Warszawa, 9 marca 2012 r. Departament Analiz Makroekonomicznych i Sektorowych Wpływ wdrożenia zakazu stosowania GMO w żywieniu zwierząt na sektor żywca w Polsce 1) Wstęp Od kilku lat w Polsce toczy się szeroka dyskusja na temat wprowadzania do rolnictwa i środowiska naturalnego organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO). Przybrała ona na sile w 2006 r. w związku z przyjęciem ustawy o paszach, w której pojawiły się zapisy zakazujące wytwarzania, wprowadzania do obrotu oraz stosowania w żywieniu zwierząt pasz genetycznie zmodyfikowanych oraz organizmów genetycznie zmodyfikowanych przeznaczonych do użytku paszowego 1. Jednakże, dotychczas nie weszły one w życie, co wynika głównie ze sprzeczności tych przepisów z prawem unijnym oraz silnego wpływu wprowadzenia zakazu stosowania GMO w żywieniu zwierząt na sektor rolnospożywczy. Obecne zapisy w prawie polskim są niezgodne z prawem unijnym, którego przestrzeganie jest obowiązkiem wynikającym z członkostwa w Unii Europejskiej. Ze względu na jego naruszenie w tej chwili toczą się przeciwko Polsce trzy postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W jednym z tych postępowao, dotyczącym zawartego w 1 Ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach (Dz. U. 2006 Nr 144, poz. 1045, z późn. zm) 1
ustawie o nasiennictwie 2 zakazu swobodnego obrotu materiałem siewnym GMO i włączania odmian GMO do krajowego rejestru, zapadł już niekorzystny dla Polski wyrok. 3 Obawy przed negatywnymi konsekwencjami, jakie Polska może ponieśd w przypadku niedostosowania krajowych przepisów do prawodawstwa unijnego, nadają tempo pracom nad uregulowaniem kwestii GMO w kraju. Tworzy to przestrzeo dla szerokiej debaty publicznej. Przegląd dotychczasowych doniesieo medialnych wskazuje, że obecnie kładzie się przede wszystkim nacisk na kwestie wpływu transgenicznych upraw na zdrowie i środowisko naturalne. W dyskusji publicznej znacznie mniej widoczne są odniesienia do kwestii ekonomicznych. W ostatnich miesiącach coraz częściej jednak środowisko naukowe zwraca uwagę na kontekst społeczno-gospodarczy wdrożenia ewentualnego zakazu stosowania GMO w żywieniu zwierząt. W szczególności należy tu wspomnied o opublikowanym w styczniu 2012 r. stanowisku Komitetu Biotechnologii przy Paostwowej Akademii Nauk (PAN), który stanowczo popiera wykorzystanie w gospodarce organizmów zmodyfikowanych genetycznie 4. Ponadto głos w krajowej debacie zajął Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ) poprzez publikację pod koniec 2011 roku Raportu o sytuacji na światowym rynku pasz wysokobiałkowych ze szczególnym uwzględnieniem produkcji roślin GMO. Jednym z wniosków raportu jest stwierdzenie, że: Ewentualny administracyjny zakaz stosowania pasz GMO byłoby jednoznacznie negatywny. ( ) Zakaz ten przyczyniając się do pogorszenia konkurencyjności przemysłu paszowego oraz ważnych gałęzi produkcji rolniczej, jednocześnie będzie nieskuteczny w zabezpieczaniu polskich konsumentów przed spożywaniem żywności wyprodukowanej z udziałem pasz GMO. 5 Niniejsze opracowanie ma na celu przegląd argumentów przedstawianych w tej dyskusji w zakresie wpływu wprowadzenia zakazu stosowania GMO w żywieniu zwierząt na sektor rolno-spożywczy, ze szczególnym zwróceniem uwagi na kondycję krajowych producentów żywca. 