Gimnastyka mózgu. Przykładowe ćwiczenia: Ruchy naprzemienne

Transkrypt

1 Przykładowe ćwiczenia: Ruchy naprzemienne Gimnastyka mózgu Wykonaj ruch naprzemienny, kolanem dotknij dłoni lub łokcia. Wykonuj to ćwiczenie dość wolno, bądź świadom ruchu. Możesz go wykonać krzyżując przeciwległą rękę z tyłu ciała. Ćwiczenie powtórz 5-7 razy z każdej strony. Koordynację ruchową Czytanie Pisanie Leniwa ósemka W powietrzu lub na dużym arkuszu papieru rysuj duży znak nieskończoności ( to właśnie jest leniwa ósemka). Zaczynaj od środka, rysuj w lewą stronę do góry. Głowę trzymaj nieruchomo, podążaj za rysowaną ósemką wzrokiem. Ćwiczenie wykonaj każdą ręką osobno trzy razy, zakończ oburącz również trzema ósemkami. Koordynację ręka-oko Koordynację wzrokową (pole środkowe-peryferia) Czytanie Pisanie i rysowanie Słoń Przyłóż ucho do wyprostowanego ramienia ręki, ręką tą rysuj w powietrzu "leniwą ósemkę" (znak nieskończoności). Zacznij od środka i poruszaj się w lewą stronę do góry. Rysując ósemkę patrz w dal i balansuj ciałem przenosząc jego ciężar z jednej nogi na drugą, uginając przy tym kolana. Wykonaj możliwie obszerne ruchy. Powtórz to ćwiczenie dla drugiej ręki.

2 Zdolności matematyczne Pamięć Słuch Koordynację "oczy-uszy-ręce" Umiejętności pisania ortograficznego Sowa Lewą ręką chwyć mocno mięśnie barku (czworoboczny część górną) z prawej strony, obróć głowę maksymalnie w prawą stronę, zrób wdech i powoli odwracaj głowę w lewą stronę jednocześnie wydychaj powietrze, utrzymuj brodę na jednej wysokości. Powtórz ten ruch kilka razy i wykonaj to ćwiczenie na drugim ramieniu. Słuch Pamięć Mowę Kontrolę ułożenia ciała w przestrzeni Rozluźnienie mięśni szyi Energetyczne ziewanie Połóż palce obu rąk na połączeniu żuchwy i szczęki (poczujesz to miejsce otwierając i zamykając usta). Masuj te obszary jednocześnie szeroko otwierając i zamykając usta, udawaj, że ziewasz i wydawaj relaksujące dźwięki ziewania. Po kilku powtórzeniach, że udawane ziewanie zmieni się w prawdziwe, wtedy wykonaj je jeszcze kilka razy. Komunikację Skupienie Ekspresję mowy Odprężenie

3 Kapturek myśliciela Palcami obu rąk chwyć brzegi małżowin usznych. Masuj jednocześnie obydwoje uszu rozwijając małżowinę uszną zaczynając od góry kończąc na dolnych płatkach. Wykonaj to ćwiczenie 3-5 razy, na koniec rozciągnij ucho we wszystkich kierunkach. Koordynację słuchowo-wzrokową Słuch Zdolności matematyczne Pamięć krótkoterminową Myślenie abstrakcyjne Odruch ustalenia głowy Rozluźnia napięcie kości czaszki Pozycja Dennisona Ćwiczenie to składa się dwóch części: Część 1. Wyciągnij ręce przed siebie, skieruj kciuki w dół, skrzyżuj ręce i spleć dłonie, podciągnij je do klatki piersiowej. Skrzyżuj nogi. Oddychaj powoli przez nos, język trzymaj na podniebieniu. Ćwiczenie wykonuj ok. 1 minutę. Część 2. Palce złącz opuszkami, stopy ustaw równolegle do siebie, oddychaj luźno i głęboko. Pozostań w tej pozycji ok. 1 minutę. Ćwiczenie poprawia: Słuchanie Pewność siebie Rozluźnienie Pozytywne nastawienie Punkty pozytywne Palcami delikatnie dotknij punktów, które znajdują się na czole w połowie odległości między brwiami a linią włosów. Zamknij oczy i pomyśl o sytuacji stresowej, pozostań w tej pozycji aż emocje z nią związane opadną, pozwól sobie na przeżycie tego stresu w wyobraźni. Oddychaj spokojnie do chwili aż poczujesz, że napięcie minęło a ciało się rozluźniło.

