Aktywizacja osób niepełnosprawnych z perspektywy przedsiębiorców

Aktywizacja osób niepełnosprawnych z perspektywy przedsiębiorców KRAKÓW 2016 r.

2 Aliquam ultrices In hac habitasse platea dictumst. Nulla pede justo, imperdiet eu, vestibulum ut, ultricies in, est. Nullam et ante. Sed et lacus. Curabitur sit amet mauris quis sem dapibus gravida. Curabitur felis.

3 Z przyjemnością przedstawiamy Państwu raport z ogólnopolskiego badania pt.: Aktywizacja osób niepełnosprawnych z perspektywy przedsiębiorców. Celem badania było zebranie opinii i doświadczeń polskich przedsiębiorców w kwestii zatrudniania osób niepełnosprawnych i optymalizacji kosztów PFRON. Agata Spała Fundacja Podaruj Samodzielność O udział w badaniu poprosiliśmy właścicieli małych i średnich przedsiębiorstw, a także dużych korporacji. Z ich pomocą stworzyliśmy przekrojową diagnozę rynku pracy pod kątem jego nastawienia do osób niepełnosprawnych. Optymalizacja zatrudnienia i optymalizacja kosztów PFRON to obniżenie kosztów firmy związanych z obowiązkową wpłatą na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz pozyskanie dopłat przeznaczonych na zatrudnianie osób niepełnosprawnych. 1 lipca 2016 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Po wprowadzeniu zmian w ustawie możliwość korzystania przez przedsiębiorców z ulg we wpłatach do PFRON zmniejsza się z 80% do 50% ich miesięcznej wysokości, co spowoduje, że większego znaczenia dla przedsiębiorstw nabierze zatrudnianie w swych szeregach osób z niepełnosprawnością. To, jak te zmiany postrzegają przedsiębiorcy, było jednym z najbardziej interesujących nas zagadnień. Jednym z najważniejszych wniosków wynikających z badania jest fakt, że szkolenia na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych/optymalizacji kosztów PFRON pomagają w edukacji i zmianie rynku pracy. Tylko ankietowani, którzy nie wzięli udziału w takich szkoleniach myślą, że pracownik niepełnosprawny jest mniej wydajny w pracy. Na uwagę zasługuje również fakt, że prawie połowa osób, pomimo wzięcia udziału w szkoleniach, nadal nie potrafi przeprowadzić rekrutacji i uważa, że dodatkowe koszty związane z zaadaptowaniem miejsca pracy osób niepełnosprawnych są zbyt duże. Większość badanych ocenia procedury optymalizacji kosztów zatrudnienia i kosztów PFRON jako zbyt skomplikowane. Jarosław Witkowski Polski HR A-Trybut S.A. Zapraszamy do lektury raportu, w którym szeroko i wnikliwie przedstawiamy diagnozę rynku pracy pod kątem jego nastawienia do osób niepełnosprawnych. Jakie korzyści płyną z zatrudniania osób niepełnosprawnych? Czy zmiany, które weszły w życie 1 lipca, w związku z nowelizacją ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, są korzystne dla osób niepełnosprawnych i przedsiębiorców? Czy wpłyną one na aktywizację zawodową? Na te i wiele innych pytań staramy się odpowiedzieć w poniższym raporcie.

