnego orazpublicznego finansowania wyraźnie widoczne z perspektywy sektorowej. Pole do budzenia sektora prywatnego i dalszego zwiększania finansowania publicznego. www.ibs.org.pl 10
Proinnowacyjne polityki w Polsce w ostatnich latach szereg ważnych reform, zwiększenie finansowania, proinnowacyjny wybór strategiczny duże uzależnienie powyższych działań od Unii Europejskiej (fundusze europejskie, dokumenty strategiczne UE) konieczne większe zaangażowanie krajowe, również z powodu przesunięcia priorytetów unijnych (spójność konkurencyjność) szereg problemów z instrumentami wspierania innowacyjności (struktura pomocy niedopasowana do problemów, zachowawczość przy przyznawaniu środków) pomimo deklaracji strategicznych nadal w wielu obszarach polityki publicznej nie ma w Polsce zdecydowanej orientacji na innowacje i zrozumienia wagi tego zagadnienia dla rozwoju kraju www.ibs.org.pl 11
Ekoinnowacje gdzie dziś jesteśmy? 150 125 100 75 50 25 0 Źródło danych: EIS 2011 jest też najmniej ekoinnowacyjnym państwem UE. Wynika to z niskiej innowacyjności nie ma ekoinnowacji bez innowacji. www.ibs.org.pl 12
Relatywniedobra pozycja ekoinnowacji Przedsiębiorstwa wprowadzające innowacje i ekoinnowacje w Polsce, 2006-2008 (proc. ogółu) 35 14% Ekoinnowacje produktowe Poprawa możliwości powtórnego wykorzystania Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza, wody, Zmniejszenie zużycia energii Powtórne wykorzystanie (recykling) odpadów, 5 8 7 7 6 12 11 11 Usługi Przemysł 30 25 20 12% 10% 8% ` ` Ekoinnowacje procesowe Zmniejszenie zanieczyszczenia gleby, wody lub 6 14 Użycie materiałów mniej zanieczyszczających lub 6 12 Obniżka emisji dwutlenku węgla 5 8 Obniżka energochłonności na jednostkę produktu 4 12 Obniżka materiałochłonności na jednostkę 4 11 EKOINNOWACJE OGÓŁEM 16 27 INNE INNOWACJE OGÓŁEM 14 18 0 5 10 15 20 25 30 15 10 5 0 Szwecja Szwajcaria Finlandia Izrael Dania Holandia Japonia Niemcy Korea USA Austria Norwegia Francja Luksemburg Belgia W. Brytania Irlandia Australia Islandia Kanada N. Zelandia Słowenia Włochy Hiszpania Estonia Węgry Czechy Portugalia Grecja Słowacja Turcja Chile Meksyk 6% 4% 2% 0% Źródło: GUS Wnioski patentowe PCT na 100 tys. mieszkańców Udział patentów związanych z ochroną środowiska (prawa oś) Ekoinnowacje są bardziej rozpowszechnione w Polsce niż inne innowacje. Źródło: OECD www.ibs.org.pl 13
Czemu ekoinnowacje wymagają specjalnego podejścia? Dodatkowe bariery dla ekoinnowacji w porównaniu z innowacjami: efekty zewnętrzne firmy nie odczuwają pełnych skutków swojego oddziaływania na środowisko większa asymetria informacji potrzeba kosztownej demonstracji efektywności nowego rozwiązania brak wystarczającej wiedzy przedsiębiorców na temat oddziaływania firmy na środowisko sposobów poprawy efektywności energetycznej i surowcowej w ich konkretnym przypadku obowiązków wynikających z regulacji środowiskowych słabe zrozumienie natury ekoinnowacji w społeczeństwie i administracji słabe powiązanie polityki środowiskowej z proinnowacyjną www.ibs.org.pl 14
Rekomendacje -innowacje www.ibs.org.pl 15
Rekomendacje -ekoinnowacje www.ibs.org.pl 16
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ www.ibs.org.pl