Agroekologiczne i plonotwórcze działanie wapnowania gleb kwaśnych

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Agroekologiczne i plonotwórcze działanie wapnowania gleb kwaśnych"

Bronisław Ostrowski
6 lat temu
Przeglądów:

1 Agroekologiczne i plonotwórcze działanie wapnowania gleb kwaśnych prof. dr hab. inż. Jan SIUTA Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy Puławy

2 Wprowadzenie

3 Gleby bardzo kwaśne i kwaśne

4 Gleby bardzo kwaśne i kwaśne

5 Wzrosty i ubytki gleb bardzo kwaśnych (ph < 4,5)

6 Zużycie CaO

7 Zużycie CaO 2011/2012

Plony 4 zbóż vs zużycie wapna na tle wskaźnika jakości gleb 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 lubelskie koszalińskie gdańskie włocławskie bielskie pilskie przemyskie krakowskie

8 Plony 4 zbóż vs zużycie wapna na tle wskaźnika jakości gleb 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 lubelskie koszalińskie gdańskie włocławskie bielskie pilskie przemyskie krakowskie gorzowskie jeleniogórskie olsztyńskie bydgoskie katowickie kaliskie zamojskie toruńskie elbląskie szczecińskie poznańskie wrocławskie legnickie leszczyńskie wałbrzyskie opolskie POLSKA Rys. 9. Plony 4 zbóż i zużycia wapna w latach na tle wskaźnika jakości gruntów ornych (kolor niebieski zboża t/ha, czerwony wapno q/ha, żółty wskaźnik jakości gleb)

Plony rzepaku i rzepiku oraz zużycia wapna w latach 1975-1998 na tle

9 Plony rzepaku/rzepiku vs zużycie wapna na tle wskaźnika jakości gleb Rys. 10. Plony rzepaku i rzepiku oraz zużycia wapna w latach na tle wskaźnika jakości gruntów ornych (kolor niebieski plony rzepaku i rzepiku t/ha, czerwony wapno q/ha, żółty wskaźnik jakości gleb)

10 Plony vs zużycie wapna

11 Streszczenie i wnioski 1. Wyniki wieloletnich, przeważnie wielowariantowych doświadczeń polowych dowodzą, że niezrównoważone nawożenie mineralne (zwłaszcza azotowe i potasowe) zakwasza środowisko glebowe, pogarszając warunki wzrostu i plonowania roślin. Racjonalne wapnowanie gleby zapobiega kwasowej degradacji środowiska oraz stabilizuje lub zwiększa plonowanie roślin. Plonotwórcze działanie wapnowania gleb kwaśnych jest ewidentne także w warunkach zrównoważonego nawożenia mineralnego. 2. Nawożenie obornikiem, oprócz plonotwórczego działania, chroni glebę przed zakwaszającym działaniem nawozów mineralnych oraz zapobiega alkalizacji gleb nadmiernie wapnowanych [rys. 1; Mercik, Stępień, Pietrzak 2004]. 3. Ekologiczne i plonotwórcze znaczenie wapnowania gleb rozpoznano i ceniono w rolnictwie od dawna, stanowi ono bardzo istotny element racjonalnej agrotechniki. W rolnictwie polskim dopiero pod koniec lat sześćdziesiątych ostatniego stulecia stosowano około 100 kg CaO na hektar w kraju. W roku 1975 średnie krajowe zużycie CaO wyniosło 120,8 kg/ha (rys. 6), ale wahało się od 23,2 kg/ha w województwie częstochowskim do 428 kg w województwie opolskim. Największe krajowe zużycie CaO (202 kg/ha) zarejestrowano w 1989 roku, ale międzywojewódzkie zużycia wahało się od 43 kg/ha w województwie krakowskim do 424 kg/ha w słupskim.

12 4. W roku gospodarczym 1995/1996 nastąpił raptowny spadek krajowego zużycia CaO (o około 40 kg/ha), który postępował do roku 2004/2005. Kolejny, około 60% spadek zużycia CaO w kg/ha zarejestrowano w latach 2009/ /2012 (rys. 6). Według spisu rolnego 2010 r. krajowe zużycie CaO wyniosło 40,5 kg UR w dobrej kulturze, ale tylko 10,4 kg w województwie świętokrzyskim i 12,9 kg w małopolskim. Natomiast przewaga zużycia NPK nad zużyciem CaO była bardzo duża, głównie w województwach: małopolskim mazowieckim, podkarpackim, podlaskim i świętokrzyskim (rys. 7). 5. Plony 4 zbóż oraz rzepaku i rzepiku w latach synchronizowały wyraźnie ze zużyciem wapna nawozowego w latach Nie stwierdzono natomiast wyraźnej zależności plonów od wskaźnika jakości gruntów rolnych (48,3 w nowosądeckim do 86,2 punktów w zamojskim) 6. Plony 4 zbóż oraz rzepaku i rzepiku w latach w mniejszym stopniu niż w latach synchronizowały ze zużyciem CaO. Przyczyny tego upatruje się głównie w : 1) wielokrotnym powiększeniu obszarów większości województw obowiązującego podziału kraju, 2) postępującej minimalizacji zużycia Ca/ha, 3) niemożności porównania plonów roślin ze zużyciem CaO w latach (rys. 6) ze względu na komasację województw.

13 7. Wielokrotnie malejące krajowe i wojewódzkie zużycie CaO począwszy od 1995 do 2013r. (rys. 6) stanowi poważne zagrożenie ekologicznych i plonotwórczych właściwości środowiska glebowego. Zagrożenie to będzie się nasilało, także w miarę malejącego nawożenia organicznego (obornika, nawozu zielonego, kompostu). 8. Poważnym zagrożeniem ekologicznych i produkcyjnych funkcji gleb użytkowanych rolniczo jest postępujące wyprowadzanie mas roślinnych z agroekosystemu. Dotyczy to zwłaszcza uprawy roślin na potrzeby energetyczne, a także energetycznego i ścierniskowego spalania słomy [Siuta 2008]. 9. Konieczne jest ustanowienie i niezwłoczne wdrażanie krajowego i regionalnych programów nawozowego oraz melioracyjnego wapnowania gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych z jednoczesnym pogłębianiem warstwy orno-próchnicznej. Realizacja takiego programu powinna być wspierana finansowo ze środków publicznych. Efektywności melioracyjnego wapnowania z pogłębioną orką dowiodły wyniki doświadczeń polowych w różnych rejonach kraju [Motowicka-Terelak 1985]. 10. Na potrzeby opracowania i wdrożenia odnośnego programu wapnowania gleb należałoby wykonać badania odczynu gleb i ocenić zaawansowanie kwasowej degradacji środowiska glebowego, począwszy od roku 1992 (tab. 1, rys. 4).

Podobne dokumenty

ZESTAWIENIA DANYCH SPRAWOZDAWCZOŚCI ŁOWIECKIEJ 2013 ROK

Stacja Badawcza PZŁ Czempiń ZESTAWIENIA DANYCH SPRAWOZDAWCZOŚCI ŁOWIECKIEJ 2013 ROK Prezentowane dane o liczebności i pozyskaniu zwierzyny w kraju podczas ostatniego dziesięciolecia oraz w województwach