Rak nerki ograniczony do narządu

Informacje dla pacjentów Język polski 3 Rak nerki ograniczony do narządu Podkreślone słowa znajdują się w słowniczku. Po zdiagnozowaniu raka nerki ograniczonego do narządu lekarz może zaproponować jedną z następujących metod postępowania: aktywny nadzór, nefrektomię częściową, nefrektomię radykalną, ablację prądem o częstotliwości radiowej lub krioterapię. Każda z nich ma swoje zalety i wady wybór zależy od indywidualnego stanu danego pacjenta. W tym dziale znajduje się opis różnych procedur, które należy przedyskutować ze swoim lekarzem i dopasować do własnej sytuacji. Trzeba również mieć na uwadze, że w różnych krajach istnieją różne systemy opieki zdrowotnej. Co to jest rak nerki ograniczony do narządu? Rak nerki ograniczony do narządu jest guzem, który występuje tylko w obrębie tego narządu i nie jest obecny w innych częściach organizmu. W zależności od rozmiarów guza przypisuje się I lub II stopień (stadium) zaawansowania, (ryc. 1 i 2). nadnercze guz mniejszy n i ż 7 c m nerka żyła główna aorta brzuszna guz większy n i ż 7 c m węzły chłonne powięź nerkowa żyła nerkowa moczowód Ryc. 1. Stopień I guz ograniczony do nerki o wielkości do 7 cm Ryc. 2. Stopień II guz nadal ograniczony do nerki, ale większy niż 7 cm Strona 1 / 14

Terminy, których może użyć lekarz: operacja nerkooszczędzająca inna nazwa nefrektomii częściowej operacja otwarta zabieg, w którym chirurg rozcina powłoki skórne i znajdujące się poniżej tkanki w celu uzyskania bezpośredniego dostępu do nerki operacja laparoskopowa małoinwazyjna technika chirurgiczna, w której lekarz wprowadza narzędzia przez małe nacięcia w powłokach brzusznych (dzięki temu po zabiegu pozostaje kilka niewielkich blizn zamiast jednej dużej) robot chirurgiczny urządzenie służące do wykonywania operacji laparoskopowych, sterowane zdalnie przez chirurga za pomocą specjalnej konsoli Metody leczenia Najlepszą metodą leczenia guzów nerek jest ich chirurgiczne usunięcie. Raka nerki ograniczonego do narządu można usunąć poprzez częściową lub całkowitą nefrektomię. Obydwie procedury mogą być wykonane zarówno metodą operacji otwartej, jak i laparoskopowej. Operację laparoskopową można przeprowadzić również za pomocą robota chirurgicznego. Podczas nefrektomii częściowej usuwany jest tylko guz, z pozostawieniem zdrowej tkanki nerkowej. Zabieg ten jest zalecany zawsze, gdy jest możliwy do wykonania. Jeśli nie ma możliwości usunięcia całego guza i pozostawienia nienaruszonego (zdrowego) fragmentu nerki, lekarz zaleca nefrektomię radykalną. Oznacza to całkowite usunięcie zmienionej patologicznie nerki wraz z otaczającymi ją tkankami. W niektórych przypadkach operacja nie jest najlepszym sposobem postępowania. Może to być spowodowane wiekiem lub ogólnym stanem zdrowia. Jeśli guz jest mniejszy niż 4 cm, lekarz może podjąć decyzję o zastosowaniu procedury aktywnego nadzoru, która polega na regularnych wizytach w celu kontroli guza. Jeżeli wykazuje on cechy ciągłego wzrostu, prawdopodobnie konieczne będzie włączenie odpowiedniego leczenia. Dobrym rozwiązaniem może okazać się terapia ablacyjna, w której komórki nowotworowe niszczy się przez podgrzewanie prądem wysokiej częstotliwości (termoablacja) lub zamrażanie w bardzo niskiej temperaturze (krioablacja, krioterapia). Przy planowaniu ścieżki leczenia należy omówić z lekarzem następujące zagadnienia: dotychczasową historię swojego zdrowia występowanie nowotworów nerek w rodzinie ewentualną obecność tylko jednej nerki stan czynnościowy nerek oraz możliwe ich uszkodzenie w wyniku innych schorzeń (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze) występowanie nowotworu w jednej lub w obu nerkach metody leczenia dostępne w danym szpitalu doświadczenie lekarza w zalecanej metodzie leczenia osobiste preferencje chorego wsparcie podczas leczenia i po jego zakończeniu. Strona 2 / 14

