Trzyletnie obserwacje kliniczne wypełnień profilaktycznych typu PRR u dzieci szkolnych

Czas. Stomatol., 2006, LIX, 3 Trzyletnie obserwacje kliniczne wypełnień profilaktycznych typu PRR u dzieci szkolnych Three-year clinical observations after the preventive resin restoration technique (PRR) in school children Anna Wędrychowicz-Welman, Janina Stopa Z Kliniki Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii AM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik: prof. dr hab. n. med. J. Stopa Streszczenie Cel pracy: wczesne wykrywanie próchnicy powierzchni żujących zębów trzonowych i leczenie techniką PRR (Prevention Resin Restoration) oraz ocena przydatności klinicznej materiałów wykorzystanych w tej metodzie. Materiał i metody: małe ogniska próchnicowe ograniczone do szkliwa leczono techniką PRR I (108 wypełnień). Jeżeli ogniska obejmowały zębinę, stosowano technikę PRR II (246 wypełnień). W Grupie A (93 dzieci) jako materiał wypełniający zastosowano Tetric Flow, a bruzdy uszczelniono lakiem szczelinowym Helioseal F. W Grupie B (93 dzieci) materiałem zarówno lakującym, jak i wypełniającym był Ultra Seal XT plus. Wyniki: kliniczną ocenę zastosowanych technik leczniczych dokonywano co 6 miesięcy przez trzy lata, posługując się kryteriami dla wypełnień profilaktycznych opartymi na systemie oceny przyjętej przez USPHS z modyfikacją własną. Po 36 miesięcznej obserwacji klinicznej odnotowano retencję uszczelniaczy w technice PRR I w 70,2% wypełnień w grupie A i 88,9% w grupie B, natomiast w technice PRR II odpowiednio w 79,8% i 93,3%. Próchnicę stwierdzono w 8,5% wypełnień- PRR I w grupie A i 2,2% w grupie B oraz w wypełnieniach PRR II odpowiednio w 7,9% i 0,8%. Wniosek: u dzieci z grupy B uzyskano statystycznie lepsze wyniki dotyczące większości badanych kryteriów. Summary Aim of the study: Early detection and treatment of occlusal caries in molars using the PRR (Prevention Resin Restoration) techniques, and clinical evaluation of dental materials used in this method. Material and method: Small carious lesions confined to enamel were treated using the technique PRR I (108 fillings). If the lesions extended to dentine, technique PRR II was employed (246 fillings). In group A - (93 children), Tetric Flow was used as the filling material, while fissures were sealed with Helioseal F. In group B - (93 children), Ultra Seal XT plus was used as both the restorative and sealing material. Results: Clinical evaluation of the applied treatment methods was performed every 6 months for three years using the criteria for preventive fillings based on the assessment system accepted by the USPHS with authors own modification. After 36 months of clinical observations PRR I technique provided, 70.2% retention of fissure sealants was achieved PRR II in group A and 88.9% retention in B, while in technique PRR II, 79.8% and 93.3% retention in the corresponding A and B groups. Caries was present in 8.5% of fillings PRR I in group A and 2.2% in group B, while technique PRR II resulted in 7.9% and 0.8% in corresponding A and B groups, respectively. Conclusions: Patients in group B demonstrated statistically better clinical results in most criteria. HASŁA INDEKSOWE: wypełnienie profilaktyczne, wypełnienie ochronne, laki szczelinowe KEYWORDS: preventive resin restoration, pit and fissure sealants 182

