Łódź, 7 listopada 2008 MATERIAŁY KONFERENCYJNE
Zakład Biofizyki Katedry Nauk Podstawowych i Przedklinicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi oraz Wydział Zdrowia Publicznego Urzędu Miasta Łodzi Wydział Edukacji Urzędu Miasta Łodzi Łódzki Oddział Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego mają zaszczyt zaprosić na II Konferencję Naukowo-Szkoleniową POSTĘPY W PREWENCJI, DIAGNOSTYCE I TERAPII NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO U DZIECI Termin i miejsce Konferencji 7 listopada 2008 roku w godz.9.30-16.00 Duża Sala Obrad Rady Miejskiej Urzędu Miasta Łodzi Łódź ul. Piotrkowska 104
GŁÓWNE TEMATY KONFERENCJI: - Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży - Nadwaga, otyłość, zespół metaboliczny w wieku rozwojowym - Nadciśnienie i choroby współtowarzyszące - Wczesna prewencja nadciśnienia tętniczego KOMITET NAUKOWY: - prof. dr hab. n. med. Jan Błaszczyk - prof. dr hab. n. med. Krzysztof Buczyłko - prof. dr hab. n. med. Danuta Chlebna Sokół - prof. dr hab. n. med. Wojciech Drygas - prof. dr hab. n. med. Jan Goch - prof. dr hab. n. med. Alicja Krzyżaniak - prof. dr hab. n. med. Michał Nowicki - dr n. med. Lidia Ostrowska Nawarycz - prof. dr hab. n. med. Dariusz Nowak - dr hab. n. med. Marcin Tkaczyk KOMITET ORGANIZACYJNY: PRZEWODNICZĄCA: dr n. med.. Lidia Ostrowska Nawarycz CZŁONKOWIE: tech. Wioletta Grabowicz, lek. med. Łukasz Gwoździński, dr n. chem. Iwona Iwanicka, dr hab. n. med. Leszek Klimek, dr hab. n. med. Edward Kowalczyk, dr n. przyr. Tadeusz Nawarycz PUNKTY EDUKACYJNE Uczestnicy Konferencji uzyskają 6 punktów edukacyjnych SEKRETARIAT KONFERENCJI-ZGŁASZANIE UCZESTNICTWA: Zakład Biofizyki Katedry Nauk Podstawowych Uniwersytetu Medycznego 90 647 Łódź Pl. Hallera 1 Wioletta Grabowicz tel./fax o42 636 86 83 Tel.042 639 33 36 e-mail: biofizyka.um@vp.pl www.ekonferencje.pl/hiperkid
Zaproszenie Szanowni Państwo. Jest mi niezmiernie miło powitać Państwa, w imieniu Komitetu Organizacyjnego i Naukowego na II Konferencji Naukowo-Szkoleniowej Postępy w profilaktyce, diagnostyce i leczeniu nadciśnienia tętniczego u dzieci. Otyłość, nadwaga, nadciśnienie tętnicze w wieku rozwojowym stanowią coraz częściej dostrzegany, narastający problem zdrowotny również w naszym kraju. Uzasadnia to potrzebę dalszej współpracy pomiędzy Uniwersytetem Medycznym w Łodzi a Urzędem Miasta. Szczególne słowa powitania kieruję do Pana Prezydenta Łodzi dr Jerzego Kropiwnickiego oraz Jego Magnificencji Pana Rektora Uniwersytetu Medycznego prof. dr hab. n. med. Pawła Górskiego. Jednocześnie dziękuję zarówno Panu Rektorowi i Panu Prezydentowi za honorowy patronat nad Konferencją. Zwracam się ze słowami powitania i podziękowania do Pana Dyrektora Wydziału Zdrowia Publicznego Urzędu Miasta Łodzi Pana dr Macieja Prochowskiego, Pani dr Iwony Iwanickiej oraz Pani dr Elżbiety Roczek za wyjątkowe zrozumienie podnoszonych problemów zdrowotnych dotyczących dzieci w naszym mieście i za wsparcie nie tylko finansowe. Przy współpracy Uniwersytetu Medycznego oraz Wydziału Zdrowia Publicznego Urzędu Miasta Łodzi od kilku lat prowadzone są w naszym mieście badania i realizowane profilaktyczne projekty mające na celu wczesną identyfikację dzieci z otyłością, nadwagą oraz nadciśnieniem tętniczym Dzisiejsza Konferencja jest również możliwa dzięki wsparciu finansowemu wydziału Edukacji Urzędu Miasta Łodzi, którym kieruje dyrektor Pan Jacek Człapiński. Witam wszystkich zaproszonych gości. Witam Panie Profesor i Panów Profesorów oraz zespół uczestniczący w realizacji programu. Witam również dyrektorów przedszkoli biorących udział w programie. Witam wszystkich uczestników dzisiejszego spotkania. Konferencja jest okazją do prezentacji dorobku naukowego naszego środowiska, prowadzonych lokalnych działań profilaktycznych oraz integracji środowiska naukowego. Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego dr n. med. Lidia Ostrowska Nawarycz
Firmy i organizacje wspierające Konferencję: HARTMAN RADWAG SERVIER SCHILLER ŁÓDŹ ZDROWE MIASTO
