Przewlekła Choroba Nerek
Nerki to ważne narządy podtrzymujące życie. Ich główne zadanie polega na oczyszczaniu (filtrowaniu) krwi z toksyn i substancji odpadowych. To właśnie te toksyny/substancje odpadowe oraz nadmiar wody tworzą mocz. Większość ludzi ma dwie nerki. Mają one kształt fasoli i znajdują się po obu stronach kręgosłupa, a długość każdej z nich to około 10-15 cm (są wielkości pięści). Każdego dnia filtrują około 200 litrów płynu i usuwają 1-1,5 litra moczu. Nerki pełnią wiele funkcji: Filtrują krew, aby pozbyć się produktów odpadowych z organizmu Usuwają nadmiar płynu i regulują poziom niektórych minerałów, jak potas, sód i wapń, które pochodzą ze spożywanych pokarmów Pomagają w kontroli ciśnienia krwi Utrzymują równowagę pomiędzy solą i wodą Wydzielają szereg istotnych hormonów (np. reninę, utrzymującą ciśnienie krwi w normie i erytropoetynę, która stymuluje tworzenie krwinek czerwonych) Pomagają utrzymać zdrowe kości Utrzymują krew na neutralnym (nie-kwaśnym) poziomie. 2
Co się dzieje kiedy twoje nerki nie pracują właściwie? W twoim organizmie będzie narastał poziom szkodliwych toksyn i nadmiar płynów, które mogą powodować objawy choroby nerek. Objawy te mogą obejmować: Wysokie ciśnienie krwi Skrajne zmęczenie lub senność Uporczywe bóle głowy Obrzęki twarzy i kostek Zatrzymanie płynu i/lub ból w dole pleców Utratę apetytu. 3
Czym jest Przewlekła Choroba Nerek? Przewlekła Choroba Nerek lub PChN jest terminem używanym do opisania większości nieprawidłowych stanów dotyczących nerek. Termin przewlekły oznacza stan, w którym nie można uzyskać całkowitej poprawy, nie oznacza jednak wyłącznie ciężkiego uszkodzenia, jako że PChN to także bardzo niewielkie nieprawidłowości w nerkach. PChN często jest wykrywana przez przypadek, gdy lekarz wykonuje badania w celu wykrycia innej choroby. Objawy choroby nerek mogą pojawiać się we wczesnym, umiarkowanym lub zaawansowanym stadium. 4
Jak powszechna jest PChN? Prawie co 10 człowiek ma PChN. Jest ona mniej powszechna u młodych dorosłych ludzi, występuje u 1 na 50. Występowanie wzrasta u ludzi w wieku powyżej 75 roku życia, jako naturalne obniżenie funkcji nerek wraz z wiekiem. Jednakże wielu starszych ludzi z PChN może nie mieć chorych nerek, ale ich stan jest wynikiem normalnego procesu starzenia się. Co powoduje PChN? Jest wiele przyczyn, ale najczęstsze to cukrzyca i nadciśnienie tętnicze (Zobacz Cukrzyca / Nadciśnienie tętnicze ). Choroba nerek może także być dziedziczna, czyli przekazana przez rodziców. Przykładem jest Wielotorbielowatość Nerek i Choroba Alporta. Powinieneś zapytać lekarza o przyczynę twojej PChN. 5
Co oznaczają stadia PChN? W tabeli poniżej przedstawiono etapy PChN: Stadium PChN Opis Działanie/Leczenie 1 Nerki normalnie funkcjonują, ale mocz lub inne nieprawidłowości wskazują na chorobę nerek 2 Lekkie upośledzenie czynności nerek, mocz lub inne nieprawidłowości wskazują na chorobę nerek 3 Umiarkowane upośledzenie czynności nerek 4 Ciężkie upośledzenie czynności nerek 5 Bardzo ciężkie upośledzenie czynności nerek lub Schyłkowa Niewydolność Nerek 6 Obserwacja, dobra kontrola ciśnienia tętniczego krwi (CTK) i cukrzycy (DM). Wykrycie możliwej przyczyny. Badania krwi i moczu: raz w roku lub zgodnie ze wskazaniami klinicznymi. Monitorowanie CTK i DM. Wykrycie możliwej przyczyny. Badania krwi i moczu: raz w roku lub zgodnie ze wskazaniami klinicznymi. Monitorowanie CTK i DM. Określenie przyczyny, jeżeli jeszcze nie postawiono diagnozy. Możliwe skierowanie do nefrologa. Badania krwi i moczu: co pół roku lub zgodnie ze wskazaniami klinicznymi. To czas, kiedy możesz potrzebować bliższej współpracy z nefrologiem: Rozmowa na temat możliwości leczenia. Wizyty w poradni nefrologicznej: Przygotowanie do opcjonalnego leczenia, dializoterapii/ transplantacji/leczenia zachowawczego. Zapytaj swojego lekarza lub pielęgniarkę w jakim stadium PChN znajdujesz się obecnie i omówcie plan leczenia.
