$#guid{771f9b95-7c0d-4 B66-9808-0EE 7983 FAA7 F}#$ Elementy Kinezjologii Edukacyjnej w terapii - przykłady ćwiczeń,,ruch - to drzwi do świata uczenia się Paul E. Dennison Praca terapeutyczna wymaga od nauczyciela terapeuty znajomości wielu metod pracy jednocześnie pozwala na dokonywanie wyboru ćwiczeń, jakie można zastosować w swojej pracy. Chciałabym przedstawić propozycję ćwiczeń metody P. Dennisona zwanej Kinezjologią Edukacyjną, które stosuję w swojej pracy. Ćwiczenia wplatane w zajęcia czynią je atrakcyjnymi i dają dzieciom dużo radości z ich wykonywania. Czym jest Kinezjologia Edukacyjna? Kinezjologia to nauka o ruchu. Według jej twórców aktywność ruchowa, działanie, wpływa pozytywnie nie tylko na zdrowie fizyczne i psychiczne, lecz także na umiejętność myślenia. Koncepcja kinezjologii edukacyjnej powstała na gruncie ponad dwudziestoletniego doświadczenia amerykańskiego pedagoga dr Paula Dennisona. Ruch i nauka są ze sobą powiązane tak można by streścić jedną z tez Dennisona. Już w okresie niemowlęcym kładziemy fundamenty pod rozwój mózgu i późniejsze zdolności uczenia się. Niemowlęta poruszają się, poznają świat wokół siebie. Zabawki zawieszone nad dziecięcym łóżeczkiem nie służą wyłącznie rozrywce, ponieważ kiedy niemowlę wodzi oczami za obracającą się zabawką pobudza rozwój neurologiczny swojego mózgu. Kinezjologia edukacyjna zajmuje się ruchami, które zwiększają ilość połączeń nerwowych między lewą i prawa półkulą, dzięki czemu poprawia się jakość pracy mózgu. Wtedy łatwiej przyswajamy wiedzę i w pełni ją wykorzystujemy w konkretnych umiejętnościach. 1
Lewa półkula Prawa półkula - logiczna, - abstrakcyjna, - racjonalna, - czasowa, - naukowa, - werbalna, - analizująca, - uczuciowa, - intuicyjna, - przestrzenna, - artystyczna, - subiektywna, Nauka szkolna bierze pod uwagę szczególnie umiejętności lewej półkuli mózgu, ponieważ szkolne podręczniki i metody nauczania są silnie zorientowane na analityczny sposób rozumowania. Dlatego dzieciom, u których w procesie postrzegania dominuje prawa, intuicyjna półkula mózgu, trudniej przystosować się do szkolnych realiów. Ideałem byłoby, stałe, harmonijne połączenie i wykorzystanie obu półkul mózgowych. Dzięki temu każdy mógłby wykorzystywać swój potencjał umysłowy. Celem kinezjologii jest zaprowadzenie równowagi w myśleniu między prawą i lewą stroną. Wykorzystując odpowiednie zestawy ćwiczeń można doskonalić każdą umiejętność, poprawić sprawność psychofizyczną. Rozpatrując to bardziej szczegółowo, ćwiczenia Gimnastyki Mózgu również: - poprawiają ekspresję słowną i twórcze myślenie, - usprawniają percepcję wzrokową i słuchową, - poprawiają koncentrację i ułatwiają zapamiętywanie, - usprawniają pamięć, myślenie, - równoważą emocjonalnie, relaksują, - poprawiają umiejętności komunikacyjne. 2