PROGRAM KONFERENCJI 9.30 9 45 Powitanie uczestników konferencji Sesja plenarna - część I Przewodniczą : prof. dr hab. n. med. Danuta Chlebna Sokół, prof. dr hab. n. med. Wojciech Drygas 9.45-10.10 prof. dr hab. n. med. Wojciech Drygas, dr n. hum.: Zofia Słońska: Jak skutecznie promować korzystne zachowania zdrowotne wśród dzieci i młodzieży - doświadczenia Programu Polkard Media "Pamiętaj o Sercu" 10.10-10.35 dr hab. n. med. Zbigniew Doniec: Astma oskrzelowa i otyłość - razem czy osobno? 10.35-11.00 dr hab. n. med. Agnieszka Szadkowska: Zaburzenia wartości ciśnienia tętniczego u dzieci z cukrzycą 11.00-11.25 prof. dr hab. n. med. Alicja Krzyżaniak: Tradycja i współczesność w badaniach nadciśnienia tętniczego u dzieci 11,.25-11.45 Dyskusja 11.45-12.15 Sesja plakatowa Przewodniczą: prof. dr hab. n. med. A. Krzyżaniak, dr hab. n. med. A. Szadkowska 12.15-12.45 Przerwa Sesja plenarna - część II Przewodniczą: prof. dr hab. n. med. Jan Goch, dr hab. n. med. Marcin Tkaczyk 12.45-13.10 prof. dr hab. n. med. Danuta Chlebna Sokół, lek. med. Katarzyna Kulińska- Szukalska, dr n. med. Iwona Ligenza, lek. med. Joanna Golec, dr n. med. Anna Szczepaniak-Kubat: Zespół metaboliczny jako problem medyczny w wieku rozwojowym na przykładzie badań własnych. 13.10-13.35 dr hab. n. med. Marcin Tkaczyk: Leczenie nadciśnienia u dzieci z przewlekłą chorobą nerek 13.35-14.00 prof. dr hab. n. med. Jan Goch : Nadciśnienie tętnicze w zespole metabolicznym 14.00-14.25 dr n. med. Lidia Ostrowska Nawarycz, dr Tadeusz Nawarycz: Ocena rozwoju fizycznego, stanu odżywienia oraz ciśnienia tętniczego w oparciu o zintegrowane rozkłady centylowe doświadczenia łódzkie 14.25-15.00 Dyskusja i Zakończenie Konferencji
STRESZCZENIA WYSTĄPIENIA PLENARNE
Zbigniew Doniec Astma oskrzelowa a otyłość - razem czy osobno? Klinika Pneumonologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddz. Terenowy w Rabce-Zdroju Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą zapalną układu oddechowego o wieloczynnikowej etiologii. Częstość jej występowania istotnie wzrosła w ostatnich dekadach. Jednym z czynników który jest rozpatrywany jako czynnik ryzyka rozwoju astmy oskrzelowej jest nadwaga i otyłość. Takie podejście wynika między innymi z faktu, że zarówno w astmie jak i w otyłości obserwuje się podobne trendy wzrostowe. Badania epidemiologiczne wskazują na 2-3 krotny wzrost ryzyka astmy u otyłych. Wykazano również, że otyłość może poprzedzać rozwój astmy. W warunkach fizjologicznych stan równowagi energetycznej i masa tkanki tłuszczowej utrzymywane są na stałym, indywidualnym poziomie (set point), a zmiany masy ciała są samoistnie korygowane dzięki integracji mechanizmów kontroli opartej na współdziałaniu układu nerwowego i hormonalnego. Nadrzędną rolę w regulacji przyjmowania pokarmów i przemiany materii odgrywają neurony jąder podwzgórza, które integrują i odpowiadają na sygnały obwodowe, substancje odżywcze oraz neuropeptydy i hormony krążące we krwi i w płynie mózgowo-rdzeniowym. Pulsacyjnie wydzielana leptyna jest częścią sprzężenia zwrotnego informującego ośrodkowy układ nerwowy (OUN) o stanie odżywienia i zgromadzonych zasobach energetycznych. Leptyna, ze względu na swoje działanie zmniejszające spożycie pokarmów określana hormonem sytości, zwiększa również wydatek energetyczny i nasila procesy termogenezy a jej stężenie w surowicy krwi koreluje z masą tkanki tłuszczowej w organizmie oraz wskaźnikiem wagowo-wzrostowym (Body Mass Index - BMI). W złożonym procesie regulacji bilansu energetycznego zaangażowane są także peptydy opioidowe, ale także dopamina, serotonina, acetylocholina, hormon koncentrujący melaninę (MCH), tlenek azotu, cytokiny i insulina a także glikokortykosteroidy, które działają bezpośrednio na tkankę tłuszczową i zwiększają syntezę leptyny oraz jej wydzielanie u ludzi. Omawiane czynniki biorące udział w regulacji bilansu energetycznego, zaangażowane są również w modulowaniu reakcji odpornościowych, w tym procesów o charakterze zapalnym. Również interesujące wydają się zagadnienia wpływu na bilans energetyczny leków przewlekle stosowanych w terapii chorych na astmę oskrzelową, w tym glikokortykosteroidów wziewnych. Czynniki które łączą astmę i otyłość zapalenie, czynniki mechaniczne i wspólne czynniki genetyczne ( ekspresja receptora estrogenów i beta ) mogą stanowić podstawę patofizjologiczną związków pomiędzy oboma chorobami, jednak ich udział w kształtowaniu się obrazu obu chorób wymaga dalszych wyjaśnień i badań.