2 Ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie (Dz. U. 2003 Nr 137 poz 1299, z późn. zm) 3 MSZ, Dep. Prawa Unii Europejskiej, Prawne aspekty uregulowania kwestii GMO w Polsce. W: Potencjał Obszarów Wiejskich Szansą Rozwoju. Organizmy zmodyfikowane genetycznie Koniecznośd czy wybór? Szansa czy zagrożenie?, Kancelaria Prezydenta RP, 8 lutego 2012, Warszawa 4 http://www.kbiotech.pan.pl/images/stories/pdfy/stanowisko_uzasadnienie_kb_pan_ws_gmo.pdf, 07.02.2012 5 Dzwonkowski W. i Hryszko K., Raport o sytuacji na światowym rynku pasz wysokobiałkowych ze szczególnym uwzględnieniem produkcji roślin GMO, IERiGŻ, Warszawa, 2001, s. 101 2
2) Krajowe zapotrzebowanie na surowce białkowe W Polsce w ostatnich latach produkcja surowców wysokobiałkowych do produkcji pasz oscylowała w granicach 1,5-1,6 mln t, natomiast zużycie kształtowało się na poziomie ok. 3,5-3,6 mln t (rysunek 1). Ponieważ produkcja nie była i nie jest w stanie pokryd zapotrzebowania, zasadniczą rolę w zaopatrzeniu krajowego rynku odgrywa import 6. Rysunek 1 Produkcja i zużycie paszowych surowców wysokobiałkowych w Polsce w tys. t tys. t 4000 3500 3000 Produkcja Zużycie 2500 2000 1500 1000 500 0 1999/2000 2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 Źródło: IERiGŻ Import surowców wysokobiałkowych do produkcji pasz istotnie wzrósł po 2000 r. w związku z wprowadzeniem zakazu wykorzystywania mączek mięsno-kostnych w żywieniu zwierząt (od 2000 r. z importu, a od 2003 roku również pochodzenia krajowego). W rezultacie wprowadzonego zakazu, jak również rozwoju produkcji żywca drobiowego i jaj, dużej zmianie uległa struktura zużycia wysokobiałkowych surowców paszowych. Zakaz wykorzystywania mączek mięsno-kostnych zmarginalizował znaczenie mączek zwierzęcych w żywieniu zwierząt (składnikiem pasz może byd jedynie mączka rybna), natomiast istotnie wzrosła rola śrut nasion oleistych (Rysunek 2). 6 Rynek pasz, IERiGŻ, 2004, 2009, 2011 3
Rysunek 2 Zużycie surowców wysokobiałkowych i import śruty sojowej w Polsce w tys. t tys. t Zużycie mączki zwierzęcej 4000 Zużycie nasion strączkowych 3500 Zużycie śrut 3000 Import śruty sojowej 2500 2000 1500 1000 500 0 1999/2000 2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 Źródło: IERiGŻ Szacuje się, że udział śruty sojowej, rzepakowej i słonecznikowej w strukturze zużycia śrut ogółem w Polsce stanowił w ostatnich latach ok. 96-98%. Szczególnie dużą rolę odgrywa tutaj śruta sojowa, w całości pochodząca z importu, głównie z Argentyny. Mimo że jej przywóz w ostatnich latach kształtował się na stosunkowo stabilnym poziomie, śruta sojowa nadal dominuje w strukturze zużycia śrut w Polsce z udziałem co najmniej ok. 55%. W warunkach stabilizującego się zużycia śruty sojowej, w ostatnich latach rosło wykorzystanie taoszych śrut w Polsce: słonecznikowej, sprowadzanej głównie z Ukrainy oraz rzepakowej pochodzenia krajowego. Pomimo systematycznego wzrostu zapotrzebowania na śrutę rzepakową, ok. 40-50% śruty wyprodukowanej w Polsce przeznacza się każdego roku na eksport. Jest to związane z obecną strukturą produkcji pasz przemysłowych w naszym kraju, gdzie 2/3 stanowią pasze dla drobiu (tu wykorzystanie śruty rzepakowej jest ograniczone ze względów żywieniowych). Wykorzystanie pasz rzepakowych w żywieniu świo, szczególnie osobników młodych, jest również ograniczone. Komisja Europejska w warunkach dużego i rosnącego uzależnienia UE od importu śruty sojowej zaczęła rozważad możliwośd cofnięcia zakazu wykorzystywania mączek mięsnokostnych w żywieniu zwierząt. Ewentualne zniesienie zakazu dotyczyłoby jednak jedynie pasz dla drobiu i trzody, przy czym pasze dla drobiu mogłyby zawierad mączki z trzody, natomiast pasze dla trzody mączki z drobiu (skarmianie krzyżowe). Na obecnym etapie problemem jest opracowanie wiarygodnej i relatywnie taniej w zastosowaniu metody rozróżniania mączek z drobiu od mączek z trzody chlewnej. Jeśli rzeczywiście zakaz wykorzystania mączek 4
