OCENA STANU ZDROWIA LUDNOŚCI ZAMIESZKAŁEJ NA TERENIE MIASTA CHEŁM ZA 2012 ROK

OCENA STANU ZDROWIA LUDNOŚCI ZAMIESZKAŁEJ NA TERENIE MIASTA CHEŁM ZA 2012 ROK Chełm, 2013 rok

Spis treści Demografia...3 Ludność miasta Chełm...3 Przyrost naturalny w mieście Chełm...5 Analiza urodzeń w mieście Chełm...5 Analiza umieralności...6 Stan zdrowia dzieci i młodzieży do 18 roku życia...18 Stan zdrowia osób powyżej 18 roku życia...19 Stan zdrowia mieszkańców w świetle sytuacji epidemiologicznej...24 Stan zdrowia mieszkańców w świetle hospitalizacji...25 Stan zdrowia mieszkańców Chełma w świetle działań profilaktycznych podejmowanych przez Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie...29 Posumowanie...33 Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 2 z 33

Demografia Ludność miasta Chełm Na dzień 31 grudnia 2012r. ludność miasta Chełm wyniosła 65 897 osób (w 2011r. - 66 176 osób, w tym 31 139 mężczyzn i 35 037 kobiet), w tym: 30 990 mężczyzn i 34 907 kobiet. Z powyższego wynika, iż ludność Chełma nadal się zmniejsza, w porównaniu do 2005r. łącznie ubyło 2 263 mieszkańców, co odzwierciedla niejako prognozę dla powiatów i miast na prawach powiatu oraz podregionów na lata 2011 2035 Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), z której wynika, iż liczba ludności miasta Chełm nadal systematycznie będzie spadać. Szacuje się, że w 2015r. będzie to 65 274 osób, a w 2035r. - 56 754 osoby, w tym ponad 26 tys. mężczyzn i ponad 30 tys. kobiet. Wykres nr 1 Liczba ludności Chełma (faktyczne miejsce zamieszkania) w latach 2005 2012 68500 68160 67887 68000 67782 67702 67650 67500 67324 67000 66500 66000 65500 65000 66176 65897 64500 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Wśród mieszkańców miasta, 10 667 osób stanowią osoby w wieku nieprodukcyjnym (do 17 roku życia), 43 398 osób w wieku produkcyjnym (osoby zdolne do pracy: mężczyźni w wieku 18 64 lat i kobiety 18 59 lat) oraz 11 832 osoby w wieku poprodukcyjnym. Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadają 27,3 osoby w wieku poprodukcyjnym (w 2002r. wskaźnik ten wynosił 19,8). Przy czym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym przypada 110,9 osób w wieku poprodukcyjnym Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 3 z 33

(w 2002r. wskaźnik ten wynosił 56,4). Z powyższego wynika, iż w ogólnej liczbie Chełmian zwiększa się udział osób po 60 roku życia, obecnie seniorzy stanowią 18% społeczności miasta. Wykres nr 2 Liczba mieszkańców miast Chełm w 2005r. i 2012r. (faktyczne miejsce zamieszkania) w ujęciu procentowym w podziale na: ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym, poprodukcyjnym) % ludności w wieku poprodukcyjnym 13,7 18 % ludności w wieku produkcyjnym 65,9 66,7 % ludności w wieku przedprodukcyjnym 16,1 19,6 0 10 20 30 40 50 60 70 80 2005 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Na liczbę ludności mają wpływ różne czynniki, w tym np. urodzenia żywe, zgony, ale również migracje ludności (emigracje i imigracje). Z danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego prezentujących ruch naturalny i wędrówkowy ludności 1 miasta Chełm wynika, iż w 2012r. zanotowano odpływ mieszkańców w liczbie 774 osoby (wymeldowania na pobyt stały) oraz napływ ludności w liczbie 499 (zameldowania na pobyt stały). Z powyższego wynika, że w 2012r. saldo migracji wyniosło minus 275 osób. Wg kierunków wskazywanych migracji, mieszkańcy miasta Chełm najczęściej meldowali się kolejno: na wsi, w miastach oraz za granicą. Podobnie sytuacja kształtuje się w przypadku wymeldowań, najczęściej mieszkańcy miasta Chełm migrują na wieś. Województwo lubelskie w 2012r. zamieszkiwało 2 165 651 osób ( w 2011r. 2 171 857 osób), co stanowi spadek w porównaniu do danych z roku poprzedniego o 6 206 osób, przy czym nadal jest 1 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Migracje wewenętrzne i zagraniczne oraz Stan ludności i ruch naturalny w 2012r. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 4 z 33

to więcej niż w 2010r. (2010r. - 2 151 895). Miasto Chełm jest nadal drugim, pod względem liczby mieszkańców, miastem województwa. Wykres nr 3 Liczba mieszkańców miast województwa lubelskiego w 2012r. (faktyczne miejsce zamieszkania) 347678 400000 350000 300000 250000 200000 150000 65897 65612 57990 Lublin Chełm Zamość Biała Podlaska 100000 50000 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Przyrost naturalny w mieście Chełm W 2012r. odnotowano 566 urodzeń żywych oraz 567 zgonów. Ujemny przyrost naturalny wyniósł minus 1 osoba (w 2011r. - minus 43 osoby, w 2010r. - minus 6 osób), przy czym wśród mężczyzn odnotowano przyrost naturalny minus 8, wśród kobiet natomiast dodatni przyrost naturalny wyniósł 7. W mieście Chełm wskaźnik przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców wyniósł minus 0,02. Dla porównania: średnia wojewódzka to minus 0,36, przy czym w Lublinie i Zamościu odnotowano dodatni przyrost naturalny: Lublin 0,70 (wskaźnik na 1000 mieszkańców) i Zamość 1,11 (wskaźnik na 1000 mieszkańców). Analiza urodzeń w mieście Chełm W 2012r. zanotowano 567 urodzeń, w tym 566 urodzeń żywych (2010r. - 642) i jedno urodzenie martwe (2010r. - 4). Wśród narodzonych: 301 stanowiły noworodki płci męskiej (2010r. - 306) i 266 noworodki płci żeńskiej (2010r. - 336). Przeciętne dalsze trwanie życia u nowo Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 5 z 33

narodzonych mieszkańców podregionu chełmsko - zamojskiego szacuje się na około 70,9 lat (mężczyźni) oraz 81,2 lat (kobiety) 2. Wykres nr 4 Liczba urodzeń żywych w mieście Chełm w latach 2000 2012 800 700 600 577 598 563 551 544 564 617 624 647 668 642 566 566 500 400 300 200 100 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Analiza umieralności W 2012r. odnotowano 567 zgonów mieszkańców Chełma (liczba wg stałego miejsca zamieszkania), w tym 283 mężczyzn i 284 kobiety, trzy zgony odnotowano wśród dzieci do lat 0. W porównaniu do 2011r. liczba zgonów mieszkańców miasta zmniejszyła się o 42 i jest najniższa od 2003r., kiedy to odnotowano 548 zgonów. 2 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego - Przeciętne dalsze trwanie życia w 2010r. według podregionów Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 6 z 33