Jan Henryk Goch Nadciśnienie tętnicze w zespole metabolicznym Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zespół metaboliczny jest obarczony dużym ryzykiem powikłań sercowonaczyniowym. Zgodnie z zaleceniami ESH/ESC chorzy z zespołem metabolicznym zostali włączeni do klasyfikacji całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego. Współistnienie u chorego zespołu metabolicznego i nadciśnienia tętniczego lub wysokiego prawidłowego ciśnienia tętniczego kwalifikuje go do grupy wysokiego lub bardzo wysokiego ryzyka. Nasuwa się pytanie, czy nadciśnienie tętnicze u chorych z zespołem metabolicznym wymaga innego postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w porównaniu z postępowaniem w nadciśnieniu u chorych bez zespołu metabolicznego? Nadciśnienie tętnicze u osób z zespołem metabolicznym jest często ukryte, stąd konieczność pomiarów całodobowych ciśnienia i pomiarów w warunkach domowych. Z uwagi na subkliniczne powikłania narządowe w przebiegu zespołu metabolicznego, chorzy z nadciśnieniem tętniczym wymagają poszerzonej diagnostyki klinicznej w postępowaniu terapeutycznym należy dążyć do obniżenia ciśnienie tętniczego do wartości niższych niż 140/90 mmhg. Szczególne znaczenie ma leczenie niefarmakologiczne. W leczeniu farmakologicznym należy uwzględnić profil hemodynamiczny zwiększoną objętość wewnątrznaczyniową, retencję sodu i zwiększoną wrażliwość na sód. Wydaje się celowe włączenie leczenia hipotensyjnego u osób z wysokim prawidłowym ciśnieniem tętniczym i z zespołem metabolicznym, zwłaszcza przy istnieniu subklinicznych powikłań nadciśnienia. Lekami pierwszego rzutu w leczeniu nadciśnienia są inhibitory konwertazy angiotensynowej lub blokery receptorów angiotensyny II i antagoniści wapnia. Małe dawki diuretyków tiazydowych zgodnie z zaleceniami europejskimi są lekami drugiego lub trzeciego wyboru. Leki beta-adrenolityczne nowej generacji (karwedilol, newibolol) znajdują zastosowanie w wybranych grupach chorych. Koniecznym jest stosowanie leków hipolipeminizujących. Stosowana terapia u chorych na nadciśnienie tętnicze wymaga szczególnej indywidualizacji.
Alicja Krzyżaniak Tradycja i współczesność w badaniach nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży Zakład Epidemiologii Katedry Medycyny Społecznej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Udowodnione korzyści z leczenia nadciśnienia tętniczego osób młodych, świadomość możliwości ciężkich powikłań w przebiegu choroby nadciśnieniowej spowodowały wzrost zainteresowania tematyką nadciśnienia również lekarzy pediatrów. Zainteresowanie pomiarami ciśnienia było najczęściej domeną kardiologów i nefrologów, którzy rozumieli potrzebę kontroli ciśnienia a normy przyjęte były arbitralnie. Diagnostyka oraz badania nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży powinny uwzględniać specyfikę rozwojową poszczególnych układów i narządów, które biorą udział w regulacji ciśnienia. Podwyższone wartości ciśnienia u dzieci zwłaszcza w okresie dojrzewania przed podjęciem leczenia muszą być potwierdzone w trakcie kolejnych wizyt. Dlatego też z wyjątkiem ciężkiego nadciśnienia tętniczego bardziej dokładną metodą opisu wartości ciśnienia jest średnia z wielu pomiarów przeprowadzonych w okresie tygodnia czy nawet miesięcy. Częste pomiary ciśnienia oraz zapis wartości ciśnienia umożliwia Holter ciśnieniowy. Jest on szczególnie wskazany w nadciśnieniu tętniczym białego fartucha, w ocenie ryzyka uszkodzenia narządów oraz w ocenie pozornej oporności na leki a także wystąpienia objawów hipotensyjnych w trakcie przyjmowania leków przeciwnadciśnieniowych. Ambulatoryjny ciągły pomiar ciśnienia jest też przydatny u pacjentów z epizodycznym nadciśnieniem, przewlekłymi chorobami nerek, cukrzycy, dysfunkcji układu autonomicznego. Do grupy dzieci, które wymagają szybkiej diagnozy i oceny podwyższonych wartości ciśnienia kwalifikujemy dzieci z I-szym stopniem nadciśnienia tętniczego (wartości ciśnienia od 95 do 99 centyla plus 5 mm Hg powyżej) oraz dzieci z II-gim stopniem nadciśnienia tętniczego (wartości ciśnienia >99 centyla plus 5 mm Hg). Pacjenci z II-gim stopniem nadciśnienia tętniczego wymagają bardzo pilnej diagnostyki i farmakoterapii. Nadciśnienie tętnicze II-go stopnia wymaga natychmiastowego leczenia i konsultacji specjalistycznych. Diagnostyka nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży powinna opierać się na bardzo dokładnym badaniu przedmiotowym. Zakres badań laboratoryjnych jest uzależniony od wieku dziecka, wywiadu oraz kwalifikacji do grupy nadciśnienia tętniczego. Ocena czynników ryzyka lub chorób współistniejących może być cenną wskazówką w opracowywaniu schematu badań dla danego dziecka.