2006, LIX, 3 Wypełnienia profilaktyczne typu PRR Wstęp Próchnica zębów (dental caries) jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych schorzeń, jakie nękały ludzkość od zarania dziejów. Od czasu poznania istoty tego procesu chorobowego podejmowano próby zapobiegania próchnicy zębów i leczenia, które pozwoliłoby jak najlepiej odtworzyć utracone tkanki zębów i przywrócić im sprawność czynnościową. Konsekwencją postępu, jaki w ostatnim okresie dokonał się w dziedzinie materiałów stomatologicznych, jak i działań profilaktyczno-leczniczych było wprowadzenie w leczeniu wczesnych zmian próchnicowych na powierzchniach zgryzowych zębów bocznych, wypełnień profilaktycznych PRR ang. Preventive Resin Restoration (22, 24, 28, 32). Technika PRR, po raz pierwszy opisana przez Simonsena i Stallarda w 1977 roku, polega na opracowaniu ogniska próchnicowego na powierzchni żującej zębów bocznych, wypełnieniu go materiałem złożonym i uszczelnieniu pozostałych bruzd na tej samej powierzchni lakiem szczelinowym (20, 21, 23, 25, 30). Obecnie, biorąc pod uwagę rozprzestrzenianie się w głąb tkanek zęba małego ogniska próchnicowego, wyróżniono dwa rodzaje wypełnień ochronnych (15). PRR I dotyczy tylko tych przypadków, w których próchnicowy ubytek ogranicza się do szkliwa lub gdy klinicysta ma wątpliwość co do istnienia próchnicy. Ten rodzaj wypełnienia odpowiada poszerzonemu lakowaniu bruzd i wymaga usunięcia próchnicowo zmienionego szkliwa, ewentualnie minimalnego poszerzenia bruzdy oraz wypełnienia ubytku i pozostałych bruzd odpowiednim lakiem szczelinowym. W przypadkach, w których ubytek próchnicowy penetruje na małej przestrzeni do zębiny, stosuje się PRR II. Opracowany ubytek tkanek twardych zęba wypełnia się materiałem złożonym, a zdrowe bruzdy na powierzchni żującej lakiem szczelinowym (2, 9, 17, 29, 31). Cel pracy Celem prowadzonych badań klinicznych było wczesne wykrywanie i leczenie techniką PRR próchnicy powierzchni żującej zębów trzonowych oraz ocena przydatności klinicznej materiałów zastosowanych w tej metodzie. Materiał i metody Materiał badawczy stanowiło 186 uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum w Poznaniu w dwóch podgrupach wiekowych (93 w wieku 7-8 lat i 93 w wieku 11-12 lat). Ze względu na rodzaj zastosowanego materiału w działaniach profilaktyczno-leczniczych w każdym przedziale wieku dzieci podzielono losowo na grupy badawcze A i B. Łącznie do grupy A (47 dzieci w wieku 7-8 lat i 46 w wieku 11-12 lat) trafiło 93 dzieci, u których jako materiał wypełniający zastosowano płynny materiał złożony Tetric Flow z 68% zawartością wypełniaczy, a bruzdy uszczelniono lakiem Helioseal F z 40,5% zawartością wypełniaczy. W grupie B złożonej z 46 dzieci młodszych oraz 47 dzieci starszych znalazło się 93 dzieci, u których materiałem zarówno wypełniającym, jak i lakującym był płynny materiał złożony UltraSeal XT plus (60% wypełniaczy). Przed przystąpieniem do badań oraz w trakcie ich trwania u dzieci w obu grupach regularnie przeprowadzano zbiorowy i indywidualny instruktaż w zakresie higieny jamy ustnej. Z planem badań zapoznano rodziców i zwrócono ich uwagę na celowość przestrzegania prawidłowej diety oraz wagę podjętych działań profilaktyczno-leczniczych. Badania wykonał jeden lekarz w warunkach szkolnego gabinetu stomatologicznego, a wyniki odnotowywano w specjalnie przygotowanej karcie badań. Po otwarciu ogniska małym wiertłem różyczkowym lub płomykowym z użyciem wiertarki szybkoobrotowej i usunięciu próchnicowo zmienionego szkliwa, ubytek poddawano dalszej klinicznej ocenie. W przypadku ogniska ograniczo- 183

