5. Jęczmień ozimy Adam Mazur SDOO Przecław Uwagi ogólne Zaletą uprawy jęczmienia ozimego jest dobre plonowanie, wcześniejszy zbiór, korzystny przedplon dla rzepaku ozimego. Jednak słaba mrozoodporność ogranicza udział tego gatunku w strukturze zasiewu zbóż. Aktualnie zarejestrowanych jest 25 odmian - przeważają odmiany pastewne. W roku nie wycofano żadnej odmiany z krajowego rejestru. Dołączono natomiast 4 nowe odmiany SU Elma, KWS Kosmos, Quadriga i Vincenta. W badaniach w województwie podkarpackim w ostatnim roku uczestniczyło 13 odmian, w tym dwie z polskich hodowli. Doświadczenia przeprowadzono w SDOO Przecław oraz PODR Boguchwała zgodnie z metodyką Centralnego Ośrodka w dwóch powtórzeniach oraz na dwóch poziomach agrotechnicznych. Wyniki doświadczeń Kolejny rok z łagodną zimą i dobrymi warunkami pogodowymi podczas wiosenno - letniej wegetacji wpłynęły korzystne na przezimowanie i rozwój roślin jęczmienia ozimego. Niekorzystnym zjawiskiem, które wystąpiło w analizowanym sezonie było porażenie roślin wirusem BYDV przenoszonym przez mszyce podczas długiej i ciepłej jesieni. Porażenie wirusem miało miejsce głównie na doświadczeniu w Przecławiu, szczególnie na odmianach SU Vireni i Holmes oraz w mniejszym nasileniu na odmianach Souleyka i SU Melania. Średnie plony ziarna odmian w r. były najlepsze w okresie trzyletnich badań i wyniosły: na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 w PODR Boguchwała - 77,8 dt z ha a w SDOO Przecław - 71,6 dt z ha, natomiast na poziomie technologicznym a 2 z wyższym nawożeniem, z ochroną fungicydową i z zastosowaniem regulatorów wzrostu odpowiednio 104,2 dt z ha i 78,2 dt z ha. W Boguchwale na obydwu poziomach agrotechniki dobrze plonowały odmiany SU Elma, Scarpia, Souleyka i Zenek, natomiast w SDOO Przecław KWS Meridian, SU Elma, Titus, Fridericus, Zenek. W latach 2013- średnie plony z obu doświadczeń wynosiły odpowiednio 62,8 dt z ha na poziomie a 1 i 75,7 dt z ha na wysokim poziomie agrotechnicznym a 2.. W tym okresie średnio najniżej plonowały odmiany w 2014 r., natomiast najwyżej w r. Do odmian wyróżniających się w plonowaniu na obydwu poziomach po trzech latach badań należą Scarpia, Souleyka, Antonella, i Holmes. Odmiana Fridericus korzystniej plonowała na wyższym poziomie agrotechnicznym a 2 a odmiana KWS Meridian na przeciętnym poziomie agrotechnicznym a 1. Ważnym czynnikiem wpływającym na plonowanie odmian jest stopień ich porażenia chorobami. W badanym trzyleciu zaobserwowano bardzo małe porażenie pleśnią śniegową, co spowodowane było niewielkimi opadami śniegu. W okresie 2013- na poziomie bez ochrony fungicydami ogólnie stwierdzono niewielkie porażenie chorobami. Odmianami najmniej porażanymi; rdzą jęczmienia były Titus, Holmes i Antonella przy średniej wzorca 6,5, mączniakiem liści były Antonella, Titus, Souleyka, SU Melania oraz po dwuletnim okresie badań Zenek przy średniej wzorca 6,6, czarną plamistością były Antonella, Titus i po dwuletnim okresie badań SU Melania przy średniej wzorca 6,3, plamistością siatkową Holmes, Souleyka, Antonella i KWS Meridian przy średniej wzorca 7,1, rynchosporiozą Henriette, Antonella i KWS Meridian przy średniej wzorca 7,7. Wyleganie roślin jęczmienia ozimego wystąpiło w znacznym nasileniu przed zbiorem w PODR Boguchwała. Po trzech latach badań najmniej wyległy odmiany Souleyka, Holmes i Titus. W tabelach 1-9 przedstawiono szczegółowe zestawienie wyników.