Monitorowanie wysokości ciśnienia powinno uwzględniać nie tylko występowanie czynników ryzyka chorób układu krążenia, lecz także objawów świadczących o uszkodzeniu narządów. Dotyczy to zwłaszcza oceny układu sercowo-naczyniowego, unaczynienia siatkówki czy też zmian w naczyniach nerkowych. Wytyczne II-go Raportu podają, że diagnostyka ukierunkowana na poszukiwanie nieprawidłowości we wrażliwych narządach takich jak ocena grubości tętnicy szyjnej oraz badanie moczu pod kątem mikroalbuminurii nie jest zalecane w rutynowej praktyce klinicznej, chociaż badania u dzieci wskazują, że te dwa nieinwazyjnie badane parametry mogą być cenną informacją dla lekarza. Leczenie nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży zwłaszcza ze stanem przednadciśnieniowym powinno zaczynać się od terapeutycznej zmiany stylu życia. Polega ona na redukcji masy ciała, regularnym wysiłku fizycznym i ograniczaniu siedzącego trybu życia, modyfikacji diety, która powinna być zalecana u dzieci i młodzieży nie tylko z nadciśnieniem, lecz także stanem przednadciśnieniowym. Farmakoterapię nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży należy rozpocząć w przypadku nadciśnienia tętniczego wtórnego zwłaszcza chorób nerek, cukrzycy, niewydolności serca, przerostu lewej komory a także w przypadku stwierdzenia uszkodzenia narządów wewnętrznych ( serce, nerki, siatkówka) nawet, jeśli to będzie stan przednadciśnieniowy. W nadciśnieniu I-go stopnia należy rozpocząć leczenie farmakologiczne w przypadku, jeśli jest to nadciśnienie wtórne i/lub występują uszkodzenia narządów wewnętrznych takich jak serce, nerki, siatkówka, tętnice. Leczenie farmakologiczne w nadciśnieniu tętniczym II-go stopnia powinno być rozpoczęte jak najszybciej. Jest to również wskazanie do konsultacji specjalistycznej. Jeżeli dzieci i młodzież wymagają leczenia farmakologicznego należy je rozpocząć od jednego leku. Brak dużych badań klinicznych dotyczących leczenia farmakologicznego oraz wzrastające odsetki dzieci z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym oraz innymi czynnikami ryzyka chorób układu krążenia, wskazują na potrzebę kontynuowania różnych typów badań w tym zakresie. Wcześnie rozpoczęta diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego pozwoli opóźnić powstawanie zmian i powikłań narządowych u dzieci i młodzieży.
Danuta Chlebna Sokół, Katarzyna Kulińska-Szukalska, Iwona Ligenza, Joanna Golec, Anna Szczepaniak-Kubat Zespół metaboliczny jako problem medyczny w wieku rozwojowym na przykładzie badań własnych Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii UM w Łodzi W związku ze stale wzrastająca częstością występowania otyłości u dzieci i młodzieży, która sprzyja zaburzeniom gospodarki lipidowej i węglowodanowej oraz nadciśnieniu zespół metaboliczny rozpoznaje się coraz częściej w wieku rozwojowym. Celem pracy było uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy w badanej grupie dzieci z nadmiarem masy ciała może występować zespół metaboliczny lub jego składowe. Pacjenci i metody: Badaniami objęto 95 dzieci z rozpoznanym nadmiarem masy ciała. Przeprowadzono u nich pomiary antropometryczne oraz ciśnienia tętniczego krwi. Oznaczono lipidogram oraz stężenie glukozy w surowicy. Wyniki: Otyłość prostą rozpoznano u 57 dzieci, natomiast u pozostałych 38 badanych stwierdzono nadwagę. U 35/95 pacjentów odnotowano hipertriglicerydemię, a u 15/95 obniżone stężenie HDL-cholesterolu, natomiast u żadnego pacjenta nie stwierdzono nieprawidłowej glikemii na czczo. Wzrost wartości ciśnienia tętniczego powyżej 90 pc (dla wieku i płci) wykazano u 54/80 dzieci. U 25/95 pacjentów w badanej grupie rozpoznano zespół metaboliczny, natomiast u kolejnych 37/95 dzieci stwierdzono występowanie jednocześnie 2 cech tego zespołu. Zespół metaboliczny lub jego 2 składowe wykrywano częściej u chorych z otyłością aniżeli u dzieci z nadwagą (41 vs. 21). Wnioski: 1. Zespół metaboliczny rozpoznano u ¼ (26%) dzieci z nadmiarem masy ciała. 2. Pojedyncze składowe zespołu metabolicznego, stwierdzone prawie u wszystkich pozostałych dzieci z nadwagą i otyłością, mogą stanowić wczesny objaw nieprawidłowości metabolicznych sprzyjających inicjacji tego zespołu. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na pilną potrzebę wprowadzenia wczesnej profilaktyki zespołu metabolicznego, w tym przede wszystkim nadmiaru masy ciała, przez powszechną edukację dotyczącą głównie właściwego odżywiania i odpowiedniej aktywności fizycznej.