Wybrane ćwiczenia przydatne w terapii: 1.,,Ruchy naprzemienne To wszelkie kombinacje ruchów, które wymagają koordynacji obu półkul mózgowych. Zatem możemy np. dotykać prawym łokciem lewego kolana, a lewym łokciem prawego kolana, najlepiej w rytm muzyki. Można je wykonać w dowolnej pozycji ciała (na siedząco, leżąco, stojąco). W przypadku wykonywania ćwiczeń na leżąco należy pamiętać, aby nie unosić głowy z podłogi. Ruchy naprzemienne wyraźnie poprawiają koordynację ruchową, czucie własnego ciała oraz komunikację pomiędzy prawą i lewą półkula mózgową. Stosując to ćwiczenie osiąga się poprawę koordynacji miedzy lewą a prawą stroną ciała, poprawę wymowy, pisowni, umiejętność słuchania, oddychania. 2.,,Pozycja Dennisona Ćwiczenie to możemy wykonywać na leżąco lub stojąco. Ćwiczenie składa się z dwóch części. W pierwszej krzyżujemy nogi w kostkach, splatamy ręce i przykładamy je do mostka, język umieszczamy na podniebieniu, rozstawiamy stopy, ustawiając je równolegle do siebie na całych podeszwach, podczas gdy ręce stykają się końcami palców. Na każdą część poświęcamy tyle czasu ile jest potrzebne. Pozycję Dennisona kinezjolodzy wiążą ze wzrostem koncentracji uwagi. 3.,,Leniwe ósemki Ćwiczenie rozpoczynamy lewą ręką trzymamy kciuk na wysokości oka w linii środkowej ciała. Trzymamy głowę nieruchomo i rysujemy płynnym, nieprzerwanym ruchem symbol nieskończoności, cały czas wodząc za palcem wzrokiem. Zaczynamy od środka w stronę przeciwną do ruchu wskazówek zegara do góry, z tyłu i dookoła, potem zgodnie ze wskazówkami zegara do góry, z tyłu i z powrotem do środka. Prawą i lewą ręką kreślimy "8" po kilka razy. Łączymy kciuki tworząc X. Koncentrując wzrok na środku X śledzimy złączone kciuki wykonując leniwe ósemki. Dla ułatwienia nauki tego ćwiczenia na początku można rysować na tablicy "8" i zaznaczać strzałkami kierunki kreślenia. Ćwiczenie to poprawia koordynację pracy narządu wzroku i poprawia ruchliwość gałek. Wpływa na wzrost umiejętności szkolnych poprawia umiejętności szkolne w zakresie czytania, rozumienia, pamięci. Poprawia ostrość postrzegania i równowagę ciała. 3
4.,,Ósemki alfabetyczne W kształt leniwej ósemki wpisujemy małe litery alfabetu, tak, aby kierunek litery zgadzał się z kierunkiem ósemki. Po każdej literze kreślimy kilka leniwych ósemek. Ćwiczenie możemy wykonywać w przestrzeni lub na płaszczyźnie. Ćwiczenie poprawia umiejętności szkolne- zdolności manualne, precyzję ruchów oraz utrwalenie poznanych liter. 5.,, Aktywna ręka Podnosimy do góry wyprostowaną rękę i przytulamy do ucha. Robimy łagodny wydech przez usta. Równocześnie pobudzamy mięśnie ręki odpychając nią drugą rękę w czterech kierunkach (w przód, w tył, do siebie i od siebie). Ćwiczenie rozciąga mięśnie górne klatki piersiowej. Ważne przy pisaniu i posługiwaniu się różnymi przyrządami. Poprawia koordynację wzrokowo-ruchową i wpływa na podniesienie jakości pisma. Podnosi umiejętność skupienia uwagi, koncentracji. 6.,,Ziewanie energetyczne Rozluźnia cały obszar twarzy, wzmaga werbalizacji i komunikacji. Masujemy, więc staw skroniowo- żuchwowy, nabierając powietrze, doprowadzając w ten sposób do fizjologicznego ziewania. Ćwiczenie powtarzamy kilka razy, pamiętając, aby nie zasłaniać ust w trakcie ziewania. 7.,,Słoń. Kładziemy lewe ucho na lewym ramieniu na tyle mocno, żeby utrzymać kawałek papieru lub materiału. Następnie kreślimy przed sobą ręką przyłożoną do lewego ucha leniwe ósemki, wodząc wzrokiem za przedłużeniem ramienia. Po kilku powtórzeniach zmieniamy ucho i rękę.,,słoń jest doskonałym ćwiczeniem na koordynację wzrokowo-słuchowo-ruchową i poczucie równowagi.,,słonia można wykorzystać również do zapamiętania szczególnie trudnych wyrazów, pisząc je ramieniem w powietrzu. 8.,,Punkty pozytywne. Dwoma palcami dotykamy punkty na czole (pomiędzy brwiami a linią włosów). Zamykamy oczy i głęboko oddychamy, by się zrelaksować. Można poprosić drugą osobę: mamę, tatę, kolegę, by przytrzymał nasze punkty pozytywne w ten sposób łatwiej jest się zrelaksować. 4
