INSTYTUT UPRAWY NAWOŻENIA I GLEBOZNAWSTWA PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ZAKŁAD GLEBOZNAWSTWA EROZJI I OCHRONY GRUNTÓW

Transkrypt

1 INSTYTUT UPRAWY NAWOŻENIA I GLEBOZNAWSTWA PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ZAKŁAD GLEBOZNAWSTWA EROZJI I OCHRONY GRUNTÓW OCENA ZMIAN UŻYTKOWANIA GRUNTÓW NA PRZESTRZENI OSTATNICH LAT W OPARCIU O OPRACOWANY MODEL MAPY GLEBOWO-ROLNICZEJ W SKALI 1:5000 Puławy, grudzień 2013

2 Analiza zmian użytkowania gruntów w całym województwie dolnośląskim wykonanych na bazie mapy glebowo-rolniczej w skali 1:5000, a powstałych w okresie ostatnich lat Podstawą oceny zmian użytkowania gruntów w województwie dolnośląskim była aktualizacja kategorii użytków gruntowych na mapie glebowo-rolniczej w skali 1:5000 wykonana w oparciu o materiały źródłowe z lat Wykazane zmiany powstały w okresie Lata.70 ubiegłego stulecia należy rozumieć jako przedział czasu od początku lat.60 do początku lat.70 kiedy ukończono prace nad opracowaniem mapy glebowo-rolniczej w skali 1:5000 w województwie dolnośląskim. Zmiany dotyczą wyłącznie podstawowych kategorii użytków gruntowych oznaczonych na mapie glebowo-rolniczej: gruntów ornych (), trwałych użytków zielonych (), nieużytków rolniczych (RN), nieużytków (N), terenów zabudowanych (), wód (W), nieużytków wodnych (WN) i lasów (). W wyniku przetworzenia analogowej mapy do formatu wektorowego, aktualizacji użytków gruntowych oraz obliczeń wykonano zestawienia powierzchni poszczególnych kategorii użytków gruntowych odpowiadających strukturze użytkowania w latach.70 ubiegłego stulecia oraz w roku W latach.70 ubiegłego wieku w województwie dolnośląskim powierzchnia użytków rolnych wynosiła ha, w tym grunty orne ha oraz trwałe użytki zielone ha (Tab. 1). Powierzchnia lasów wynosiła ha, terenów zabudowanych ha oraz wód ha (tab. 9). Kompleksy bardzo dobrych i dobrych gleb gruntów ornych (1, 2, 3, 4, 10, 11) zajmowały 66,4 % powierzchni wszystkich gruntów ornych w województwie. W strukturze trwałych użytków zielonych gleby kompleksu 1z stanowiły 3,1%, kompleksu 2z 76,8%. W okresie ponad 40 lat rozwoju działalności gospodarczej, usługowej i społecznej powierzchnia użytków rolnych w województwie dolnośląskim zmniejszyła się o 12,4% do ha (tab. 2). Powierzchnia gruntów ornych w województwie wzrosła z ha do ha (2,4%), przy czym powierzchnia gruntów ornych z lat.70 zmniejszyła się o 5,2% (tab. 2 i 4, rys. 2). W ujęciu regionalnym zmiany w powierzchni gruntów są zróżnicowane. W przeważającej części powiatów gruntów ornych przybyło, m.in. najwięcej w powiecie lwóweckim, legnickim, złotoryjskim, ząbkowickim (rys. 4). Natomiast w powiatach miejskich oraz zgorzeleckim, wołoskim, polkowickim, oleśnickim, głogowskim gruntów ornych ubyło (rys. 4). Największe powierzchnie wśród gruntów ornych przekształcono na pozostałe kategorie użytkowania ponad 12 tys. ha w kompleksie 2 gleb pszennych dobrych (rys. 5). W decydującej części grunty orne przekształcone zostały na tereny zabudowane (), które obejmują również obszary przemysłowe i inwestycyjne oraz użytki leśne (rys. 5). Powierzchnia terenów zabudowanych () wzrosła w tym czasie z ha do ha (tab. 1, 2, 3, rys. 2). W analizowanym okre- 2