Nefrektomia częściowa (nefrektomia oszczędzająca) Częściowe wycięcie nerki jest metodą leczenia chirurgicznego stosowaną przy lokalnym raku nerki, zalecaną w każdym przypadku przy braku przeciwwskazań. Celem operacji jest usunięcie części nerki wraz z guzem oraz pozostawienie maksymalnej ilości zdrowej tkanki nerkowej. Zabieg ten wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Podczas operacji pacjent leży na boku lub na plecach, zależnie od lokalizacji i rozmiaru guza. Jak przeprowadza się nefrektomię częściową? Najpierw dokładnie określa się umiejscowienie nowotworu. W celu zminimalizowania utraty krwi na tętnicę nerkową zakłada się zaciski. Pozwala to na usunięcie całego guza nowotworowego. Niekiedy stosowany jest kruszony lód, który obniża temperaturę nerki podczas operacji i przeciwdziała uszkodzeniom spowodowanym niedokrwieniem. Po usunięciu guza chirurg zszywa ranę oraz, jeśli to konieczne, stosuje specjalne środki uszczelniające, aby zapobiec ewentualnym późniejszym krwawieniom (ryc. 3). nerka żyła główna guz moczowód imadło chirurgiczne z igłą Ryc. 3. Nefrektomia częściowa (usunięcie guza z pozostawieniem zdrowej tkanki nerkowej) Strona 3 / 14

Jeśli guz wykazuje cechy inwazji na układ zbiorczy nerki, może wystąpić potrzeba założenia cewnika JJ (ryc. 4), by zapewnić drożność układu moczowego. Cewnik zostanie wyjęty po zagojeniu się rany i ponownym znormalizowaniu przepływu moczu. Może to trwać od kilkunastu dni do kilku tygodni. Nefrektomia częściowa może być wykonana zarówno metodą otwartą, jak i laparoskopową. Otwarty zabieg operacyjny jest standardem postępowania przy częściowej nefrektomii. Chirurg przecina powłoki brzuszne, aby uzyskać bezpośredni dostęp do nerki i guza. nerka układ zbiorczy nerki moczowód cewnik JJ Częściowa nefrektomia laparoskopowa należy do małoinwazyjnych zabiegów chirurgicznych. Podczas takiej operacji chirurg umieszcza w niewielkich nacięciach ściany brzucha małe plastikowe rurki, przez które następnie wsuwa do wnętrza jamy brzusznej odpowiednie narzędzia pozwalające na usunięcie guza (ryc. 5). Przez jedną z tych rurek wstawia kamerę dającą możliwość obserwacji nerki na wysokiej jakości obrazie wyświetlanym na monitorze telewizyjnym. Zabieg laparoskopowy może być wykonany również przy użyciu robota chirurgicznego. W porównaniu do operacji otwartych zabiegi laparoskopowe pozwalają na szybszą rekonwalescencję pacjenta, jednak technika ta jest trudna i wymaga od lekarza dużego doświadczenia w tej dziedzinie. pęcherz moczowy Nefrektomia częściowa wykonana techniką zarówno otwartą, jak i laparoskopową, charakteryzuje się taką sama skutecznością. Jak przygotować się do zabiegu? Lekarz szczegółowo poinformuje o tym, jak należy postępować. Nie wolno spożywać pokarmów i płynów ani palić tytoniu przez co najmniej sześć godzin przed zabiegiem, w celu przygotowania się do znieczulenia. W przypadku zażywania leków trzeba skonsultować to z lekarzem. Niekiedy konieczne jest przerwanie ich przyjmowania kilka dni przed zabiegiem. cewka moczowa Ryc. 4: Cewnik JJ (wprowadzony, aby zapewnić przepływ moczu przez drogi moczowe) Strona 4 / 14

laparoskop instrument chirurgiczny Ryc. 5: Usunięcie guza wraz z całą nerką Jakie są skutki uboczne wykonywanego zabiegu? Zwykle pacjent opuszcza szpital po od trzech do siedmiu dniach od zabiegu. Należy pamiętać, że długość pobytu w szpitalu bywa różna w poszczególnych krajach. Po zabiegu otwartym może przez kilka tygodni występować ból po stronie operowanej. Zalecenia na okres od czterech do sześciu tygodni po zabiegu: pić od 1 do 2 litrów płynów (zwłaszcza wody) dziennie nie dźwigać przedmiotów ani dzieci cięższych niż pięć kilogramów unikać forsownych ćwiczeń fizycznych informować o zażywanych lekach w razie potrzeby