A. Wędrychowicz-Welman, J.Stopa Czas. Stomatol., Ryc. 1. Ognisko próchnicowe; a w bruździe na powierzchni zgryzowej, b wypełnione techniką PRR I (kolorem zielonym zaznaczono lak szczelinowy: grupa A-Helioseal F, grupa B UltraSeal XT plus). Ryc. 2 Ognisko próchnicowe sięgające do zębiny; a w bruździe na powierzchni zgryzowej, b-wypełnione techniką PRR II (kolorem zielonym zaznaczono lak szczelinowy: grupa A-Helioseal F, grupa B UltraSeal XT plus; kolorem niebieskim materiał wypełniający: grupa A-Tetric Flow, grupa B-UltraSeal XT plus; kolorem różowym materiał podkładowy Dycal)). nego do szkliwa wstępne opracowanie traktowano jako ostateczne, a ubytek wypełniano techniką PRR I (ryc. 1) stosując w grupie A Helioseal F a w grupie B UltraSeal XT plus. Obecność próchnicy w zębinie na ograniczonej przestrzeni, warunkowała zastosowania techniki I (ryc. 2). Ubytek tkanek twardych zęba wypełniano w tej technice materiałem złożonym z zastosowaniem systemu wiążącego (odsłoniętą zębinę pokryto preparatem Dycal). W grupie A był to materiał Tetric Flow, a w grupie B UltraSeal XT plus. Zdrowe nie opracowane bruzdy zabezpieczano odpowiednim dla grup uszczelniaczem bruzd (grupa A Helioseal F, grupa B UltraSeal XT plus). Liczbę dzieci biorących udział w badaniu wstępnym i kolejnych badaniach kontrolnych oraz liczbę wypełnień w poszczególnych grupach zestawiono w tab. I. W obu grupach co 6 miesięcy wykonano badania kontrolne wg przyjętych dla PRR kryteriów US Public Health T a b e l a I. Materiał badawczy 184 Grupa n T-PRR I PRR T-PRR II Badanie 0 (0 m) Grupa A 93 56 110 Grupa B 93 52 136 Badanie I (6 m) Grupa A 92 56 109 Grupa B 92 52 136 Badanie II (12 m) Grupa A 87 55 106 Grupa B 88 51 130 Badanie III (18 m) Grupa A 86 55 106 Grupa B 86 50 129 Badanie IV (24 m) Grupa A 76 48 94 Grupa B 80 45 122 Badanie V (30m) Grupa A 73 47 89 Grupa B 79 45 120 Badanie VI (36 m) Grupa A 73 47 89 Grupa B 79 45 120 n liczba dzieci objęta poszczególnymi badaniami kontrolnymi, T liczba zębów trzonowych poddanych leczeniu lub badaniom kontrolnym.

2006, LIX, 3 Wypełnienia profilaktyczne typu PRR Service (USPHS) (23) z modyfikacją własną polegającą na ocenie retencji laku szczelinowego, niezależnie od oceny adaptacji brzeżnej i zużycia anatomicznego. Kategorie oceny PRR z modyfikacją własną były następujące: występowanie próchnicy na powierzchniach leczonych (A brak próchnicy, B próchnica, nowe wypełnienie lub wypełnienie czasowe), retencja laku szczelinowego (A retencja całkowita, B retencja częściowa, C brak laku szczelinowego), przebarwienia brzeżne (A brak przebarwień na brzegu wypełnienia, B przebarwienia na brzegu wypełnienia, ale nie penetrujące do dna ubytku, zębiny czy podkładu, C przebarwienia penetrujące do dna ubytku, zębiny czy podkładu), zużycie anatomiczne wypełnienia w obrębie opracowania, w przypadku braku lub częściowego braku laku szczelinowego (A wypełnienie jest zgodne z otaczającymi strukturami zęba, B wypełnienie nie jest w ciągłości z tkankami zęba, ale ubytek materiału nie odsłania dna ubytku, zębiny lub podkładu, C