zwierzęcych w żywieniu zwierząt zostałby cofnięty, mogłoby nastąpid zmniejszenie importu śrut nasion oleistych. Niemniej, jego całkowite wyeliminowanie wydaje się niemożliwe. 3) Możliwości zastąpienia śruty sojowej GMO w żywieniu zwierząt w Polsce Według badao przeprowadzonych przez Instytut Zootechniki w Krakowie możliwości substytucji śruty sojowej GMO, jako źródła białka w żywieniu zwierząt, są ograniczone. W skali kraju wynika to z uwarunkowao klimatycznych, gdyż rośliny o wysokiej zawartości białka w nasionach uprawiane są w strefach klimatu ciepłego. Ponadto w odniesieniu do części alternatywnych źródeł białka wytwarzanych w Polsce, możliwości zastosowania w żywieniu zwierząt są mniejsze, aniżeli w przypadku śruty sojowej (np. śruta rzepakowa w żywieniu drobiu) lub też ich stosowanie jest zakazane przez prawo (np. mączki mięsnokostne). Autor powyższych badao, F. Brzóska, analizował również możliwości substytucji śruty sojowej GMO importowanymi surowcami białkowymi, jednakże w tym przypadku także występują wspomniane ograniczenia. Ponadto, nawet biorąc pod uwagę rynek globalny, podaż większośd proponowanych składników białkowych okazuje się byd zbyt mała. Dotyczy to również najchętniej branej pod uwagę niemodyfikowanej genetycznie śruty sojowej 7. Możliwości substytucji śruty sojowej GMO Paszowy surowiec białkowy niemodyfikowany genetycznie Śruta sojowa Śruta i makuch rzepakowy Nasiona strączkowe (groch, peluszka, bobik, łubin) Pochodzenie import kraj i import kraj i import Śruta arachidowa import Niska podaż. Śruta słonecznikowa import Ograniczenia możliwości substytucji Niska podaż. Wyższe ceny niż w przypadku GMO. Bardzo ograniczone możliwości wykorzystania w żywieniu drobiu Wysokie ceny przy relatywnie niskiej zawartości białka i gorszej jego jakości. Niska podaż. Ograniczone możliwości wykorzystania w żywieniu drobiu i młodych świo Mączka rybna import Pogorszenie smaku mięsa. Wysoka cena. 7 Brzóska F., Czy istnieje możliwośd substytucji białka GMO innymi surowcami białkowymi (Cz II), Wiadomości Zootechniczne, R. XLVII, 2, Kraków, 2009. 5
Kurcząca się podaż. Mączki mięsno-kostne kraj i import Zakaz stosowania Drożdże pastewne Wywar kukurydziany suszony kraj i import kraj i import Ograniczone możliwości zastosowania w żywieniu. Niska podaż. Gluten kukurydziany import Niska podaż. Źródło: IERiGŻ, Brzóska F. W 2011 roku powierzchnia upraw genetycznie modyfikowanej soi osiągnęła rekordowy poziom 75,4 mln ha, co oznacza, że 75% powierzchni upraw soi na świecie stanowiły odmiany GMO. Warto dodad, że oznacza to podwojenie skali produkcji w ostatnich dziesięciu latach. W opinii Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej przy tak wysokiej dynamice wzrostu za kilka lat prawdopodobnie soja non GM (czyli niemodyfikowana genetycznie przyp. autora.) zostanie całkowicie wyparta z uprawy. 