ustalić z lekarzem termin wyjęcia cewnika JJ. Należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub udać się do szpitala, jeśli: wystąpi gorączka lub silny ból w moczu pojawi się krew dojdzie do znacznej utraty krwi. Więcej informacji na ten temat znajduje się w sekcji Wsparcie przy raku nerki ograniczonym do narządu. Jaki jest wpływ leczenia? Nefrektomia częściowa jest typową procedurą przy raku nerki ograniczonym do narządu. Ponad 95% pacjentów jest wolnych od choroby nowotworowej przez co najmniej pięć lat od zabiegu, a posiadanie dwóch funkcjonujących nerek oddziałuje korzystnie na ogólny stan zdrowia. Jak wyglądają badania kontrolne? Po wykonaniu zabiegu lekarz prowadzący ustala terminy wizyt kontrolnych. Ich częstość uzależniona jest od cech (czyli zaklasyfikowania) usuniętego nowotworu (dział Diagnostyka i klasyfikacja ). Pacjent pozostaje pod okiem specjalisty przez okres co najmniej pięciu lat. W okresie tym wykonywane są różne badania w kierunku potencjalnej wznowy, na przykład ultrasonografia i tomografia komputerowa jamy brzusznej, prześwietlenia klatki piersiowej oraz analizy moczu i krwi. Strona 5 / 14

Nefrektomia radykalna Nefrektomia radykalna (nefrektomia całkowita) jest metodą chirurgicznego leczenia raka nerki ograniczonego do narządu. Celem operacji jest usunięcie całej nerki oraz otaczającej tkanki tłuszczowej. Przeprowadza się ją, gdy nie ma możliwości usunięcia guza z pozostawieniem zdrowego fragmentu nerki. Jest ona zalecanym sposobem postępowania przy raku nerki w II stopniu zaawansowania oraz w niektórych przypadkach I stopnia, jeżeli nie można zastosować nefrektomii częściowej. Większość osób może w pełni sprawnie żyć z jedną funkcjonującą nerką, bez poważniejszych powikłań. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Podczas operacji pacjent leży na boku lub na plecach, w zależności od lokalizacji i rozmiaru guza. Jak wykonuje się nefrektomię radykalną? Następnie zamyka (klipsuje) i odcina się od nerki tętnicę nerkową, żyłę nerkową i moczowód (ryc. 6), po czym usuwa sam narząd. Żeby zachować czystość onkologiczną (czyli uniknąć kontaminacji), przez cały czas chirurg urolog utrzymuje pokrycie nerki ochronną warstwą tkanki tłuszczowej. guz zaklipsowana tętnica nerkowa zaklipsowana żyła nerkowa nerka zaklipsowany moczowód Ryc. 6: Usunięcie guza wraz z całą nerką Strona 6 / 14

Nefrektomia radykalna może być wykonana metodą laparoskopową. Podczas takiej operacji chirurg umieszcza w niewielkich nacięciach ściany brzucha małe plastikowe rurki, przez które następnie wsuwa do wnętrza jamy brzusznej odpowiednie narzędzia pozwalające na usunięcie guza (ryc. 3). Przez jedną z tych rurek wprowadza kamerę dającą możliwość obserwacji nerki na wysokiej jakości obrazie wyświetlanym na monitorze telewizyjnym. Zabiegi laparoskopowe, w porównaniu do operacji otwartych, sprzyjają generalnie szybszej rekonwalescencji pacjenta jednak technika ta jest trudna i wymaga od lekarza dużego doświadczenia w tej dziedzinie. Zabieg laparoskopowy może być wykonany także przy pomocy robota chirurgicznego. Radykalna nefrektomia otwarta może być zalecana w niektórych przypadkach chorobowych lub jeśli metoda laparoskopowa nie jest stosowana w danej placówce leczniczej. W metodzie otwartej chirurg dokonuje rozcięcia powłok brzusznych w celu uzyskania bezpośredniego dostępu do nerki. Po takiej operacji pacjenci dłużej powracają do pełnej sprawności oraz istnieje większe ryzyko wystąpienia bólu pooperacyjnego lub innych komplikacji (między innymi przepukliny pooperacyjnej). Nefrektomia radykalna wykonana techniką zarówno otwartą, jak i laparoskopową, charakteryzuje się taką sama skutecznością. Jak przygotować się do zabiegu? Lekarz szczegółowo poinformuje o tym, jak należy postępować. Nie wolno spożywać pokarmów i płynów ani palić