4 Od 1 lipca br. możliwość korzystania przez przedsiębiorców z ulg we wpłatach do PFRON zmniejsza się z 80% do 50% ich miesięcznej wysokości to wynik wdrożenia nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. W związku z tym, jedynym pewnym sposobem na skuteczną optymalizację kosztów PFRON będzie zatrudnianie osób niepełnosprawnych bezpośrednio, a nie kupowanie usług z ulgą. Główne wnioski z badania: 65% badanych korzysta ze wsparcia agencji zatrudnienia przy rekrutacji osób niepełnosprawnych. Przedsiębiorcy przyznają, że głównym powodem niezatrudniania osób niepełnosprawnych jest brak wiedzy w tym zakresie (45%). Drugą najczęstszą przyczyną (22%) są dodatkowe koszty związane z zaadaptowaniem miejsca pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych. 59% respondentów nie brało udziału w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych czy optymalizacji kosztów PFRON. Wśród pracodawców zatrudniających niepełnosprawnych, aż 66% z nich wzięło udział w szkoleniach. Najpopularniejszym podmiotem organizującym szkolenia są fundacje i stowarzyszenia (35%). 51% respondentów uważa, że procedury optymalizacji kosztów zatrudnienia i kosztów PFRON są zbyt skomplikowane. Blisko co trzeci badany (31%) przyznał, że otrzymanie dofinansowania do wynagrodzenia osób niepełnosprawnych jest trudnym procesem. Najczęściej wskazywaną przez pracodawców korzyścią z zatrudniania osób niepełnosprawnych w firmie jest dofinansowanie do wynagrodzenia takiej osoby i uniknięcie wpłat na rzecz PFRON. Co trzeci ankietowany (34%) przyznaje, że oszczędności wynikające z optymalizacji kosztów zatrudnienia są zbyt małe. 37% badanych nie widzi korzyści z zatrudnienia osób niepełnosprawnych lub też nie ma wiedzy na ten temat. Większość z nich (52%) nie brała udziału w szkoleniu na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych/optymalizacji kosztów PFRON. Tylko ankietowani, którzy nie wzięli udziału w szkoleniach myślą, że pracownik niepełnosprawny jest mniej wydajny w pracy. Najwięcej korzyści związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych widzą przedsiębiorcy, u których pracują takie osoby. 45% respondentów uważa, że zmiany wynikające z nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych są niekorzystne dla tej grupy pracowników. Z kolei co drugi ankietowany przedsiębiorca uważa również, że nowe przepisy nie sprzyjają im samym. Tylko 13% badanych uważa, że zmiany wynikające z nowelizacji ustawy są korzystne dla osób niepełnosprawnych i wpłyną na ich aktywizację zawodową. Jedynie 15% uważa wprowadzone zmiany za korzystne dla przedsiębiorców.

5 1. Czy zatrudnia Pan/Pani osoby niepełnosprawne w swojej firmie? 2. Czy podczas rekrutacji osób niepełnosprawnych korzysta Pan/Pani ze wsparcia agencji zatrudnienia?

6 3. Z jakiego powodu nie zatrudnia Pan/Pani osób niepełnosprawnych? Najczęstszym powodem niezatrudniania osób niepełnosprawnych jest brak wiedzy w tym zakresie (45%). Jako drugą z kolei przyczynę (22%) respondenci wskazują dodatkowe koszty związane z zaadaptowaniem miejsca pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych. Przekonanie, że pracownik niepełnosprawny jest mniej wydajny występuje u 17% respondentów. Z kolei 8% ankietowanych nie znalazło kandydatów niepełnosprawnych w przeprowadzonych rekrutacjach. Tyle samo respondentów zadeklarowało, że profil ich działalności uniemożliwia zatrudnienie osoby niepełnosprawnej.

4. Czy uczestniczył Pan/Pani w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych/optymalizacji kosztów PFRON? 7 Większość respondentów (59%) nie brała udziału w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych czy optymalizacji kosztów PFRON. Tylko 41% przedsiębiorców wzięło udział w takich szkoleniach. Czy uczestniczył Pan/Pani w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych /optymalizacji kosztów PFRON? Czy zatrudnia Pan/Pani osoby niepełnosprawne w swojej firmie? TAK NIE Razem TAK 75,44% 24,56% 100% NIE 26,83% 73,17% 100% Uczestnictwo w szkoleniach na temat aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych jest śliśle powiązane z ich zatrudnianiem. Osoby, które w takich szkoleniach uczestniczyły znacznie częściej decydują się na zatrudnienie niepełnosprawnych to aż 75 proc. badanych. W przypadku, gdy respondenci nie uczestniczyli w szkoleniach, tendencja ta jest odwrotna ponad 73 proc. nie zatrudnia niepełnosprawnych.