Co oznacza Stadium 1 lub 2 PChN? Oznacza występowanie łagodnego uszkodzenia nerek z niewielką redukcją ich czynności. W moczu może pojawić się krew lub białko, co wskazuje na uszkodzenie nerek. Jeśli jesteś w którymś z tych stadiów, porozmawiaj ze swoim lekarzem lub pielęgniarką o swoich obawach. Oni wyjaśnią, jak wpłyną na ciebie jakiekolwiek uszkodzenia w twoich nerkach i jak możesz o siebie zadbać. Co oznacza Stadium 3? Oznacza występowanie umiarkowanego uszkodzenia nerek. Może również pojawić się krew i białko w moczu. Jeżeli jesteś w tym stadium, będziesz potrzebował regularnej kontroli czynności nerek (np. badania krwi i moczu co 6 miesięcy). 7
Co oznacza Stadium 4? Oznacza ciężkie uszkodzenie nerek. Jeśli jesteś w tym stadium, twój lekarz rodzinny może skierować cię do nefrologa po specjalistyczną poradę. Będzie to zależało od szybkości pogarszania się funkcji nerek. Jeśli czynność twoich nerek gwałtownie spada lekarz nefrolog i pielęgniarka nefrologiczna omówią z tobą różne możliwości leczenia, takie jak dializoterapia (hemodializa/dializa otrzewnowa), transplantacja czy leczenie zachowawcze (bez dializ). Otrzymasz informacje o wszystkich sposobach i będziesz miał możliwość omówienia ich z rodziną, tak samo jak z lekarzami i pielęgniarkami w poradni nefrologicznej. Co oznacza Stadium 5? Oznacza występowanie ciężkiego uszkodzenia nerek, spowodowanego zaawansowaną chorobą nerek, które wymaga pilnego skierowania do nefrologa po poradę. Jeśli jesteś w tym stadium, omówione z tobą zostaną opcje leczenia i będziesz współuczestniczył w podjęciu decyzji o odpowiedniej dla ciebie metodzie, w zależności od twojego stanu i możliwości ośrodka. Dlaczego jesteś w poradni nefrologicznej? Jesteś tu, ponieważ twoje nerki są uszkodzone i wymagasz porady oraz wsparcia specjalistów opieki nefrologicznej: lekarzy, pielęgniarek i/lub dietetyków. 8
Co się dzieje, kiedy trafisz do poradni nefrologicznej? Twój lekarz/pielęgniarka zada ci pytania na temat twojego zdrowia. Będziesz miał zmierzone ciśnienie krwi i zostaniesz zważony. Będziesz miał wykonane badanie moczu, w celu wykrycia krwi lub białka. Zostanie sprawdzona czynność Twoich nerek przez badanie krwi nazwane egfr. 9
Co to jest egfr? Szacowany współczynnik przesączania kłębuszkowego (egfr) jest badaniem krwi, służącym do określenia, jak dużo krwi mogą przefiltrować twoje nerki. Mierzy on szybkość filtracji przez nerki w ml/min, co odpowiada wartości procentowej funkcjonowania nerek (np. egfr 90ml/min = 90% czynności nerek). Poznanie poziomu funkcjonowania twoich nerek pomoże zdecydować, w jakim jesteś stadium PChN (sprawdź w tabeli poniżej): egfr Stadium PChN Większy bądź równy 90ml/min (90%) 1 89-60 ml/min (89-60%) 2 59-45ml/min (59-45%) 3A 44-30 ml/min (44-30%) 3B 29-15 ml/min (29-15%) 4 Mniejszy niż 15ml/min (14-0%) 5 10
Gdzie możesz znaleźć więcej informacji o PChN? O więcej informacji możesz zapytać swoją pielęgniarkę lub lokalne fundacje i/lub organizacje związane z nerkami. Przykłady wiarygodnych stron internetowych: www.nefroedu.pl nefrologia.mp.pl www.ptpdit.org.pl Kluczowe wiadomości do Zapamiętaj Główne zadanie nerek to oczyszczanie krwi z toksyn i zamiana substancji odpadowych w mocz. Najpowszechniejsze przyczyny przewlekłej choroby nerek to niekontrolowane nadciśnienie tętnicze i cukrzyca. Termin przewlekła w chorobie nerek odnosi się do stanu, który trwa do końca życia. Nie oznacza ciężka. Występuje 5 stadiów PChN, gdzie stadium 1 jest najłagodniejsze, a stadium 5 to stan zaawansowany. Funkcja nerek jest mierzona za pomocą badania krwi (egfr). Twój mocz będzie regularnie badany w kierunku występowania w nim krwi lub białka. 11
The Patient Education Document is sponsored by B. Braun Avitum AG. Text: Karen Jenkins, RN, PG Dip HE, MSc Health and Social Care (Nursing) - UK. Translation: Anna Kliś, RN, Specialist of nephrology Poland. Review: Marzena Krupińska, RN, Specialist of nephrology Poland. Illustrations: Miquel Àngel Velasco Martín, PhD (Cotemporary History), Watercolourist. Barcelona, Catalunya Spain (renal patient). EDTNA/ ERCA Pilatusstrasse 35 6003 Lucerne Switzerland Tel. +46 46 70 96 24 queries@edtnaerca.org www.edtnaerca.org