tytoniu przez co najmniej sześć godzin przed zabiegiem, w celu przygotowania się do znieczulenia. W przypadku zażywania leków trzeba skonsultować to z lekarzem. Niekiedy konieczne jest przerwanie ich przyjmowania kilka dni przed zabiegiem. Jakie są skutki uboczne wykonywanego zabiegu? Zwykle pacjent opuszcza szpital po od trzech do siedmiu dniach od zabiegu. Długość pobytu w szpitalu bywa różna w poszczególnych krajach. Po otwartym zabiegu nefrektomii radykalnej może przez kilka tygodni występować niezbyt silny ból po stronie operowanej. Zalecenia na okres od czterech do sześciu tygodni po zabiegu: pić od 1 do 2 litrów płynów (zwłaszcza wody) dziennie nie dźwigać przedmiotów ani dzieci cięższych niż 5 kilogramów unikać forsownych ćwiczeń fizycznych informować lekarza prowadzącego o wszelkich przepisanych lekach Należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub udać się do szpitala, jeśli: wystąpi gorączka lub silny ból dojdzie do znacznej utraty krwi. Więcej informacji na ten temat znajduje się w sekcji Wsparcie przy raku nerki ograniczonym do narządu. Jaki jest wpływ leczenia? Nefrektomia radykalna jest typową procedurą przy lokalnym raku nerki. Około 90% pacjentów jest wolnych od choroby nowotworowej przez co najmniej pięć lat od zabiegu. Posiadanie tylko jednej nerki zwiększa ryzyko rozwoju jej przewlekłej niewydolności. Zmniejszona wydolność nerkowa jest z kolei czynnikiem ryzyka chorób układu krwionośnego. Jak wyglądają badania kontrolne? Po wykonaniu zabiegu lekarz prowadzący ustala terminy wizyt kontrolnych. Ich częstość uzależniona jest od cech (czyli zaklasyfikowania) usuniętego nowotworu (dział Diagnostyka i klasyfikacja ). Pacjent pozostaje pod okiem specjalisty przez okres co najmniej pięciu lat. W okresie tym wykonywane są różne badania pod kątem potencjalnej wznowy, na przykład ultrasonografia i tomografia komputerowa jamy brzusznej, prześwietlenia klatki piersiowej oraz analizy moczu i krwi. Strona 7 / 14

Aktywny nadzór Aktywny nadzór jest jednym ze sposobów postępowania przy raku nerki ograniczonym do narządu, w którym lekarz bacznie monitoruje nowotwór. Jest on zalecany, gdy zabieg chirurgiczny nie jest najlepszym rozwiązaniem w danej sytuacji, a rozmiar guza nie przekracza czterech centymetrów. radiowej lub krioterapia). Czynniki, które wpływają na decyzję o wyborze metody leczenia, to: wiek pacjenta ewentualne współistniejące schorzenia umiejscowienie guza podtyp nowotworu. Przeciwwskazaniami do zabiegu chirurgicznego mogą być zarówno wiek pacjenta, jak i współistniejące schorzenia, co sprawia, że operacja stanowi większe niebezpieczeństwo. W celu ustalenia, czy aktywny nadzór jest dobrą opcją, lekarz może zlecić wykonanie biopsji guza nerki, aby zbadać, czy nowotwór ma charakter łagodny, czy złośliwy. W przypadku jego złośliwości, co wyklucza stosowanie metody nadzoru, zostanie zalecone inne postępowanie. Decydując się na leczenie chirurgiczne, należy zawsze preferować, jeśli to możliwe, nefrektomię częściową. Celem tej operacji jest usunięcie części nerki wraz z guzem i pozostawienie maksymalnej ilości zdrowej tkanki nerkowej. Jeśli pacjent kwalifikuje się do aktywnego nadzoru, lekarz ustala rygorystyczny harmonogram wizyt. W trakcie każdej wizyty zadaje on pytania na temat zauważalnych zmian w stanie zdrowia, przeprowadza badanie fizykalne oraz omawia wyniki analizy krwi. Przed każdą wizytą wykonywana jest tomografia komputerowa lub ultrasonografia jamy brzusznej, aby określić tempo wzrostu guza. Czasami lekarz zleca również prześwietlenie klatki piersiowej w celu kontroli płuc. W większości przypadków wizyty kontrolne odbywają się co trzy miesiące w pierwszym roku po rozpoznaniu nowotworu, w kolejnych dwóch latach co sześć miesięcy, a następnie co rok. Ogólnie rzecz ujmując, małe guzy nerek rosną wolno i rzadko szerzą się na inne narządy. Jeśli badania monitorujące ujawnią szybkie tempo wzrostu guza lub pojawią się objawy wskazujące na zaawansowanie choroby nowotworowej, lekarz prowadzący natychmiast zaplanuje odpowiednie leczenie. Może to być częściowa lub radykalna nefrektomia albo ablacja guza (ablacja prądem o częstotliwości Strona 8 / 14