Kod kraju pochodzenia Tabela 1 Jęczmień ozimy. Odmiany badane. Rok zbioru: Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LOZ Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - - pełnomocnika w Polsce 1 Maybrit 2006 DE Saaten Union Polska sp. z o. o., 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70 2 Fridericus 2007 2013 DE KWS Lochow Polska sp. z o.o., 57-150 Prusy, Kondratowice, ul. Słowiańska 5 3 Scarpia 2007 2013 DE Saaten Union Polska sp. z o. o., 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70 4 Souleyka 2010 2013 DE Saaten Union Polska sp. z o.o., 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70 5 Antonella 2011 2014 DE Saaten Union Polska sp. z o.o., 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70 6 Henriette 2011 FR Saaten- Union Polska sp. z o.o., 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70 7 Holmes 2011 DK DANKO Hodowla Roślin - HPB sp. z o.o., Choryń 27, 64-000 Kościan 8 KWS Meridian 2011 DE KWS Lochow Polska sp. z o.o., 57-150 Prusy, Kondratowice, ul. Słowiańska 5 9 Titus 2012 DE Saaten Union Polska sp. z o. o., 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70 10 SU Melania 2013 DE Saaten Union Polska sp. z o.o., 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70 11 Zenek 2013 FR DANKO Hodowla Roślin - HPB sp. z o.o., Choryń 27, 64-000 Kościan 12 SU Vireni 2014 DE Saaten Union Polska sp. z o.o., 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70 13 SU Elma 2014 DE Saaten Union Polska sp. z o.o., 62-100 Wągrowiec, ul. Straszewska 70
Tabela 2 Jęczmień ozimy. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość PODR Boguchwała SDOO Przecław Powiat Rzeszów Mielec Kompleks rolniczej przydatności gleby 2 2 Klasa bonitacyjna gleby II III a ph gleby w KCl 5,8 7,57 Przedplon Bobik Rzepak oz Data siewu (dzień, m-c, rok) 30 IX 2014 18 IX 2014 Obsada nasion (szt/m 2 ) 350 350 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 22 VII 17 VII Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) 78 81 N na poziomie a 2 (kg/ha) 118 120 P 2 O 5 (kg/ha) 60 70 K 2 O (kg/ha) 90 105 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (l/ha) Basfoliar 36 Extra - 1,0 l + Adob Mn + Adob Cu - 2,0 + 1,0 l Basfoliar 36 Extra - 2,0 l Basfoliar - 2,0 l Plonvit Z - 1,0 l Plonvit Z - 1,0 l Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Funaben Plus 02 WS Orius 060 FS Herbicyd (nazwa,dawka/ha) Expert Met 56 WG - 0,35 kg Grodyl 75 WG - 40 g/ha Insektycyd (nazwa,dawka/ha) Karate Zeon 050 CS - 0,1 l Karate Zeon 050 CS - 0,1 l (tylko na poziomie a 2 ) Fungicyd - pierwszy zabieg (nazwa,dawka/ha) Tilt Turbo 460 EC - 1,0 l Soligor 425 EC - 0,8 l Fungicyd - drugi zabieg (nazwa,dawka/ha) Artea 330 EC - 0,5 l Artea 330 EC - 0,5 l Regulator wzrostu (nazwa,dawka/ha) Moddus 250 EC - 0,6 l Moddus 250 EC - 0,6 l