8 Z jakiego powodu nie zatrudnia Pan/Pani osób niepełnosprawnych? Razem Czy uczestniczył Pan/Pani w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych /optymalizacji kosztów PFRON? nie wiem, jak przeprowadzić rekrutację brak kandydatów w prowadzonych rekrutacjach dodatkowe koszty związane z zaadaptowaniem miejsca pracy wydaje mi się, że pracownik niepełnosprawny jest mniej wydajny profil mojej działalności uniemożliwia zatrudnienie TAK 42,86% 7,14% 42,86% 0,00% 7,14% 100% NIE 45,00% 8,33% 16,67% 21,67% 8,33% 100% Aż 43% badanych, pomimo wzięcia udziału w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych lub optymalizacji kosztów PFRON, nadal nie potrafi przeprowadzić rekrutacji. Uważa także, że dodatkowe koszty związane z zaadaptowaniem miejsca pracy są zbyt duże. Tylko ankietowani, którzy nie wzięli udziału w szkoleniach myślą, że pracownik niepełnosprawny jest mniej wydajny w pracy. Udział w szkolenia zwiększa świadomość, jednak rzadko dostarcza praktycznych umiejętności, jak np. przeprowadzenie rekrutacji osoby niepełnosprawnej w celu zwiększenia odsetka należałoby wybierać szkolenia organizowane przez podmioty, które zatrudniają osoby niepełnosprawne i mogą przekazać swoje praktyczne doświadczenia. 5. Jaki podmiot odpowiadał za organizację szkolenia?

6. Czy zamierza Pan/Pani uczestniczyć w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych/optymalizacji kosztów PFRON? 9 Czy zatrudnia Pan/Pani osoby niepełnosprawne w swojej firmie? Czy zamierza Pan/Pani uczestniczyć w szkoleniach TAK NIE Razem TAK 63,64% 36,36% 100% NIE 48,33% 51,67% 100% Chęć udziału w szkoleniach dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych jest znacznie większa wśród osób, które już zatrudniają takie osoby ponad 63 proc. deklaruje uczestnictwo w szkoleniach w przyszłości. Jednak z optymizmem należy patrzeć jak wielka grupa osób, które nie zatrudniają niepełnosprawnych, chce się w tym temacie szkolić to blisko połowa respondentów.

7. Z jakimi korzyściami według Pani/Pana wiąże się zatrudnienie osób niepełnosprawnych? 10 Najczęściej wskazywaną korzyścią, jaką widzą pracodawcy w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych w swojej firmie, jest dofinansowanie do wynagrodzenia takiej osoby (45%), zaraz po tym plasuje się uniknięcie wpłat na rzecz PFRON. Aż 35% uważa, że korzyścią będzie pozyskanie wartościowego pracownika. Jednak 37% badanych nie widzi korzyści z zatrudnienia osoby niepełnosprawnej lub też nie ma wiedzy na ten temat. Czy uczestniczył Pan/Pani w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych /optymalizacji kosztów PFRON? Z jakimi korzyściami według Pani/Pana wiąże się zatrudnienie osób niepełnosprawnych? pozyskanie wartościowego pracownika uniknięcie wpłat na rzecz PFRON dofinansowanie do wynagrodzenia zwrot kosztów za przeprowadzone szkolenia refundacja kosztów wyposażenia miejsca pracy nie mam wiedzy na ten temat nie widzę korzyści z zatrudnienia Razem TAK 50,88% 63,16% 59,65% 33,33% 45,61% 7,02% 8,77% 100% NIE 24,39% 21,95% 34,15% 8,54% 18,29% 30,49% 20,73% 100% Większość badanych (51%), która nie ma wiedzy na temat korzyści z zatrudniania osób niepełnosprawnych lub też ich nie widzi, nie brała udziału w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych lub optymalizacji kosztów PFRON.