Wykres nr 5 Zgony mieszkańców Chełma w latach 2005 2012 660 640 620 600 580 560 540 520 648 613 604 609 593 575 574 567 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego W 2012r. wskaźnik zgonów na 100 tysięcy ludności danej płci i grupy wieku dla województwa lubelskiego wyniósł 1040,4 w tym: 1126,8/100 tys. mężczyzn i 951,9/100 tys. kobiet. Podobny wskaźnik dla miasta Chełm to 812,1/100 tys. mieszkańców. A zatem liczba zgonów wśród mieszkańców Chełma w przeliczeniu na 100 tysięcy ludności danej płci i grupy wieku jest niższa od średniej wojewódzkiej, jak również od średniej krajowej wynoszącej 918,9/100 tys. Wykres nr 6 Zgony mieszkańców miasta Chełm w podziale na przyczyny w 2012r. 45 39 282 Choroby 25 układu krążenia Nowotwory Objawy, 40 cechy chorobowe oraz nieprawodłowe wyniki badań gdzie indziej niesklasyfikowane Choroby układu oddechowego Choroby układu trawiennego Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu Inne 147 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 7 z 33

Według danych za 2011r. 3 do najczęstszych przyczyn zgonów 4 mieszkańców Chełma zalicza się: 1) choroby układu krążenia (282 zgony); 2) nowotwory (147 zgonów), w tym nowotwory złośliwe (143 zgony) i nowotwory niezłośliwe (4 zgony); 3) zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu (45 zgonów); 4) objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowane (40 zgonów), w tym niedokładnie określone lub nieznane przyczyny umieralności, tj. nagła śmierć i śmierć nieoczekiwana (27 zgonów) oraz starość (13 zgonów); 5) choroby układu trawiennego (39 zgonów), 6) choroby układu oddechowego (25 zgony). W porównaniu do danych z 2010r. zwiększyła się liczba zgonów spowodowanych zewnętrznymi przyczynami zachorowania i zgonu oraz chorobami układu trawiennego. Przy czym spośród 45 zgonów spowodowanych zewnętrznymi przyczynami, najwięcej nastąpiło kolejno w wyniku: 1) wypadku komunikacyjnego (12 przypadków), w tym wypadki, gdzie pieszy został ranny w kolizji z samochodem (5 przypadków), 2) zamierzonego samouszkodzenia przez powieszenie, zadzierzgnięcie i zadławienie (12 przypadków, z których 8 miało miejsce w domu), 3) upadku na tym samym poziomie wskutek potknięcia, poślizgnięcia (6 przypadków), 4) zamierzonego zatrucia przez narażenie na alkohol, które miało miejsce w domu (5 przypadków). Porównując do 2010r., w którym odnotowano 31 zgonów spowodowanych przyczynami zewnętrznymi (w 2009r. - 44 zgony spowodowane zewnętrznymi przyczynami zachorowania i zgonów), liczba podobnych przypadków wzrosła. Nadal zdecydowaną większość osób, które umierają w ten sposób stanowią mężczyźni około 75% zgonów spowodowanych zewnętrznymi przyczynami. 3 Dane dotyczące zgonów według przyczyn za 2012r. będą dostępne w 2014r. 4 Wg Światowej Organizacji Zdrowia (WH) do przyczyn zgonów zalicza się: choroby, stany chorobowe, które kończą się, albo wiodą do śmierci; urazy, które kończą się, albo wiodą do śmierci, okoliczności wypadku lub użycia przemocy, które powodują ww. urazy. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 8 z 33

W przypadku zgonów spowodowanych zewnętrznymi przyczynami wskaźnik dla miasta Chełm wyniósł w 2011r. 24,1/10 tys. mieszkańców, przy czym wskaźnik dla województwa lubelskiego to: 21,4/10 tys. mieszkańców, a wskaźnik dla Polski 25,6/10 tys. mieszkańców. A zatem ogółem dane są niższe w porównaniu do danych ogólnopolskich, ale wyższe w porównaniu do podobnych danych dotyczących województwa. Odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadków zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia: wskaźnik na 10 tys. mieszkańców wynosi odpowiednio: dla miasta Chełm - 46,3, dla województwa 49,5, dla Polski 45,2. A zatem wg powyższego wskaźnika, zgony spowodowane chorobami układu krążenia są niższe od danych wojewódzkich, ale wyższe od średniej ogólnopolskiej. W 2011r. najwięcej zgonów kobiet spowodowanych było przez: 1) choroby układu krążenia (154 zgony), 2) nowotwory (71 zgonów), 3) objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowane (21 zgonów), w tym 9 zgonów starość, 12 zgonów niedokładnie określone lub nieznane przyczyny umieralności, 4) choroby układu trawiennego (11 zgonów), w tym alkoholowa marskość wątroby (2 zgony), 5) choroby układu oddechowego 8 zgonów, 6) choroby układu nerwowego 4 zgony, 7) choroby układu moczowo płciowego 3 zgony. Wykres nr 7 Zgony kobiet - mieszkanek Chełma w latach 2009 2011 w podziale na przyczyny zgonów 180 156 154 160 143 140 120 100 80 60 40 20 0 Choroby układu krążenia 66 71 71 Nowotwory 17 16 21 3 12 4 10 12 11 11 7 8 1 7 3 Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wy - niki badań kliniczny chi laboratory j- ny ch jednostek chorobowy ch gdzie indziej niesklasy - f ikowane Choroby układu nerwowego Choroby układu trawiennego Choroby układu oddechowego choroby układu moczowo - płciowego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego 2009 2010 2011 Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 9 z 33