4 Ćwiczenie poprawia: Kreatywne myślenie Rozluźnienie Komunikację Pamięć Pozytywne nastawienie Pewność siebie Źródło:

5 Zastosowanie wybranych ćwiczeń kinezjologii edukacyjnej w terapii logopedycznej Kinezjologia Edukacyjna to metoda stymulująca prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego opracowana przez amerykańskiego psychoterapeutę dr Paula Dennisona. Opiera się na założeniu, że podstawą sukcesu w uczeniu się, nabywaniu nowych zdolności i umiejętności i rozwijaniu już nabytych jest prawidłowe funkcjonowanie półkul mózgowych, a w szczególności ich dostateczna integracja i odpowiednia organizacja. By to osiągnąć niezbędne jest zlikwidowanie tzw. blokad umysłowych, które uniemożliwiają harmonijne funkcjonowanie mózgu, a w konsekwencji hamują efektywny rozwój sprzyjając powstawaniu deficytów. Służy temu między innymi opracowany przez Dennisona zestaw prostych ćwiczeń ruchowych, wizualnych i słuchowych, zwanych też Gimnastyką Mózgu, stymulujących obie półkule i uaktywniających połączenia nerwowe w całym mózgu. Ćwiczenia te podzielone są na cztery główne grupy w zależności od wymiaru funkcjonowania układu nerwowego, jaki usprawniają. I tak: ćwiczenia na przekroczenie linii środka integrują pracę prawej i lewej półkuli mózgu, wpływają na poprawę koordynacji w zakresie małej i dużej motoryki, prawej i lewej strony ciała, ćwiczenia wydłużające likwidują napięcia mięśniowe wywołane przez stres, poprawiają koncentrację, wzbudzają gotowość do odbioru bodźców z otoczenia, ćwiczenia energetyzujące pozwalają na wyrównanie poziomu energetycznego organizmu i lepszą organizację przetwarzania informacji odebranych z otoczenia, ćwiczenia pogłębiające wywołują pozytywne nastawienie do aktywności poznawczej, stabilizują i rytmizują procesy nerwowe, sprzyjają uzyskiwaniu osiągnięć w nauce. W zakresie tych czterech grup dostępne są zestawy ćwiczeń, które stymulując połączenia nerwowe w efekcie rozwijają takie umiejętności i procesy, jak: percepcja wzrokowa, percepcja słuchowa, pamięć, myślenie, koncentracja uwagi czy koordynacja analizatorów słuchowego, wzrokowego i kinestetycznego. To z kolei prowadzi do poprawy w zakresie pisania, czytania i uczenia się. Wiele z tych ćwiczeń poza stymulacją wymienionych zdolności umysłowych i zmysłowych usprawnia również mowę bądź korzystnie wpływa na procesy warunkujące jej prawidłowy rozwój, na odpowiednie napięcie mięśni aparatu artykulacyjnego, oddychanie, słuch fonematyczny, pamięć werbalną czy zdolności do tworzenia komunikatu słownego. W zależności od potrzeb, rodzaju zaburzenia i celu terapii logopedzi mogą wykorzystywać wybrane ćwiczenia Gimnastyki Mózgu w pracy z pacjentem, wspierając tym samym proces usprawniania mowy i podnosząc jego efektywność. Poniżej przedstawiam przykładowe, wybrane przeze mnie ćwiczenia wraz z opisem wykonania i ich wpływem na zdolności komunikacyjne, werbalne i pozostałe umiejętności warunkujące prawidłowy rozwój mowy. Ćwiczenia na przekraczanie linii środka. 1. Ruchy naprzemienne. Ćwiczenie polega na jednoczesnym ruchu nogą i przeciwległą do niej ręką. Przypomina to maszerowanie w miejscu. Można stosować wiele wariantów tego ćwiczenia: - w pozycji stojącej uginamy i unosimy kolano, dotykamy go przeciwległą dłonią - w pozycji stojącej uginamy i unosimy kolano, dotykamy go przeciwległym łokciem - w pozycji stojącej dotykamy dłonią przeciwległej pięty za plecami - w pozycji siedzącej poruszamy jednocześnie nogą i przeciwległą do niej ręką. Ruchy wykonujemy na zmianę: raz prawa noga i lewa ręka, raz lewa noga i prawa ręka. Wskazane jest, by tempo wykonania było wolne, ruchy zaś dość precyzyjne i płynne. Ćwiczenie to aktywizuje obie półkule mózgowe jednocześnie, ułatwia wzrokowe, słuchowe i ruchowe przekraczanie linii środka, rozwija zdolności motoryczne. Poprawia wymowę, oddychanie, wzmacnia zmysł słuchu. 2. Rysowanie oburącz. Jest to bazgranie wykonywane obiema rękoma jednocześnie na dużej płaszczyźnie (tablicy, arkuszu papieru) bądź w powietrzu. Rysowanie odbywa się z zachowaniem linii symetrii, tzn. obie ręce rysują symetrycznie to samo po dwóch stronach wyznaczonej, pionowej linii. Wykonujemy obszerne ruchy, z zaangażowaniem mięśni ramion i barków.

