Przedmowa... Wykaz skrótów... Wykaz literatury... XIII XV XIX Część I. Skarga konstytucyjna (Bogumił Naleziński, Jakub Królikowski, Jarosław Sułkowski) A. Komentarz tezowy... 3 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)... 3 Ustawa z 1.8.1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.)... 9 B. Część opisowa... 22 Wstęp... 22 Rozdział 1. Zakres podmiotowy skargi... 27 1. Osoby fizyczne i prywatne osoby prawne... 27 2. Zdolność skargowa innych podmiotów... 28 3. Zdolność skargowa osób wskazanych w art. 48 ust. 1 ustawy o TK......................... 31 4. Realny i osobisty charakter naruszenia... 32 5. Prawa i wolności skarżącego podlegające ochronie... 34 Rozdział 2. Przedmiot skargi... 36 1. Uwagi wstępne... 36 2. Zakres rzeczowy aktów zaskarżanych... 37 3. Zakres temporalny aktów zaskarżanych... 42 4. Zastosowanie przedmiotu skargi przez sąd lub organ administracji... 43 5. Zaskarżony akt jako podstawa orzeczenia naruszającego konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego... 45 6. Ostateczność orzeczenia... 49 Rozdział 3. Wymaganie sporządzenia skargi przez adwokata lub radcę prawnego... 52 1. Istota... 52 2. Pisma procesowe objęte pełnomocnictwem... 53 3. Strony pełnomocnictwa... 56 4. Rodzaj i zakres pełnomocnictwa... 56 5. Inne wymogi formalne... 58 6. Doręczenia... 59 7. Ustanowienie pełnomocnika z urzędu... 60 V
VI Rozdział 4. Przesłanki wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej... 61 1. Uwagi wstępne... 61 2. Braki skargi konstytucyjnej... 61 2.1. Uwagi wprowadzające... 61 2.2. Pismo procesowe... 62 2.3. Podmiot... 62 2.4. Termin, wyczerpanie drogi prawnej... 63 2.5. Przedmiot i podstawa kontroli... 63 2.6. Sporządzenie przez adwokata... 64 2.7. Nieuzupełnienie braków... 64 2.8. Wykazanie naruszenia praw lub wolności... 64 3. Termin na wniesienie skargi... 65 3.1. Charakter terminu... 65 3.2. Moment początkowy biegu terminu... 66 3.3. Bieg terminu w razie złożenia wniosku o tzw. prawo ubogich oraz sposób jego obliczania... 67 4. Ocena skargi pod kątem przesłanki oczywistej bezzasadności... 68 5. Przesłanka zbędności orzekania... 70 Rozdział 5. Postanowienie tymczasowe... 72 1. Istota... 72 2. Wniosek... 73 3. Termin złożenia wniosku... 73 4. Przesłanki... 75 5. Skutki postanowienia... 76 6. Uchylenie... 76 7. Zażalenie... 77 Rozdział 6. Zasada skargowości: wszczęcie postępowania i związanie granicami skargi... 79 1. Wszczęcie postępowania... 79 2. Zasada skargowości... 79 3. Cofnięcie skargi... 82 3.1. Możliwość wycofania lub ograniczenia zakresu skargi... 82 3.2. Częściowe cofnięcie skargi... 83 3.3. Cofnięcie skargi w całości... 84 4. Rozszerzenie zakresu zaskarżenia skargą... 85 4.1. Rozszerzenie skargi przez skarżącego... 85 4.2. Kwestia dopuszczalności rozszerzenia skargi przez Rzecznika Praw Obywatelskich... 85 Rozdział 7. Procedura rozpoznania wstępnego skargi... 88 1. Rozpoznanie wstępne przez sędziego Trybunału... 88 2. Postępowanie zażaleniowe... 90 2.1. Uwagi ogólne... 90 2.2. Pozostawienie zażalenia bez rozpoznania, przywrócenie terminu... 90 2.3. Wniesienie zażalenia w terminie... 91 2.4. Brak możliwości odwoływania się od innych rozstrzygnięć... 92