ubytek materiału wypełniającego uwidacznia dno ubytku, zębinę lub podkład), adaptacja brzeżna wypełnienia w obrębie opracowania, w przypadku braku laku lub częściowego braku laku szczelinowego (A zgłębnik nie zahacza lub zahacza tylko w jednym kierunku przy przesuwaniu przez brzeg wypełnienia. Brak widocznej szczeliny, B zgłębnik zahacza i są ewidentne objawy szczeliny, ale nie jest odsłonięte dno ubytku, zębina lub podkład, C zgłębnik penetruje szczelinę i jest odsłonięte dno ubytku, zębina lub podkład, D wypełnienie jest złamane, ruchome lub wypadło). Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej. Obliczono procentowy udział poszczególnych ocen w kolejnych badaniach kontrolnych wypełnień profilaktycznych typu i II w grupach. Uzyskane wyniki badań we wszystkich ocenianych kategoriach porównano statystycznie pomiędzy grupą A i B posługując się testem dokładnym Fishera. Wyniki badań i omówienie Wyniki trzyletniej obserwacji klinicznej wypełnień profilaktycznych PRR I i PRR II w obu grupach badanych zebrano w tab. II i III. Kliniczne przykłady wypełnień profilaktycznych po 36 miesiącach od założenia przedstawiono na rycinach od 3 do 6. Po trzech latach całkowite utrzymanie uszczelniacza Helioseal F (grupa A) w wypełnieniach typu PRR I wyniosło 40,4%, podczas gdy w wypełnieniach z UltraSeal XT 82,2%. Lak był całkowicie zachowany w wypełnieniach profilaktycznych typu drugiego (PRR II) w 64,1% przypadków w grupie A i 85% w grupie B. Różnice te były istotne statystycznie. Wyniki w grupie wypełnień z UltraSeal XT plus są zbliżone do uzyskanych dla wypełnień typu PRR w podobnym okresie obserwacji przez Houpt i wsp. (82%) oraz Raadal i wsp.(83,5%). Wymienieni autorzy zastosowali inne materiały stomatologiczne i odmienny sposób izolacji pola zabiegowego (7, 19). Z naszych obserwacji, jak również obserwacji innych autorów dotyczących retencji uszczelniacza w wypełnieniach profilaktycznych, wahającej się od 100% po roku, do 26% w badaniach retrospektywnych (średni czas od założenia wyniósł 27 miesięcy) wynika, że tak jak w przypadku nieinwazyjnego lakowania szczelin, tak i w technice PRR wydłużający się czas obserwacji zwiększa ubytek uszczelniacza (7, 9, 13, 14, 16, 19, 23, 26, 27). W piśmiennictwie zwraca się uwagę na konieczność perfekcyjnej kontroli wilgotności pola zabiegowego ze względu na wykorzystanie w PRR techniki trawienia szkliwa (2, 3, 6, 21). Można zatem przyjąć, że głównym powodem niepowodzeń retencji uszczelniacza mogła być w naszych badaniach niewystarczająca kontrola suchości pola zabiegowego wynikająca z równoczesnego trawienia brzegów szkliwa mikroopra- 185

A. Wędrychowicz-Welman, J.Stopa Czas. Stomatol., T a b e l a I I. Zestawienie wyników badań klinicznych wypełnień profilaktycznych PRR I Próchnica Retencja laku Przebarwienia brzeżne Zużycie anatomiczne Adaptacja brzeżna PRR I Grupa n A% B% A% B% C% A% B% C% A% B% C% A% B% C% D% Grupa A 56 100 0 94,6 5,4 0 100 0 0 100 0 0 100 0 0 0 Grupa B 52 100 0 98,1 1,9 0 100 0 0 100 0 0 100 0 0 0 Badanie I (6 M) Grupa A 55 96,4 3,6 78,2 12,7 9,1 92,7 7,3 0 92,7 7,3 0 92,7 7,3 0 0 Grupa B 51 100 0 90,2 7,8 2,0 100 0 0 100 0 0 100 0 0 0 Badanie II (12 M) Grupa A 55 96,4 3,6 65,5 21,8 12,7 90,9 7,3 1,8 92,7 5,5 1,8 92,7 5,5 1,8 0 Grupa B 50 100 0 86,0 8,0 6,0 98,0 2,0 0 100 0 0 100 0 0 0 Badanie III (18 M) Grupa A 