6 Ćwiczenie w głównej mierze usprawnia motorykę ręki i koordynację ręka-oko. Korzystnie wpływa również na poprawną wymowę, wzmacnia umiejętność precyzji ruchów artykulacyjnych. Należy pamiętać, że ruchowe ośrodki mowy w korze mózgowej znajdują się blisko obszarów odpowiedzialnych za motorykę ręki. Dlatego wszelkie ćwiczenia rozwijające ruchy dłoni wpływają też na lepszą motorykę narządów mownych. 3. Słoń. Stajemy w lekkim rozkroku, z lekko ugiętymi nogami. Wyciągamy wyprostowaną lewą rękę do przodu, grzbietem dłoni do góry. Następnie przyklejamy do wyprostowanej ręki lewe ucho. Obrysowujemy w powietrzu kształt ósemki Dennisona (znak nieskończoności) zaczynając zawsze od środka i kierując się w lewo, w górę. Ważne jest, by głowa wraz z ręką były cały czas złączone, a oczy uważnie śledziły obrysowywany kształt patrząc na koniec dłoni. Ćwiczenie wykonujemy kilkakrotnie dla lewej ręki i lewego ucha, a następnie dla prawej ręki i prawego ucha. W trakcie tego ćwiczenia zaktywizowany jest cały układ przedsionkowy wraz z kanałami półkolistymi. Jeżeli dziecko przechodzi częste infekcje narządu słuchu, może dojść do zniszczenia sieci nerwowych w tym układzie. Regularne wykonywanie ćwiczenia Słoń pozwala odbudować utracone połączenia w układzie przedsionkowym. Wpływa jednocześnie na zdolność przekraczania linii środkowej mózgowych punktów słuchowych, na rozróżnianie i zapamiętywanie dźwięków, pobudza koncentrację uwagi w trakcie słuchania. Wzmacnia słuchową analizę i syntezę sylabową, a także pozwala łatwiej łączyć słowa w całą myśl. Zmniejsza napięcie mięśni w okolicy szyi i twarzy przy mówieniu. 4. Wahadłowe ruchy głową. By prawidłowo wykonać to ćwiczenie należy rozluźnić mięsnie szyi i bardzo wolno opuścić głowę tak, by broda nie dotknęła klatki piersiowej i nie przekroczyła linii obojczyka. Następnie miarowo oddychając kiwać swobodnie i wolno głową na boki, od jednego ramienia do drugiego. Ćwiczenie to doskonale reguluje oddychanie, wzmacnia słyszenie obuuszne i rozluźnia mięśnie szyi i twarzy, co można wykorzystać jako przygotowanie aparatu mownego do ćwiczeń ruchowych i artykulacyjnych. 5. Oddychanie brzuchem. To ćwiczenie oddychania przeponą. Można je wykonywać w pozycji stojącej lub leżącej. W obu przypadkach ręce ćwiczącego leżą na dolnej partii brzucha i wraz z wdechem unoszą się do góry. Po wstrzymaniu powietrza, następuje wydech i ręce i brzuch opadają. Każdą fazę ćwiczenia, tj. wdech wstrzymanie wydech wykonujemy licząc w myślach do trzech. Ćwiczenie wzmacnia mięśnie przepony i wyrabia nawyk poprawnego oddychania, co jest rzeczą fundamentalną dla kształtowania prawidłowej fonacji podczas mówienia i głośnego czytania. 6. Rower. Ćwiczenie wykonujemy w pozycji leżącej, z rękoma założonymi za głowę. Unosimy nogi zgięte w kolanach i naprzemiennie je prostujemy i zginamy (podobnie, jak podczas jazdy na rowerze). Podczas ćwiczenia dotykamy lewym łokciem prawego kolana i na odwrót. Ćwiczenie koordynuje prawą i lewą stronę ciała, wzmacnia mięsnie brzucha i przepony, a także usprawnia umiejętności słuchania, czytania i literowania. 7. Kobra Ćwiczymy w pozycji siedzącej, przy stoliku lub biurku. Opieramy czoło o blat stolika, podobnie ręce rozsunięte na wysokość ramion, równolegle do siebie. Robimy bardzo głęboki wdech, podczas którego powoli odchylamy do tyłu kolejne części ciała: czoło, głowę, łopatki. Przy wydechu powoli wracamy do pozycji wyjściowej. Wdech musi być głęboki, ma docierać do podstawy kręgosłupa. Wykonywanie tego ćwiczenia pozwala rozluźnić i odciążyć centralny system nerwowy. Poprawia oddychanie, co wzmacnia siłę głosu. Usprawnia rozumienie ze słuchu i wzmaga koncentrację uwagi na bodźcach słuchowych. Korzystnie wpływa na rozwój mowy i umiejętności językowych ćwiczącego.