Z analizy porównawczej danych z lat 2010 2011 wynika, że więcej kobiet zmarło z powodu 1) chorób układu krążenia, 2) objawów, cech chorobowych oraz nieprawidłowych wyników badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowanych, 3) chorób układu oddechowego. Zmniejszyła się liczba zgonów kobiet spowodowanych chorobami układu nerwowego, układu trawiennego oraz układu moczowo płciowego. Jednak różnice pomiędzy danymi z poszczególnych lat nie są na tyle duże, aby zmieniły istniejące tendencje choroby układu krążenia oraz nowotwory to dwie podstawowe przyczyny zgonów wśród kobiet. Trzecią przyczynę zgonu kobiet stanowią objawów, cech chorobowych oraz nieprawidłowych wyników badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowanych, tj. starość czy niedokładnie określone lub nieznane przyczyny umieralności. Najwięcej zgonów wśród mężczyzn spowodowanych było przez: 1) choroby układu krążenia (128 zgonów), 2) nowotwory (76 zgonów), 3) zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu (35 zgonów), 4) choroby układu trawiennego (28 zgonów), w tym alkoholowa choroba wątroby, tj. alkoholowa marskość wątroby lub niewydolność (15 zgonów), 5) objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowane (19 zgonów), w tym niedokładnie określone lub nieznane przyczyny umieralności (15 zgonów) oraz śmierć (4 zgony), 6) choroby układu oddechowego (17 zgonów), w tym inna przewlekła zaporowa choroba płuc (13 zgonów), 7) choroby układu moczowo płciowego (6 zgonów), w tym przewlekła niewydolność nerek (5 zgonów). Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 10 z 33

Wykres nr 8 Zgony mężczyzn - mieszkańców Chełma w latach 2009 2011 w podziale na przyczyny zgonów 160 140 120 100 80 60 40 20 0 148 129 128 Choroby układu krążenia 85 74 76 Nowotwory 23 32 31 27 35 19 25 11 17 17 18 28 Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wy - niki badań kliniczny chi laboratory j- ny ch jednostek chorobowy ch gdzie indziej niesklasy - f ikowane Zewnetrzne przy czy ny zgonu Choroby układu oddechowego Choroby układu trawiennego choroby układu moczowo - płciowego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego 4 7 6 2009 2010 2011 Z analizy porównawczej danych z lat 2010 2011 wynika, że wzrosła liczba zgonów wśród mężczyzn z powodu: 1) zewnętrznych przyczyn zgonu, 2) chorób układu trawiennego. Zmniejszyła się liczba zgonów mężczyzn spowodowanych: 1) chorobami układu krążenia, 2) nowotworami, 3) objawami, cechami chorobowymi oraz nieprawidłowymi wynikami badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowane, 4) chorobami układu oddechowego, 5) chorobami układu moczowo płciowego. Powyższe zmiany nie są na tyle duże, aby zmieniły istniejące tendencje, gdyż znajdują się na tym samym poziomie, jak dane z 2009r. Trzy podstawowe przyczyny zgonów wśród mężczyzn to choroby układu krążenia, nowotwory oraz zewnętrzne przyczyny zgonów. Na wysokim poziomie odnotowuje się zgony spowodowane chorobami układu trawiennego, przy czym połowę z nich stanowią konsekwencję nadużywania alkoholu. Zamierzone zatrucie przez narażenie na alkohol (dom) odnotowano jako przyczynę zgonów jedynie wśród mężczyzn. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 11 z 33

Z danych statystycznych prezentujących przyczyny zgonów mieszkańców miasta Chełm w 2011r. wynika, że podstawową przyczyną śmierci są choroby układu krążenia (282 zgony), w tym: 1) inne choroby serca 86 zgony (w 2010r. - 71 zgonów), w tym niewydolność serca 69 zgonów (w 2010r. - 55 zgonów), 2) choroby tętnic, tętniczek i naczyń włosowatych 82 zgony (w 2010r. - 117 zgonów) wszystkie z powodu miażdżycy, 3) choroby naczyń mózgowych 73 zgony (w 2010r. - 48 zgonów), w tym 35 z powodu zawału mózgu (w 2010r. - 26 zgonów), 4) choroby niedokrwienne serca 34 zgony (w 2010r. - 41 zgonów), w tym 23 ostre zawały serca (w 2010r. - 28 zgonów), 5) choroba nadciśnieniowa 6 zgonów (w 2010r. - 10 zgonów), w tym 4 zgony spowodowane chorobą nadciśnieniową z zajęciem serca, 6) zespół sercowo płucny i choroby krążenia płucnego 1 zgon (w 2010r. - 4 zgony). Podsumowując, miażdżyca, niewydolność serca, zawał mózgu oraz ostry zawał serca to najczęstsze przyczyny zgonów zaliczanych do chorób układu krążenia. Wykres nr 9 Zgony mieszkańców miasta Chełm z powodu chorób układu krążenia w 2011r. w podziale na płeć 90 80 70 60 50 60 38 40 Kobiety Mężczyźni 30 20 10 22 31 22 13 2 21 0 2 Miażdży ca Niewy dolność serca Zawał mózgu Ostry zawał serca Samoistne nadciśnienie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 12 z 33

Z porównania danych dotyczących zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia wynika, iż kobiety zdecydowanie częściej umierały z powodu miażdżycy, niewydolności serca i zawałów mózgu, mężczyźni natomiast z powodu: ostrego zawału serca oraz samoistnego nadciśnienia. Z informacji publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że w 2011r. z powodu nowotworów złośliwych zmarło 147 mieszkańców miasta Chełm. W 2011r. najwięcej mężczyzn umierało kolejno na nowotwory złośliwe: 1) narządów trawiennych 24 zgony, w tym spowodowanych: nowotworem żołądka (5 zgonów), nowotworem odbytnicy (5 zgonów), nowotworem jelita grubego (4 zgony), trzustki (4 zgony), 2) narządów oddechowych i klatki piersiowej 18 zgonów, w tym 15 zgonów spowodowanych nowotworem złośliwym oskrzela i płuca, 3) układu moczowego 11 zgonów, w tym 6 przypadków nowotwór nerki i 5 złośliwych pęcherza moczowego, 4) niedokładnie określone, wtórne i o nieokreślonym umiejscowieniu 6 zgonów, 5) męskich narządów płciowych 4 zgony. 6) tkanki limfatycznej, krwiotwórczej i tkanek pokrewnych 4 zgony, w tym 3 zgony spowodowane białaczką limfatyczną. Wykres nr 10 Zgony mężczyzn mieszkańców Chełma z powodu nowotworów złośliwych w latach 2009 2011r. 30 25 26 25 24 20 18 20 15 10 5 15 8 12 4 7 9 11 4 10 6 2009 2010 2011 0 Narządów trawienny ch Układu moczowego Narządów oddechowy ch i klatki piersiowej Męskich narządów płciowy ch Nowotwory niedokładnie określone, wtórne i o nieokreślony m umiejscowieniu Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 13 z 33

