RACK OWISKO, czyli KODEKS WALKI Z RAKIEM Wydawca: Starostwo Powiatowe w Olkuszu 1
Drogi Czytelniku. Wydawca: Starostwo Powiatowe w Olkuszu, ul. A. Mickiewicza 2, 32-300 Olkusz www.sp.olkusz.pl Od lat zadawane pytanie: jak żyć, by żyć zdrowo i nie zachorować na raka, znalazło wreszcie konkretną podpowiedź Europejski Kodeks Walki z Rakiem. Kontakt: Wydział Polityki Społecznej i Promocji, tel. 32 647 08 40 e-mail: politykaspoleczna@sp.olkusz.pl Redakcja: Stowarzyszenie Zielone Światło Wydział Polityki Społecznej i Promocji Starostwa Powiatowego w Olkuszu Autor ilustracji: Jacek Majcherkiewicz Druk: Drukarnia Grafpress, ul 29 Listopada, 32-300 Olkusz tel. 32 754 32 32 www.grafpress.com.pl Powstał on z inicjatywy Unii Europejskiej, która już w latach 80-tych uznała zmagania z rakiem w społeczeństwie Europejczyków za jeden z najważniejszych celów. Powstaniu Kodeksu przyświecała idea zwrócenia uwagi społeczeństwa oraz uwrażliwienia go na zagrożenia nowotworami złośliwymi, jakie występują w państwach UE, a co za tym idzie również w Polsce. Aspekt zapobiegania i leczenia nowotworów złośliwych jest kluczowym problemem zdrowia publicznego w Polsce, a także ogromnym wyzwaniem dla systemu opieki medycznej. Leczenie jednak jest tylko jedną z możliwości, jakie oferuje medycyna. Nowotworom można i trzeba zapobiegać także poprzez prewencję pierwotną, której działania zostały szczegółowo ujęte w 11 zasadach Kodeksu. Nakład: 1000 egzemplarzy Podziękowania dla: Jacka Majcherkiewicza za bezinteresowność, wrażliwość i dar serca. Grzegorza Ludwiczaka, Prezesa Stowarzyszenia Zielone Światło, oraz członków Stowarzyszenia za zaangażowanie i wkład pracy w powstanie tej broszury. Przekazujemy Czytelnikom autorski Kodeks Walki z Rakiem w ujęciu satyrycznym. Mamy nadzieję, że zaproponowana przez nas forma sprawi, że uda się Państwu choć przez chwilę zatrzymać wzrok na naszej publikacji oraz zachęci do stosowania zasad Kodeksu w swoim życiu, czego Państwu życzymy. Autorem wszystkich rysunków jest znany olkuski artysta, satyryk, poeta i prozaik Jacek Majcherkiewicz, zaś komentarze do 11 zasad Kodeksu zostały zredagowane we współpracy z członkami Stowarzyszenia Zielone Światło. Zapraszamy do lektury. Powiat Olkuski 3
Nie pal Jeśli już palisz, przestań. Jeśli nie potrafisz przestać, nie pal przy niepalących. Gasisz ostatniego papierosa i... po 20 minutach Twoje serce przestanie szybciej bić, po 8 godzinach Twoja krew zostanie całkowicie oczyszczona z dwutlenku węgla, za to będzie w niej znacznie więcej tlenu, po 48 godzinach Twój smak i węch będą ostre jak dawniej, po 4 dniach rzęski wyściełające Twój układ oddechowy zaczną na nowo pracować, po 7 dniach komórki wyściełające Twoje oskrzela odzyskają swój normalny kształt, po 2 tygodniach znacznie polepszy się Twoja kondycja fizyczna, po kilku miesiącach przestaniesz kaszleć, ustąpi duszność i poczucie zmęczenia, po roku ryzyko zawału serca zmniejszy się o połowę, po 5 latach prawdopodobieństwo, że zachorujesz na raka płuc, krtani czy przełyku zmniejszy się o połowę, po 10 latach ryzyko zachorowania na chorobę wieńcową i ryzyko przejścia zawału serca będzie takie samo jak u osoby, która nigdy nie paliła, po 15 latach ryzyko zachorowania na raka płuc będzie identyczne jak u niepalącego. Organizm do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje tlenu nie toksyn. Wybór należy do Ciebie. 5