Tabela 3 Jęczmień ozimy. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Cecha Boguchwała Przecław a 1 a 2 a 1 a 2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 o ) 9,0 9,0 8,6 8,6 2 Stan roślin po zimie (skala 9 o ) 9,0 9,0 8,1 8,1 3 Martwe rośliny (%) 0,0 0,0 1,0 1,0 4 Termin kłoszenia (dzień, m-c) 16 V 18 V 13 V 14 V 5 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 28 VI 30 VI 29 VI 01 VII 6 Wysokość roślin (cm) 106 104 106 106 7 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 8,0 8,1 8,3 8,5 8 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 4,9 6,8 8,2 8,4 9 Porażenie przez choroby : mączniak (skala 9 o ) 7,5 9,0 7,0 7,5 10 - rynchosorioza (skala 9 o ) 7,9 8,9 8,0 8,3 11 - choroby podstawy -kompleks (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 9,0 12 - rdza źdźbłowa (skala 9 o ) 9,0 9,0 5,5 6,7 13 - rdza jęczmienia (skala 9 o ) 7,5 9,0 6,2 7,1 14 - plamistość siatkowa (skala 9 o ) 7,6 9,0 6,9 7,5 15 - czarna plamistość (skala 9 o ) 7,3 8,6 5,9 6,7 16 - pleśń śniegowa (skala 9 o ) 9,0 9,0 7,8 7,8 17 Masa 1000 ziaren (g) 10,0 16,0 47,1 48,2 18 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 12,5 12,5 109 10,8 19 Plon ziarna (dt z ha) 77,8 104,2 71,6 78,2 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian a 1 - przeciętny poziom agrotechniki; a 2 - wysoki poziom agrotechniki Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny
Tabela 4 Jęczmień ozimy. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: Odmiana Poziom a 1 Poziom a 2 Boguchwała Przecław Boguchwała Przecław Wzorzec, dt z ha 77,8 71,6 104,2 78,8 1 Maybrit 78 103 73 112 2 Fridericus 81 108 84 107 3 Scarpia 126 115 113 115 4 Souleyka 115 81 105 87 5 Antonella 96 97 108 93 6 Henriette 104 91 101 92 7 Holmes 101 73 103 75 8 KWS Meridian 91 119 105 119 9 Titus 69 110 88 102 10 SU Melania 92 93 106 96 11 Zenek 114 105 101 102 12 SU Vireni 104 85 98 85 13 SU Elma 128 119 113 116 Wzorzec wszystkie odmiany badane
Tabela 5 Jęczmień ozimy. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2014, 2013 Mrozo- Poziom a 1 Poziom a 2 Odmiana odporność 2014-2013- 2014-2013- skala 9 2014 2013 2014 2013 Wzorzec, dt z ha 74,7 51,3 60,7 63,9 62,8 91,5 66,4 69,1 79,0 75,7 1 Maybrit 5 90 85 88 90 85 87 97 2 Fridericus 6 94 101 100 97 98 94 103 96 98 109 3 Scarpia 5 121 111 96 117 110 114 109 99 114 107 4 Souleyka 4,5 98 122 108 108 108 97 115 113 104 106 5 Antonella 5 97 109 115 102 106 102 107 107 105 102 6 Henriette 5,5 98 103 103 100 101 97 103 107 99 99 7 Holmes 4,5 88 112 114 98 103 91 104 105 96 106 8 KWS Meridian 5 104 103 103 104 104 111 101 102 108 98 9 Titus 5,5 89 91 102 90 94 94 94 108 92 10 SU Melania 4,5 93 98 95 102 106 104 11 Zenek 5,5 110 90 101 101 99 102 12 SU Vireni 4,5 95 93 13 SU Elma 5 124 114 Liczba doświadczeń 2 2 2 4 6 2 2 2 4 6 wzorzec: wszystkie badane odmiany
Tabela 6 Jęczmień ozimy. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki - a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2014, 2013 Odmiana Liczba lat badań Rdza jęczmienia Czarna plamistość Rynchosporioza Plamistość siatkowa 2013 - Wzorzec, (skala 9 o ) 6,9 6,5 6,7 6,3 7,9 7,7 7,3 7,1 1 Maybrit 2-0,4-0,6-0,1 0,0 0,1 0,0 - -1,0-0,7 2 Fridericus 3-0,6-0,5 0,2-0,1 0,1 0,0-0,5-0,3 3 Scarpia 3-0,1-0,3 0,2-0,8 0,1-0,2 0,3 0,0 4 Souleyka 3 0,4-0,3 0,2-0,2-0,4-0,2 0,0 0,4 