11 Czy zatrudnia Pan/Pani osoby niepełnosprawne w swojej firmie? Z jakimi korzyściami według Pani/Pana wiąże się zatrudnienie osób niepełnosprawnych? pozyskanie wartościowego pracownika uniknięcie wpłat na rzecz PFRON dofinansowanie do wynagrodzenia zwrot kosztów za przeprowadzone szkolenia refundacja kosztów wyposażenia miejsca pracy nie mam wiedzy na ten temat nie widzę korzyści z zatrudnienia Razem TAK 63,08% 49,23% 61,54% 26,15% 41,54% 4,62% 4,62% 100% NIE 10,81% 29,73% 29,73% 12,16% 18,92% 35,14% 25,68% 100% Ponad 63 proc. pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne uważa tę grupę za wartościowych pracowników - to o 13 proc. więcej w porównaniu z badaną grupą osób uczestniczących w szkoleniach. Tak więc możemy stwierdzić, że teoretyczne szkolenia zmniejszają znacznie stereotypowe postrzeganie niepełnosprawnych, co utwierdza również praktyczne zatrudnienie niepełnosprawnych. Natomiast, analogicznie do osób nieuczestniczących w szkoleniach, pracodawcy niezatrudniający niepełnosprawnych w większości nie widzą korzyści z ich zatrudniania lub nie mają wiedzy na ten temat (ponad 60 proc. badanych). 8. Jak ocenia Pan/Pani proces optymalizacji zatrudnienia i kosztów PFRON? Ponad połowa badanych (51%) uważa, że procedury optymalizacji kosztów PFRON są zbyt skomplikowane. Co trzeci (34%) ankietowany sądzi, że uzyskane w ten sposób oszczędności są zbyt małe. 31% badanych stwierdziło, że otrzymanie dofinansowania jest trudnym procesem. Tylko 14% osób uważa, że zatrudnianie osób niepełnosprawnych jest źródłem dużych korzyści.

12 Czy uczestniczył Pan/Pani w szkoleniach na temat aktywizacji osób niepełnosprawnych /optymalizacji kosztów PFRON? Jak ocenia Pan/Pani proces optymalizacji zatrudnienia i kosztów PFRON? zbyt skomplikowana procedura zbyt małe oszczędności otrzymanie dofinansowania jest trudnym procesem źródło dużych oszczędności nie mam zdania Razem TAK 64,91% 38,60% 50,88% 28,07% 7,02% 100% NIE 40,74% 30,86% 17,28% 4,94% 29,63% 100% Aż 2/3 (blisko 65%) respondentów, którzy wzięli udział szkoleniach PFRON uważa, że procedura optymalizacji kosztów jest zbyt skomplikowana, a ponad połowa (blisko 51%) sądzi, że otrzymanie dofinansowania jest trudnym procesem. Osoby, które wzięły udział w szkoleniach, częściej widzą duże oszczędności w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Czy zatrudnia Pan/Pani osoby niepełnosprawne w swojej firmie? Jak ocenia Pan/Pani proces optymalizacji zatrudnienia i kosztów PFRON? zbyt skomplikowana procedura zbyt małe oszczędności otrzymanie dofinansowania jest trudnym procesem źródło dużych oszczędności nie mam zdania Razem TAK 51,56% 25,00% 42,19% 26,56% 7,81% 100% NIE 50,00% 41,89% 21,62% 4,05% 31,08% 100% Zarówno szkolenia, jak i praktyczne zatrudnianie niepełnosprawnych uświadamiają pracodawcom złożoność procedur optymalizacji kosztów PFRON, jednak ich nie zniechęcają. Tylko 25 proc. zatrudniających uważa, że przynosi to zbyt małe oszczędości, a analogiczna grupa myśli wręcz przeciwnie ponad 26 proc. uważa, że optymalizacja kosztów PFRON przynosi duże oszczędności.

9. Czy według Pana/Pani zmiany wynikające z nowelizacji ustawy dot. PFRON są korzystne dla niepełnosprawnych? 13 Prawie połowa ankietowanych (45%) uważa, że zmiany są niekorzystne dla osób niepełnosprawnych. Tylko 13% badanych uważa, że zmiany są korzystne dla niepełnosprawnych i wpłyną na ich aktywizację zawodową. 10. Czy według Pana/Pani zmiany wynikające z nowelizacji ustawy dot. PFRON są korzystne dla przedsiębiorców?

14 11. W jakiej branży działa Pana/Pani firma? Czy zatrudnia Pan/Pani osoby niepełnosprawne w swojej firmie? Razem W jakiej branży działa Pana/Pani firma? TAK NIE handlowa 36,67% 63,33% 100% usługowa 52,38% 47,62% 100% produkcyjna 51,22% 48,78% 100% inna 40,00% 60,00% 100% Niepełnosprawni najcześciej zatrudnienie mogą znaleźć w branży usługowej i produkcyjnej, z kolei handel jest pod tym względem najbardziej restrykcyjną z branż.