48 95,8 4,2 58,3 27,1 14,6 87,5 10,4 2,1 89,6 8,3 2,1 89,6 8,3 0 2,1 Grupa B 45 100 0 86,7 4,4 8,9 97,8 2,2 0 97,8 2,2 0 97,8 2,2 0 0 Badanie IV (24 M) Grupa A 47 95,7 4,3 57,4 23,4 19,2 85,1 10,6 4,3 89,4 6,4 4,2 89,4 6,4 2,1 2,1 Grupa B 45 97,8 2,2 86,7 4,4 8,9 93,3 6,7 0 95,6 4,4 0 95,6 4,4 0 0 Badanie V (30 M) Grupa A 47 91,5 8,5 40,4 29,8 29,8 82,9 10,7 6,4 89,4 4,3 6,3 89,4 2,1 2,1 6,4 Grupa B 45 97,8 2,2 82,2 6,7 11,1 93,3 6,7 0 95,6 4,4 0 95,6 4,4 0 0 Badanie VI (36 M) n- liczba zębów wypełnionych techniką PRR I, 11 różnica pomiędzy grupami A i B istotna statystycznie, przy p < 0,05. Ryc. 3. Powierzchnia żująca zęba 46 wypełniona techniką PRR I z grupy A (Helioseal F), 36 miesięcy po zabiegu. Ryc. 4. Powierzchnia żująca zęba 26 wypełniona techniką PRR I z grupy B (UltraSeal XT plus),36 miesięcy po zabiegu. cowania i systemu bruzd. Zastosowanie wałków ligniny, uznawane za najbardziej praktyczną metodą izolacji leczonych zębów przed dostępem śliny, jest prawdopodobnie niewystarczające, zwłaszcza u małego pacjenta w tak wieloetapowej technice leczniczej. Pomimo przyjęcia takiego samego sposobu postępowania klinicznego w obu grupach uzyskanie statystycznie lepszego utrzymania materiału UltraSeal XT plus można tłumaczyć zastosowaniem dodatkowego czynnika suszącego Prima Dry, który wpłynął zapewne na zaistniałe różnice. Większość naukowców zajmująca się wypełnieniami profilaktycznymi uznaje za główną przyczynę niepowodzeń techniki PRR utratę 186

2006, LIX, 3 Wypełnienia profilaktyczne typu PRR T a b e l a I I I. Zestawienie wyników badań klinicznych wypełnień profilaktycznych PRR II Próchnica Retencja laku Przebarwienia brzeżne Zużycie anatomiczne Adaptacja brzeżna Prr Ii Grupa n A% B% A% B% C% A% B% C% A% B% C% A% B% C% D% Grupa A 109 100 0 93,6 5,5 0,9 100 0 0 100 0 0 100 0 0 0 Grupa B 136 100 0 98,5 1,5 0 100 0 0 100 0 0 100 0 0 0 Badanie I (6 M) Grupa A 106 100 0 75,5 18,9 5,6 96,2 3,7 0 99,1 0,9 0 99,1 0,9 0 0 Grupa B 130 100 0 89,2 8,5 2,3 100 0 0 100 0 0 100 0 0 0 Badanie II (12 M) Grupa A 106 96,2 3,8 70,8 16,9 12,3 93,4 5,6 1 94,4 4,7 0,9 94,4 4,7 0 0,9 Grupa B 129 100 0 85,3 9,3 5,4 99,2 0,8 0 99,2 0,8 0 99,2 0,8 0 0 Badanie III (18 M) Grupa A 94 94,7 5,3 66,0 18,1 15,9 89,4 8,5 2,1 90,4 7,5 2,1 90,4 7,5 0 2,1 Grupa B 122 98,4 1,6 86,1 8,2 5,7 98,4 0,8 0,8 98,4 0,8 0,8 98,4 0,8 0 0,8 Badanie IV (24 M) Grupa A 89 93,3 6,7 65,2 17,9 16,9 89,9 3,4 6,7 92,2 1,1 6,7 92,1 1,1 2,3 4,5 Grupa B 120 99,2 0,8 85,0 10,0 5,0 98,4 0,8 0,8 99,2 0 0,8 99,2 0 0 0,8 Badanie V (30 M) Grupa A 89 92,1 7,9 64,1 15,7 20,2 84,3 9,0 6,7 91,0 2,3 6,7 91,0 2,3 1,1 5,6 Grupa B 120 99,2 0,8 85,0 8,3 6,7 95,8 3,4 0,8 99,2 0 0,8 99,2 0 0 0,8 Badanie VI (36 M) n- liczba zębów wypełnionych techniką PRR II, 11 różnica pomiędzy grupami A i B istotna statystycznie, przy p < 0,05. Ryc. 5. Powierzchnia żująca zęba 46 wypełniona techniką PRR II z grupy A (Tetric Flow + Helioseal F) 36 miesięcy po zabiegu. Ryc. 6. Powierzchnia żująca zęba 36 wypełniona techniką PRR II z grupy B (UltraSeal XT plus)36 miesięcy po zabiegu materiału uszczelniającego (14, 18, 31). W naszych badaniach, pomimo utraty uszczelniacza w wypełnieniach profilaktycznych ogniska próchnicowe rozwinęły się tylko w nielicznych przypadkach. Po trzech latach w wypełnieniach obejmujących szkliwo (PRR I) w grupie A odnotowano 4 przypadki próchnicy, co stanowiło 8,5% badanych wypełnień tego typu, a w grupie B zaledwie jeden stanowiący 2,2%. W PRR typu drugiego 7 wypełnień (7,9%) odnotowano w grupie A i tylko jedno (0,8%) w grupie B. Zjawisko to można przypisać pozostałości wypustek laku między pryzmatami wytrawionego szkliwa lub w głębszych częściach bruzd, co nie jest widoczne gołym okiem podczas badania 187