Ablacja prądem o częstotliwości radiowej Ablacja prądem o częstotliwości radiowej (radiofrequency ablation RFA) jest jedną z metod leczenia raka nerki. Wykorzystuje ona do niszczenia komórek nowotworowych ciepło generowane za pomocą prądu wysokiej częstotliwości. Konieczna jest znajomość podtypu nowotworu, dlatego przed rozpoczęciem leczenia wykonywana jest zazwyczaj biopsja. Prąd dociera do guza poprzez specjalną igłę (ryc. 7). Zabieg zwykle wykonuje się przezskórnie, a prowadzenie igły przez lekarza wspomagane jest ultrasonografią lub tomografią komputerową. Termoablację prowadzi się zwykle w znieczuleniu miejscowym, jednak niekiedy konieczne jest znieczulenie ogólne. Można ją wykonywać również podczas operacji otwartych i laparoskopowych. Terapię ablacyjną prądem wysokiej częstotliwości proponuje się przy guzach nerek o małych rozmiarach (do 4 cm) i przeciwwskazaniach do leczenia chirurgicznego (którymi mogą być wiek pacjenta i/lub współistniejące schorzenia, co sprawia, że operacja chirurgiczna stanowi większe niebezpieczeństwo). Termoablacja to skuteczna i bezpieczna metoda leczenia niewielkich guzów nerek. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że nie wszystkie komórki rakowe zostaną zniszczone, w związku z czym ryzyko wznowy (nawrotu) choroby nowotworowej jest przy niej większe niż w przypadku leczenia chirurgicznego. Mimo, że zabieg jest bezpieczny, występuje ryzyko powikłań. Najczęstsze komplikacje to ból w obrębie leczonego obszaru oraz uczucie kłucia lub mrowienia, znane jako parestezja. Może również pojawić się krwawienie, które w rzadkich wypadkach pociąga za sobą konieczność przetoczenia (transfuzji) krwi. Czasami obserwuje się wyciek moczu i jego zbieranie się w otoczeniu nerki. W trakcie procedury mogą zostać uszkodzone: moczowód, śledziona, wątroba, jelita. Po przeprowadzonym zabiegu obowiązują wizyty kontrolne co trzy miesiące. Wykonywane są wówczas badania tomograficzne lub metodą rezonansu magnetycznego w celu oceny struktur nerkowych i wykrycia ewentualnych nawrotów. Ablacja prądem o częstotliwości radiowej może być stosowana więcej niż jeden raz (w przypadku wznowy nowotworu lub niepowodzenia pierwszego zabiegu). igła guz nerka Ryc. 7. Terapia ablacyjna (niszczenie nowotworu przez podgrzewanie lub zamrażanie) Strona 9 / 14

Krioablacja Krioablacja, znana również jako krioterapia, jest jedną z metod leczenia raka nerki. Do niszczenia komórek nowotworowych, poprzez ich zamrożenie, stosuje się w niej skroplony gaz, najczęściej ciekły azot lub argon. Jest on dostarczany do wnętrza guza za pomocą specjalnej igły. Konieczna jest znajomość podtypu nowotworu, dlatego przed rozpoczęciem leczenia wykonywana jest zazwyczaj biopsja. badania tomograficzne lub metodą rezonansu magnetycznego w celu oceny struktur nerkowych i wykrycia ewentualnych nawrotów. Krioablacja może być stosowana więcej niż jeden raz (w przypadku wznowy nowotworu lub niepowodzenia pierwszego zabiegu). Zabieg zwykle wykonuje się przezskórnie, a prowadzenie igły (ryc. 7) przez lekarza wspomagane jest ultrasonografią lub tomografią komputerową. Krioterapię można również przeprowadzić podczas operacji otwartych i laparoskopowych. W czasie wykonywania zabiegu temperatura nerki i sąsiednich narządów jest ściśle kontrolowana za pomocą specjalnych czujników. Krioablację proponuje się przy guzach nerek o niewielkich rozmiarach (do 4 cm) i przeciwwskazaniach do leczenia chirurgicznego (którymi mogą być wiek pacjenta i/lub współistniejące schorzenia, co sprawia, że operacja chirurgiczna stanowi większe niebezpieczeństwo). Krioterapia to skuteczna i bezpieczna metoda leczenia małych guzów nerek. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że nie wszystkie komórki rakowe zostaną zniszczone, w związku z czym ryzyko wznowy (nawrotu) choroby nowotworowej jest przy niej większe niż w przypadku leczenia chirurgicznego. Mimo że zabieg jest bezpieczny, występuje ryzyko powikłań. Najczęstsze komplikacje to krwawienie i gromadzenie się krwi wewnątrz nerki, nazywane krwiakiem okołonerkowym. W trakcie procedury mogą zostać uszkodzone: moczowód, śledziona, wątroba, jelita. W obrębie leczonego obszaru pacjent może odczuwać kłucie lub mrowienie, znane jako parestezja. Po przeprowadzonym zabiegu obowiązują wizyty kontrolne co trzy miesiące. Wykonywane są wówczas Strona 10 / 14

Wsparcie przy raku nerki ograniczonym do narządu Zdiagnozowanie choroby nowotworowej w istotny sposób wpływa na życie zarówno osoby chorej, jak i jej najbliższych. Może powodować niepokój, niepewność, strach, a nawet depresję. Leczenie tego typu nowotworu jest intensywne i oddziałuje na życie zawodowe i społeczne. Ważne jest, aby porozmawiać z lekarzem prowadzącym lub innymi osobami z personelu medycznego. Pomogą oni skontaktować się z organizacjami pacjenckimi lub innymi podmiotami, które udzielają pomocy psychologicznej, a także praktycznej (na przykład porad finansowych lub nawet wsparcia materialnego). Przygotowanie się do konsultacji Przygotowanie się do wizyty u lekarza może być bardzo pomocne. Umożliwi to lekarzowi szybsze ustalenie przyczyny dolegliwości, a pacjentowi pozwoli uzyskać odpowiedź na nurtujące go problemy. Poniżej przedstawiono kilka porad do wykorzystania: omówić z zespołem leczącym ewentualne kwestie finansowe związane z terapią. Osoby te mogą pomóc dotrzeć do podmiotów udzielających w tym względzie porad, a nawet pomocy materialnej. poprosić o opinię innego specjalistę (jeśli odczuwasz taką potrzebę). Zapisz na kartce pytania, jakie chcesz zadać lekarzowi. Sprawi to, że nie zapomnisz, o co planujesz zapytać. Spisanie pytań na kartce umożliwi również usystematyzowanie całej rozmowy. Jeżeli to możliwe, zabierz z sobą bliską osobę. Jest to również dobry sposób na zapamiętanie większej ilości informacji, jakie lekarz ma do przekazania, gdyż osoba towarzysząca zapewne zwróci uwagę na inne rzeczy. Spytaj o dokładny typ nowotworu i stopień jego zaawansowania oraz o możliwości terapii. Jeśli lekarz używa słownictwa, którego nie rozumiesz, poproś o wyjaśnienie. Powiedz lekarzowi, jakie leki zażywasz i czy stosujesz metody medycyny niekonwencjonalnej. Może mieć to istotny wpływ na przebieg leczenia. Wsparcie po operacji Przez pierwsze dni lub tygodnie możesz potrzebować pomocy w zakresie codziennych czynności. Jeśli to możliwe, poproś rodzinę, przyjaciół lub sąsiadów o pomoc w robieniu zakupów, gotowaniu, sprzątaniu, praniu, czy pracy w ogródku. W placówce leczącej można zapytać też o informacje dotyczące profesjonalnej opieki domowej. Normalnym stanem po operacji jest osłabienie. Możesz czuć się bardziej niż zwykle zmęczony i pozbawiony energii, mogą pojawić się problemy z koncentracją, przy czym dolegliwości te nie ustąpią nawet po odpoczynku i śnie. Większość pacjentów doświadcza wymienionych objawów przez okres od 6 miesięcy do roku po operacji. Z osłabieniem można walczyć poprzez: Po konsultacji możesz: poszukać dokładniejszych informacji o swoim nowotworze w Internecie lub bibliotece. Należy pamiętać, że nie wszystkie informacje znalezione przez Internet są wiarygodne. Lekarz prowadzący lub inny wykwalifikowany pracownik służby zdrowia wskaże odpowiednie strony internetowe. nawiązać kontakt z odpowiednią organizacją pacjencką w celu uzyskania dodatkowych informacji oraz wsparcia traktowanie priorytetowo, uprzednio spisanych, czynności dających energię korzystanie z pomocy w pracach domowych (pranie, sprzątanie, podlewanie ogródka) krótkie drzemki kilkakrotnie w ciągu dnia jak najczęstszą aktywność fizyczną (lepsze efekty przynoszą codzienne krótkie spacery niż jeden długi raz w tygodniu) planowanie życia towarzyskiego (odwiedziny, wyjścia, wycieczki). Pamiętaj, że w ciągu dnia możesz potrzebować odpoczynku dłuższego Strona 11 / 14