7 Ćwiczenia wydłużające. 1. Sowa. Należy ucisnąć ręką mięsień kapturowy znajdujący się na barku, przy szyi i zwrócić głowę w jego stronę. Wykonać głęboki wdech, a po chwili powolny wydech, podczas którego następuje odwiedzenie głowy w przeciwnym kierunku. Tak samo postępujemy z mięśniami przeciwnego barku. Na każda rękę powtarzamy ćwiczenie po trzy razy. Ćwiczenie prowadzi do rozluźnienia mięśni barków i szyi napiętych podczas uważnego słuchania, czytania i mówienia. Stymuluje słuch i pamięć słuchową, formowanie myśli i zdań w pamięci oraz poprawne wysławianie się i konstruowanie wypowiedzi ustnych. 2. Aktywna ręka. Ćwiczenie wykonujemy na stojąco, siedząco lub leżąco. Podnosimy wyprostowaną rękę wzdłuż głowy. Drugą ręką przytrzymujemy ją w okolicy łokcia. Robimy wdech i wydech. Podczas wydechu liczymy do ośmiu i oporujemy uniesiona ręką. Oporowanie odbywa się w czterech kierunkach: do głowy, do ucha, do przodu i do tyłu. Ćwiczymy z każdą ręką we wszystkich wskazanych kierunkach. Po wykonaniu ćwiczenia strzepujemy ręce w celu ich rozluźnienia. Podczas wykonywania tego ćwiczenia dochodzi do rozciągnięcia mięśni klatki piersiowej i ramion, co bezpośrednio wpływa na polepszenie oddychania. Ćwiczenie wpływa też na ekspresję mowy ułatwiając wysławianie się i zdolności do wyrażania myśli. 3. Zginanie stopy. W pozycji siedzącej, zakładamy jedną nogę na drugą tak, by zakładana noga, zgięta w kolanie oparła się kostką o udo nogi służącej za podparcie. Rękoma łapiemy i lekko uciskamy punkty zaczepienia mięśni łydki, przy kostce i pod kolanem. Wykonujemy ruchy stopą raz w dół palce obciągnięte, raz w górę palce zadarte. Jednocześnie oddychamy głęboko i miarowo. Powtarzamy ćwiczenie dla drugiej łydki. Ćwiczenie koordynuje pracę przedniej i tylnej części mózgu, pobudza zdolności językowe i wzmaga ekspresję wypowiedzi. Rozwija umiejętności komunikacji i kończenia rozpoczętych zdań. 4. Pompowanie piętą. W pozycji stojącej wyciągamy obydwie ręce przed siebie i opieramy się o ścianę lub krzesło. Robimy wykrok jedną nogę pozostawiając wyprostowaną z tyłu, ze stopą przylegającą do podłogi, a drugą ugiętą w kolanie wystawiając do przodu. Pochylamy się lekko w przód tak, by plecy wraz z nogą skierowaną do tyłu tworzyły jedną płaszczyznę. Robimy wdech i przenosimy ciężar ciała na nogę wysuniętą do przodu, prostując ją i jednocześnie odrywając piętę drugiej nogi od podłoża. Następnie robimy wydech i wracamy do pozycji wyjściowej przenosząc ciężar ciała na nogę wysuniętą do tyłu i dociskając piętę do podłogi. Ćwiczenie rozwija zdolności językowe i poprawne wysławianie się oraz rozumienie ze słuchu. Ćwiczenia energetyzujące. 1. Energetyczne ziewanie. Obydwie ręce masują stawy skroniowo-żuchwowe (po obu stronach twarzy, u zbiegu szczęki górnej i dolnej). W trakcie masażu wydajemy głęboki, relaksujący odgłos ziewania. Ćwiczenie pozwala na stymulację mięsni aparatu artykulacyjnego. Przez staw skroniowo-żuchwowy przebiegają nerwy czaszkowe, które unerwiają i aktywują mięśnie twarzy, oczu, ust, języka i żuchwy odpowiedzialne za wydawanie głosu i żucie. Ziewanie energetyczne rozluźnia te mięśnie i pozwala na ich efektywniejszą pracę. 2. Kapturek myśliciela. Jest to masaż małżowiny usznej, stymulujący około 400 zakończeń nerwowych znajdujących się w uchu. Palcami wskazującym i kciukiem obydwu dłoni chwytamy uszy i lekko je odciągamy od głowy. Delikatnie masujemy małżowinę od góry w stronę płatka ucha. Powtarzamy to ćwiczenie przynajmniej trzy razy.