A. Wędrychowicz-Welman, J.Stopa Czas. Stomatol., klinicznego (12, 31, 32). Dodatkowo uwalnianie związków fluoru z zastosowanych materiałów wpływa na zmianę podatności odsłoniętego szkliwa na czynniki próchnicotwórcze. Zatem nie zawsze utrata uszczelniacza musi prowadzić do niepowodzenia w postaci powstania próchnicy na leczonej metodą PRR powierzchni zęba (10, 11, 14). Odnotowana przez innych badaczy częstość próchnicy w przypadku utraty laku szczelinowego była zbliżona do wynikającej z naszych badań i wahała się od 3,6% do 25%. King po średnio 16,5 miesiącach od leczenia stwierdził 3,6% frekwencję próchnicy, Roth po 27 miesiącach 4%. Prace te oparto na badaniach retrospektywnych wypełnień profilaktycznych (13, 23). Interesujące, trwające 9 lat badania opisał Houpt i wsp. oceniając na ich podstawie 7% frekwencję próchnicy po 5, zaś 25% po 9 latach obserwacji (8, 9). Z utratą laku szczelinowego związane są także inne niepowodzenia wypełnień profilaktycznych, takie jak przebarwienia brzeżne, utrata kształtu anatomicznego i szczelności brzeżnej. Modyfikacja własna skali USPHS ułatwiła ocenę kliniczną. Zgodnie z tą modyfikacją notę A, stanowiącą sukces kliniczny, w odniesieniu do powyższych cech odnotowywano we wszystkich wypełnieniach z całkowicie utrzymanym lakiem szczelinowym. Po 36 miesiącach obserwacji około 83% wypełnień profilaktycznych typu I i 84% typu II w grupie A oraz odpowiednio ponad 93% i 95% w grupie B otrzymało idealne noty (A) w kategorii przebarwień brzeżnych. Jeszcze lepsze wyniki stwierdzono w zakresie zużycia anatomicznego i adaptacji brzeżnej uzyskując w PRR I grupa A 89%, zaś grupa B 96%. Z kolei w PRR II odpowiednio; 91% i 99% najwyższych ocen w obu kategoriach. Wyniki te są zbliżone do uzyskanych w badaniach retrospektywnych prowadzonych przez King oraz Walker po 16 miesiącach (13, 31). Gorsze od przedstawionych przez nas wyniki w tych kategoriach przedstawili Stadtler i Roth (27). Po trzech latach obserwacji pierwszy z badaczy odnotował 73% akceptowanych wypełnień (nota A i B łącznie) w grupie laków i wypełnień obejmujących szkliwo oraz 85,2% w przypadkach, gdzie opracowanie ubytku sięgało do zębiny. Bardzo dobre wyniki naszych badań w kategorii kształtu anatomicznego mogły mieć związek z wielkością wypełnień profilaktycznych zlokalizowanych na niewielkiej przestrzeni w obrębie bruzd, które nie są obciążone podczas żucia. Obserwacje te są zgodne z opisanymi w piśmiennictwie i dotyczącymi PRR (13, 23). Po trzech latach, statystycznie lepsze wyniki, czyli większy odsetek wypełnień PRR II z notami A (nie budzących jakichkolwiek zastrzeżeń klinicznych) uzyskano w grupie B. Materiałem wypełniającym opracowany ubytek twardych tkanek zęba oraz uszczelniającym zdrowe bruzdy na powierzchni żującej był UltraSeal XT plus. Również w przypadku wypełnień profilaktycznych typu pierwszego odnotowano lepsze wyniki w grupie B, jednak różnice nie były statystycznie istotne. Niewątpliwie odmienne