3. Skierowanie skargi do rozpatrzenia przez właściwy skład orzekający... 92 Rozdział 8. Rozpoznanie skargi na rozprawie... 94 1. Uwagi podstawowe... 94 2. Zasada jawności i zasada ustności... 95 3. Zawiadomienie uczestników o terminie rozprawy... 95 4. Udział skarżącego w rozprawie... 96 5. Przebieg rozprawy... 97 6. Rozpoznanie skargi poza rozprawą... 99 Rozdział 9. Rozstrzygnięcie i jego skutki dla skarżącego... 102 1. Możliwe rodzaje rozstrzygnięć... 102 2. Postanowienie o umorzeniu postępowania... 102 2.1. Możliwość badania przesłanek postępowania na każdym etapie rozpoznania sprawy... 102 2.2. Przyczyny umorzenia postępowania w sprawie skargi... 103 3. Wyroki i ich skutki prawne... 104 3.1. Rodzaje rozstrzygnięć merytorycznych... 104 3.2. Skutki orzeczenia o zgodności... 105 3.3. Skutki orzeczenia o niezgodności... 105 3.4. Skutki orzeczenia o braku niezgodności... 107 Rozdział 10. Wznowienie postępowania na podstawie orzeczenia o niekonstytucyjności... 109 1. Wznowienie postępowania jako instrument przywrócenia stanu konstytucyjności... 109 2. Prawo do wznowienia postępowania... 110 3. Zakres podmiotowy prawa do wznowienia... 111 4. Prawo do wznowienia a zakres rozstrzygnięcia Trybunału. 111 5. Wyłączenia i ograniczenia prawa do wznowienia z uwagi na charakter przepisu lub przyczynę jego niekonstytucyjności... 112 6. Rozstrzygnięcie wydane na podstawie niekonstytucyjnego aktu normatywnego... 115 7. Wpływ orzeczenia Trybunału na wynik wznowionego postępowania... 116 8. Regulacja trybu wznowienia postępowania w ramach poszczególnych procedur... 116 8.1. Uwagi ogólne... 116 8.2. Orzecznictwo Trybunału... 116 8.3. Środki umożliwiające wznowienie... 118 9. Prawo do wznowienia postępowania w sytuacji określenia przez Trybunał innego terminu utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnego aktu normatywnego... 119 9.1. Określenie innego terminu utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnego aktu normatywnego... 119 9.2. Znaczenie określenia momentu wejścia w życie orzeczenia Trybunału... 120 VII
9.3. Ograniczenia możliwości wznowienia związane z określeniem innego terminu utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnej regulacji... 121 9.4. Szczególna sytuacja skarżącego, tzw. przywilej korzyści... 122 Rozdział 11. Sporządzenie skargi konstytucyjnej... 124 1. Informacja o warunkach wnoszenia do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej... 124 2. Komentarz do schematu sporządzania skargi... 126 Część II. Skarga na przewlekłość postępowania sądowego i przygotowawczego (Marta Romańska) A. Komentarz tezowy... 131 Ustawa z 17.6.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.)... 131 B. Część opisowa... 149 Rozdział 1. Podstawy normatywne... 149 Rozdział 2. Przedmiot zaskarżenia... 152 Rozdział 3. Charakter postępowania wywołanego wniesieniem skargi... 156 Rozdział 4. Granice podmiotowe postępowania wywołanego wniesieniem skargi... 158 1. Legitymacja do wniesienia skargi... 158 2. Przeciwnik skarżącego... 163 3. Reprezentacja stron... 166 Rozdział 5. Właściwość sądu w postępowaniu wywołanym skargą... 167 Rozdział 6. Wymagania konstrukcyjne i formalne skargi... 170 1. Zachowanie terminu do wniesienia skargi... 170 2. Wymagania co do konstrukcji i formy skargi... 173 3. Opłata od skargi... 178 Rozdział 7. Zakres rozpoznania sądu w postępowaniu wywołanym skargą... 181 Rozdział 8. Orzekanie w postępowaniu wywołanym skargą... 188 Rozdział 9. Zasądzenie odpowiedniej kwoty... 191 Rozdział 10. Jednoinstancyjność postępowania... 197 Rozdział 11. Skutki orzeczenia... 199 VIII