5 Antonella 3-0,1 0,2 0,4 1,0 0,1 0,4-0,3 0,2 6 Henriette 3-0,9-0,1-0,1-0,6 0,1 0,4 0,0-0,1 7 Holmes 3 0,4 0,3 0,2-0,5-0,2-0,2 0,8 0,5 8 KWS Meridian 3 0,4 0,1-0,3-0,5 0,3 0,3 0,8 0,2 9 Titus 3 0,4 0,8 0,2 0,7 0,3-0,2-0,8-0,2 10 SU Melania 2-0,6-0,6 0,4 0,6 0,3 0,0 0,0-0,2 11 Zenek 2 0,6 0,1-0,1 0,0-0,7-0,7 0,3 0,1 12 SU Vireni 1 0,1-0,6-0,7 0,3 13 SU Elma 1 0,4-0,6 0,6 0,3 Liczba doświadczeń 2 5 2 6 2 5 2 6 2013-2013 - Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą Wzorzec: wszystkie badane odmiany, Liczba doświadczeń dla okresu 2013- odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata i rok jest odpowiednio mniej 2013 -
Tabela 7 Jęczmień ozimy. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby oraz procent martwych roślin na przeciętnym poziomie agrotechniki - a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2013- Liczba Pleśń śniegowa Mączniak % roślin martwych Lp Odmiana lat badań 2013-2013- 2013- Wzorzec, (skala 9 o ) 7,8 8,3 7,3 6,6 1,0 1,2 1 Maybrit 2 1,2 0,6 0,0 0,1-1,0-0,6 2 Fridericus 3 0,7 0,4 0,3-0,5-1,0-0,8 3 Scarpia 3-0,3 0,0-0,3-1,1-0,5-0,5 4 Souleyka 3-1,3-0,4 0,2 0,2 1,5 0,5 5 Antonella 3-0,3-0,1 0,5 1,2-1,0-0,3 6 Henriette 3-0,3-0,4-0,5-0,2 0,0 0,2 7 Holmes 3 0,2 0,0-0,5-0,3 1,5 0,9 8 KWS Meridian 3-0,3-0,2 0,0-0,4-1,0-0,1 9 Titus 3 0,7 0,4 0,7 0,3 0,0-0,1 10 SU Melania 2-0,3-0,2-0,3 0,2 0,0-0,1 11 Zenek 2 0,2 0,1 0,5 0,6 1,0 0,6 12 SU Vireni 1-0,8 0,2 2,0 13 SU Elma 1 0,7-0,3-1,0 Liczba doświadczeń 1 3 2 6 1 4 Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą Wzorzec: wszystkie badane odmiany, Liczba doświadczeń dla okresu 2013- odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata i rok jest odpowiednio mniejsza
Tabela 8 Jęczmień ozimy. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2013- Odmiana Liczba lat badań Wyleganie w fazie (skala 9 o ) dojrzałości mlecznej przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) 2013-2013- 2013-2013- Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec 8,2 6,4 6,6 5,1 106 105 43,5 42,2 1 Maybrit 2-1,9-1,1-2,8-1,5 0-1 -6,2-3,4 2 Fridericus 3 0,3 0,1-0,3 0,0 3 1-4,2-0,7 3 Scarpia 3 0,3-0,8-0,1-0,2 5 5 0,0-1,9 4 Souleyka 3 0,3 0,0 0,7 0,4-2 -2 3,0 2,4 5 Antonella 3 0,6 0,2 0,7-0,2-2 -3 4,5 1,9 6 Henriette 3 0,1-0,1-0,3-0,1-3 -3 3,1 2,4 7 Holmes 3-0,2 0,0 0,2 0,4-8 -4-2,7-0,9 8 KWS Meridian 3 0,1 0,2-0,6-0,1 3 1 0,1 0,4 9 Titus 3-0,2-0,1 0,4 0,3 6 10 0,4 3,4 10 SU Melania 2 0,6-0,1 0,9-0,1-2 -1 1,3 1,9 11 Zenek 2-0,2 0,0-0,3-0,2-1 -3 3,0 1,2 12 SU Vireni 1 0,3 1,0-2 2,3 13 SU Elma 1-0,2 1,0 4 1,2 Liczba doświadczeń 2 6 2 6 6 6 6 6 Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą Wzorzec: wszystkie badane odmiany, Liczba doświadczeń dla okresu 2013- odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata i rok jest odpowiednio mniejsza