właściwości materiałów zastosowanych w grupie A i B miały znaczący wpływ na opisane wyniki badań klinicznych. Wysoka zawartość wypełniacza (60%) w preparacie UltraSeal XT plus, wpłynęła zarówno na mniejsze zużycie materiału, jak i na mniejszy skurcz polimeryzacyjny odpowiedzialny za wiele niepowodzeń wypełnień z materiałów złożonych. W piśmiennictwie podkreśla się znaczenie właściwości tiksotropowych materiału UltraSeal XT plus. Upłynnienie tego materiału ułatwia aplikację i penetrację zarówno do opracowanego ubytku, jak i systemu bruzd powierzchni zgryzowej (1, 4, 5, 11). Uszczelnianie bruzd, wypełnienia zapobiegawcze oraz prowadzone działania oświatowo- -zdrowotne mogą, jak wynika z naszych obserwacji eliminować czynniki sprzyjające powstawaniu ognisk próchnicowych, a tym samym wpływać na zahamowanie postępu próchnicy u dzieci i młodzieży. Zachęcające wyniki kliniczne wypełnień typu PRR, łączących w sobie minimalną inwazyjność, zachowanie tkanek zęba z 188

2006, LIX, 3 Wypełnienia profilaktyczne typu PRR jednoczesną ochroną zdrowych bruzd i szczelin na powierzchni żującej, upoważniają do zalecenia szerszego niż dotychczas wykorzystywania w warunkach codziennej praktyki stomatologicznej tej upowszechnionej w ostatnim dziesięcioleciu metody postępowania. Wnioski 1. Oszczędzające zdrowe tkanki zęba wypełnienia profilaktyczne (PRR) są skuteczną metodą leczenia małych ognisk próchnicy na powierzchniach żujących zębów bocznych. 2. Właściwości materiału wypełniającego i uszczelniającego odgrywają istotną rolę w utrzymaniu i jakości wypełnień typu PRR. 3. Wyniki długoterminowej oceny wybranych materiałów stomatologicznych zastosowanych w działaniach profilaktyczno-leczniczych upoważniają do zalecenia płynnego materiału złożonego UltraSeal XT plus do lakowania bruzd i profilaktycznych wypełnień. Piśmiennictwo 1. Boksman L., Carson B.: Two-year retention and caries rates of Ultra Seal XT and FluoroShield lightcured pit and fissure sealants. General Dentistry, 1998, 3/4, 184-187. 2. Crawford P. J. M.: Sealant restorations (preventive resin restorations). Br. Dent. J., 1988, 165, 8, 250-253. 3. Croll T. P.: Glass ionomer/resin preventive restoration. J. Dent. Child., 1992, 7-8, 269-272. 4. Dąbrowska M.: Możliwości zabezpieczenia oraz wypełnienia bruzd i szczelin na powierzchniach szkliwa zębów. Mag. Stomat., 1997, 7, 28-30. 5. Dolecki M.: Płynny kompozyt UltraSeal XT Plus jego właściwości i zastosowanie. Mag. Stomat., 1998, 1, 32-34. 6. Henderson H. Z., Setcos J. C.: The sealant composite resin restoration. J. Dent. Child., 1985, 7-8, 300-302. 7. Houpt M., Eidelman E., Shey Z., Fuks A., Chosack A., Shapira J.: Occlusal restoration using fissure sealant instead of extension for prevention. J. Dent. Child., 1984, 7-8, 270-273. 8. Houpt M., Eidelman E., Shey Z., Fuks A., Chosack A., Shapira J.: The composite/ sealant restoration. Five-year results. J. Prosthetic Dent., 1986, 55, 2, 164-168. 9. Houpt M., Fuks A., Eidelman E.: The preventive resin (composite resin/ sealant) restoration: Nine-year results. Quintessence Int., 1994, 3, 155-159. 10. Jodkowska E., Bugaj J.: Pięcioletnie badania kliniczne nad skutecznością materiałów: Contac-Seal, Helioseal, Evicrol-Fissur i Prisma-Shield w zapobieganiu próchnicy powierzchni żujących. Mag. Stomatol., 1992, 6, 8-12. 