Z analizy porównawczej danych dotyczących zgonów z powodu nowotworów złośliwych w latach 2009 2011 wynika, że zwiększyła się liczba mężczyzn, którzy zmarli z powodu nowotworów złośliwych układu moczowego. W porównaniu do danych z 2010r. zwiększyła się liczba zgonów spowodowanych nowotworami złośliwymi narządów oddechowych, jednak nadal ich liczba jest mniejsza niż w 2009r. Zmniejszyła się liczba zgonów z powodu nowotworów złośliwych narządów trawiennych, płciowych oraz nowotworów niedokładnie określonych, wtórnych i o nieokreślonym umiejscowieniu, oddechowych i klatki piersiowej. W 2011r., podobnie jak w roku poprzednim, jedynym nowotworem złośliwym męskich narządów płciowych był nowotwór złośliwy gruczołu krokowego (4 zgony). W 2011r. najwięcej kobiet umierało kolejno na nowotwory złośliwe: 1) narządów trawiennych 14 zgonów, 2) sutka 12 zgonów, 3) żeńskich narządów płciowych 12 zgonów, w tym: nowotwór złośliwy szyjki macicy 3 zgony, nowotwór złośliwy jajnika 9 zgonów, 4) narządów oddechowych i klatki piersiowej, w tym nowotworów złośliwych oskrzela i płuc 9 zgonów, 5) tkanki limfatycznej, krwiotwórczej i tkanek pokrewnych 6 zgonów, 6) niedokładnie określonych, wtórnych i o nieokreślonym umiejscowieniu 4 zgony, 7) mózgu 4 zgony, 8) czerniak 3 zgony. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 14 z 33

Wykres nr 11 Zgony kobiet mieszkańców Chełm z powodu nowotworów złośliwych w latach 2009 2011 20 18 18 16 14 12 10 8 6 4 15 14 10 14 9 7 12 15 12 12 10 8 6 8 4 4 3 2009 2010 2011 2 1 1 1 0 Narządów oddechowy ch i klatki piersiowej Narządów trawienny ch Sutka Żeńskich narządów płciowy ch Układu moczowego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Mózgu Nowotwory niedokładnie określone, wtórne i o nieokreślony m umiejscowieniu Z analizy porównawczej danych dotyczących zgonów z powodu nowotworów złośliwych w latach 2009 2011 wynika, że zwiększyła się liczba kobiet, które umarły z powodu nowotworów złośliwych żeńskich narządów płciowych oraz nowotworów niedokładnie określonych, jednak nadal liczba ta jest mniejsza od danych z 2009r. Zmniejszyła się liczba zgonów z powodu nowotworów złośliwych narządów trawiennych, narządów oddechowych i klatki piersiowej, układu moczowego, mózgu. Jednak liczba nowotworów złośliwych wzrasta, w 1999r. z tego powodu odnotowano 125 zgonów, w 2011r. - 143 zgony. Z powodu nowotworów w latach 1999 2011 zmarło łącznie 913 mieszkańców miasta Chełm płci męskiej oraz 770 osób płci żeńskiej. Zjawiska demograficzne zachodzące w polskiej populacji wskazują, że liczba zachorowań i zgonów z powodu nowotworów złośliwych w Polsce będzie prawdopodobnie nadal rosła w najbliższych dekadach. Zachorowalność i umieralność z powodu nowotworów złośliwych wskazują bowiem silną zależność od wieku, z czym związana jest długość ekspozycji na czynniki rakotwórcze. Można przypuszczać, iż podobne trendy obecne będą również w województwie lubelskim oraz mieście Chełm. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 15 z 33

Wykres nr 12 Zgony mężczyzn mieszkańców Chełm z powodu nowotworów złośliwych w latach 2009 2011 60 50 40 30 20 10 0 2000-2001 2002-2003 2004-2005 Nowotwór złośliwy 2006-2007 2008-2009 2010-2011 oskrzela i płuc Nowotwór jelita grubego Nowotwór gruczołu krokowego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Z danych zaprezentowanych na powyższym wykresie (wykres nr 12) wynika, iż liczba zgonów mężczyzn spowodowanych nowotworami: oskrzeli i płuc, jelita grubego i sutka wykazuje tendencję wzrostową. Następuje spadek w liczbie zgonów spowodowanych nowotworem oskrzeli i płuc. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 16 z 33

Wykres nr 13 Zgony kobiet mieszkańców Chełm z powodu nowotworów złośliwych w latach 2009 2011 35 30 25 20 15 10 5 0 2000-2002 2003-2005 2006-2008 2009-2011 Nowotwór oskrzela i płuca Nowotwór jelita grubego Nowotwór sutka Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Baza Demografia Głównego Urzędu Statystycznego Z danych zaprezentowanych na powyższym wykresie (wykres nr 13) wynika, iż liczba zgonów kobiet spowodowanych nowotworami: jelita grubego i sutka wykazuje tendencję wzrostową. Standaryzowany współczynnik (miara) umieralności z powodu nowotworów dla miasta Chełm w 2010r. został określony na poziomie 156/100 tys. mieszkańców (kobiety) i 272/100 tys. mieszkańców (mężczyźni). W przypadku kobiet, jest to jeden z najwyższych wskaźników w regionie. 5 Liczba zgonów mężczyzn spowodowanych zewnętrznymi przyczynami nadal utrzymuje się na wysokim poziomie (31 zgonów 2009r., 27 zgonów 2010r., 34 zgony 2011r.). Do najczęstszych przyczyn zgonów zewnętrznych wśród mężczyzn zalicza się kolejno te spowodowane przez: 1) zamierzone samouszkodzenie (15 zgonów), w tym zamierzone: a) zatrucie przez narażenie na alkohol (5 zgony), b) samouszkodzenie przez powieszenie, zadzierzgnięcie i zadławienie (10 zgonów), 2) uraz pieszego, rowerzysty oraz użytkownika samochodu w wypadku komunikacyjnym 5 Źródło: www.zdrowiepolakow.pl na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 17 z 33