8 Jednocześnie warto zaznaczyd, że równolegle rozwija się na świecie uprawa rzepaku GMO (Canoli). W ubiegłym roku odmiany genetycznie modyfikowane rzepaku stanowiły 26% powierzchni globalnych zasiewów tej rośliny (8,2 mln ha) 9. Ograniczanie upraw niemodyfikowanej genetycznie soi będzie przekładad się na dalszy spadek podaży śruty wolnej od GMO. Jednocześnie, jak podaje IERiGŻ, udział śruty sojowej GMO w światowym eksporcie jest wyższy niż w produkcji i wynosi 90%. Jest to istotne z punktu widzenia Polski, która jest importerem tego surowca, jako że w kraju nie produkuje się i nie przerabia śruty sojowej. Oznacza to, że dotychczas sprowadzana do kraju śruta w zdecydowanej większości jest genetycznie modyfikowana. Dotyczy to również śruty sprowadzanej z UE, gdyż w paostwach członkowskich przerabiana jest wyłącznie śruta importowana. Z badao IERiGŻ wynika, że obecnie żaden z liczących się producentów pasz przemysłowych nie stosuje w mieszankach śruty sojowej pochodzącej z nasion niemodyfikowanych genetycznie. 10 8 Dzwonkowski W., op. cit, s. 85 9 James C., 2011 report on Global Status of Biotech/GM Crops, ISAAA, Ithaca, NY,2012 10 Dzwonkowski W., ibid., s. 88 6
Kolejnym problemem jest cena niemodyfikowanej śruty sojowej, która przeciętnie w 2011 r. była o 20-25% droższa od śruty GMO 11. W przypadku wprowadzania ograniczeo lub zakazu stosowania śruty sojowej GMO w paostwach należących do znaczących jej importerów, można także oczekiwad w krótkim okresie bodźca do wzrostu cen śruty niemodyfikowanej. Wystarczy, że weźmie się pod uwagę możliwośd wprowadzenia zakazu w Polsce, która przeciętnie w ostatnich dwóch latach sprowadzała ok. 1,8 mln ton śruty sojowej. Wartośd ta stanowiła ok. 3% światowego wolumenu eksportu (60,3 mln ton w sezonie 2011/2012) 12. Jeśli założymy, że możliwości substytucji śruty sojowej innymi surowcami wysokobiałkowymi są mocno ograniczone, ewentualny zakaz oznaczałby, że polski sektor rolny zwiększyłby w pierwszym okresie potencjalne zapotrzebowanie na śrutę sojową wolną od GMO prawie o 1,8 mln t, czyli ilośd śruty sojowej wolnej od GMO w obrocie międzynarodowym musiałaby zwiększyd się o 30%. Warto również dodad, że w skali globalnej w ostatnich latach dynamicznie zwiększa się konsumpcja żywności pochodzenia zwierzęcego. W latach 2000-2007 spożycie kalorii z produktów pochodzenia zwierzęcego w przeliczeniu na osobę przyrastało w tempie 0,7% rocznie. W tym samym czasie spożycie kalorii pochodzenia roślinnego rosło tylko o 0,2% rocznie. Skutkiem wzrostu popytu na żywnośd pochodzenia zwierzęcego jest rosnące zapotrzebowanie na pasze wysokobiałkowe. Według danych USDA latach 2000-2011 globalne zużycie śruty sojowej zwiększyło się o 53% do 177,2 mln t, zaś rzepakowej o 63% do 35,5 mln ton. FAO szacuje, że obecnie około 60% diety przeciętnego mieszkaoca ziemi stanowią tradycyjne źródła pożywienia: produkty zbożowe oraz rośliny bulwiaste i inne korzeniowe. Ten udział do roku 2050 ma spaśd do 54%, natomiast udział białek zwierzęcych (głównie mięsa i mleka) oraz olejów wzrośnie do 40% w porównaniu z 33% obecnie. Oznacza to, że w kolejnych latach w dalszym ciągu będzie rósł popyt na surowce wysokobiałkowe. Jego zaspokojenie jest i będzie możliwe dzięki rozwojowi upraw oleistych, w tym soi GMO. 11 Dzwonkowski W., ibid., s. 95 12 USDA, PSD Online, 6 marca 2012 7