Marcin Tkaczyk Leczenie nadciśnienia u dzieci z przewlekłą chorobą nerek Klinika Nefrologii i Dializoterapii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi W populacji dziecięcej przewlekła choroba nerek (PChN) jest podstawową przyczyną nadciśnienia tętniczego, szczególnie wśród dzieci w wieku niemowlęcym i wczesnodziecięcym. Dopiero u dzieci powyżej 10 r.ż. znaczącą rolę zaczyna odgrywać nadciśnienie samoistne. Nie prowadzono dotychczas badań nt częstości nadciśnienia we wszystkich (I-V) fazach PChN. Analizy europejskie i amerykańskie dotyczące dzieci z niewydolnością nerek wskazują (PChN II-V), że nadciśnienie dotyka ponad 50% tej populacji. W przypadku chorych rozpoczynających dializoterapię odsetek ten jest bardzo wysoki (75-80%). Ponad połowa dializowanych dzieci oraz dzieci po przeszczepieniu nerki ma nadciśnienie. Obecnie obowiązujące wytyczne dotyczące leczenia nadciśnienia u dzieci z PChN wskazują za cel osiągnięcie wartości 90 percentyla dla wieku, wzrostu i płci. Ostatnio opublikowane dane wskazują, że wysoki odsetek chorych (34-50%) nie jest leczony skutecznie. W porównaniu do populacji dorosłych wynik ten jest jednak korzystniejszy. Spośród leków hipotensyjnych najczęściej u dzieci stosowane są leki blokujące układ renina-angiotensyna aldosteron. Ponad 60% dzieci z PChN je otrzymuje bądź w monoterapii bądź w zestawieniu z innymi lekami. Takie leczenie uważane jest za nieodzowny element nefroprotekcji i spowalniania postępu niewydolności nerek. Jako leki drugiego rzutu stosuje się inhibitory kanałów wapniowych oraz betaadrenolityki. Diuretyki, często stosowane u dorosłych, u dzieci nie znajdują wielu zwolenników z powodu innej etiologii PChN oraz mniejszego odsetka chorych z retencją sodu. Leczenie nadciśnienia u dzieci z PChN obarczone jest ograniczeniami dotyczącymi dostępności preparatów (brak akceptacji do stosowania u dzieci) oraz konfekcjonowaniem w postaciach trudnych do precyzyjnego dawkowania szczególnie u małych dzieci.
Agnieszka Szadkowska Zaburzenia wartości ciśnienia tętniczego u dzieci z cukrzycą Klinika Chorób Dzieci w Łodzi Cukrzyca i nadciśnienie tętnicze należą do najbardziej rozpowszechnionych chorób, często też występują razem. Badania epidemiologiczne wskazują, że nadciśnienie tętnicze występuje 1,5 3 razy częściej wśród chorych na cukrzycę niż w populacji ogólnej. Jest ono jednym z najważniejszych czynników patogenetycznych zwiększających częstość występowania i przyspieszających rozwój angiopatii cukrzycowej. Z tego powodu oprócz dążenia do optymalnej kontroli metabolicznej cukrzycy konieczne jest także stałe zabieganie o eliminację drugiego czynnika uszkadzającego naczynia - nadciśnienia tętniczego. Z tego powodu ważna jest czynna profilaktyka nadciśnienia tętniczego poprzez systematyczne monitorowanie i skuteczne leczenie osób z podwyższonym ciśnieniem tętniczym. Celem leczniczej normalizacji ciśnienia tętniczego jest utrzymanie jego wartości w zakresie nie przyczyniającym się do powstania angiopatii cukrzycowej, a więc w strefie wartości optymalnych. W populacji dzieci i młodzieży chorej na cukrzycę rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego kształtuje się na poziomie 8,1-23,4% w typie 1 i 44,4% w typie 2 choroby. U ok. 30-40% rozpoznaje się stan przednadciśnieniowy. Zastosowanie metody całodobowego automatycznego pomiaru ciśnienia tętniczego (ABPM-automatic blood pressure monitoring) sprawiło, że poszukiwania patogenetycznego związku między nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą wraz z jej powikłaniami, objęły nowe obszary. Stwierdzono bowiem, że rozwój powikłań narządowych i rokowanie u chorych na cukrzycę zależy nie tylko od średniej wartości, ale także od dobowej zmienności ciśnienia tętniczego. Wyniki wielu prac wskazują na większe zagrożenie rozwojem powikłań u chorych, u których spadek ciśnienia w godzinach nocnych nie przekracza 10-20% wartości z okresu czuwania (non-dipper). Częstość występowania nieprawidłowego dobowego profilu ciśnienia w populacji chorych na cukrzycę typu 1 wg różnych autorów wynosi 50-78% u osób dorosłych, zaś w populacji nastolatków przekracza 40%.