(11 zgonów), 3) upadki (5 zgonów). Około 44% zgonów mężczyzn spowodowanych przyczynami zewnętrznymi stanowią zamierzone samouszkodzenia, czyli samobójstwa. W 2011r. zewnętrzne przyczyny zgonu dotyczyły 10 zgonów wśród kobiet (w 2010r. - 4 zgony) w tym te spowodowane: 1) wypadkiem komunikacyjnym (2 zgony), 2) upadkiem (4 zgony), 3) zamierzonym samouszkodzeniem (2 zgony). Stan zdrowia mieszkańców Na stan zdrowia ludności mają wpływ zarówno negatywne, jak i pozytywne czynniki, tj. liczba urodzeń żywych, chorobowość, zapadalność/zachorowalność. Stan zdrowia dzieci i młodzieży do 18 roku życia Według danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego wynika, iż w 2012r. 4693 dzieci i młodzieży do 18 roku życia było objętych podstawową opieką zdrowotną, u 698 z nich stwierdzono schorzenie po raz pierwszy w danym roku. Najwyższy udział w chorobowości dzieci i młodzieży do 18 roku życia w 2012r. miały kolejno: 1) alergie, w tym: dychawica oskrzelowa, alergia pokarmowa, alergia skórna, 2) zniekształcenie kręgosłupa, 3) zaburzenia refrakcji i akomodacji oka, 4) niedokrwistość, 5) otyłość, 6) choroby tarczycy, 7) zaburzenia odżywiania. Najwyższy udział w zachorowalności dzieci i młodzieży do 18 roku życia w 2012r. miały kolejno: 1) alergie, w tym: alergia pokarmowa, dychawica oskrzelowa, alergia skórna, 2) zniekształcenie kręgosłupa, 3) niedokrwistość, Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 18 z 33

4) zaburzenia refrakcji i akomodacji oka, 5) zaburzenia odżywiania. Wykres nr 14 Zachorowalność dzieci i młodzieży do 18 roku życia będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w roku 2009 i 2012 /wskaźnik na 10 tys. mieszkańców/ Niedokrwistość Alergie - dychawica oskrzelowa Alergie - pokarmowe Alergie skórne Zniekształcenia kręgosłupa Zaburzenia refrakcji i akomodacji oka Zaburzenia odżywiania Trwałe uszkodzenia ruchu Otyłość Zaburzenia rozwoju Padaczka Choroby tarczycy Choroba nadciśnieniowa Wady rozwojowe układu krążenia Choroby układu moczowego Cukrzyca Niedożywienie Upośledzenie umysłowe Dziecięce porażenie mózgowe Wady aberracje chromosomów Wady rozwojowe układu nerwowego wady rozwojowe narządów płciowych Nowotwory 52,45 46,43 33,95 34,39 4,63 19,78 18,52 17,2 12,34 11,18 25,46 17,2 23,92 20,64 20,83 20,64 44,75 23,22 9,26 7,74 25,46 12,9 9,26 9,46 8,49 2,58 2,31 2,58 1,54 2,58 3,09 1,72 3,09 74,84 87,7 65,35 73,95 83,33 70,98 108,79 105,7 106,47 146,17 161,25 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 2009 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Analiza danych z powyższego wykresu wskazuje, iż w porównaniu do 2009r., w 2012r. wśród dzieci i młodzieży do 18 roku życia nastąpił znaczny wzrost zachorowalności na alergie pokarmowe, przy czym największą grupę chorujących na alergie stanowią dzieci w wieku od 0 do 4 lat (podobnie jest w przypadku zaburzeń odżywiania i niedokrwistości). Przy czym z powodu zniekształcenia kręgosłupa i zaburzeń refrakcji i akomodacji oka choruje najwięcej dzieci i młodzieży w wieku od 10 do 14 lat. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 19 z 33

Stan zdrowia osób powyżej 18 roku życia Według danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego obrazujących stan zdrowia dorosłych mieszkańców miasta Chełm będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej wynika, że ogółem w 2012r. chorowało 49 806 osób (9 152,32 wskaźnik na 10 tys. ludności), w tym 8 487 osób (1 559,57 wskaźnik na 10 tys. ludności ) zachorowało po raz pierwszy na daną jednostkę chorobową. Wykres nr 15 Chorobowość osób w wieku powyżej 18 roku życia będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w 2012r. /liczby bezwzględne/ Choroby układu krążenia 26806 Choroby układu mięśniowo kostnego i tkanki łącznej 18702 Przewlekła choroba układu trawiennego 14165 Choroby obwodowego układu nerwowego 10621 Cukrzy ca 5241 Cukrzy ca - leczeni insuliną 1113 Przewlekły nieży t oskrzeli, dy chawica oskrzelowa Choroby tarczy cy Niedokrwistość Nowotwory Pacjenci z inny mi schorzeniami wy magający opieki czy nnej Gruźlica 4660 2867 1962 1793 676 72 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Z analiz powyższych danych wynika, że największy udział w chorobowości dorosłych mieszkańców miasta Chełm w 2012r. miały, podobnie jak w roku ubiegłym: 1) choroby układu krążenia, 2) choroby układu mięśniowo kostnego i tkanki łącznej, 3) choroby układu trawiennego, 4) choroby obwodowego układu nerwowego, Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 20 z 33