Część III. Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na naruszenie praw gwarantowanych przez Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Magdalena Krzyżanowska-Mierzewska) A. Komentarz tezowy... 205 Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie 4.11.1950 r., ze zmianami wprowadzonymi przez Protokół nr 11, który wszedł w życie 1.11.1998 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.).... 205 B. Część opisowa... 264 Rozdział 1. Charakter skargi indywidualnej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... 264 Rozdział 2. Zasady interpretacji Konwencji... 272 1. Pomocniczy charakter konwencji (zasada subsydiarności).. 272 2. Margines oceny... 273 3. Rządy prawa... 276 4. Proporcjonalność jako zasada ogólna... 277 5. Skuteczna ochrona praw... 277 6. Wykładnia autonomiczna... 277 7. Pozytywne zobowiązania państwa... 278 8. Dorozumiane zobowiązania proceduralne... 279 9. Konwencja jako żywy instrument... 280 10. Interpretacja zgodnie z przedmiotem i celem konwencji... 281 Rozdział 3. Dopuszczalne ograniczenia praw indywidualnych w ujęciu Trybunału... 282 Rozdział 4. Strony postępowania... 287 1. Strony postępowania i ich reprezentacja... 287 2. Interwencja strony trzeciej... 290 Rozdział 5. Organizacja i struktura Trybunału... 293 1. Składy orzekające... 293 2. Kancelaria Trybunału... 293 Rozdział 6. Warunki dopuszczalności skargi indywidualnej do Trybunału... 298 1. Status ofiary naruszenia... 298 2. Sześciomiesięczny termin do wniesienia skargi... 300 3. Wykorzystanie krajowych środków odwoławczych... 302 4. Skarga konstytucyjna w kontekście wymogu wykorzystania krajowych środków odwoławczych przed wniesieniem skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... 306 5. Jurysdykcja temporalna Trybunału... 310 6. Kryterium znaczącego uszczerbku... 313 Rozdział 7. Postępowanie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka... 315 1. Wprowadzenie... 315 IX
2. Język postępowania... 316 3. Wniesienie skargi... 317 4. Postępowanie dowodowe... 320 5. Jawność akt i danych osobowych skarżącego... 325 6. Sprawy odrzucone jako niedopuszczalne... 328 7. Wstępne rozpoznanie przez Izbę (Komitet trzech sędziów) oraz notyfikacja skargi rządowi... 329 8. Zawarcie ugody po notyfikacji skargi... 330 9. Zawarcie ugody wysokość kwoty... 331 10. Jednostronne deklaracje rządu... 333 11. Roszczenie o przyznanie słusznego zadośćuczynienia, zwrot kosztów i wydatków... 334 12. Koszty i wydatki... 339 13. Terminy... 340 14. Zrzeczenie się przez Izbę właściwości na rzecz Wielkiej Izby... 340 15. Postępowanie co do dopuszczalności i zasadności skargi... 341 16. Rozprawa... 341 17. Wyroki Trybunału... 343 18. Wniosek o skierowanie sprawy do Wielkiej Izby... 345 Rozdział 8. Skutki wyroków w systemie prawa krajowego... 347 Rozdział 9. Wykonywanie wyroków Trybunału... 349 1. Komitet Ministrów Rady Europy postępowanie zmierzające do wykonania wyroków... 349 2. Wyroki pilotażowe rozwiązywanie problemów o charakterze systemowym... 350 Część IV. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego (Marta Romańska) A. Komentarz tezowy... 359 Ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)... 359 Ustawa z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1112).... 374 Ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270).... 375 B. Część opisowa... 386 Rozdział 1. Podstawy normatywne... 386 Rozdział 2. Charakter skargi... 388 Rozdział 3. Przedmiot zaskarżenia... 391 1. Przedmiot zaskarżenia w procedurze cywilnej... 391 2. Przedmiot zaskarżenia w procedurze sądowoadministracyjnej... 397 3. Jednorazowość zaskarżenia tego samego orzeczenia... 400 X