4) Skutki ewentualnego zakazu dla sektora mięsa i jaj Ewentualne wprowadzenie zakazu używania komponentów paszowych GMO w skarmianiu zwierząt uderzyłoby głównie w gospodarstwa rolne i przedsiębiorstwa utrzymujące zwierzęta ziarnożerne (trzodę chlewną, kurczęta brojlery, indyki, kury nioski). Na podstawie kilkunastu różnych źródeł 13 i własnych obliczeo przyjmujemy, że udział kosztów pasz treściwych w całkowitych kosztach produkcji w przypadku trzody chlewnej waha się pomiędzy 55 a 70%, w przypadku kurcząt pomiędzy 61 a 67%, w przypadku indorów pomiędzy 65 a 70% i w przypadku produkcji jaj pomiędzy 70 i 78%. Ważnym składnikiem tych pasz są śruty nasion oleistych, w tym głównie śruta sojowa. Ewentualny wzrost jej cen będzie miał w rezultacie widoczny wpływ na całkowite koszty produkcji żywca i jaj. W dalszych rozważaniach bardzo istotna jest kwestia, jaka była by różnica w cenie śruty GMO i śruty wolnej od GMO, gdyby w Polsce można stosowad wyłącznie ten drugi rodzaj śruty. Zgodnie z przedstawionym powyżej rozumowaniem przyjmujemy ostrożne założenie, że różnica pomiędzy ceną śruty wolnej od GMO i śruty GMO na świecie wzrosłaby do 30-50%. Ta wyższa cena śruty wolnej od GMO z różną siłą przełoży się na wzrost kosztów produkcji żywca i jaj. Szacujemy, że taki wzrost kosztu zakupu śruty sojowej, bez możliwości zastąpienia jej innymi surowcami, spowodowałby wzrost całkowitych kosztów produkcji od 3-12% w przypadku trzody chlewnej, poprzez 4-15% w przypadku kurcząt brojlerów i indyków do 5-18% w przypadku produkcji jaj spożywczych. Rodzaj produkcji Założony udział w całkowitych kosztach produkcji (%) Pasze treściwe Wzrost całkowitych kosztów produkcji (%) na skutek wzrostu cen śruty sojowej o 30-50% Śruta sojowa % gr/kg żywca* Trzoda chlewna 55-70 10-25 3-13 14-56 Kurczęta brojlery 61-67 15-30 5-15 15-50 Indory 64-70 15-30 5-15 23-75 Jaja spożywcze 70-78 17-35 5-18 2-5 * gr/szt. w przypadku jaj Jeśli przyjmiemy, że w długim okresie przeciętny koszt produkcji kurcząt brojlerów wynosi 3,30 zł/kg, zakładany wzrost ceny śruty będzie oznaczał podwyżkę kosztów produkcji kurcząt o 15-50 gr/kg. Stosując podobne wyliczenia dla trzody chlewnej (przy założonym koszcie 4,50 13 M.in. kalkulacje Ośrodków Doradztwa Rolniczego, Agrokoszty IERiGŻ, Polski FADN. 8
zł/kg) otrzymujemy wzrost kosztów produkcji o 14-56 gr/kg, dla indorów (przy założonym koszcie 5,00 zł/kg) otrzymujemy wzrost o 23-75 gr/kg, a dla jaj (przy założonym koszcie 30 gr/szt.) wzrost o 2-5 gr/szt. W naszej ocenie możliwości przeniesienia tych wyższych kosztów na odbiorców są bardzo ograniczone. Można sobie wyobrazid hipotetyczną sytuację, że wyższe koszty są w 100% (a nawet w większym stopniu) przeniesione na odbiorców. Byłoby to np. możliwe, gdyby wszyscy konsumenci zaczęli preferowad mięso i jaja wyprodukowane bez użycia pasz GMO i byli gotowi płacid za nie odpowiednio wyższą cenę. Jednak prawdopodobieostwo zaistnienia takiej sytuacji nadzieo dzisiejszy oceniamy jako znikome. Wprawdzie istnieje taka nisza na rynku, ale trudno sobie wyobrazid, aby wszyscy konsumenci mięsa i jaj produkowanych w Polsce (również konsumenci za granicą) zaczęli tak podstępowad. Co więcej, musiałby istnied bardzo sprawny system odróżniania, znakowania i kontrolowania produktów produkowanych przy użyciu GMO i bez GMO. W praktyce byłoby to niewiarygodnie trudne. Nawet ewentualny system znakowania polskich produktów zwierzęcych jako wyprodukowane bez użycia pasz GMO prawdopodobnie nie mógłby ochronid rodzimych producentów przed konkurencją zza granicy. Takie mięso i jaja