12. W jakim województwie jest zarejestrowana Pana/Pani firma? 15

16 Rekomendacje Nowelizacja ustawy osłabia podmioty udzielające ulg, gdyż korzystanie z ich usług i produktów będzie wiązało się obniżeniem wpłat na PFRON tylko o 50%, a nie o 80% jak dotychczas. Wśród sporej części firm sposobem na optymalizację kosztów PFRON stanie się bezpośrednie zatrudnianie niepełnosprawnych to bardzo optymistyczny scenariusz. Dla wielu przedsiębiorców to jednak nowy i trudny proces. Pojawia się potrzeba przełamywania barier i strachu przed zatrudnianiem niepełnosprawnych. Wyniki zrealizowanego przez nas badania potwierdzają, że edukacja przedsiębiorców pod kątem zatrudniania osób niepełnosprawnych przynosi efekty. Tylko ankietowani, którzy nie wzięli udziału w szkoleniach sądzą, że pracownik niepełnosprawny jest mniej wydajny w pracy. Wprowadzona nowelizacja może przełożyć się na wzrost zatrudnienia niepełnosprawnych, jednak wszelkim zmianom prawnym musi towarzyszyć systematyczna edukacja rynku pracy. Musimy wspierać osoby niepełnosprawne, umożliwiać im normalne życie w społeczeństwie oraz przeciwdziałać ich wykluczeniu, a także bezrobociu i ubóstwu. Ważne, aby przedsiębiorcy przekonali się o tym, że pracownik niepełnosprawny może być wartościowym i lojalnym członkiem zespołu. Wyniki zrealizowanego przez nas badania wyraźnie pokazują, że najwięcej korzyści związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych widzą przedsiębiorcy, u których pracują takie osoby. Jednak pracodawcy często nie wiedzą, w jaki sposób przebrnąć przez rozliczne procedury biurokratyczne związane z ubieganiem się o dofinansowanie. Dodatkowo, firmy często obawiają się alienacji osób z niepełnosprawnościami w zespołach pracowników. Dobrym rozwiązaniem jest model zatrudnienia wspomaganego, który zakłada wsparcie agencji w czasie całego procesu wdrażania niepełnosprawnego pracownika do danego przedsiębiorstwa. Agencja zatrudnienia wspomaganego zatrudnia pracowników niepełnosprawnych i oddelegowuje ich do pracodawców na zasadach outsourcingu personalnego. Przy wsparciu agencji obie strony poznają się i uczą, jak wspólnie funkcjonować i kooperować w środowisku danej firmy. W ten sposób pracodawca zyskuje efektywnych i zaangażowanych pracowników, a także oszczędza środki poprzez optymalizację kosztów PFRON.

17 Metodologia Badanie zostało przeprowadzone na podstawie kwestionariusza internetowego, tzw. metodą CAWI (ang. Computer-Assisted Web Interview). Respondenci właściciele przedsiębiorstw oraz kadra kierownicza zostali poproszeni o wypełnienie ankiety w formie elektronicznej. W badaniu wzięło udział ponad 250 respondentów (n=272). Fundacja Podaruj Samodzielność ul. Opolska 22 40-084 Katowice www.podarujsamodzielnosc.org Fundacja Podaruj Samodzielność zajmuje się promocją zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz osób narażonych na wykluczenie społeczne. Fundacja wspiera wszelkie inicjatywy mające na celu aktywizację zawodową wyżej wymienionych osób, jak również pomaga im w innych obszarach, realizując działalność charytatywną i prospołeczną. Polski HR A-Trybut S.A. ul. Kurniki 4 31-156 Kraków www.a-trybut.eu Polski HR A-Trybut S.A. to agencja zatrudnienia operująca na rynku pracy osób niepełnosprawnych. Agencja wspiera osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności, które poszukują pracy, a także oferuje kompleksowe doradztwo dla przedsiębiorstw i instytucji, chcących stworzyć miejsca pracy dla tych osób. Polski HR A-Trybut S.A. jest częścią holdingu Polski HR S.A., obecnego na rynku HR od 1999 r.