5) cukrzyca, w tym cukrzyca leczona insuliną. Pod względem zachorowalności u osób powyżej 18 roku życia najwyższe wartości osiągnęły kolejno: 1) choroby układu mięśniowo kostnego i tkanki łącznej, 2) choroby układu krążenia, 3) choroby układu trawiennego, 4) choroby obwodowego układu nerwowego, 5) przewlekły nieżyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa, 6) choroby tarczycy, 7) cukrzycy, 8) nowotwory, 9) niedokrwistość. Porównując wskaźniki na 10 tys. z 2009r. wynika, iż ogółem liczba chorujących wzrosła (chorobowość: 4643,7210 tys. mieszkańców i zachorowalność 665,06/10 tys. mieszkańców). Wykres nr 16 Zachorowalność osób powyżej 18 roku życia będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w roku 2009 i 2012 /wskaźnik na 10 tys. mieszkańców/ Choroby układu krążenia Choroby układu mięśniowo kostnego i tkanki łącznej Przewlekła choroba układu trawiennego Choroby obwodowego układu nerwowego Cukrzy ca Cukrzy ca - leczeni insuliną Przewlekły nieży t oskrzeli, dy chawica oskrzelowa Choroby tarczy cy Niedokrwistość Nowotwory Pacjenci z inny mi schorzeniami wy magający opieki czy nnej Gruźlica 90,62 121,14 93 161,34 89,71 75,16 36,36 17,09 47,14 89,67 24,3 86,18 30,51 45,02 38 49,43 6,21 25,54 1,28 2,76 262,59 353,72 477,04 537,31 0 2009100 2012 200 300 400 500 600 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 21 z 33

Analiza danych z powyższego wykresu wskazuje, iż w porównaniu do 2009r., w 2012r. wśród mieszkańców miasta Chełm powyżej 18 roku życia nastąpił znaczny wzrost zachorowalności na: choroby układu mięśniowo kostnego i tkanki łącznej, choroby układu krążenia, przewlekłe choroby układu trawiennego, choroby obwodowego układu nerwowego, przewlekły nieżyt oskrzeli, dychawica oskrzelowa, choroby tarczycy, nowotwory, niedokrwistość, gruźlica. Przy czym najwięcej osób chorujących stanowią najstarsi mieszkańcy miasta, czyli osoby w wieku 65 lat i powyżej. Jedynie w przypadku gruźlicy i chorób obwodowego układu nerwowego najwięcej chorujących jest pomiędzy 55 64 rokiem życia. Choroby układu krążenia (ChUK), do których zalicza się: przewlekłą chorobę reumatyczną, chorobę nadciśnieniową, chorobę naczyń mózgowych, niedokrwienną chorobę serca (w tym przebyty zawał) stanowią nadal najczęstszą przyczynę zgonów, chorobowości oraz hospitalizacji dorosłych mieszkańców miasta Chełm w wieku powyżej 18 roku życia. W 2012r. na choroby układu krążenia chorowało 26 806 osób (w 2011r. - 19 791 osób), w tym ponad 2,5 tys. zachorowało po raz pierwszy (w 2011r. - 1 876 osób). Najpowszechniejszym schorzeniem zaliczanym do ChUK jest choroba nadciśnieniowa, w 2012r. chorowało na nią 20 442 osoby (w 2011r. - 12 929 osób), w tym ponad 1,5 tysiąca osób zachorowało po raz pierwszy (w 2011r. - 965 osób). Wykres nr 17 Chorobowość osób w wieku powyżej 18 roku życia będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (ChUK) w 2012r. /liczby bezwzględne/ 157 8971 20442 3006 Przewlekła choroba reumatyczna Choroba nadciśnieniowa Choroba naczyń mózgowych Niedokrwienna choroba serca Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 22 z 33

Największą liczbę chorujących na schorzenia układu krążenia stanowią osoby w wieku powyżej 64 lat, jednak schorzenie to dotyczy również osób młodszych od 19 do 34 roku życia, z których to 6% było w 2012r. pod opieką lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, z uwagi na choroby układu krążenia. Wykres nr 18 Chorobowość z powodu ChUK osób powyżej 18 roku życia będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w 2009r. i 2012r. /wskaźnik na 10 tys. ludności/ Przewlekła choroba reumaty czna 36,36 28,85 Choroba nadciśnieniowa 2432,76 3756,41 Choroba naczy ń mózgowy ch 382,59 552,38 Niedokrwienna choroba secra 967,26 1648,51 2009 2012 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Z powyższego wykresu wynika, iż w porównaniu do 2009r. zwiększyła się liczba osób chorujących na chorobę nadciśnieniową, chorobę naczyń mózgowych, niedokrwienną chorobę serca. Zmniejszyła się liczba osób będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej z powodu przewlekłej choroby reumatycznej. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 23 z 33

Stan zdrowia mieszkańców w świetle sytuacji epidemiologicznej Według danych Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Chełmie w 2012r. wśród zachorowań na choroby zakaźne najczęściej odnotowywano: 1) ospę wietrzną (428 zachorowań), 2) biegunki (103 zachorowania), 3) wirusowe zakażenia jelitowe (101 zachorowań), 4) gruźlica (34 zachorowania), 5) borelioza (25 zachorowań). Wykres nr 19 Liczba zachorowań na choroby zakaźne w latach 2008 2012 450 400 406 408 350 300 250 200 150 132 2008 2010 2012 100 50 0 13 18 22 Salmonellozy 4 8 12 1 1 1 Wzw ty pu C Wzw ty pu B Ospa wietrzna 40 9 15 8 14 13 20 9 13 3 11 Borelioza Płonica Świnka Róża Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Chełmie zakaźnych. W 2012r. na terenie miasta Chełm nie było epidemiologicznego występowania chorób Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 24 z 33

Stan zdrowia mieszkańców w świetle hospitalizacji W 2012r. hospitalizowano 9086 mieszkańców miasta Chełm, w tym 5204 kobiety i 3882 mężczyzn (lecznictwo niepsychiatryczne sklasyfikowane wg rozpoznania i miejsca zamieszkania pacjenta). Tabela nr 1 Hospitalizowani w 2012r. mieszkańcy miasta Chełm w podziale na rodzaj schorzenia i płeć Lp. Jednostka chorobowa Liczba pacjentów Liczba pacjentów Kobiety Mężczyźni 1. Niektóre choroby zakaźne i pasożytnicze 306 131 175 2. Nowotwory 661 406 255 3. Choroby krwi i narządów krwiotwórczych 99 66 33 4. Zaburzenia wydzielania wewnętrznego 291 158 133 5. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania 15 7 8 6. Choroby układu nerwowego 324 182 142 7. Choroby oka i przydatków oka 307 173 134 8. Choroby ucha i wyrostka sutkowego 77 30 47 9. Choroby układu krążenia 1425 700 725 10. Choroby układu oddechowego 929 434 495 11. Choroby układu trawiennego 935 470 464 12. Choroby skóry i tkanki podskórnej 192 96 96 13. Choroby układu kostno stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej 649 423 226 14. Choroby układu moczowo - płciowego 1073 714 359 15. Ciąża, poród i połóg 669 669-16. Niektóre stany zaczynające się w okresie okołoporodowym 3 1 2 17. Wady rozwoj.wrodzone, zniekszt. i aberracje chrom. 48 21 27 18. Objawy, cechy chorobowe gdzie indziej nie klasyf. 344 209 135 19. Urazy, zatrucia i inne skutki czynników zew. 661 273 388 20. Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu 4 2 2 21. Czynniki wpływające na stan zdrowia i kontakt 75 39 36 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 25 z 33