Lidia Ostrowska Nawarycz, Tadeusz Nawarycz Ocena rozwoju fizycznego, stanu odżywienia oraz ciśnienia tętniczego w oparciu o zintegrowane rozkłady centylowe doświadczenia łódzkie Zakład Biofizyki, Katedra Nauk Podstawowych i Przedklinicznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Doniesienia wielu autorów coraz częściej podnoszą problem, jaki stanowią nadwaga, otyłość czy nadciśnienie tętnicze w wieku rozwojowym. W Łodzi przeprowadzono szeroko zakrojone badania przesiewowe w ramach programu Wczesna profilaktyka nadciśnienia tętniczego oraz nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży łódzkiej (ponad 28.000 dzieci i młodzieży w wieku 3-19 lat) zrealizowanego przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi oraz Wydział Zdrowia Publicznego Urzędu Miasta Łodzi. Średnia częstość występowania nadwagi i otyłości u wszystkich badanych dzieci łódzkich (dziewcząt i chłopców) w wieku 3-19 lat kształtowała się na poziomie odpowiednio 14,5% (nadwaga) i 3,8% (otyłość). Średnia częstość występowania stanu przednadciśnieniowego (PHT) i nadciśnienia tętniczego (HT) wśród wszystkich badanych dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku 3-19 lat kształtowała się na poziomie odpowiednio: 11,1% (PHT) oraz 4,4% (HT) i była zbliżona zarówno u chłopców jak i u dziewcząt. Uzyskane wyniki badań epidemiologicznych dzieci łódzkich są podobne w wynikami badań innych środowisk wielkomiejskich. Istotnym utrudnieniem diagnostycznym w odniesieniu do dzieci i młodzieży jest brak aktualnych kompleksowych układów odniesienia (norm) oraz jednoznacznych kryteriów definiujących zaburzenia stanu odżywienia. Celem doniesienia jest przedstawienie zintegrowanych rozkładów centylowych wybranych cech i wskaźników auksologicznych ułatwiających ocenę rozwoju fizycznego, stanu odżywienia oraz pomiarów ciśnienia tętniczego. Ocenę rozwoju fizycznego dokonuje się w oparciu o zintegrowane rozkłady centylowe wysokości i masy ciała z uwzględnieniem płci oraz wieku. Stan odżywienia ocenia się na podstawie siatek centylowych wskaźnika masy ciała (BMI) oraz obwodu talii. Ocenę pomiarów ciśnienia tętniczego dokonuje się w oparciu o uproszczone siatki centylowe ciśnienia tętniczego skurczowego (SBP) i rozkurczowego (DBP). Przedstawione przez nas zintegrowane normy stanowią pierwsze tego typu spójne opracowanie dla dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku 3-19 lat. Mamy nadzieję, że znajdą one szerokie praktyczne wykorzystanie w diagnostyce nadciśnienia tętniczego oraz nadwagi i otyłości zarówno przez szkolny personel medyczny, ale również lekarzy rodzinnych, lekarzy pediatrów oraz rodziców.
STRESZCZENIA SESJA PLAKATOWA
Nawarycz T 1., Pytel K 2., Ostrowska Nawarycz L. 1 Komputerowe wspomaganie diagnostyki zespołu metabolicznego w wieku rozwojowym doświadczenia łódzkie 1/ Katedra Nauk Podstawowych i Przedklinicznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2/ Instytut Kształcenia na Odległość, Wyższa Szkoła Humanistyczno Ekonomiczna w Łodzi. Wprowadzenie: Zespół metaboliczny MetS (Metabolic Syndrom) stanowi coraz częściej dostrzegany problem również u dzieci i młodzieży. Nadmierna masa ciała w dzieciństwie, szczególnie w postaci otyłości brzusznej uważana jest za prekursor rozwoju oporności na insulinę. Ważnym elementem skutecznej prewencji MetS jest wczesna identyfikacja dzieci z grup wysokiego ryzyka oraz podjęcie indywidualnej terapii. Cel: Zaprezentowanie możliwości komputerowego wspomagania diagnostyki MetS w wieku rozwojowym opartego o kryteria IDF (International Diabetic Federation). Materiał i metody: Opracowano program komputerowy wspomagający diagnostykę MetS (MS Visual Studio oraz MySQL). Podstawę systemu stanowi kalkulator dokonujący transformacji (metoda LMS) wartości bezwzględnych cech/wskaźników stanu odżywienia (BMI, WC, WHtR) i ciśnienia tętniczego (SBP/DBP) na ich centylową reprezentację. Parametry LMS transformacji uzyskano z przekrojowych badań dzieci i młodzieży łódzkiej w ramach programu Wczesna profilaktyka nadciśnienia tętniczego oraz nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży łódzkiej (1). Do identyfikacji dzieci z czynnikami ryzyka MetS w programie zastosowano kryteria zaproponowane przez IDF. Podsumowanie /wnioski: Okno podstawowe programu wspomagającego ocenę czynników ryzyka MetS dla 13 letniego chłopca zaprezentowano na powyższej rycinie. Zastosowanie komputerowego wspomagania diagnostyki MetS w istotny sposób upraszcza identyfikację oraz monitoring dzieci oraz młodzież z grup podwyższonego ryzyka. Program oprócz oceny obwodu talii WC umożliwia dokładniejszą ocenę otyłości opartą o analizę dodatkowych wskaźników (wysokość i masa ciała, BMI, WHtR). 1. Ostrowska Nawarycz L., Nawarycz T.: Ciśnienie tętnicze oraz parametry i wskaźniki stanu odżywienia u dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku 3-19 lat. Wyd. U Med. w Łodzi, 2008