3 sie znacząco zmniejszyła się powierzchnia trwałych użytków zielonych z ha do ha, tj. o 32,6%, w tym nowo powstałe trwałe użytki zielone stanowią zaledwie 5227 ha (tab. 2, rys. 3). Największy stopień przekształcenia trwałych użytków zielonych dotyczy kompleksu 2z użytki zielone średnie, których powierzchnia zmniejszyła się z ha do ha, co stanowi - 34% (tab. 2, rys. 3). Trwałe użytki zielone o powierzchni ogólnej ha przekształcono w większości na grunty orne oraz lasy (rys. 6). Udział nowo powstałych gruntów ornych na glebach kompleksu 2z użytki zielone średnie wynosi ponad 70%. W powierzchni gleb kompleksu 3z użytki zielone słabe i bardzo słabe udział nowych powierzchni leśnych stanowi prawie 60%, a gruntów ornych około 10%. Gleby kompleksu 2z użytki zielone bardzo dobre i dobre prawie w całości przekształcono na grunty orne (rys. 6). W powiatach: oławskim, średzkim, strzelińskim i wrocławskim przekształcono ponad 50% trwałych użytków zielonych. Najmniejsze przekształcenia wystąpiły w powiatach: wałbrzyskim, wołowskim, polkowickim i głogowskim(rys. 7). W 22,37 15,74 Powierzchnie użytków gruntowych w latach 1970 i 2010 [tys. ha] 55,33 92, ,45 588,14 215,07 318,90 986,55 963, Tysiące 1200 Rys. 2. Zmiany powierzchni użytków gruntowych w altach

4 Kompleksy przydatności rolniczej gleb trwałych użytków zielonych Trwałe użytki zielone w latach 1970 i 2010 [tys. ha] 3z 5,23 45,93 63,95 Stan na rok 2010 Stan na rok z 160,25 245,05 1z 3,67 9,91 Tysiące ha Rys. 3. Zmiany powierzchni trwałych użytków zielonych w altach Powierzchnia gruntów ornych w latach [tys. ha] M. Wrocław M. Wałbrzych M. Jelenia Góra M. Legnica Złotoryja Zgorzelec Wałbrzych Świdnica Jelenia Góra Legnica Lwówek Śląski Lubań Kamienna Góra Jawor Bolesławiec Ząbkowice Śl. Wrocław Wołów Trzebnica Środa Śląska Strzelin Polkowice Oława Oleśnica Milicz Lubin Kłodzko Góra Głogów Dzierżoniów 2,16 2,59 1,98 9,67 11,27 13,27 11,96 20,49 24,89 29,33 30,51 35,80 33,28 36,95 32,11 34,43 26,08 36,15 39,92 24,54 30,70 50,84 49,56 51,76 56,48 48,83 51,10 52,55 56, , Tysiące ha Rys. 4. Powierzchnia gruntów ornych w altach

5 Tysiące ha Tysiące ha 14 Transformacja na pozostałe kategorie użytkowania [tys. ha] Tnk WN W RN N N N N N N N N N Kompleksy przydatności rolniczej gleb gruntów ornych 14 Rys. 5. Transformacja gruntów ornych w altach Transformacja w latach [tys. ha] WN N Tnk W RN z 2z 3z Kompleksy przydatności rolniczej gleb trwałych użytków zielonych Rys. 6. Transformacja trwałych użytków zielonych w altach

6 Trwałe użytki zielone [tys. ha] M. Wrocław M. Wałbrzych M. Jelenia Góra M. Legnica Złotoryja Zgorzelec Wałbrzych Świdnica Jelenia Góra Legnica Lwówek Śląski Lubań Kamienna Góra Jawor Bolesławiec Ząbkowice Śl. Wrocław Wołów Trzebnica Środa Śląska Strzelin Polkowice Oława Oleśnica Milicz Lubin Kłodzko Góra Głogów Dzierżoniów 0,82 2,39 0,49 2,14 5,03 7,96 10,98 5,30 11,30 6,77 11,07 7,51 10,58 5,23 4,76 7,27 5,99 8,97 2,55 3,64 10,64 10,33 2,81 5,58 7,688,82 3,22 4,33 9, , Tysiące ha Rys. 7. Powierzchnia trwałych użytków zielonych w altach