Zgodnie z danymi przekazanymi przez Narodowy Fundusz Zdrowia do najczęstszych powodów hospitalizacji mieszkańców miasta Chełm w 2012r. zaliczyć można, podobnie jak w roku ubiegłym: 1) choroby układu krążenia, 2) choroby układu moczowo płciowego, 3) choroby układu trawiennego, 4) choroby układu oddechowego, 5) nowotwory, 6) ciąża, poród i połóg, 7) urazy, zatrucia i inne skutki czynników zewnętrznych, 8) choroby układu kostno stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej. Mężczyźni, częściej niż kobiety byli hospitalizowani m.in. z powodu: 1) niektórych chorób zakaźnych i pasożytniczych, 2) chorób układu krążenia, 3) choroby układu oddechowego, 4) urazy, zatrucia i inne skutki czynników zewnętrznych. Wykres nr 20 Liczba osób hospitalizowanych z powodu chorób układu krążenia w latach 2006 2012 2500 2000 1500 1174 1101 1115 1234 1094 1133 1000 725 mężczy źni kobiety 500 1009 977 902 1002 1207 923 700 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych i Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie Choroby układu moczowo płciowego stanowią drugą, pod względem częstotliwości, Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 26 z 33

przyczynę hospitalizacji mieszkańców miasta Chełm. W porównaniu do danych z lat poprzednich, liczba hospitalizacji zmniejszyła się. Lecznictwem szpitalnym z powodu chorób układu trawiennego w 2012r., podobnie jak w roku poprzednim, objętych było 935 osób (470 kobiet i 464 mężczyzn). Wykres nr 21 Liczba osób hospitalizowanych z powodu chorób układu trawiennego w latach 2006 2012 1600 1400 1200 1000 800 600 701 644 600 538 647 479 464 mężczyźni kobiety 400 200 700 760 637 619 665 481 470 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie W 2012r. lecznictwem szpitalnym z powodu nowotworów objętych było 661 osób, w tym 406 kobiet i 255 mężczyzn. Wykres nr 22 Liczba osób hospitalizowanych z powodu chorób nowotworowych w latach 2006 2012 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 486 469 464 388 348 329 255 451 545 676 680 462 493 406 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 mężczyźni kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 27 z 33

Analizując dane z wykresu nr 21, można zauważyć, iż liczba osób hospitalizowanych zmniejszyła się na przestrzeni ostatnich lat. Nie zmienia to jednak faktu, iż nowotwory są drugą przyczyną zgonów mieszkańców miasta Chełm. Standaryzowany współczynnik zapadalności (liczba nowych przypadków nowotworów) na nowotwory u kobiet w 2010 roku dla województwa lubelskiego wyniósł 198,8/100 tys. mieszkańców. A Standaryzowany współczynnik zapadalności na nowotwory u mężczyzn w 2010 roku 255,5/100 tys. Piątą, pod względem częstotliwości występowania, przyczyną hospitalizacji jest ciąża, poród i połóg. W 2012r. z tego powodu, hospitalizowanych było 669 kobiet, z których najliczniejszą grupę stanowiły te w wieku 25 29 lat. Kolejnym, najczęstszym powodem hospitalizacji w 2012r. były choroby układu kostno stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej 649 osób, w tym 423 kobiety i 226 mężczyzn. Wykres nr 23 Liczba hospitalizowanych z powodu chorób układu kostno stawowego w latach 2006 2012 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 180 181 220 304 329 310 315 490 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Lublinie 358 550 272 226 426 423 mężczyżni kobiety Na przestrzeni lat liczba hospitalizowanych z powodu chorób układu kostno stawowego w 2012r. spadła. Zdecydowaną większość hospitalizowanych z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania stanowią mężczyźni, co wynika m.in. z tego iż są oni zazwyczaj częstszymi pacjentami oddziałów odwykowych, gdyż częściej borykają się z problemem zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych użyciem środków (substancji) psychoaktywnych, w tym alkoholu. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 28 z 33

Stan zdrowia mieszkańców Chełma w świetle działań profilaktycznych podejmowanych przez Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie (MSP ZOZ) od lat kontynuuje realizację pięciu programów profilaktyki zdrowotnej finansowanych z budżetu miasta Chełm, w tym: 1) program profilaktyki gruźlicy i raka płuc, 2) program profilaktyki osteoporozy, 3) program profilaktyki chorób układu krążenia, 4) program profilaktyki raka piersi, 5) program ochrony dzieci z miasta Chełm przed inwazyjną chorobą pneumokokową. W 2012r. na gruźlicę chorowało 72 mieszkańców miasta Chełm, przy czym 15 z nich zachorowało po raz pierwszy. Wskaźnik na 10 tys. mieszkańców: Wykres nr 24 Chorobowość i zachorowalność z powodu gruźlicy w 2007r., 2009r., 2012r. 2007 1,1 6,3 2009 2 18,8 Chorobowość Zachorowalość 2012 2,76 13,23 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 29 z 33