Ostrowska-Nawarycz L., Krzyżaniak A., Stawińska-Witoszyńska B., Krzywińska- Wiewiorowska M., Szilágyi-Pągowska I., Kowalska M., Krzych Ł., Nawarycz T. Rozkłady centylowe obwodu talii dla dzieci i młodzieży polskiej w wieku 7 19 lat 1/ Katedra Nauk Podstawowych i Przedklinicznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, 2/ Zakład Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu; 3/ Instytut Matki i Dziecka w Warszawie; 4/ Katedra i Zakład Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej Śląskiej Akademii Medycznej w Zabrzu, Wprowadzenie: Centralne rozmieszczenie tkanki tłuszczowej stanowi udowodnione ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego również u dzieci i młodzieży. Obwód talii WC (Waist Circumference) jako prosta miara otyłości brzusznej może stanowić istotny predyktor zespołu metabolicznego. Cel: Celem badań było opracowanie rozkładów centylowych WC dla dzieci i młodzieży polskiej w wieku 7 19 lat oraz ich porównanie z wynikami wybranych państw. Materiał/metody: Badaniami objęto reprezentatywną grupę 5929 polskich dzieci i młodzieży (3024 dziewcząt, 2905 chłopców) w wieku (7 19) lat. U wszystkich osób wykonano 2 krotne pomiary obwodu pasa w połowie odległości pomiędzy dolnym brzegiem łuku żebrowego, a kolcem biodrowym górnym. Do konstrukcji siatek centylowych wykorzystano metodę LMS opartą o transformację Boxa Coxa.Krzywe WC odpowiadające poziomowi 50tego dla dzieci i młodzieży polskiej porównano z adekwatnymi wartościami dzieci z Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Włoch, Turcji oraz USA(Bogalusa). Wyniki: WC dzieci polskich zwiększają się wraz z wiekiem przy czym we wszystkich kategoriach wiekowych średnie wartości WC chłopców były wyższe niż u dziewcząt. Wartości WC odpowiadające poziomowi c95 zarówno u 18 letnich chłopców (WC=90,8cm) jak i u 18 letnich dziewcząt(wc=81,8cm) są istotnie niższe w stosunku do przyjętych dla osób dorosłych granicznych wartości definiujących otyłość brzuszną (88 cm dla kobiet; 102 cm dla mężczyzn). WC zarówno u chłopców oraz dziewcząt polskich (50-ty centyl ) we wszystkich kategoriach wiekowych był istotnie wyższy od rówieśników z Wlk Brytanii i Turcji zaś wyraźnie niższe w porównaniu do dzieci z USA oraz Włoch. Wnioski: Zaprezentowane rozkłady centylowe obwodu pasa (WC) dla dzieci i młodzieży polskiej powinny być stosowane łącznie z oceną ogólną otłuszczenia dziecka np. przy użyciu lokalnych rozkładów centylowych wskaźnika BMI. Zaprezentowane rozkłady WC dla dzieci polskich mogą stanowić bazę wyjściową do analiz trendów jak również porównań z wynikami podobnych badań w innych krajach.
Szubert J 1., Bortkiewicz A. 2, Szubert S. 3, Szubert P 1. Alternatywna metoda wyznaczania wydatku energetycznego człowieka 1/ Wyższa Szkoła Humanistyczno Ekonomiczna w Łodzi 2/ Instytut Medycyny Pracy w Łodzi 3/ Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wstęp: Badania populacji osób w wieku rozwojowym wykazały częste występowanie nadciśnienia tętniczego i otyłości. U dzieci z nadmierną masą ciała nadciśnienie tętnicze skurczowe występuje 4,5 razy częściej, a rozkurczowe 2,4 razy częściej niż u ich rówieśników z prawidłową masą ciała. Otyłość rozwija się w wyniku zaburzenia bilansu energetycznego, który ściśle wiąże się z wydatkiem energetycznym osób otyłych bilans energetyczny jest dodatni, tj. gdy wartości energetyczne spożywanego pokarmu przekraczają wydatek energetyczny. Celem pracy jest opracowanie nowej, prostej i wiarygodnej metody wyznaczania wydatku energetycznego człowieka. Materiał i metody: Na podstawie danych z piśmiennictwa i wyników badań własnych oraz prawa wymiany ciepła i mechaniki płynów opracowano model układu regulacji temperatury wraz z elementami układu krążenia organizmu człowieka. Zastosowanie tego modelu pozwoliło opracować własną, prostą metodę wyznaczania wydatku energetycznego określonego w watach (W) oraz wydatku energetycznego przeliczonego na jednostkę powierzchni ciała człowieka, wyrażonego w watach na metr kwadratowy (W/m 2 ), czyli gęstości wydatku energetycznego. Przy ocenie wydatku energetycznego opracowaną metodą wykorzystuje się wyniki pomiaru temperatury wewnętrznej, masy ciała i wzrostu człowieka. Wyniki: Wyniki oceny wydatku energetycznego uzyskane z zastosowaniem własnej metody nie różnią się istotnie statystycznie od wyników uzyskanych u tych samych osób metodą kalorymetrii pośredniej. Oceny wiarygodności wyników wydatku energetycznego otrzymanych za pomocą własnej metody dokonano poprzez porównanie ich z wynikami badań wykonanych u tych samych osób, metodą kalorymetrii pośredniej przez innych badaczy: Nielsena, Saltina i Hermansena oraz Saltina, Gagge a i Stolwijka. Taki sposób weryfikacji zapewnia pełen obiektywizm. Wnioski: Opracowana metoda wyznaczania wydatku energetycznego może być alternatywną w stosunku do obecnie stosowanych metod: kalorymetrii bezpośredniej, pośredniej i metod tabelarycznych.