niż zwykle. Poinformuj o tym swoją rodzinę, przyjaciół lub opiekuna. Nie krępuj się mówić o swoim zmęczeniu. Wizyty kontrolne Po zabiegu operacyjnym pacjent regularnie odwiedza swojego lekarza prowadzącego. Pierwsza wizyta kontrolna ma na celu omówienie wyników zabiegu i ustalenie harmonogramu kolejnych wizyt. Poproś lekarza o plan opieki uwzględniający częstość kontroli i badania obrazowe, które trzeba wcześniej wykonać (plan taki jest zależny od rodzaju nowotworu). ziemniaki, ryż, makaron) oraz bogatych w białko (mięso, ryby, jaja, rośliny strączkowe). Ogranicz spożycie cukru, soli i tłuszczów. Jeśli masz jakieś pytania, poproś lekarza o skierowanie do dietetyka. Spróbuj rzucić palenie pomoże to szybciej odzyskać pełną sprawność po zabiegu. Wsparcie psychiczne Po zabiegu pacjenci często martwią się o swój stan zdrowia: wznowę nowotworu, rokowania, długość przeżycia. Choroba może też mieć wpływ na sytuację finansową i inne aspekty życia. Przed każdą wizytą spisz pytania, które chcesz zadać na przykład: Czy nowotwór został całkowicie usunięty? Czy potrzebne jest dodatkowe leczenie? Jeśli tak, to na czym ma polegać? Jakie badania należy wykonać przed kolejną wizytą? W jaki sposób rak nerki oraz jego leczenie wpłynie na jakość mojego życia? Ważne jest kontynuowanie wizyt kontrolnych: dzięki nim lekarz na bieżąco ocenia stan zdrowia pacjenta i jest w stanie odpowiednio wcześnie wykryć wznowę nowotworu. Istotne jest również poinformowanie lekarza o wszelkich nowych objawach. Nie należy wstrzymywać się z kontaktem z zespołem leczącym, jeśli nowe dolegliwości wystąpią przed wizytą kontrolną. Wskazówki dotyczące stylu życia Bardzo ważne jest utrzymywanie zdrowego stylu życia zarówno podczas leczenia, jak i po jego zakończeniu. Staraj się regularnie ćwiczyć; znajdź też czynności, które będziesz wykonywać z przyjemnością. Jeśli masz wątpliwości w kwestii tego, co możesz robić, poproś swojego lekarza o skierowanie do fizjoterapeuty. Stosuj zrównoważoną dietę, z odpowiednią mieszanką warzyw, owoców i produktów mlecznych. Pamiętaj również o pokarmach zawierających skrobię (chleb, Normalną rzeczą jest obawa przed nawrotem raka dotyczy to większości chorych oraz ich bliskich. Zawsze można spytać lekarza o indywidualne ryzyko nawrotu, a także poprosić o wsparcie psychiczne. Istnieją również organizacje społeczne zajmujące się tego typu pomocą. Operacja i dalsza terapia przeciwrakowa może wpływać na aktywność seksualną. Ważną rzeczą jest rozmowa z partnerem lub partnerką na temat swoich odczuć. Istnieje wiele sposobów na utrzymanie intymnej więzi. Jeśli chcesz unikać aktywności seksualnej, bądź blisko drugiej osoby, dotykaj jej, obejmuj ją lub po prostu siedź lub leż obok niej. Podczas leczenia nie będziesz w stanie pracować. Porozmawiaj ze swoim szefem o kwestiach dotyczących powrotu do pracy (być może w niepełnym wymiarze godzin lub na innym stanowisku). Jeśli będziesz mieć problemy z powrotem do normalnego trybu życia lub dotychczasowej pracy, skonsultuj się z lekarzem lub inną wykwalifikowaną osobą. Rozpoznanie raka może zmienić sposób patrzenia na życie, a także wpłynąć na życie zawodowe i osobiste, wywołując przy tym uczucie dezorientacji i niepewności. Rozmawiaj o tym ze swoją rodziną i przyjaciółmi, przeznaczając na to tyle czasu, ile potrzebujesz. Jeśli czujesz się nieswojo, poruszając te problemy ze swoimi najbliższymi, poproś o skierowanie do psychologa. Psycholog zaoferuje narzędzia do radzenia sobie z tymi uczuciami i Strona 12 / 14