7 Tabela 1. Powierzchnie gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w podziale na kompleksy przydatności rolniczej gleb oraz pozostałe kategorie użytków gruntowych w województwie dolnośląskim w latach Lp. Powiat Powierz. powiatu [ha] Kompleksy przydatności rolniczej gleby - stan 1970 (ha) Grunty orne 1z 2z 3z Trwałe użytki zielone Użytki rolne N RN Tnk W WN 1 Dzierżoniów Głogów Góra Kłodzko Lubin Milicz Oleśnica Oława Polkowice Strzelin Środa Śląska Trzebnica Wołów Wrocław Ząbkowice Śl Bolesławiec Jawor Kamienna Góra Lubań Lwówek Śląski Legnica Jelenia Góra Świdnica Wałbrzych Zgorzelec Złotoryja M. Legnica M. Jelenia Góra M. Wałbrzych M. Wrocław Suma

8 Tabela 2. Powierzchnie gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w podziale na kompleksy przydatności rolniczej gleb oraz pozostałe kategorie użytków gruntowych w województwie dolnośląskim w latach Lp. Powiat Powierzc hnia powiatu [ha] Grunty orne Kompleksy przydatnośc rolniczej gleb trwałych użytków zielonych oraz pozostałe kategorie użytków gruntowych (ha) 1z 2z 3z Trwałe użytki zielone Użytki rolne N RN Tnk W WN 1 Dzierżoniów Głogów Góra Kłodzko Lubin Milicz Oleśnica Oława Polkowice Strzelin Środa Śląska Trzebnica Wołów Wrocław Ząbkowice Śl Bolesławiec Jawor Kamienna Gór Lubań Lwówek Śląsk Legnica Jelenia Góra Świdnica Wałbrzych Zgorzelec Złotoryja M. Legnica M. Jelenia Gór M. Wałbrzych M. Wrocław suma różnica ( ) % zmian Kompleksy przydatności rolniczej gleb gruntów ornych (ha) ,6-3,9-4,0-4,0-5,6-7,2-14,4-3,6-7,2-5,0-6,7-7,8-13,8-8,2-5,2-63,0-34,6-28,2-34,2-12,4 7,2 45,6-46,8-47,0 66,6 42,1 78,5 7,6 1,6 11,6 Pozostąłe kategorie użytków 9

9 Tabela 3. Powierzchnie zmian gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w podziale na kompleksy przydatności rolniczej gleb oraz pozostałe kategorie użytków gruntowych w województwie dolnośląskim w latach [ha]. Lp. Powiat Powierz. powiatu [ha] Kompleksy przydatności rolniczej gleb gruntów ornych [ha] Grunty orne 1z 2z 3z Kompleksy oraz pozostałe kategorie użytków gruntowych [ha] Trwałe użytki zielone Użytki rolne N RN Tnk W WN 1 Dzierżoniów Głogów Góra Kłodzko Lubin Milicz Oleśnica Oława Polkowice Strzelin Środa Śląska Trzebnica Wołów Wrocław Ząbkowice Śl Bolesławiec Jawor Kamienna Góra Lubań Lwówek Śląski Legnica Jelenia Góra Świdnica Wałbrzych Zgorzelec Złotoryja M. Legnica M. Jelenia Góra M. Wałbrzych M. Wrocław Suma