Wyniki :
Paulina Gorzelak, Bartłomiej Pawelec, Przemysław Andryśkiewicz, Katarzyna Masłowska Analiza porównawcza podstawowych parametrów antropometrycznych i hemodynamicznych w grupie sportowców i studentów Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Biofizyki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Aktywność fizyczna należy do podstawowych, niefarmakologicznych metod redukcji nadciśnienia tętniczego. Wpływ intensywnego treningu w różnych dyscyplinach sportowych na poziom ciśnienia tętniczego jest przedmiotem wielu badań. Cele: Analiza wpływu stażu treningu sportowego u młodych piłkarzy na poziom ciśnienia tętniczego w korelacji z podstawowymi wskaźnikami antropometrycznymi. Porównanie średnich wartości ciśnienia tętniczego krwi i pomiarów antropometrycznych u studentów i sportowców z wykazaniem wzajemnych korelacji. Materiał i metody: Badaniami objęto grupę 18 zawodników piłki nożnej w wieku 18-27 lat trenujących w klubie w Częstochowie oraz grupę 18 losowo wybranych studentów w wieku 19-26. Zarówno u wszystkich zawodników, jak i u studentów wykonano podstawowe pomiary antropometryczne (wysokość i masa ciała, obwody: pasa i bioder) oraz 3 krotne pomiary ciśnienia tętniczego metodą osłuchową. Analizowano różnice pomiędzy średnimi wartościami ciśnienia (skurczowego SBP i rozkurczowego DBP) oraz wskaźnikami: BMI(body mas index), WHR(waist to hip-ratio) i WHtR( waist to heightratio) dla obu badanych grup. Analizę statystyczną wykonano za pomocą testu t- Studenta. Wyniki: Grupę sportowców cechuje relatywnie niższy poziom BMI, podobne wyniki obserwowano w odniesieniu do innych parametrów (WHtR, WHR, masa ciała). Zaobserwowano ponadto niższe średnie wartości skurczowego ciśnienia tętniczego (SBP) w grupie sportowców, a średnie wartości rozkurczowego ciśnienia tętniczego (DBP) nie wykazują istotnych różnic. Wnioski: Wyższe wartości BMI u studentów mogą wynikać z braku dostatecznej ilości aktywności fizycznej oraz nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Obserwowany wyższy wynik SBP u studentów może wynikać z mniej aktywnego trybu życia (siedzący tryb życia).
Nawarycz T 1., Chlebna Sokół D 3., Ligenza B 3., Fijałkowski P 2., Gwoździński Ł 1., Ostrowska Nawarycz L 1. Cut off points dla wskaźnika BMI dzieci i młodzieży łódzkiej w świetle kryteriów międzynarodowych 1/ Zakład Biofizyki oraz 2/Zakład Fizjologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 3/ Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii UM w Łodzi Do oceny nadwagi/otyłości w wieku rozwojowym coraz częściej wykorzystuje się kryteria opracowane przez Międzynarodową Grupę Roboczą ds. Otyłości IOTF (International Obesity Task Force). Zaproponowane kryteria oparte są o uśrednione wyniki badań BMI u dzieci i młodzieży w wieku (2 18 lat) z sześciu krajów obejmujących Brazylię, Hong Kong, Wielką Brytanię, Holandię, Singapur i USA. Cel: Porównanie granicznych krzywych centylowych (c85 i c95) wskaźnika BMI dzieci i młodzieży łódzkiej z kryteriami IOTF. Materiał i metody: Rozkłady centylowe BMI dzieci i młodzieży łódzkiej sporządzono na podstawie badań przekrojowych w ramach programu Wczesna profilaktyka nadciśnienia tętniczego oraz nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży łódzkiej (1). Do konstrukcji rozkładów zastosowano transformację Boxa Coxa oraz metodę LMS. Wyniki: Wartości graniczne BMI definiujące nadwagę tj. c85 BMI były u chłopców łódzkich we wszystkich grupach wiekowych wyższe w stosunku do normy IOTF: 25. W przypadku dziewcząt łódzkich obserwowano większą zgodność c85 BMI w porównaniu z normą IOTF:25. Krzywe centylowe c95 BMI, zarówno dla chłopców jak i dziewcząt łódzkich przebiegaja poniżej (szczególnie powyżej 10 r.ż.) normy IOTF: 30. Podsumowanie i wnioski: Stosowanie kryteriów IOTF do oceny częstości występowania otyłości w przypadku dzieci i młodzieży łódzkiej (szczególnie dziewcząt) może się wiązać z pewnym niedoszacowaniem. Krzywa c95 BMI dla norm lokalnych jest łagodniej nachylona w stosunku do osi wiek stąd też liczba przypadków otyłej młodzieży bazująca właśnie na kryteriach lokalnych może być większa. W przypadku oceny częstości występowania nadwagi, w oparciu o normę lokalną (c85 BMI) jak i międzynarodową obserwuje się znacznie lepszą zgodność. 1. Ostrowska Nawarycz L., Nawarycz T.: Ciśnienie tętnicze oraz parametry i wskaźniki stanu odżywienia u dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku 3-19 lat. Wyd. U Med. w Łodzi, 2008