9.,,Rysowanie oburącz. Na kartce lub tablicy obiema rękoma jednocześnie rysujemy symetryczne rysunki po obu stronach linii środkowej. Ćwiczenie to pomaga w orientacji przestrzennej, rozróżnianiu kształtów i kierunków, wspomaga koordynację wzrokoworuchową. 10.,,Pompowanie piętą Jest związane z tzw. odruchem ochrony ścięgien, będącym reakcją na stres. Odruch ten doprowadza do skrócenia i napięcia mięśnia łydki. Wysuwamy jedną pietę do przodu, a drugą stawiamy na palcach z tyłu, tak, aby pozostały w jednej linii. Bierzemy głęboki wdech i wydech obniżamy piętę tylniej nogi, zginając jednocześnie przednie kolano do przodu. Tors powinien pozostać cały czas prosto. Oczywiście nie sposób wymienić wszystkich ćwiczeń Gimnastyki Mózgu. Wymienione przeze mnie ćwiczenia stanowią bazę do rozszerzania przez nauczyciela-terapeutę swoich możliwości pomocy dzieciom. Tym, którzy bardziej zainteresują się kinezjologią edukacyjną polecam ukończenie kursu, na którym można zgłębiać istotę kinezjologii. Praktyczne doświadczenia i badania prowadzone także w Polsce (obecnie przez I. Mańkowską - współpracownicę prof. M. Bogdanowicz) potwierdzają wpływ Gimnastyki Mózgu na funkcje wzrokowe (koncentrację uwagi, pamięć) i koordynację,,ręka oko czyli na funkcje i sprawności zaangażowane w proces pisania i czytania. Metoda ta jest jednak kontrowersyjna, zarzuca się, że jej podstawy teoretyczne nie mają oparcia we współczesnej wiedzy naukowej na temat budowy i funkcjonowania mózgu. Pomimo to w praktyce jest stosowana w wielu krajach, gdzie ma licznych zwolenników. Z własnego doświadczenia stosowania elementów Gimnastyki Mózgu mogę potwierdzić, że ćwiczenia Kinezjologii Edukacyjnej wspomagają zmniejszanie napięcia mięśniowego, sprzyjają rozluźnieniu, relaksowi. Wpływają na zwiększenie kontroli nad impulsywnością i wzmożoną ruchliwością. Dzięki temu, że bazują na na naturalnych czynnościach ruchowych, wykonuje się je z łatwością, co sprzyja osiąganiu radości i przyjemności płynącej z ruchu. Opracowała: Wioletta Boduch 5
Bibliografia: 1. Materiały z Kursu Kinezjologia Edukacyjna cz. 1 i 2, Szczecin 2004, 2010. 2. Hannaford C.: Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł. Oficyna Wydawnicza,,Medyk, Warszawa 1998. 3. Ludwig Koneberg, Gabrielle Forder: Kinezjologia dla dzieci. Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2009. 4. Izabela Mańkowska: Kreowanie rozwoju dziecka. Wydawnictwo Pedagogiczne Operon, Gdynia 2009. 5. Marta Bogdanowicz, Anna Adryjanek, Małgorzata Rożyńska: Uczeń z dysleksją w domu. Wydawnictwo Pedagogiczne Operon, Gdynia 2007. 6. Elżbieta M. Minczakiewicz.,Dziecko niepełnosprawne rozwój i wychowanie. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2003. 6