10 Tabela 4. Zmiany procentowe powierzchni gruntów ornych i trwałych użytków zielonych w podziale na kompleksy przydatności rolniczej gleb oraz pozostałe kategorie użytków gruntowych w województwie dolnośląskim w latach [%]. Lp. Powiat Powierz. powiatu [ha] Kompleksy przydatności rolniczej gleb [%] Grunty orne 1z 2z 3z Trwałe użytki zielone Użytki rolne Pozostałe kategorie użytków gruntowych [%] N RN Tnk W WN 1 Dzierżoniów ,8-3,1-3,9-5,6-4,5-6,1-28,1-0,3-1,5-5,3-31,5-100,0-3,0-69,8-46,1-36,1-48,4-10,5 6,0 52,9-10,3-18,1 29,2 12,0 1,6 2 Głogów ,3-5,9-2,6-8,0-5,3-11,4-21,5-1,3-5,4 0,0-7,3-68,1-30,6-12,2-28,8-11,4 51,6 51,5-44,3-61,3 314,9 39,8 20,3 3 Góra ,6-0,9-0,7-1,0-2,3-7,0-0,7-2,0-1,8-23,7-16,5-21,1-6,3 3,6-0,5-30,7-12,0 29,6 20,0 0,3 4 Kłodzko ,4-2,5-4,7-6,0-9,0-2,8-2,9-4,0-2,8-4,6-7,6-14,7-5,9-5,2-47,9-18,5-21,6-19,9-11,5 7,4 68,0-41,2-7,4 28,9 32,0 104,6 5 Lubin ,0-5,7-3,0-3,9-4,7-9,5-13,8-2,8-0,5-27,8-6,5-39,5-38,2-33,4-38,4-12,8 3,4 159,6-43,0-34,1 59,7-2,8 1340,5 6 Milicz ,5 0,0-2,6-3,4-5,2-9,3-2,7-6,7-5,0-27,8-38,8-31,1-12,8 4,3 17,6-42,3 0,0 58,0 4,9 9,9 7 Oleśnica ,3-2,3-2,3-3,6-3,6-6,7-15,7-2,4-7,8 0,0-5,8-96,0-29,0-33,9-31,0-10,3 7,3 34,5-45,0-28,7 97,4 86,9 588,9 8 Oława ,9-2,3-2,9-5,5-8,5-10,4-19,8-1,8-3,9-4,7-84,8-62,4-35,9-61,8-14,8 3,3 25,0-28,6-56,4 98,7 38,4 59,0 9 Polkowice ,2-6,3-3,4-4,0-5,1-7,8-15,6-3,2-3,1 0,0-7,2-22,6-19,4-19,0-19,7-10,7 9,7 1151,7-65,8-76,1 88,4 343,6-52,5 10 Strzelin ,5-1,1-3,2-1,4-5,2-7,9-47,9-1,2 0,0 0,0-1,6-67,8-44,5-46,3-54,4-6,7 8,3 43,1-57,2 18,7 21,9 7,2 231,8 11 Środa Śląska ,8-2,6-2,4-4,0-4,5-6,7-18,2-2,5-2,4-3,4-68,8-61,0-40,9-60,7-12,3 6,4 59,9-1,8 460,5 9,0 58,0 12 Trzebnica ,5-1,3 0,3-2,3-2,6-5,0-12,3-0,6-22,0-3,8-54,8-33,0-26,2-32,3-10,1 7,3-7,9-47,4-0,7 46,0 35,5 76,0 13 Wołów ,4-0,6-2,2-3,3-6,7-21,5-1,7-3,3-4,8 0,0-8,6-26,8-11,3-6,3 8,6 28,2-57,0-75,0 40,6 22,4 37,0 14 Wrocław ,8-5,0-5,0-7,6-8,6-9,9-16,7-3,8-12,5-16,0-34,4 0,0-5,6-71,5-52,5-41,8-54,9-12,3-0,1 88,1-28,6 12,1 177,7 206,3 45,3 15 