z dużym prawdopodobieostwem nadal byłyby sprzedawane np. do placówek gastronomicznych, zakładów przetwórstwa żywności, na bazarach itp. Konsumenci krajowi nadal spożywaliby w mniejszym lub większym stopniu, świadomie lub nie, produkty zwierzęce wyprodukowane z użyciem pasz GMO. Co więcej, aby utrzymad dotychczasowy poziom produkcji, do tego samego należałoby przekonad konsumentów za granicą. Dużo bardziej prawdopodobny jest scenariusz opierający się na założeniu, że zwiększone koszty produkcji jedynie w niewielkim stopniu przełożą się na wzrost cen sprzedaży. Polscy producenci operują dziś w warunkach jednolitego rynku wewnętrznego UE. W przypadku większości produktów rolnych ceny na rynku krajowym kształtują się pod silnym wpływem tendencji zewnętrznych. Korelacja cen polskich i cen w UE jest bardzo wysoka. Czynniki krajowe mają jedynie ograniczony wpływ na kształtowanie się cen, które otrzymują polscy rolnicy. Gdyby krajowi producenci chcieli znacząco podnieśd ceny, miejsce ich produktów zarówno na rynku krajowym jak i na rynkach zagranicznych, szybko zajmą produkty konkurencyjne produkowane taniej za granicą przy użyciu pasz GMO. 9
Krajowi producenci żywca i jaj znajdą się w bardzo trudnej sytuacji. Brak możliwości przeniesienia kosztów na odbiorców spowoduje redukcję marż. Ewentualny wzrost kosztów o 10 i więcej procent pociągnie za sobą w optymistycznym wariancie znaczące ograniczenie poziomu zysku, a w pesymistycznym dużą stratę. Niezależnie od wariantu w przypadku dużego wzrostu kosztów można spodziewad się znacznego obniżenia skali krajowej produkcji i eliminacji tych producentów, którzy nie będą w stanie przejąd na siebie prawie całego ewentualnego wzrostu kosztów produkcji. Prawdopodobnie w największym stopniu problem ten dotyczyłby średnich i małych gospodarstw. Dobrym przykładem może byd tutaj sytuacja na krajowym rynku trzody chlewnej. W 2007 r. różnica w kosztach produkcji trzody chlewnej w Polsce w porównaniu z kosztami w Holandii i Danii szacowana była na około 0,16 EUR/kg żywca, a w porównaniu z kosztami produkcji w Niemczech na około 0,02 EUR/kg 14. Prawdopodobnie w 2008 r. ta różnica nieco wzrosła (na skutek podwyżek cen pasz i umocnienia się złotego). Ta różnica w kosztach produkcji spowodowała, że z eksportera netto nieprzetworzonej wieprzowiny (+65 tys. t w 2006 r.), Polska stała się dużym importerem netto (-370 tys. t w 2009 r.), a pogłowie świo w ciągu ostatnich czterech lat obniżyło się o 4,5 mln sztuk (26%). Ewentualne wprowadzenie wymogu stosowania śruty wolnej od GMO może pociągnąd za sobą wzrost kosztów produkcji o 0,03-0,15 EUR/kg (jeśli założymy kursie EUR/PLN na poziomie 3,80-4,40), co jeszcze bardziej osłabiłoby pozycję konkurencyjną polskich producentów. Prawdopodobnie spowodowałoby to dalsze znaczące pogorszenie salda wymiany handlowej wieprzowiną i zmniejszenie wielkości krajowej produkcji. W przypadku eliminacji części producentów z rynku i zmniejszenia skali krajowej produkcji, problemy mogą dotyczyd również krajowych ubojni. Szczególnie zagrożone mogą byd ubojnie kurcząt, gdyż ich transport na duże odległości nie jest ekonomicznie uzasadniony. Powoduje to, że niewielkie są możliwości ewentualnego importu żywca. W przypadku ubojni trzody chlewnej istnieją pewne możliwości importu tuczników. Jednak po pierwsze zakłady usytuowane dalej od granicy mogłyby mied problemy ze zbyt wysokimi kosztami transportu, a po drugie prawdopodobnie trudne było by wypełnienie całej luki po polskich producentach. Dlatego też częśd ubojni trzody również mogła by byd zagrożona upadłością. 14 InterPIG 2007, LEI za: New Perspectives. Outlook for European Meat Market, Rabobank 2010. 10