8 Paul Dennison odkrył, ze kapturek myśliciela ma szczególne znaczenie dla rozwijania zdolności językowych i komunikacyjnych. Doskonale usprawnia słuch w zakresie percepcji, uwagi, różnicowania i pamięci słuchowej. Ponad to rozluźnia mięśnie w okolicy szyi, twarzy, szczęk i języka. Wpływa na poprawę formułowania zdań i myśli, na wymowę i pamięć. Dla pogłębienia efektu można stosować to ćwiczenie wraz z energetycznym ziewaniem. Ćwiczenia pogłębiające. 1. Pozycja Dennisona. Ćwiczenie można wykonywać w pozycji siedzącej lub leżącej. Nogi muszą być wyprostowane, skrzyżowane na wysokości kostek tak, by lewa kostka była na wierzchu. Wyciągamy obie ręce przed siebie, krzyżujemy je tak, jak nogi, a palce obu dłoni splatamy ze sobą. Następnie przyciągamy ręce w stronę klatki piersiowej opierając na niej splecione dłonie palcami do góry. Zamykamy oczy, język przyciskamy do podniebienia (do wałka dziąsłowego)i spokojnie oddychamy. Pozostajemy w tej pozycji około minuty, po czym rozstawiamy nogi, rozplątujemy dłonie i łączymy je opuszkami palców. Przez kolejną minutę oddychamy głęboko. Ćwiczenie stymuluje poprawną wymowę i umiejętność uważnego słuchania, pogłębia również fazy oddechowe. Utrzymywanie języka przez dwie minuty na wałku dziąsłowym ćwiczy jego pionizację, wzmacnia mięśnie i pomaga przeciwdziałać patologicznemu, przetrwałemu odruchowi połykania niemowlęcego i zespoleniu wargowo-językowemu. Należy pamiętać również o piciu wody podczas wykonywania ćwiczeń Gimnastyki Mózgu. Woda ma ogromne znaczenie dla osiągnięcia homeostazy ciała i umysłu, gdyż doprowadza do równowagi elektrolitowej w systemie nerwowym, co z kolei usprawnia reakcje umysłowe, zwiększa efektywność postrzegania i przetwarzania zdobytych informacji i pomaga w uzyskiwaniu dobrych efektów w nauce. Wielu autorów publikacji i terapeutów zainteresowanych tematyką Kinezjologii Edukacyjnej wskazuje, że regularne stosowanie ćwiczeń Gimnastyki Mózgu prowadzi do osiągnięcia bardzo dobrych efektów. Systematyczność i długofalowość w działaniu czynią tę metodę doskonałym sposobem na zapewnienie pomocy osobom, którym nauka sprawia trudności. Źródła: 1. Hannaford C., Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł. Podstawy kinezjologii edukacyjnej, Oficyna Wydawnicza Medyk, Warszawa Mańkowska I., Kreowanie rozwoju dziecka. Kinezjologia edukacyjna i inne nowoczesne metody terapeutyczne w praktyce, Wydawnictwo Pedagogiczne Operon, Gdynia Datkun-Czerniak K, Jak usprawniać mowę dziecka, MAC Edukacja, Kielce Sawicka B., Słyszę 8/9 (70/71), Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących, Warszawa 2003