Programem profilaktyki gruźlicy i raka płuc w 2012r. objęto 3 296 osób w 2011r. - 4200 osób (2010r. - 4500 osób), a efektem podjętych działań było wykrycie wśród uczestników programu: 1) gruźlicy 1 osoba (w 2011r. - 6 osób, w 2010r. - 3 osoby), 2) raka płuc 2 osoby (w 2011r. - 2 osoby, w 2010r. - 5 osób), 3) innych schorzeń płuc 1 154 osoby (w 2011r. - 1416 osób, w 2010r. - 1513 osób). Wielkość populacji objętej programem ulega zmniejszeniu (od ponad 8,5 tys. mieszkańców, do ponad 3 tys.), a wykrywalność innych schorzeń płuc wzrasta. Choroby układu kostno stawowego, mięśniowego oraz tkanki łącznej, stanowią drugą, pod względem częstotliwości występowania przyczynę chorobowości. Z kolei wskaźnik nowych przypadków zachorowań na choroby układu kostno stanowego, mięśniowego oraz tkanki łącznej był w 2012r. z większy niż wskaźnik zachorowalności ChUK. W 2012r. programem profilaktyki osteoporozy objętych było 1000 osób (w 2011r. - 1300 osób), w tym 78,30% pacjentów stanowiły kobiety. Wśród uczestników programu zdiagnozowano: 1) u 34,6% badanych kobiet podejrzenie osteopenii, 2) u 22% badanych kobiet podejrzenie osteoporozy, 3) u 17% badanych mężczyzn podejrzenie osteopenii, 4) u 1,8% badanych mężczyzn podejrzenie osteoporozy. Choroby układu krążenia to podstawowa przyczyna zgonów i chorobowości oraz hospitalizacji ludności w 2012r. Programem profilaktyki chorób układu krążenia objęto 2170 osób (w 2011r. - 2200 osób, w 2010r. - 3520 osób). W wyniku przeprowadzonych badań zdiagnozowano kolejno: 1) podwyższony poziom cholesterolu u 1032 osób 47,5% badanych, 2) nadwagę u 967 osób 44,5% badanych, 3) podwyższone ciśnienie tętnicze krwi u 310 osób 14,2% badanych, 4) podwyższony poziom glukozy we krwi u 177 osób 8,1% badanych, 5) otyłość u 136 osób 6,1% badanych. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 30 z 33

Efektem udziału w Programie było określenie wśród przebadanych ryzyka zachorowania na serce. U większości pacjentów oceniono je jako przeciętne (68,6% badanych), ryzyko umiarkowane stwierdzono natomiast u około 23,8% badanych. U 2 osób (0,09% badanych) oceniono duże ryzyko zachorowania na serce. Diagnoza pn. poniżej przeciętnego lub znacznie poniżej przeciętnego dotyczyła 7,4% badanych. Programem profilaktyki raka piersi w 2012r. objęto 1000 kobiet. (w 2011r. - 1205 kobiet), u połowy uczestniczek przeprowadzono badanie ultrasonograficzne (usg) piersi, w efekcie którego: 1) zmianę łagodną stwierdzono u 168 kobiet (w 2011r. u 253 kobiety, w 2010r. - u 164 kobiet), 2) zmianę łagodną niepewną stwierdzono u 22 kobiet (w 2011r. - u 9 kobiet, w 2010r. - u 20 kobiet), 3) zmianę podejrzaną stwierdzono u 1 kobiety (w 2011r. - u 2 kobiet, w 2010r. - u 1 kobiety). Zmian nie stwierdzono u 31% badanych (w 2011r. u 44%), natomiast 35 kobiet skierowano na dalsze badania diagnostyczne, w tym: 34 kobiet skierowano na konsultację onkologiczną, a 1 kobietę na badanie mammograficzne. Od 2009r. w MSP ZOZ prowadzona jest kontynuacja programu ochrony dzieci z miasta Chełm przed inwazyjną chorobą pneumokokową, którego celem jest uodpornienie 3-letnich dzieci na zakażenia wywoływane przez pneumokoki stanowiące przyczynę m.in. takich schorzeń jak: zapalenie ucha środkowego, zatok przynosowych, płuc, czy opon mózgowo rdzeniowych. W 2012r. programem objęto 141 osób (w 2011r. - 130 osób) w tym: 67 dzieci urodzonych w 2008r. i 74 dzieci urodzonych w 2009r. Łącznie w ciągu 3 lat realizacji programu zaszczepiono 901 dzieci. Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 31 z 33

Wykres nr 25 Zestawienie dzieci zaszczepionych w ramach programu ochrony dzieci z miasta Chełm przed inwazyjną chorobą pneumokokową 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 384 325 118 74 Rocznik 2006 Rocznik 2007 Rocznik 2008 Rocznik 2009 Liczba zaszczepionych dzieci Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Miejskiego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Chełmie Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 32 z 33

Posumowanie Choroby układu krążenia stanowiły podstawową przyczynę chorobowości, hospitalizacji oraz zgonów mieszkańców miasta Chełm w 2012r., nie mniej jednak z Prognozy zgonów na nowotwory złośliwe u mężczyzn i kobiet ogółem w Polsce do 2025 roku 6 wynika, iż w Polsce sukcesywnie zwiększać będzie się liczba zgonów spowodowanych chorobą nowotworową. Przewiduje się, iż w 2025r. ponad 56 tysięcy Polek i prawie 79 tysięcy Polaków umrze właśnie z tego powodu. Za przyczyny nowotworów uznaje się geny, wiek oraz tryb życia, jednakże tylko niewielka część chorób nowotworowych rozwija się w wyniku dziedziczenia określonych predyspozycji. Prowadząc zdrowy styl życia, można poprawić ogólny stan zdrowia i zapobiec wielu zgonom, zarówno z powodu nowotworów złośliwych, jak również chorób układu krążenia. W związku z powyższym Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012r. wskazuje na konieczność kontynuowania działań profilaktycznych zawartych w Programie Promocji i Ochrony Zdrowia w mieście Chełm na 2013r. zmierzających do poprawy zdrowia mieszkańców miasta, tj. 1) promocja właściwych NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH i ZACHOWAŃ SPOŁECZNO KULTUROWYCH (edukacja mieszkańców, jak i uczniów chełmskich placówek oświatowo wychowawczych poprzez działania podejmowane w ramach Miejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie), 2) zwiększenie promocji programów profilaktycznych finansowanych ze środków publicznych, w tym m.in. badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy, raka piersi i raka jelita grubego. 6 Źródło: Centrum Onkologi Instytut im. M.Skłodowskiej Curie w Warszawie www.onkologia.org.pl Ocena stanu zdrowia ludności zamieszkałej na terenie miasta Chełm za 2012 rok 33 z 33