W nieco lepszej sytuacji mogą byd zakłady przetwarzające mięso. Mogłyby one kupowad surowiec z zagranicy i tym samym uniknąd niebezpieczeostwa niewystarczającej ilości surowca krajowego. Negatywne konsekwencje ewentualnego wprowadzenia zakazu stosowania pasz GMO na tym etapie łaocucha produkcji byłyby stosunkowo niewielkie w porównaniu z konsekwencjami w przypadku producentów żywca. 5) Wnioski i podsumowanie Niniejsze opracowanie miało na celu przegląd najważniejszych kwestii podnoszonych w dyskusji na temat wdrożenia zakazu stosowania GMO w żywieniu zwierząt. Jednocześnie, Bank BGŻ bazując na dostępnych informacjach, podjął próbę określenia wpływu wspomnianego zakazu na sytuację krajowych producentów żywca. Oceniamy, że sektor ten poniósłby największe konsekwencje w przypadku ograniczenia stosowania GMO. Śruta sojowa GMO, mimo że droższa od śruty rzepakowej, czy słonecznikowej, stanowi obecnie główne źródło białka w żywieniu zwierząt w Polsce. Z zebranych informacji wynika, że możliwości jej zastąpienia surowcami niemodyfikowanymi genetycznie, zarówno produkowanymi w kraju, jak i importowanymi, są bardzo ograniczone. Zważywszy na rosnące znaczenie upraw GMO na świecie, w przyszłości trudności związane z substytucją śruty sojowej GMO prawdopodobnie będą narastały. Ewentualny zakaz stosowania komponentów paszowych wolnych od GMO może mied negatywne skutki dla polskich producentów żywca i jaj oraz innych przedsiębiorstw z tych sektorów i ich otoczenia. Taki zakaz będzie również nieskuteczny w osiągnięciu celu ochrony konsumentów. Może on przynieśd skutek w postaci wyeksportowania znaczącej części łaocucha produkcji żywności, a polscy konsumenci nadal będą spożywad mięso i jaja wyprodukowane za granicą z użyciem surowców GMO. 11
Literatura: 1. Agrokoszty, IERiGŻ 2008, 2009. 2. Brzóska F., Czy istnieje możliwośd substytucji białka GMO innymi surowcami białkowymi (Cz II), Wiadomości Zootechniczne, R. XLVII, 2, Kraków, 2009. 3. Dzwonkowski W. i Hryszko K., Raport o sytuacji na światowym rynku pasz wysokobiałkowych ze szczególnym uwzględnieniem produkcji roślin GMO, IERiGŻ, Warszawa, 2001, s. 101. 4. Goraj L., Maoko S., Osuch D., Płonka R. Wyniki standardowe uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN, Polski FADN, 2011. 5. InterPIG 2007, LEI 2009, za: New Perspectives. Outlook for European Meat Market, Rabobank 2010. 6. James C., 2011 report on Global Status of Biotech/GM Crops, ISAAA, Ithaca, NY,2012 7. Prawne aspekty uregulowania kwestii GMO w Polsce. MSZ, Dep. Prawa Unii Europejskiej W: Potencjał Obszarów Wiejskich Szansą Rozwoju. Organizmy zmodyfikowane genetycznie Koniecznośd czy wybór? Szansa czy zagrożenie?, Kancelaria Prezydenta RP, 8 lutego 2012, Warszawa 8. Rynek pasz, IERiGŻ, 2004, 2009, 2011 9. USDA, PSD Online, 6 marca 2012 10. Ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach (Dz. U. 2006 Nr 144, poz. 1045, z późn. zm) 11. Ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie (Dz. U. 2003 Nr 137 poz 1299, z późn. zm) 12. http://www.kbiotech.pan.pl/images/stories/pdfy/stanowisko_uzasadnienie_kb_pan_ws _gmo.pdf, 07.02.2012 r. 12