Tabela 9 Jęczmień ozimy. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2013 - Odmiana Liczba lat badań w fazie dojrzałości mlecznej Wyleganie (skala 9 o ) przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) 2013-2013- 2013-2013- Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec 8,3 7,1 7,6 5,7 105 101 47,1 45,6 1 Maybrit 2-1,1-0,9-1,9-1,1 2 0-4,9-4,0 2 Fridericus 3-0,3-0,4-0,9-0,6 6 2-2,5 0,8 3 Scarpia 3 0,4-0,7-0,4-0,7 4 4-1,4-1,6 4 Souleyka 3-0,1 0,2 0,6 0,8-1 -1 3,6 3,2 5 Antonella 3 0,2 0,3 0,6 0,3-1 -1 2,2 1,9 6 Henriette 3 0,4 0,0 0,9 0,5-4 -1 3,4 2,9 7 Holmes 3-0,1 0,2-0,1 0,1-7 -5-0,7 0,0 8 KWS Meridian 3 0,2 0,1 0,6 0,5 0 0 0,3 0,5 9 Titus 3 0,2 0,0 0,1 0,0 6 11 0,0 2,8 10 SU Melania 2-0,3-0,3-0,1-0,6 0-1 1,3 1,1 11 Zenek 2 0,2 0,1-0,4-0,2-5 -5-3,5 -,27 12 SU Vireni 1 0,2 0,6-5 1,8 13 SU Elma 1 0,2 0,1 4 0,4 Liczba doświadczeń 2 6 2 6 6 6 6 6 Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą Wzorzec: wszystkie badane odmiany Liczba doświadczeń dla okresu 2013- odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata i rok jest odpowiednio mniejsza
Charakterystyka odmian jęczmienia ozimego wpisanych do krajowego rejestru w r wg COBOBU - LOO SU ELMA - Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego - duża, na ciemnobrunatną plamistość - dość duża, na plamistość siatkową i rdzę jęczmienia - średnia, na rynchosporiozę - dość mała. Rośliny dość wysokie, o dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała, zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Reprezentant: Saaten-Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec KWS KOSMOS - Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość prawie średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, rynchosporiozę, plamistość siatkową średnia, na ciemnobrunatną plamistość i rdzę jęczmienia - dość mała. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna, gęstość ziarna w stanie zsypnym oraz zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Reprezentant zachowującego KWS Lochow Polska sp. z o.o., Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57-150 Prusy QUADRTIGA - odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność dobra na przeciętnym poziomie agrotechniki, bardzo dobra na wysokim. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, rynchosporiozę, plamistość siatkową i ciemnobrunatną plamistość - średnia, na rdzę jęczmienia - dość mała. Rośliny wysokie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna, gęstość ziarna w stanie zsypnym i zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Reprezentant zachowującego - DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o., Choryń 27, 64-000 Kościan VINCENTA - Odmiana wielorzędowa, typu browarnego, o średniej wartości browarnej. Plenność dość słaba na przeciętnym poziomie agrotechniki, średnia na wysokim. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość prawie średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego i plamistość siatkową - dość duża, na rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość - średnia. Rośliny niskie do bardzo niskich o małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna, gęstość ziarna w stanie zsypnym i zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Reprezentant: Saaten-Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec