MAPA GLEBOWO ROLNICZA Ochrona środowiska mgr inż. Anita Kukulska dr inż. Renata Różycka - Czas Katedra Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu
Mapa glebowo - rolnicza Informuje o właściwościach i przestrzennym rozmieszczeniu siedlisk rolniczych W zależności od celu opracowania i charakteru odbiorcy mapy sporządza się w różnych skalach Składa się z części graficznej mapy oraz z aneksu liczbowego do mapy glebowo rolniczej Jest redagowana na podkładzie mapy bonitacyjnej Treść mapy jest ustalana na podstawie naturalnej przydatności gleb, a nie na podstawie jej faktycznego użytkowania
Treść mapy glebowo - rolniczej kompleksy rolniczej przydatności gleb (1-14, 1z-3z, RN) typy i podtypy gleb (np. A - bielicowe, B - brunatne, C- czarnoziemy) rodzaje gleb (np: less, torf, wapno łąkowe) gatunki gleb (skład mechaniczny np: piaski luźne, gliny lekkie, pył zwykły) oznaczenia szkieletowości (podkreślenia), znaki dodatkowe (zmiana składu mechanicznego, odkrywki) inne elementy treści (Ls, W, N, Tz, PGL)
Rodzaje konturów 1. Kompleksy glebowo rolnicze (rolniczej przydatności gleb) są to zespoły różnych i różnie położonych (pod względem klimatycznym i geomorfologicznym) gleb, które mogą być podobnie użytkowane i które wykazują podobne właściwości rolnicze. Wyznaczane są na mapie linią grubości 0,8 mm i opisane (w środku kompleksu) dwuczęściowym symbolem np.: 12Bw pl : pgl numer kompleksu rolniczej przydatności gleb (1 14), lub numer kompleksu trwałych użytków zielonych (1z 3z), lub rodzaj użytku niewykorzystywanego rolniczo (RN), typ i podtyp oraz rodzaj gleby gatunek gleby, szkieletowość, głębokość na której nastąpiła zmiana składu mechanicznego, określona dla całego przekroju glebowego
Kompleksy glebowo-rolnicze
Kompleksy glebowo-rolnicze 14 Gleby orne przeznaczone pod użytki zielone
Kompleksy glebowo-rolnicze
Rodzaje konturów 2. Kontury gruntowe jednostki glebowej są najmniejszym elementem zawartym w granicach jednego kompleksu glebowo rolniczego (rolniczej przydatności gleb). Wyznaczone w ramach tego kompleksu naturalnymi granicami (drogi, wodocieki itp.) i oznaczane symbolem umieszczanym w północno zachodniej ich części; Numer konturu Powierzchnia konturu [ha]
Treść aneksu opis środowiska przyrodniczego, charakterystyka rolnicza przydatności gleb, opis odkrywek reprezentatywnych, ocena zasobności gleb w składniki pokarmowe, wykaz konturów glebowo rolniczych, które wymagają uregulowania stosunków wodnych, zmiany użytkowania, zagrożonych erozja, zestawienie gruntów pod względem trudności użytkowania
Przydatność mapy glebowo - rolniczej W ROLNICTWIE Racjonalizacja produkcji roślinnej w obrębie gospodarstw rolnych, Optymalizacja struktur zasiewów i rejonizacji roślin uprawnych, Opracowanie planów urządzeniowo-rolnych gospodarstw wielkoobszarowych W OCHRONIE GRUNTÓW Wskazuje na gleby najsłabsze rolniczo, które mogą być przekazywane na inne cele oraz na gleby najlepsze, które powinny zostać objęte ochroną W OCHRONIE GRUNTÓW PRZED DEGRADACJĄ Dla oceny szkód powstałych w wyniku zanieczyszczeń i eksploatacji górniczej, Opracowanie technologii rekultywacji terenów zniszczonych, Przy opracowywaniu projektów melioracji wodnych i oceny potrzeb w tym zakresie, Przy prowadzeniu prac scaleniowych
kompleksy rolniczej przydatności gleb (1-14, 1z- 3z, RN) typy i podtypy gleb (np. A - bielicowe, B - brunatne, C- czarnoziemy) rodzaje gleb (np: less, torf, wapno łąkowe) gatunki gleb (skład mechaniczny np: piaski luźne, gliny lekkie, pył zwykły) oznaczenia szkieletowości (podkreślenia), znaki dodatkowe ( zmiana składu mechanicznego, odkrywki) inne elementy treści (Ls, W, N)
UŻYTKOWANIE ZIEMI
Użytkowanie ziemi Znajomość struktury użytkowania gruntów stanowi podstawę do opracowania programu ochrony i rekultywacji gleb. Na podstawie analizy użytkowania gruntów (na tle innych elementów) można wnioskować np. o potrzebie transformacji. Procentowy udział nieużytków i gruntów o różnych rodzajach wadliwości określa ogólne potrzeby w dziedzinie rekultywacji i ulepszania gruntów. Znajomość proporcji między użytkami gruntowymi może być pomocna w wyborze określonego kierunku rekultywacji.
Użytkowanie ziemi Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. 2016 poz. 1034) Załącznik nr 6 ZALICZANIE GRUNTÓW DO POSZCZEGÓLNYCH UŻYTKÓW GRUNTOWYCH Dostępne na: /http://isap.sejm.gov.pl
OLEATA - studium użytkowania ziemi Na mapie glebowo-rolniczej fragmentu gminy w skali 1:5000 kolorami zaznaczyć: R żółty piaskowy, S obwieść czerwoną obwódką, tło jest kolorem użytku, na którym sad jest położony, B czerwony, karmin, Ls ciemno zielony, Ps jaśniejszy zielony, Ł najjaśniejszy zielony, N czarny (niekryjący) dr główne, utwardzone biały kryjący, pozostałe brązowy, Kolej szary Wody - niebieski
Studium użytkowania ziemi Część opisowa do studium użytkowania ziemi obejmuje : Tok czynności przy wykonywaniu studium Opis struktury użytkowania ziemi, proporcje oraz sposób ich rozmieszczenia Układ i nasycenie terenu siecią dróg UWAGA: kompleksy glebowo-rolnicze nie informują o faktycznym użytkowaniu!
Ćwiczenie Wykonać w formie tabelarycznej spis informacji na temat występujących na obszarze opracowania konturów Nr konturu Kompleks rolniczej przydatności gleb Rodzaj użytku i klasa bonitacyjna 11 zbożowy górski RIVb, RIVa, PsIV, B, dr Typ i podtyp gleby, rodzaj gleby Gatunek gleby, oznaczenia szkieletowości, zmiana składu mechanicznego Bw ls ˑ li 14 Nr odkrywki Uwagi Sporządzoną tabelę należy dołączyć do projektu
ANALIZA I OCENA JAKOŚCI I PRZYDATNOŚCI ROLNICZEJ GLEB Metoda Puławska Opracowana w IUNG w Puławach
Metoda Puławska Opiera się na 4 zasadniczych cechach diagnostycznych: 1. gleba, 2. rzeźba, 3. klimat, 4. stosunki wodne, dla których ustalono wartości punktowe
Gleba Wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb Na podstawie wyników wieloletnich doświadczeń polowych ustalono średnie plony i odpowiednie współczynniki dla poszczególnych klas bonitacyjnych oraz kompleksów przydatności rolniczej gleb. Wskaźnik ten dla danego terenu jest średnią arytmetyczną punktacji za klasy glebowe i kompleksy glebowo-rolnicze gruntów ornych i użytków zielonych
Klasa Plony zbóż [t/ha] Liczba punktów Kompleks Plony zbóż [t/ha] Liczba punktów Klasa Liczba punktów Kompleks Liczba punktów Plony i wycena punktowa dla klas bonitacyjnych i kompleksów przydatności rolniczej gleb Tabela. Współczynniki przeliczeniowe dla klas bonitacyjnych i kompleksów gleboworolniczych Grunty orne Użytki zielone I 5,26 100 1 5,04 94 I 90 1z 80 II 4,88 92 2 4,79 80 II 80 2z 50 IIIa 4,72 83 3 3,71 61 III 65 3z 20 IIIb 4,22 70 4 4,20 70 IV 45 IVa 3,67 57 5 3,57 52 V 28 IVb 3,24 42 6 2,71 30 VI 15 V 2,60 30 7 2,23 18 VI 1,82 18 8 3,98 64 9 2,73 33 10 4,78 75 11 4,03 61 12 3,02 33 13 1,80 18
Rzeźba terenu Ocenę rzeźby terenu pod katem gospodarki rolnej dokonano w oparciu o analizę procentowego udziału wyróżnionych typów reliefu w obrębie użytków rolnych, którym przypisano określone wartości punktowe. Przyjęto 5 punktową skalę (im większy spadek tym mniej punktów) rzeźba płaskorówninna 5 pkt rzeźba niskofalista i niskopagórkowata 4 pkt rzeźba falista i falistopagórkowata 3,5 pkt rzeźba wysokofalista i wysokopagórkowata 2,5 pkt rzeźba wzgórzowa 1 pkt rzeźba niskogórska 0,5 pkt rzeźba średniogórska i wysokogórska 0,25 pkt
Agroklimat Ocenę warunków agroklimatycznych oparto na sztucznym założeniu o jednolitości wszystkich nieklimatycznych czynników środowiska. Liczony jest czysty wpływ klimatu na wzrost plonów. Ustalono 15 punktową skalę. Plony przeliczeniowe w j. zb. przekształcono w rytmiczną skalę 15 pkt. 28 j.zb. odpowiada wartości 1 pkt, a 35 j. zb. wartości 15 pkt.