Wystrzegaj się otyłości Zasada pierwsza: Jedz regularnie trzy posiłki dziennie. Oczywiście zachowaj przy tym zdrowy rozsądek; bez obaw możesz powiększyć porcję o świeże warzywa i owoce. Zwłaszcza, że zawierają dużo błonnika, który przyspiesza przemianę materii. Wyeliminuj z kolacji wszystkie produkty tłuste i słodkie. Zasada druga: Jedz powoli. Takie powolne przeżuwanie jest gwarancją tego, że sygnał o sytości dotrze do mózgu. Jeśli nie chcesz podjadać i przegryzać między posiłkami, wybieraj takie produkty, które wymagają chrupania, gryzienia, powolnego żucia. Zasada trzecia: Nie jedz przed komputerem; ani w pracy, żeby było szybciej, ani w domu dla przyjemności. Nie jedz też kanapki, hot doga lub hamburgera w pośpiechu na ulicy. Zasada czwarta: Pij wodę niegazowaną. Woda gazowana zwiększa apetyt na słodycze. Pijąc przez cały dzień małe porcje wody mineralnej, zapełniasz żołądek. Wtedy masz mniejszą ochotę na podjadanie. 7
Bądź codziennie aktywny ruchowo Uprawiaj ćwiczenia fizyczne. 10 powodów, dla których warto ćwiczyć: ćwiczenia pomagają utrzymać odpowiednią wagę, ćwiczenia poprawiają odporność, ruch ma znaczenie w profilaktyce chorób, ćwiczenia zapobiegają osteoporozie, aktywność fizyczna sprzyja dobremu samopoczuciu, ruch sprawia, że organizm staje się dotleniony, ćwiczenia zwiększają przepływ krwi, wysiłek fizyczny oznacza więcej energii, ćwiczenia pomagają pozbyć się toksyn z organizmu, ćwiczenia poprawiają koordynację fizyczną. Każda forma aktywności fizycznej (co najmniej 3 razy w tygodniu) skutecznie redukuje ryzyko zachorowania na nowotwór. 9
Spożywaj więcej różnych warzyw i owoców Jedz co najmniej 5 porcji dziennie. Ogranicz spożycie produktów zawierających tłuszcze zwierzęce. Jak polubić warzywa i owoce: dodawaj warzywa do tych potraw, które lubisz najbardziej, do domowej zupy dodawaj swoje ulubione warzywa, zrób warzywną sałatkę z warzyw, jakie lubisz, jedz owoce na surowo, używaj sosów i dipów do warzyw, wzbogacaj smak warzyw, doprawiając je ziołami, pij soki z warzyw, postaraj się, by warzywne dania wyglądały kolorowo i apetycznie. Wypróbujcie więc nowe przepisy ze świeżych, surowych warzyw, a na pewno będziecie zaskoczeni, jak wspaniale mogą smakować. 11
Jeśli pijesz alkohol piwo, wino lub napoje wysokoprocentowe ogranicz jego spożycie Jeśli decydujesz się pić alkohol, rób to rozsądnie i zachowaj umiar. Eksperci WHO radzą, by: osoby pijące regularnie (np. wino do posiłku) zrezygnowały z tego zwyczaju przynajmniej dwa dni w tygodniu, osoby pijące okazjonalnie nie wypijały jednorazowo więcej niż: mężczyźni 6 porcji, tj. 300 g wódki lub 750 ml wina; kobiety 4 porcji, tj. 200 g wódki lub 500 ml wina. Alkohol tylko pozornie rozwesela, poprzez spowolnienie funkcji centralnego układu nerwowego wywołuje stan euforii i rozluźnienia, ale przede wszystkim wypłukuje z organizmu niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania pierwiastki. Przyśpiesza tętno, podnosi ciśnienie i rozszerza naczynia krwionośne, powodując uczucie gorąca, które jest bardzo złudne, bo tak naprawdę zaczyna dochodzić do ochłodzenia organizmu. Alkohol to najpotężniejszy wróg wątroby i trzustki. 13
Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne Osoby mające skłonność do oparzeń słonecznych powinny stosować środki chroniące przed słońcem. Szczególnie chroń dzieci i młodzież. Słońce leczy, ale może być też źródłem chorób. Korzystaj ze słońca w sposób rozsądny: spędzaj czas na świeżym powietrzu, chroń się przed słońcem w godzinach od 10.00 do 15.00, noś okulary przeciwsłoneczne i odpowiednio chroniące przed słońcem ubrania, zwłaszcza nakrycia głowy, stosuj kosmetyki zawierające filtry przeciwsłoneczne, zwłaszcza na części ciała najbardziej narażone na poparzenia (twarz, uszy, ramiona), ogranicz korzystanie z solarium do minimum, gdyż łóżka opalające emitują promieniowanie zbliżone do tego, które uważa się za odpowiedzialne za zwiększone ryzyko zachorowań na czerniaka skóry. 15
Przestrzegaj ściśle przepisów mających na celu ochronę przed narażeniem na znane substancje rakotwórcze Do najczęstszych zagrożeń zawodowych zalicza się: pył zawierający wolną krzemionkę, gazy spalinowe z silników, produkty rozpadu radonu, pył drzewny, benzen, azbest, formaldehyd, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, związki chromu VI, kadmu i niklu. Przestrzegaj przepisów BHP w miejscu pracy. W razie konieczności chroń się, używając środków ochrony osobistej (odzież ochronna, maska, okulary, nauszniki). Pamiętaj o okresowych badaniach profilaktycznych. Sprawdź, czy instalacje odciągowe na stanowisku pracy są sprawne. Dbaj także o środowisko naturalne, wrzucając elektroodpady do specjalnie przeznaczonych do tego celu pojemników. 17
Bierz udział w programach szczepień ochronnych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Sprawdź, czy należysz do osób, którym szczególnie zaleca się szczepienia. Są to: personel medyczny, pacjenci przewlekle chorzy przebywający w zamkniętych zakładach opieki zdrowotnej, osoby z przewlekłymi schorzeniami wątroby, pacjenci oczekujący na zabieg operacyjny, osoby mające kontakty seksualne z wieloma partnerami, osoby nadużywające alkoholu i substancji psychoaktywnych, członkowie rodzin zamieszkujący z osobami, którym szczepienia są szczególnie zalecane, osoby, których charakter pracy może sprzyjać zakażeniu HBV wirusowemu zapaleniu wątroby, tj. pracownicy policji, straży pożarnej, sił zbrojnych. 19
Kobiety po 25. roku życia powinny brać udział w badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy Co to jest cytologia? Badanie cytologiczne jest badaniem prostym do wykonania, bezbolesnym i trwa kilka minut. Polega na mikroskopowej ocenie wyglądu komórek nabłonkowych szyjki macicy. Badanie służy profilaktyce i wykrywaniu stanów przednowotworowych. Jeżeli Twój wynik okazał się prawidłowy, nadal regularnie wykonuj to badanie. Jeżeli Twój wynik okazał się nieprawidłowy, koniecznie zgłoś się do lekarza w celu ustalenia dalszego postępowania. 21
Kobiety po 50. roku życia powinny brać udział w badaniach przesiewowych w kierunku raka piersi 1. Badanie palpacyjne (manualne) powinna wykonywać systematycznie każda kobieta. Badanie to może wykonać również lekarz ginekolog podczas wizyty. 2. Mammografia to radiologiczna metoda badania piersi u kobiet. Polega na wykonaniu serii zdjęć gruczołu przy użyciu promieni rentgenowskich. Pozwala na wczesne rozpoznanie raka piersi oraz patologii sutka. 3. Jeżeli podczas samobadania albo mammografii czy USG wykryta zostanie zmiana w piersiach, kolejnym badaniem jest biopsja. Jej celem jest określenie, czy zmiana ta jest łagodna czy złośliwa. W przeciwieństwie do pozostałych badań, biopsji nie wykonuje się na życzenie pacjentki; na to badanie zawsze kieruje lekarz. Pamiętaj o regularnym samobadaniu piersi. Nie każdy guzek jest rakiem, a rak piersi wcześnie wykryty jest całkowicie wyleczalny. 23
Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia powinni uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego Rak jelita grubego najczęściej rozwija się ze zmian łagodnych, tak zwanych polipów. Przemiana polipa w nowotwór może trwać nawet kilkanaście lat. Do badań przesiewowych obejmujących kobiety i mężczyzn po 50. roku życia zaliczamy: badanie kału na krew utajoną, rektoskopię (badanie wziernikowe końcowego odcinka układu pokarmowego), kolonoskopię (wziernikowanie całego jelita grubego). Poddając się badaniu odpowiednio wcześnie, można zapobiec rozwojowi raka. Częstość występowania polipów i ryzyko ich zezłośliwienia wzrasta wraz z wiekiem. Pamiętaj o badaniach, aby nie przegrać z rakiem jelita grubego. 25
NOTATKI: 27
Jacek Majcherkiewicz Urodził się w 1959 r. Jest absolwentem Studium Reklamy w Katowicach. Zajmuje się malarstwem sztalugowym, rysunkiem, rysunkiem satyrycznym. Współzałożyciel Galerii OK.NO w Olkuszu. Ma na swoim koncie 9 wystaw indywidualnych i 73 wystawy zbiorowe w kraju i za granicą. Pisze poezję, prozę, fraszki. Współpracuje z lokalnymi mediami. Należy do Partii Dobrego Humoru z siedzibą w Warszawie. W 2007 r. wydał książkę pt. Satyryczny Jamagor. Wielokrotnie nagradzany w międzynarodowych i ogólnopolskich konkursach poezji, prozy i rysunku satyrycznego. Jego rysunki znajdują się m.in. w Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego. Społecznik, człowiek wielkiego serca, oddany przyjaciel, wrażliwy na los potrzebujących. Dobry duch Stowarzyszenia Zielone Światło. Stowarzyszenie Zielone Światło Wcześniej Klub Zielone Światło. Działa od 16 lutego 2011 r. nuje jako grupa wsparcia dla osób zmagających się z chorobą nowo- Funkcjoliwość otrzymania pomocy psychologiczno-terapeutycznej i wsparcia wszystkim, którzy jej potrzebują i są gotowi ją przyjąć. Stowarzyszenie wspiera osoby chore w budowaniu nadziei na powrót do zdrowia oraz w odnajdowaniu radości i sensu życia. Nowotwór może nieść ze sobą ważne życiowe tworową i ich bliskich. Zarówno osoby, które zachorowały na raka, jak i ci, którzy są z nimi blisko związani, doświadczają wielu trudnych sytuacji w związku z chorobą. Diagnoza raka wywołuje wśród wielu znajomych i przyjaciół lęk, który sprawia, że unikają tematu lub stają się nadmiernie współczujący i troskliwi. Stowarzyszenie Zielone Światło daje moż- przesłanie, może być szansą na dokonanie istotnych zmian w swoim życiu, szansą na wewnętrzną przemianę. Grupa wsparcia wspomaga w otwarciu się na bogactwo potencjału tkwiącego w tym doświadczeniu, bo grupa taka to jedna z najlepszych terapii. Cotygodniowe spotkania członków Stowarzyszenia są okazją do wymiany doświadczeń w walce z chorobą i sposobem radzenia sobie z realiami życia. Spotkania odbywają się w każdą środę w Miejskim Ośrodku Kultury w Olkuszu w godz. od 16.00 do 19.00.