pomoże wprowadzić zmiany, których chcesz lub potrzebujesz. na życie pacjenta i jego bliskich (konieczność opieki, skutki psychiczne itp.). Wsparcie rodziny i przyjaciół Zdiagnozowanie raka dotyka nie tylko pacjenta, ale również jego otoczenie. Jako bliska osoba możesz okazać wsparcie na wiele różnych sposobów, również poprzez wyręczanie chorego w codziennych domowych czynnościach, takich jak pranie, praca w ogrodzie, czy zakupy. Pomocne jest wspólne pójście do lekarza. Możesz zaoferować podwiezienie lub pomoc w formułowaniu pytań do zadania w trakcie wizyty. Obecność drugiej osoby podczas samej wizyty także będzie przydatna: zapewne skupi się ona na innych zagadnieniach i lepiej je zapamięta, co ułatwi późniejsze wspólne ich omówienie. Będziesz też mieć okazję zapytać lekarza, jak choroba i/lub rekonwalescencja wpłynie Diagnoza nowotworu i jego leczenie silnie wpływa na życie emocjonalne wszystkich, których to dotyka. Leczenie raka jest trudne i wprowadza wiele komplikacji, co może pociągnąć za sobą nagłą zmianę trybu życia. Chory będzie najprawdopodobniej też zadawać wiele pytań, w tym na temat rokowania, efektów leczenia i nawet możliwości śmierci. Jako bliska osoba bądź przy nim i uważnie go słuchaj nie musisz mieć gotowych odpowiedzi. Jeśli potrzebujesz rozmowy, zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu lub zespołu leczącego chorego w celu otrzymania wsparcia. Pomoc, także prawną i finansową, dla rodzin i przyjaciół osób chorych oferują również organizacje pacjenckie. Historia Trevora P. (Aberdeen, Szkocja) Prawie 5 lat temu, mając 56 lat i ciesząc się ogólnie dobrym zdrowiem, udałem się do swojego lekarza pierwszego kontaktu w drobnej sprawie. Otrzymałem skierowanie na badanie USG jamy brzusznej i podczas niego przypadkowo zauważono podejrzaną zmianę w prawej nerce. Okazało się, że był to guz o średnicy 5,6 cm. Po niespełna miesiącu została wykonana nefrektomia radykalna. Zapoznałem się ze wszystkimi dostępnymi informacjami na temat mojej choroby, dzięki czemu byłem spokojny zarówno przed zabiegiem, jak i po nim. Bardzo ucieszyłem się, gdy chirurg potwierdził, że nowotwór był tylko wewnątrz nerki i został całkowicie usunięty w wyniku operacji, więc nie było potrzebne dalsze leczenie. Powrót do zdrowia był stopniowy siły zaczęły wracać po mniej więcej trzech miesiącach od zabiegu, a pełną sprawność odzyskałem po około roku. Od czterech miesięcy znów prowadzę normalne życie. Strona 13 / 14

Niniejsze informacje zaktualizowano w maju 2014 roku. Ulotka ta jest częścią poradnika pacjenta na temat raka nerki. Zawiera ogólne informacje na temat tej choroby. W przypadku szczegółowych pytań dotyczących konkretnej sytuacji zdrowotnej, należy skonsultować się z lekarzem. Żadna ulotka nie może zastąpić osobistej rozmowy z lekarzem. Podane informacje zostały opracowane przez Europejskie Towarzystwo Urologiczne we współpracy z jego Sekcją Urologii Onkologicznej, grupą roboczą Młodych Urologów Akademickich ds. raka nerki oraz Europejskim Stowarzyszeniem Pielęgniarek Urologicznych. Zawartość ulotki jest zgodna z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Urologicznego. Te i inne informacje na temat schorzeń urologicznych można znaleźć na naszej stronie internetowej: http://patients.uroweb.org Autorzy serii: dr Bülent Akdoǧan dr Sabine D. Brookman-May prof. dr Martin Marszalek dr Andrea Minervini prof. Haluk Özen dr Alessandro Volpe Bodil Westman Ankara, Turcja Monachium, Niemcy Wiedeń, Austria Florencja, Włochy Ankara, Turcja Novara, Włochy Sztokholm, Szwecja Polska wersja opracowana przez Romana Sosnowskiego oraz studentów CMUJ. we współpracy z: Strona 14 / 14