Warunki wodne Poszczególne kategorie stosunków powietrzno-wodnych gleb otrzymały następującą liczbę punktów: optymalnie uwilgotnione okresowy nadmiar wilgoci okresowy niedobór wilgoci trwały nadmiar wilgoci trwały niedobór wilgoci 5 pkt 3 pkt 2 pkt 1,25 pkt 1 pkt Wskaźnik bonitacji stosunków wodnych obliczono w oparciu o procentowy udział poszczególnych kategorii uwilgotnienia w powierzchni użytków rolnych danego terenu
Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej (WRPP) Sumując punkty za poszczególne czynniki środowiska uzyskuje się syntetyczny wskaźnik liczbowy charakteryzujący jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej w teoretycznym przedziale 20-122 punktów, będący odbiciem potencjalnych przyrodniczych możliwości produkcyjnych danego obszaru (max. liczba punktów: gleba-97, agroklimat-15, rzeźba - 5, warunki wodne - 5 punktów).
OLEATA - Analiza i ocena jakości i przydatności rolniczej gleb Rolniczą jakość (czyli potencjalną produktywność) gleb określają klasy bonitacyjne, a przydatność gruntów do uprawy określonych roślin lub ich zespołów - kompleksy glebowo-rolnicze. Dobrą orientację w możliwościach produkcyjnych gruntów na danym terenie daje syntetyczny wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej gruntów.
OLEATA - Analiza i ocena jakości i przydatności rolniczej gleb Dla określonego obszaru obliczamy średnią arytmetyczną z punktacji dla klas bonitacyjnych oraz kompleksów glebowo-rolniczych, wg współczynników podanych w tabeli. WB i = K + B 2 Gdzie: WBi wartość wskaźnika dla i-tego konturu K punktacja za kompleks glebowo-rolniczy B punktacja za klasę bonitacyjną Wskaźniki te należy wyliczyć osobno dla gruntów ornych i użytków zielonych.
Klasa Plony zbóż [t/ha] Liczba punktów Kompleks Plony zbóż [t/ha] Liczba punktów Klasa Liczba punktów Kompleks Liczba punktów Tabela. Współczynniki Średnia przeliczeniowe arytmetyczna dla klas bonitacyjnych Średnia i kompleksów arytmetyczna gleboworolniczych Grunty orne Użytki zielone I 5,26 100 1 5,04 94 I 90 1z 80 II 4,88 92 2 4,79 80 II 80 2z 50 IIIa 4,72 83 3 3,71 61 III 65 3z 20 IIIb 4,22 70 4 4,20 70 IV 45 IVa 3,67 57 5 3,57 52 V 28 IVb 3,24 42 6 2,71 30 VI 15 V 2,60 30 7 2,23 18 VI 1,82 18 8 3,98 64 9 2,73 33 10 4,78 75 11 4,03 61 12 3,02 33 13 1,80 18 Grunty orne Użytki zielone
Ćwiczenie - WRPP Na podstawie analizy współczynników przeliczeniowych dla kompleksów glebowo rolniczych i klas bonitacyjnych wydzielono 4 przedziały wskaźnika jakości i przydatności rolniczej gleb dla gruntów ornych oraz 3 dla użytków zielonych. Grunty orne Użytki zielone bardzo dobre > 80 pkt > 51 pkt dobre 79 60 50 21 słabe 59 31 < 20 bardzo słabe < 30 Z analiz wyłączamy tereny zabudowane, drogi, lasy, wody i nieużytki.
PRZYKŁAD X WB x = K12+BV 2 = 33+30 2 = 31,5 Grunty orne SŁABE
Analiza i ocena jakości i przydatności rolniczej gleb Część opisowa do studium obejmuje : Tok czynności przy wykonywaniu studium Tabelaryczne zestawienie kompleksów Opis wyników analizy