11. Jodkowska E.: Uszczelniacze bruzd międzyguzkowych zawierające fluor. Stomatol. Współcz., 1994, 2, 100-103. 12. Jodkowska E.: Trzyletnie obserwacje porównawcze skuteczności uszczelniaczy tradycyjnych i cementów szklano-jonomerowych w zapobieganiu próchnicy. Stomatol. Współcz., 1994, 4, 307-311. 13. King N. M., Yung L. K. M., Holmgren C. J.: Clinical performance of preventive resin restorations placed in a hospital environment. Quintessence Int., 1996, 27, 9, 627-632. 14. McComb D.: Systematic review of conservative operative caries management strategies. J. Dent. Educ., 2001, 65, 10, 1154-1161. 15. McConnachie I.: The preventive resin restoration: a conservative alternative. J. Can. Dent. Assoc., 1992, 58, 3, 197-200. 16. Mertz-Fairhurst E. J., Williams J. E., Pierce K. L., Smith C. D., Pierce K. L., Mackert J. R., Sherrer J. D., Wenner K. K., Davis Q. B., Garman T. A., Ergle J. W.: Ultraconservative sealed restorations: three-year results. J. Public Health Dent., 1991, 51, 4, 239-250. 17. Paul-Stalmaszczyk M.: Tendencje profilaktyczne w metodzie opracowania i wypełniania ubytków klasy I w zębach bocznych. Czas. Stomatol., 1994, XLVII, 3, 174-177. 18. Raadal M.: Microleakage around preventive composite fillings in occlusal fissures. Scand. J. Dent. Res., 1978, 86, 495-499. 19. Raadal M.: Follow-up study of sealing and filling with composite resins in prevention of occlusal caries. Community Dent. Oral Epidemiol., 1978, 6, 176-180. 20. Raadal M.: Microleakage around preventive composite fillings in loaded teeth. Scand. J. Dent. Res., 1979, 87, 390-394. 21. Rego M. A., Araujo M. A. M.: 2-letnia ocena kliniczna uszczelniaczy bruzd i zagłębień zawierających fluor zakładanych metodą inwazyjną. Quintessence, 1996, IV, 6, 401-405. 22. Ripa L. W., Wolff M. S.: Preventive resin restorations: indications, technique, and success. Quintessence Int., 1992, 23, 5, 307-315. 23. Roth A. G., Conry J. P.: A retrospective cohort evaluation of preventive resin restorations. J. Can. Dent. Assoc., 1992, 58, 3, 223-226. 24. Shaw L.: Modern thoughts on fissure sealants. Dent. Update, 2000, 27, 370-374. 25. Simonsen R. J., Stallard R. E.: Sealant-restora- 189

A. Wędrychowicz-Welman, J.Stopa Czas. Stomatol., tions utilizing a diluted filled composite resin: one year results. Quintessence Int., 1977, 6, 77-84. 26. Simonsen R. J.: Preventive resin restorations: threeyear results. JADA, 1980, 100, 4, 535-539. 27. Stadtler P.: Trzyletnie badania kliniczne nad wykorzystaniem hybrydowego materiału kompozytowego zarówno jako laku szczelinowego, jak i materiału do wypełnienia ubytków klasy I. Quintessence, 1994, II, 7, 441-444. 28. Stanley R. T.: Preventive resin restorations: an alternative approach. Ohio Dent. J., 1984, 1, 21-25. 29. Surmout P., Martens L., D Haowers R.: The preventive class II restoration: clinical application. Quintessence Int., 1991, 22, 3, 211-214. 30. Swift E.J.: Preventive resin restorations. JADA, 1987, 114, 6, 819-821. 31. Walker J. D., Jensen M. E., Pinkham J. R.: A clinical review of preventive resin restorations. J. Dent. Child., 1990, 7-8, 257-259. 32. Walker J., Floyd K., Jakobsen J., Pinkham J. R.: The effectiveness of preventive resin restorations in pediatric patients. J. Dent. Child., 1996, 9-10, 338-339. Otrzymano: dnia 19.I.2005 r. Adres autorek: 60-812 Poznań, ul. Bukowska 70. 190