Ząbkowice Śl ,3-2,3-4,4-2,6-3,7-4,0-2,3-2,7 0,0-2,1-10,0-11,9-23,0-25,6-3,0-77,8-55,4-45,6-55,8-12,2 11,6 9,7-1,0-0,9 28,0 363,7 223,3 16 Bolesławiec ,4-4,9-4,4-4,7-7,4-10,1-15,5-3,4 0,0-7,0-100,0-39,8-40,6-41,1-15,9 2,8-31,5-100,0-8,9 72,7 50,7 44,7 17 Jawor ,5-2,7-3,9-2,8-4,9-5,7-26,2-3,2-4,2-7,1-12,1 0,0-41,7-4,0-71,0-45,3-31,7-46,8-12,2 3,0 52,4-11,5 3,0 35,9 825,9 97,0 18 Kamienna Góra ,0 0,0 0,0-2,9-4,3-7,8-9,5-5,3-21,8-24,9-22,5-14,8 10,8 39,0-73,5-27,6 33,0 589,8-2,8 19 Lubań ,1-5,6-3,2 0,0-5,4-7,1-44,7-7,7-3,1-2,0 0,0-4,7-36,4-31,2-27,6-31,7-14,4 13,0 10,2-20,7-20,3 45,4 23,8 10,5 20 Lwówek Śląski ,9-4,6-22,9-8,0-11,7-8,9-1,7 0,0-5,5-9,4-8,6-6,7-82,9-45,7-40,1-45,6-23,3 10,6 88,8-100,0-9,7 26,2 115,3-42,6 21 Legnica ,4-2,9-3,1-3,1-4,4-9,2-18,8-7,5-6,9-32,1-4,5-57,2-48,6-44,6-49,2-13,8 11,8 88,5-19,3-26,9 99,8 48,0-32,0 22 Jelenia Góra ,8-35,2 0,0-11,1-100,0-9,9-8,1-6,3-7,6-45,3-8,1-100,0-27,6-27,7-28,5-19,3 5,6 23,8-33,5-1,4 100,0 81,5 62,1 23 Świdnica ,9-3,7-4,3-6,8-8,0-7,2-7,5-2,9-8,1-7,9-4,0-53,4-43,8-35,0-45,2-10,5 9,3 38,5-46,0-0,5 50,1 228,8 4,4 24 Wałbrzych ,5-6,5-3,9-4,2-12,9-4,3-16,3-22,2-18,4-12,1 7,9 64,5-10,4-19,5 34,4 90,0 78,6 25 Zgorzelec ,6-11,3-7,8-10,8-11,8-13,7-47,5-7,9-5,3-31,2-18,7-11,2-69,4-35,8-45,6-37,8-19,8 6,3 32,7-100,0-85,1 40,6 30,0 43,9 26 Złotoryja ,4-1,5-2,6 0,0-5,1-5,5-6,3 0,0-2,7-5,4-4,6 0,0-2,8-63,1-44,9-42,3-47,1-12,4 8,8 104,0-57,3-96,2 41,6 11,2-47,5 27 M. Legnica ,7-50,6-53,3-38,5-39,4-17,5-30,5-9,2-10,6-42,6-52,7-49,1-33,9-58,6-46,3 152,5 810,5-100,0-86,6 1182,9 70,6 529,5 28 M. Jelenia Góra ,8 0,0-19,9-12,9-4,4-1,4-13,5-26,0-22,0-26,0-19,8 6,3-84,1-100,0-96,0 5462,7 393,0 29 M. Wałbrzych ,4-40,9-21,7-18,9-3,4-23,3-23,8-17,5-24,8-23,7 7,5 192,8 0,0-45,9 37,4 289,4 5,3 30 M. Wrocław ,8-24,9-21,8-28,2-26,7-24,6-27,8-9,7-53,4-25,7-50,1-35,5-27,4-40,0-29,2 40,8-12,6-35,0 38,1 4,7-25,1 Suma ,6-3,9-4,0-4,0-5,6-7,2-14,4-3,6-7,2-5,0-6,7-7,8-13,8-8,2-5,2-63,0-34,6-28,2-34,2-12,4 7,2 45,6-46,8-47,0 66,6 42,1 78,5 11