Rozdział 4. Wyrządzenie orzeczeniem szkody jako przesłanka dopuszczalności skargi... 402 Rozdział 5. Niemożliwość uchylenia lub zmiany orzeczenia jako przesłanka dopuszczalności skargi... 407 Rozdział 6. Podmioty występujące w postępowaniu... 412 1. Legitymacja materialna do wniesienia skargi... 412 2. Legitymacja formalna do wniesienia skargi... 413 3. Strony postępowania wywołanego skargą i ich reprezentacja... 414 Rozdział 7. Podstawy zaskarżenia... 417 Rozdział 8. Wymagania konstrukcyjne i formalne skargi jako pisma procesowego... 420 Rozdział 9. Zachowanie terminu... 424 Rozdział 10. Właściwość sądu w postępowaniu wywołanym skargą... 426 1. Kontrola przesłanek dopuszczalności zaskarżenia... 426 2. Sąd właściwy do rozpoznania skargi... 428 3. Przyjęcie skargi do rozpoznania... 429 Rozdział 11. Rozpoznanie skargi... 430 1. Przepisy stosowanie w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi... 430 2. Zakres rozpoznania skargi... 431 Rozdział 12. Rozstrzygnięcie o zasadności skargi... 435 Rozdział 13. Skutki orzeczenia co do zasadności skargi... 437 Część V. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie (Paweł Cioch) A. Komentarz tezowy... 441 Ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.)... 441 B. Część opisowa... 452 Wprowadzenie... 452 Rozdział 1. Roszczenia odszkodowawcze z tytułu niesłusznego skazania, tymczasowego aresztowania lub zatrzymania... 455 1. Cywilnoprawny charakter roszczeń... 455 2. Zakres przedmiotowy roszczeń... 457 3. Odszkodowanie... 458 4. Zadośćuczynienie... 461 5. Przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody.. 463 Rozdział 2. Przesłanki dochodzenia roszczeń z tytułu niesłusznego skazania, tymczasowego aresztowania lub zatrzymania przed sądem... 465 1. Przesłanki materialne zakres podmiotowy roszczeń... 465 2. Przesłanki formalne... 470 2.1. Wniosek... 470 XI
2.2. Właściwy sąd... 471 2.3. Termin... 472 Rozdział 3. Przebieg postępowania przed sądem... 474 Rozdział 4. Wyłączenie odszkodowania... 478 Rozdział 5. Roszczenia regresowe Skarbu Państwa... 480 Część VI. Skarga w ramach nadzoru administracyjnego nad działalnością sądów i komorników (Hanna Knysiak-Molczyk) A. Komentarz tezowy... 483 Ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)... 483 Ustawa z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.)... 502 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 9.5.2012 r. w sprawie skarg i wniosków dotyczących działalności sądów powszechnych (Dz.U. z 2012 r., poz. 524)... 510 Ustawa z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376 ze zm.)... 516 B. Część opisowa... 522 Rozdział 1. Rozpoznawanie skarg, wniosków i petycji dotyczących działalności sądów... 522 Rozdział 2. Rozpoznawanie skarg dotyczących działalności prezesów sądów jako organów administrujących w znaczeniu funkcjonalnym... 534 Rozdział 3. Rozpatrywanie skarg dotyczących działalności komorników sądowych... 540 Indeks rzeczowy... 545 XII